Hoàn thiện chỉ số trí tuệ cảm xúc của mỗi người

Lêi më ®Çu:
Bạn thực sự đã nhận thấy tầm quan trọng của Trí tuệ cảm xúc trong cuộc sống cũng như trong
học tập? Vậy làm thế nào để phát huy nó, làm thế nào để sử dụng nó một cách hiệu quả?Những câu
hỏi ấy đã thúc đẩy tôi lựa chọn đề tài: “Phân tích các phương pháp rèn luyện để hoàn thiện chỉ số
trí tuệ cảm xúc của mỗi người.Liên hệ với việc rèn luyện trí tuệ cảm xúc của cá nhân trong hoạt
động thực tiễn”cho phần bài tập học kì của mình.
Néi dung:
1.KHÁI NIỆM TRÍ TUỆ CẢM XÚC:
Thuật ngữ “Trí tuệ cảm xúc” được hiểu theo nhiều góc độ khác nhau.Trí tuệ cảm xúc là khả năng
cảm thấy được cảm xúc, nhận biết nó và đặt tên cho nó một cách đúng đắn – Ewa Chalimoniuk, một
nhà tâm lý học nói như vậy.Trong khi đó hai nhà tâm lý học Mỹ là Peter Salovey và John Mayer cho
rằng trí tuệ cảm xúc là khả năng hiểu rõ cảm xúc bản thân thấu hiểu cảm xúc của người khác, phân
biệt và sử dụng chúng để hướng dẫn suy nghĩ và hành động của bản thân
(1)
.Theo Bar – On thì trí tuệ
cảm xúc là một tổ hợp các năng lực phi nhận thức và những kĩ năng chi phối năng lực của cá nhân
nhằm đương đầu có hiệu quả với những đòi hỏi và sức ép của môi trường
(2)
.
Từ những quan niệm khác nhau ấy ta có thể đi tới định nghĩa: “Trí tuệ cảm xúc là khả năng thấu
hiểu cảm xúc bản thân và người khác dẫn tới định hướng hành động phù hợp.”
2.KHÁI NIỆM CHỈ SỐ TRÍ TUỆ CẢM XÚC(EQ):
Theo nghiên cứu của tiến sĩ Daniel Goleman, mỗi cá nhân đều có một năng lực cảm xúc –
Emotional Intelligent (EI).EI là khả năng cảm nhận, hiểu và đồng cảm được với cảm xúc của người
khác.Thấy một em bé bị gãy tay chảy máu đang đau đớn, chúng ta cảm được nỗi đau của bé và tìm
cách giúp đỡ bé vượt qua cơn đau. Khi thấy ai đó ăn một miếng chanh và nhăn mặt vì quá chua, bạn
sẽ chảy nước miếng vì nhớ tới cảm giác cực kỳ chua của trái chanh, nếu bạn đã từng nếm thử. Năng
lực cảm xúc giúp chúng ta hiểu được và cảm được người khác, phán đoán được những nhu cầu,
những phản ứng của họ.
Độ lớn của Năng Lực Cảm Xúc sẽ được xác định bằng chỉ số EQ – Emotional Quotient. EQ cũng
là một dạng năng lực bẩm sinh tương tự như IQ (tức chỉ số thông minh – Intelligent Quotient),

nhưng EQ lại nằm ở khả năng “đọc” được cảm xúc của người khác và khả năng “kiểm soát” được
cảm xúc của chính bản thân mình.
3.VAI TRÒ CỦA TRÍ TUỆ CẢM XÚC:
Vai trò của trí tuệ cảm xúc trong đời sống con người nói chung và trong hoạt động nhận thức nói
riêng được khẳng định trên các khía cạnh:
- Sự tác động qua lại giữa chủ thể với hoàn cảnh mà trong đó cảm xúc là động lực của ứng xử
còn tri giác, vận động và trí tuệ là sự cấu trúc hoá của các ứng xử.
- Cảm xúc có vai trò thúc đẩy hoặc kìm hãm hoạt động nói chung và trí tuệ nói riêng của con
người.
(1).Phan Trọng Ngọ (Chủ biên), Tâm lí học trí tuệ, Nxb.Đại học quốc gia, Hà Nội, 2001. tr.175
(2).Trần Kiều (Chủ biên), Trí tuệ và đo lường trí tuệ, Nxb.Chính trị quốc gia, Hà Nội. tr.98
1
Trong thực tiễn, cảm xúc tham gia vào hoạt động trí tuệ trên hai phương diện:
+ Là động lực thúc đẩy hoặc kìm hãm một hành động trí tuệ nào đó.
+ Là người hướng đạo cho hành động đó.
- Vai trò của trí tuệ cảm xúc còn được thể hiện ở việc xây dựng tốt các mối quan hệ con người
(quan hệ gia đình, quan hệ công việc, quan hệ bạn bè…)thông qua quá trình đồng cảm; đảm bảo cho
não bộ diễn ra bình thường và tránh được những căn bệnh tinh thần như sự lo sợ, sự trầm cảm, sự
giận dữ, thái độ bi quan chán nản…ảnh hưởng tới cuộc sống con người.
(1)
4.CẤU TRÚC CỦA TRÍ TUỆ CẢM XÚC:
Theo Bar-on cấu trúc của trí tuệ cảm xúc bao gồm bốn thành phần:
- Năng lực nhận biết, hiểu và biết cách bộc lộ mình.
- Năng lực nhận biết, hiểu và cảm thông với người khác.
- Năng lực ứng phó với những xúc cảm mạnh, và kiểm soát, làm chủ xúc cảm của mình.
Coleman lại đưa ra cấu trúc trí tuệ cảm xúc gồm hai thành phần:
- Năng lực cá nhân gồm:
+ Tự biết mình.
+Tự kiểm soát, quản lí mình.
- Năng lực xã hội gồm:

+Nhận biết các quan hệ xã hội:
+Quản lý và điều khiển các quan hệ xã hội.
(2)
Tuy vậy trong cấu trúc của trí tuệ cảm xúc có các thành phần không thể thiếu được và có nhiều
tác giả quan tâm đó là:
- Khả năng nhận biết, đánh giá và thể hiện cảm xúc bản thân.
- Khả năng nhận biết và đánh giá cảm xúc của người khác.
- Khả năng điều chỉnh cảm xúc của bản thân và của người khác.
- Sử dụng cảm xúc để định hướng hành động.
5.CÁC PHƯƠNG PHÁP RÈN LUYỆN ĐỂ HOÀN THIỆN CHỈ SỐ TRÍ TUỆ CẢM
XÚC VÀ LIÊN HỆ VỚI VIỆC RÈN LUYỆN TRÍ TUỆ CẢM XÚC CỦA CÁ NHÂN TRONG
HOẠT ĐỘNG THỰC TIỄN:
5.1.Hiểu được cảm xúc của bản thân:
Mặc dù luôn bị cảm xúc tác động và dẫn dắt, nhưng hầu như chúng ta chưa quan tâm để hiểu về
cảm xúc.Có hiểu rõ được cảm xúc của bản thân thì mới không để cho chúng chế ngự.Đồng thời hãy
tự đánh giá lại cảm xúc của bản thân để biết đâu là điểm mạnh, điểm yếu của bạn?Bạn có sẵn sàng
thừa nhận mình không phải là người hoàn hảo và sửa đổi để trở thành một người tốt hơn?Hãy mạnh
dạn đánh giá bản thân mình một cách chân thật để từ đó phát huy hoặc tìm cách khắc phục, nhờ vậy
mà làm việc một cách có hiệu quả và có thể giúp bạn có những thay đổi quan trọng trong cuộc
đời.Nhiều người tin rằng sự hiểu rõ cảm xúc của bản thân chính là thành tố quan trọng nhất trong
việc rèn luyện trí tuệ cảm xúc.
Biện pháp này được thể hiện ở các khía cạnh sau:
a)Tăng thêm năng lực nhận biết và gọi tên cảm xúc
(1):.Daniel Goleman, Trí tuệ cảm xúc, Nxb.Lao động – xã hội, Hà Nội 2008
(2).Trần Kiều (Chủ biên), Trí tuệ và đo lường trí tuệ, Nxb.Chính trị quốc gia, Hà Nội. tr.103,104
Tùy vào tốc độ và chất lượng dẫn truyền các tín hiệu thần kinh, não bộ sẽ cho ta các dạng cảm
xúc khác nhau.Chúng ta có thể phân các cảm xúc ra làm 3 dạng cơ bản là cảm xúc tốt, cảm xúc trung
2
bình và cảm xúc xấu.Nhận biết và gọi tên đúng cảm xúc của bản thân sẽ giúp chúng ta thể hiện tình
cảm của mình phù hợp với hoàn cảnh, có khả năng điều khiển nó.Khả năng thích nghi cho phép ta

hoạt động tốt hơn.
b)Hiểu được nguyên nhân của những cảm xúc:
Tại ban bạn lại giận dữ?Tại sao bạn lại tỏ ra khó chịu?Hãy lắng nghe chính bản thân mình và đi
tìm câu trả lời cho những câu hỏi ấy để tìm ra đâu là nguyên nhân khiến cho mình không kiềm chế
được cảm xúc thì bạn mới có thể tìm được cách thoát ra khỏi những cảm xúc không tốt và cư xử một
cách phù hợp.
c)Nhận biết sự khác nhau giữa cảm xúc và hành động:
Bạn có thể có một cảm xúc xấu nhưng hành động mà bạn làm có thể là hành động giống với cảm
xúc, cũng có thể là hành động khác với cảm xúc của bạn.Điều ấy tạo nên sự khác biệt rất lớn.Chính
vì vậy bạn cần nhận biết được sự khác nhau giữa cảm xúc và hành động.Cảm xúc là những rung
động của con người trước một tình huống cụ thể, mang tính nhất thời và không ổn định.Hành động
là một bộ phận cấu thành hoàn chỉnh của hoạt động, hướng tới đạt được mục đích cụ thể.Hay nói
cách khác cảm xúc là những gì ở bên trong còn hành động là những cái mà mình thể hiện ra bên
ngoài.Sử dụng cảm xúc để điều chình hành vi, cảm xúc có thể là động lực thúc đẩy hoặc kìm hãm
hành động, tạo ra sự định hướng, sự chú ý của cá nhân đối với hành động nào đó.
Liên hệ với cá nhân: Trước hết việc đầu tiên là tôi làm bài trắc nghiệm để biết chỉ số EQ của
mình là bao nhiêu từ đó có phương pháp rèn luyện cụ thể để đạt hiệu quả tốt nhất.Sau khi làm bài
trắc nghiệm EQ tôi nhận thấy chỉ số trí tuệ của mình không được cao lắm, tôi cũng nhận ra tầm quan
trọng của trí tuệ cảm xúc chính vì vậy mà tôi đã đặt ra mục tiêu là phải rèn luyện để hoàn thiện chỉ số
trí tuệ cảm xúc của mình.Sau một thời gian học tập và nghiên cứu về vấn đề này, tôi đã nhận thấy
một số phương pháp rất hữu ích.Và với từng trường hợp cụ thể trong cuộc sống tôi sẽ sử dụng
phương pháp rèn luyện trí tuệ cảm xúc cho phù hợp.
Bình thường những lúc cảm thấy khó chịu, chẳng bao giờ tôi đi tìm nguyên nhân cho những
cảm xúc ấy nên dẫn tới hậu quả là tôi thường xuyên tỏ ra cáu kỉnh, bực tức khiến cho mọi người
xung quanh không quý mến tôi lắm.Chính vì vậy, tôi bắt đầu tìm cách hiểu cảm xúc của bản
thân.Mỗi lúc cảm thấy khó chịu tôi thường nghĩ trong đầu tại sao mình lại phải khó chịu?Việc ấy có
đáng để mình phải như thế không?Mình tỏ ra bức tức, cáu kỉnh có đem lại hậu quả tốt đẹp không?
Tôi có một tính là rất ghét phải đứng chờ người khác và tôi cũng không bao giờ để người khác
phải chờ mình.Tôi có một người bạn lần nào hẹn tôi người ấy cũng để tôi phải chờ và đưa ra rất
nhiều li do để biện minh cho việc ấy.Nhưng tôi không nghe, tôi chỉ biết tỏ ra cáu kỉnh, bực tức thậm

chí là mắng người bạn đó mặc dù tôi biết đôi khi bạn ấy tới muộn vì những lí do rất chính đáng.Và
khi học về phần trí tuệ cảm xúc tôi nhận ra rằng mình như thế là không được.Mỗi lần đứng đợi bạn
ấy tôi tự đưa ra cho mình những câu hỏi như trên, và tôi đã nhận ra rằng tôi tỏ ra khó chịu, mặt mày
cau có chỉ khiến cho buổi đi chơi của tôi và bạn ấy trở nên nặng nề, không hề có niềm vui.Và cái
việc đứng chờ một người để người ấy hoàn thành xong công việc của mình không có gì là không tốt
cả.Chính vì có được câu trả lời như vậy mà tôi đã không tỏ ra bực tức nữa, tôi chỉ nói những câu nói
rất nhẹ nhàng nhắc nhở bạn ấy và bạn ấy từ đó cũng dần dần sửa đổi.Kết quả tốt hơn rất nhiều so với
việc tôi mắng bạn ấy và bắt bạn ấy không được phép đi muộn.Tôi cũng đã rèn luyện phương pháp
này trong nhiều tình huống khác nữa trong cuộc sống.Việc rèn luyện chỉ số trí tuệ cảm xúc phải được
thực hiện một cách thường xuyên và đều đặn trong cuộc sống có như vậy mới đạt hiệu quả cao.
5.2.Chế ngự cảm xúc bản thân:
3
Những người có khả năng kiểm soát bản thân thường không để mình nổi giận hoặc nảy sinh lòng
ghen tỵ thái quá, và họ cũng không ra những quyết định ngẫu hứng, bất cẩn, mà luôn suy nghĩ kĩ
trước khi hành động. Nhờ biết chế ngự cảm xúc của bản thân, họ luôn suy nghĩ chín chắn, thích ứng
tốt với sự thay đổi, chính trực và biết nói “không” khi cần thiết.
Muốn chế ngự cảm xúc bản thân, đòi hỏi cá nhân phải:
a)Chế ngự được sự tức giận:
Có một số biện pháp chúng ta có thể sử dụng để chế ngự được sự tức giận:
- Trước tiên phải nhận dạng ra sự tức giận: Cần khẳng định rõ là mình đang bị tức giận để dễ có
cách đối phó.
- Xem tức giận như một dấu hiệu, nhưng không cần phải lẩn tránh nó, nhất là cố gắng đè nén.Chỉ
cần ý thức được rằng tức giận “như là một dấu hiệu báo động cần chúng ta phải lưu tâm đến”.
- Cần tỉnh táo biết mình tức giận về cái gì.Cái mà các nhà tâm lý gọi là tình trạng “thiếu hụt,
khiếm khuyết” là đối tượng của cơn giận.Không ai tự tin được khi bị người khác quát tháo, vì thế khi
muốn “trả đũa” ta cần phải tỉnh táo nhìn sâu vào nguyên do hành động của người khác và của mình.
- Trong trường hợp bị người khác rầy oan, chúng ta nên tìm cách đối thoại với chính mình.Trước
hết hãy cứ chấp nhận cơn giận dữ, đừng phản ứng.Đừng có thành kiến và phản ứng theo thành kiến
vì khi ta cứ nghĩ trong đầu rằng mình bị bất công liên tục thì giận dữ sẽ càng ngày càng xuất hiện
nhiều.Cứ tự nhủ “cái này không đáng cho mình giận, thậm chí bận tâm”.

Rồi sau đó mới bình tĩnh giải quyết vấn đề, như vậy thì vấn đề sẽ được chúng ta giải quyết một
cách hợp lý hơn.Từ đó còn giúp ta rèn luyện thêm lòng vị tha và tính kiên nhẫn.
b)Ứng xử khoan dung:
Ứng xử khoan dung là khi bạn biết tha thứ, độ lượng với lỗi lầm, thiếu xót của người khác.Sự
phân biệt đối xử, kỳ thị, cố chấp, sử dụng bạo lực để giải quyết mâu thuẫn … đều là những biểu
hiện của việc ứng xử thiếu khoan dung.Những thái độ và hành vi thiếu khoan dung gây nên sự tổn
thương cho người khác và làm cho mối quan hệ xấu đi.Nguyên nhân sâu xa của thiếu khoan dung là
sự thiếu hiểu biết, ích kỷ và nỗi sợ hãi.Những thái độ và việc làm khoan dung giúp cho cuộc sống
bớt căng thẳng, các xung đột được giải quyết một cách hòa bình, và làm cho bầu không khí giữa con
người trở nên thân thiện, cởi mở.
c)Hoà đồng với mọi người:
Sống để hoà đồng với mọi người không phải là chuyện khó nhưng cũng không dễ như mọi người
từng nghĩ.Hãy luôn tươi cười, niềm nở với những người xung quanh, ở bên họ những lúc họ gặp khó
khăn và san sẻ với họ những niềm vui, nỗi buồn.Hoà đồng với mọi người sẽ giúp bạn có thêm bạn bè
trong cuộc sống, có thêm nguồn động viên, an ủi mỗi khi bạn gặp khó khăn.Trong cuộc sống không
phải lúc nào cũng có thể một mình giải quyết được tất cả công việc mà lúc nào chúng ta cũng cần có
những người bạn ở bên để giúp đỡ.Để làm việc tốt, bạn cần học cách sống hoà đồng.
Trước hết, hãy coi trọng những người xung quanh, tôn trọng bố mẹ, bạn bè, thầy cô,…và tôn
trọng chính bản thân bạn nữa.Sau đó hãy cởi mở với tất cả mọi người.Những người sống cởi mở
thường gây được thiện cảm với những người xung quanh.Bạn nên bàn luận về những gì mà mọi
người quan tâm, đừng chỉ lúc nào cũng nói về công việc, hãy tìm tới những câu chuyện cuốn hút
khác.Cần biết cách đối thoại, nếu như bạn tham gia một cuộc họp, tại đó đang thảo luận về vấn đề
nào đó, thì việc không ngắt lời người đang nói được coi là một biểu hiện có văn hóa.Và hãy nói lời
cảm ơn, xin lỗi những khi cần thiết.Khi bạn mắc phải sai lầm, đừng đổ lỗi cho người khác.Hãy nói
xin lỗi một cách chân thành và tìm cách giải quyết bởi chúng ta là con người mà con người thì chẳng
ai là hoàn hảo, ai cũng có những lúc mắc phải lỗi lầm.
d)Tăng khả năng làm chủ bản thân:
4
Làm chủ bản thân là làm chủ suy nghĩ, cảm xúc và hành vi; làm sao cho có sự hoà hợp cân đối
giữa tiếng nói của lý trí và con tim.Trong cuộc sống này, có rất nhiều cám dỗ, nếu bạn không biết

làm chủ bản thân bạn sẽ đánh mất chính mình.Hãy là chính bản thân bạn, đừng bắt chước ai cả, hãy
làm việc, học tập vì chính bản thân mình và gia đình.
- Trước những cơn xúc động mạnh mẽ, đừng nói gì hết, đừng viết gì hết, đừng quyết định điều
gì.Tạm thời ngưng lại những hành vi cụ thể đang bị ảnh hưởng tai hại của những cơn xúc động.
- Sự im lặng giúp ổn định sự thăng bằng nội tâm, sự phán đoán và chúng ta sẽ trở nên sáng suốt
và khách quan hơn
- Vận dụng năng khiếu và tâm lý, nếu chịu khó suy nghĩ, chúng ta sẽ tìm được cho mình một cảm
giác tự tin .
Làm chủ bản thân buộc mỗi người :
“Cần phải suy nghĩ, và đừng vội gặt lúa non, để phải cầm chắc sự thất bại. Đối với những người
không làm chủ được bản thân họ dễ thất bại, và rồi sự thất bại ấy sẽ dìm họ vào sự suy sụp tinh
thần.” - Raymond de St Laurent đã nói.
Tập làm chủ bản thân là tập sự trầm tĩnh, vì trong sự trầm tĩnh chúng ta có thể dễ nhận thấy bản
thân và kiểm soát mình hơn.Sự trầm tĩnh có được chính là một sức mạnh. Nó ngăn không cho nguồn
nghị lực của chúng ta bị phân tán và bị tiêu hao một cách vô ích.
Làm chủ bản thân qua việc tập luyện cho mình thói quen.R.de St Laurent đã nói:“Luôn chuẩn bị
sẵn cho mình những điều kiện để đối phó với những khó khăn có thể gặp phải, vạch cho mình thái
độ ứng xử phù hợp với mỗi tình thế.”Tập làm chủ bản thân là tập cho mình sự chịu đựng những trái
ý, những thiếu thốn, chấp nhận những điều không thuận lợi, tập kiên trì, làm việc đến cùng với tinh
thần trách nhiệm dù sự việc xảy ra không như dự tính hay lòng mong muốn.
Liên hệ với cá nhân: Phải nói là trước đây, tôi nổi tiếng là người dễ bị kích động, dễ nổi
nóng.Chính tôi cũng cảm thấy như vậy nhưng đôi khi tôi không thể kiềm soát được cảm xúc của
mình, và trong những lúc như thế tôi thường nói ra những câu nói hay những hành động không chín
chắn khiến sau đó tôi phải cảm thấy ân hận.Sau khi bình tĩnh lại, có thời gian xem xét vấn đề thì tôi
cảm thấy đôi khi người sai lại chính là bản thân mình.Tôi cũng đã từng chứng kiến cảnh con cái cãi
nhau với bố mẹ và chỉ vì không kiềm chế được cảm xúc mà người con đã bỏ nhà ra đi.Thật sự tôi đã
hiểu khả năng làm chủ cảm xúc bản thân là rất quan trọng vậy nên tôi bắt đầu học cách chế ngự
những cảm xúc của mình.Trong nhiều trường hợp khi tôi gặp phải những chuyện khiến mình không
vừa ý, khiến tôi có thể nổi nóng, ngay lập tức tôi chế ngự sự tức giận ấy lại ngay theo những cách mà
ở bên trên tôi đã phân tích.

Có một lần người bạn mượn tôi một quyển sách mà đối với tôi quyển sách ấy là một thứ rất quan
trọng, đó là quyển sách mà bố tôi đã mua tặng tôi cái ngày tôi đỗ Đại học.Tôi thật sự rất quý trọng
quyển sách ấy.Nhưng cũng vì đó là một người bạn khá thân với tôi nên tôi đã cho mượn.Một vài
ngày sau khi gặp tôi người bạn ấy nói xin lỗi vì đã làm mất quyển sách, thật sự khi ấy tôi rất buồn và
cảm thấy không thoải mái một chút nào cả.Tôi nhận thấy mặt tôi bắt đầu nóng ran và tâm trạng
không được tốt.Tôi biết khi ấy tôi giận vì quyển sách mà tôi đã giữ gìn rất cẩn thận đã bị một người
khác làm mất, và đó không phải là lỗi của tôi.Tôi giận người bạn của mình.Nhưng tôi đã cố gắng
kiềm chế, tôi hít thở một cách đều đặn và lắng nghe người bạn mình nói vì sao làm mất quyển
sách.Người bạn ấy xin lỗi tôi một cách rất chân thành và tôi đã tha thứ.Nếu là trước đây tôi sẽ chẳng
bình tĩnh lắng nghe người bạn ấy nói đâu, tôi sẽ nói những câu khiến tôi xả được cơn giận và làm
những việc chẳng ra đâu vào đâu.Nhưng lần ấy nhờ làm chủ được bản thân mà tôi đã không làm mất
lòng ai cả, sau hôm ấy khi về nhà tôi có kể lại với bố tôi và bố tôi cũng không giận tôi một chút nào
về việc tôi làm mất sách ngược lại còn khen tôi đã biết làm chủ cảm xúc của bản thân nữa cơ.Từ đó
5