skkn thiết kế và tổ chức trò chơi ô chữ trong hoạt động dạy học hóa học bậc THCS

1
1. ĐẶT VẤN ĐỀ 2
1.1. Tính cấp thiết của đề tài 2
1.2 . Mục đích nghiên cứu 3
1.3 . Nhiệm vụ của đề tài 3
1.4 . Phương pháp nghiên cứu của đề tài 3
1.5. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3
2. NỘI DUNG 4
2.1. Thực trạng 4
2.1.1. Tình hình nghiên cứu và sử dụng trò chơi ô chữ trên thế giới4
2.1.2. Tình hình nghiên cứu và sử dụng trò chơi ô chữ ở Việt Nam 4
2.2. Cơ sở khoa học 5
2.2.1. Khái niệm trò chơi ô chữ 5
2.2.2. Căn cứ để thực hiện đề tài 5
2.3. Nội dung 6
2.3.1. Nguyên tắc tổ chức trò chơi ô chữ 6
2.3.2. Cấu trúc của trò chơi ô chữ 7
2.3.3. Quy trình xây dựng trò chơi ô chữ trong hoạt động dạy học
hóa học 7
2.3.4. Các bước tổ chức trò chơi ô chữ 8
2.3.5. Một số ví dụ 9
3. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 19
3.1. Kết quả đạt được 19
3.2. Ý nghĩa khoa học của đề tài 19
3.3. Kết luận 20
3.4. Đề xuất 20
2
1. ĐẶT VẤN ĐỀ
1.1. Tính cấp thiết của đề tài
Hóa học là một môn học tư duy trừu tượng, và đây cũng là một môn
học mới mẻ đối với học sinh bậc trung học cơ sở. Môn này đối với các em

chỉ là một môn học rắc rối, khô khan và lạ lẫm. Hơn nữa học sinh hiện nay
phải học quá nhiều, thời gian dành cho việc tìm hiểu đào sâu nghiên cứu ở
tất cả các bộ môn nói chung và bộ môn hóa học nói riêng rất hạn chế. Bên
cạnh đó chưa kể sự đè nặng tâm lí bởi sự quá sức trong tiếp thu bài học, dẫn
đến sự mệt mỏi về tinh thần và thể lực, mà hậu quả tất yếu là các em ít tìm
thấy sự thích thú trong học tập, lười biếng trong tư duy, thụ động trong tiếp
thu và nghiên cứu trong bài học.
Ngày nay, vai trò của ngành giáo dục nước ta là hết sức quan trọng, ý
thức được điều đó, các thầy cô giáo của chúng ta luôn tìm tòi đổi mới
phương pháp giảng dạy, tổ chức hoạt động dạy học được đa dạng hóa bằng
nhiều hình thức để phát huy tinh thần say mê học tập, các hoạt động của học
sinh được tích cực.
Qua nhiều năm giảng dạy, tôi nhận thấy việc tổ chức trò chơi nói
chung và trò chơi ô chữ nói riêng trong hoạt động dạy học giúp học sinh dễ
hiểu, dễ khắc sâu kiến thức, học sinhvận dụng, giải thích các hiện tượng, các
quá trình hóa học, tính toán các đại lượng: khối lượng, thể tích, số mol…
một cách nhanh hơn, từ đó các em có thể đào sâu và mở rộng kiến thức đã
học một cách khoa học, đồng thời làm cho tiết học sinh động, hấp dẫn hơn.
Từ những kết quả ban đầu, bản thân tôi đã nghiên cứu về cách thiết kế
và tổ chức trò chơi ô chữ trong hoạt động dạy học. Qua các lần ứng dụng tôi
thấy học sinh rất hứng khởi, tham gia nhiệt tình, giờ học trở nên nhẹ nhàng,
sinh động, học sinh được làm việc nhiều, hiểu bài tốt hơn.
Chính vì thế mà tôi chọn đề tài “Thiết kế và tổ chức trò chơi ô chữ
trong hoạt động dạy học hóa học bậc THCS”.
Đây không phải là trò chơi đơn thuần mà còn là một hình thức học tập
khả năng tư duy của người chơi nếu được thiết kế và sắp xếp phù hợp với
chương trình học. Bên cạnh đó, hình thức vừa học vừa chơi này mang lại cho
3
người học sự hứng thú, tăng cường khả năng ghi nhớ kiến thức. Đồng thời
còn giúp học sinh ôn luyện kiến thức nhanh phù hợp với hình thức thi trắc

nghiệm mà Bộ Giáo dục đào tạo đã lựa chọn cho việc kiểm tra, đánh giá và
thi cử hiện nay.
1.2 . Mục đích nghiên cứu
- Làm cho tiết học bớt khô khan, nặng nề mà trở nên nhẹ nhàng, sinh
động, hấp dẫn và hiệu quả.
- Rèn luyện cho học sinh những kĩ năng cơ bản của bộ môn hóa học,
Phát huy tính tích cực, sáng tạo trong hoạt động học tập của học sinh.
1.3 . Nhiệm vụ của đề tài
Đề tài này có nhiệm vụ chủ yếu sau:
1. Chỉ rõ nguyên tắc khi thiết kế trò chơi ô chữ;
2. Thiết lập được cấu trúc của trò chơi ô chữ;
3. Hướng dẫn các bước tiến hành trò chơi ô chữ.
1.4 . Phương pháp nghiên cứu của đề tài
Để nghiên cứu đề tài này tôi đã sử dụng một số phương pháp sau:
1. Phương pháp nghiên cứu lý luận;
2. Phương pháp trực quan;
3. Phương pháp điều tra;
4. Phương pháp thực nghiệm sư phạm;
5. Phương pháp tổng kết kinh nghiệm.
1.5. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng: Phương pháp sư phạm
Phạm vi: Đề tài này được giới hạn trong phạm vi nghiên cứu các hoạt
động dạy và học trong bộ môn Hóa học ở khối 9, như:
- Giới thiệu bài mới;
- Kiểm tra bài cũ;
- Tìm hiểu nội dung bài mới;
- Ôn tập;
- Và có thể chỉ để khuấy động không khí trong lớp học.
4
2. NỘI DUNG

2.1. Thực trạng
2.1.1. Tình hình nghiên cứu và sử dụng trò chơi ô chữ trên thế giới
Ô chữ là một trò chơi ngôn ngữ trí đã trở nên thông dụng ở nhiều nước
trên thế giới.
Ở Nga, trò chơi ô chữ có tên là “Kpoccbopabi”, một chuyên mục
không thể thiếu trên các báo.
Ở Mỹ, các cuộc thi ô chữ thường được tổ chức trực tuyến trên mạng
với các giải thưởng lớn. Có đến hơn ba mươi triệu người say mê các ô chữ
được in trên báo, tạp chí hay trên bìa của những quyển sách. Tờ báo nổi
tiếng “New York Times” có một ủy viên hội đồng biên tập đặc trách và rất
nhiều biên tập viên chuyên thiết kế những bảng ô chữ mới để phục vụ cho
các độc giả.
Ở Nhật, trò chơi này cũng rất đa dạng, điển hình là các ô số “Sudoku”
được nhiều đọc giả trên thế giới quan tâm.
Trên thế giới có nhiều website có những mục riêng dành cho trò chơi
ô chữ và những phần mền tạo riêng cho việc thiết kế trò chơi ô chữ được bán
qua internet, điển hình là các website: www.crosswordweaver.com,
www.solrobots.com, …
2.1.2. Tình hình nghiên cứu và sử dụng trò chơi ô chữ ở Việt Nam
Trò chơi ô chữ du nhập vào Việt Nam từ rất sớm: Ô chữ đầu tiên được
xuất hiện vào ngày 17 tháng 3 năm 1933 trên báo Phong Hóa, và sau đó ô
chữ xuất hiện đều đặn trên tờ báo này.
Trong những năm gần đây, những “game show” quen thuộc và khá
hấp dẫn khán giả như: “Chiếc nón kỳ diệu”, “Ai là triệu phú”, hoặc “Đường
lên đỉnh olympia”… đã sử dụng trò chơi ô chữ hoặc biến tấu từ trò chơi ô
chữ.
Ngoài ra, còn có rất nhiều báo, tạp chí… sử dụng loại hình giải trí này
để thu hút sự theo dõi của độc giả cũng như tạo dấu ấn riêng biệt cho ấn
phẩm của mình, có thể đơn cử như: Áo trắng, tuổi trẻ, thanh niên, mực tím,
hoa học trò… đã xuất hiên những ô chữ với nhiều lĩnh vực khác nhau.

5
Đặc biệt, hiện nay đã xuất hiện những cuốn sách nói về trò chơi ô chữ
như: Trò Chơi Ô chữ của Trần Phiêu và Trần Thị Kim Thoa biên soạn được
nhà xuất bản trẻ ấn hành. Hay như quyển: “Tiếng việt – hành trình qua các ô
chữ” của TS ngôn ngữ học Phạm Văn Tình biên soạn …
Trong dạy học, một số giáo viên cũng đã thiết kế trò chơi ô chữ phục
vụ cho việc củng cố bài học và dùng trong các hoạt động ngoại khóa, ngoài
giờ.
Tuy nhiên, việc đưa trò chơi ô chữ vào trong các hoạt động dạy học
trong trường phổ thông chưa được phổ biến, hình thức ô chữ kém đa dạng do
việc thiết kế mất nhiều thời gian, đồng thời nhiều giáo viên còn gặp khó
khăn trong việc thiết kế và ứng dụng trò chơi ô chữ vào các tiết dạy một cách
linh hoạt.
2.2. Cơ sở khoa học
2.2.1. Khái niệm trò chơi ô chữ
Trò chơi ô chữ là hình thức người tổ chức đưa ra những ô vuông để
trống, yêu cầu người chơi phải điền cho đúng những chữ mà người tổ chức
đã gợi ý cho mỗi ô chữ bằng một “chìa khóa”. Căn cứ vào “chìa khóa” và
năng lực của bản thân người chơi có thể hoàn thành ô chữ.
2.2.2. Căn cứ để thực hiện đề tài
Theo Luật giáo dục thì “Phương pháp giáo dục phổ thông phải phát
huy tính tích cực, tự giác, chủ động sáng tạo của học sinh, phù hợp với đặc
điểm từng lớp, từng môn học… tác động đến tình cảm, đem lại hứng thú học
tập cho học sinh”. Như vậy, cốt lõi của phương pháp dạy học là tạo cho học
sinh tính năng động, cải biên hành động học tập, chống lại thói quen thụ
động, học vẹt, học lý thuyết suông.
Trong lý luận phương pháp dạy học hiện nay, vấn đề lấy học sinh làm
trung tâm là vấn đề đặt lên hàng đầu. Nghĩa là: người học có quyền sáng tạo,
tự giác… điều này cần thể hiện thông qua phương pháp dạy học của từng
giáo viên.

Hóa học là một môn học mới mẻ đối với học sinh bậc trung học cơ sở.
Môn này đối với các em chỉ là một môn học rắc rối, khô khan và lạ lẫm.
6
Mặt khác trong chương trình giảng dạy bộ môn hóa ở bậc trung học cơ sở thì
các tài liệu chỉ chú trọng cung cấp cho học sinh những cơ sở khoa học của
hóa học. Đó là những khái niệm cơ bản, các hệ thống kiến thức về cấu tạo
chất, về phản ứng hóa học, các định luật, lí thuyết hóa học, còn về sự liên hệ
mật thiết giữa nội dung kiến thức hóa học với thế giới tự nhiên và cuộc sống
đời thường của con người, những ứng dụng hóa học trong thực tiễn còn sơ
sài, khiếm khuyết và hết sức giới hạn. Cho nên, các em không hiểu rõ được
thực chất và tầm quan trọng của hóa học. Từ đó sự hứng thú học tập bộ môn
hóa học của các em sẽ giảm dần.
Vì vậy học sinh thường gặp nhiều khó khăn khi học tập bộ môn hóa
học.
Thiết nghĩ, yêu cầu xã hội đối với tầng lớp trí thức trẻ ngày càng cao.
Giáo dục đào tạo cần phải đổi mới tư duy và phương pháp giảng dạy, giúp
cho học sinh tiếp thu bài học nhanh, đầy đủ và sâu sắc, đồng thời tạo được
bầu không khí thoải mái, hứng thú, bổ ích cho học sinh khi học tập và nghiên
cứu bộ môn hóa học.
Từ những vấn đề trên cho ta thấy rằng: nghiên cứu “thiết kế và tổ chức
trò chơi ô chữ trong hoạt động dạy học hóa học cấp trung học cơ sở” là
hướng đi đúng và có ý nghĩa thực tiễn.
2.3. Nội dung
2.3.1. Nguyên tắc tổ chức trò chơi ô chữ
Khi tổ chức trò chơi ô chữ cho học sinh chúng ta phải dựa vào nội
dung bài học, điều kiện, thời gian trong mỗi tiết học cụ thể để đưa ra các trò
chơi phù hợp với kiến thức bài học và trình độ nhận thức của học sinh. Song,
muốn tổ chức một trò chơi ô chữ có hiệu quả cao thì đòi hỏi mỗi giáo viên
phải có kế hoạch chuẩn bị chu đáo tỉ mỉ, cặn kẽ và đảm bảo các nguyên tắc
sau:

1. Xác định đúng mục tiêu của bài học
2. Chọn ô chữ phải phù hợp với kiến thức cần cung cấp cho học sinh
3. Tổ chức, biên soạn câu hỏi cho trò chơi ô chữ phải bám vào “Chuẩn
kiến thức - kĩ năng” của bộ môn
7
4. Ô chữ phải được chuẩn bị chu đáo, sử dụng ngôn từ phải tuyệt đối
chính xác
5. Tổ chức trò chơi phải xác định được thời gian
6. Ô chữ phải có sức hấp dẫn, thu hút được sự tham gia của học sinh, tạo
không khí thoải mái, gây được hứng thú cho học sinh
7. Không quá lạm dụng trò chơi này trong dạy học
8. Khi tổ chức trò chơi giáo viên luôn phải động viên học sinh có thể
bằng cách cho điểm hoặc ngợi khen các em trước lớp.
2.3.2. Cấu trúc của trò chơi ô chữ
Một trò chơi ô chữ thông thường có cấu trúc như sau:
1. Chủ điểm ô chữ (từ khóa của ô chữ)
2. Các câu hỏi tương ứng với từng ô chữ
3. Mục tiêu: Mục tiêu của trò chơi ô chữ trau dồi kiến thức về vấn đề
gì
4. Cách chơi: Chỉ rõ quy tắc, quy định trong khi chơi
2.3.3. Quy trình xây dựng trò chơi ô chữ trong hoạt động dạy học hóa
học
Bước 1: Chuẩn bị
1. Xác định mục tiêu bài học;
2. Phân tích các kiến thức cơ bản;
3. Liệt kê các khái niệm, định nghĩa;
4. Liệt kê các từ khóa cho mỗi khái niệm, định nghĩa để làm nguyên
liệu cho việc xây dựng ô chữ.
Cần phải chú ý: Từ khóa được chọn phải là từ thể hiện nội dung bao
quát của bài, các từ xung quanh phải có liên quan đến từ khóa, việc giải đáp

các từ xung quanh là manh mối để tìm ra từ khóa.
Bước 2: Sắp xếp các từ để tạo ô chữ
Các từ khóa đã chọn và các từ xung quanh từ khóa (định nghĩa, khái
niệm, sự vật, quá trình…) đã xác định được sắp xếp thành một ô chữ.
Sau khi lựa chọn được từ khóa, viết từ khóa thành một hàng dọc. Mỗi
chữ cái trong từ khóa sẽ được đối chiếu với các từ xung quanh có liên quan
trong danh sách từ đã lập. Nếu một trong các từ xung quanh có chữ cái trùng
với từ khóa thì sẽ được lựa chọn làm từ hàng ngang và viết vào ô chữ theo
8
hàng ngang. Tiếp tục đối chiếu cho đến khi chọn được các từ hàng ngang đủ
với số chữ cái trong từ khóa hàng dọc.
Bước 3: Viết gợi ý cho mỗi từ trong ô chữ
Căn cứ vào các từ ngữ đã được lựa chọn, nội dung bài học và trình độ
của học sinh để viết gợi ý. Gợi ý phải ngắn gọn, xúc tích, từ ngữ rõ ràng,
không đánh đố nhưng đòi hỏi người chơi phải tư duy để tìm ra đáp án.
Bước 4: Xây dựng ô chữ
Tùy thuộc vào điều kiện của từng trường, từng giáo viên mà ta có thể
xây dựng ô chữ thủ công hay bằng các phần mềm hỗ trợ dạy học.
Ngày nay, với sự phát triển của khoa học kỹ thuật, người giảng dạy dễ
dàng tiếp cận với các phần mềm hỗ trợ hoạt động dạy học như: Phần mềm
MS power Point; phần mềm Violet; Phần mềm Crossword forge; hay là phần
mềm Multimedia Buider. Chúng ta có thể sử dụng các phần mềm này để xây
dựng trò chơi ô chữ nhằm tăng thêm sự sinh động trong bài giảng.
2.3.4. Các bước tổ chức trò chơi ô chữ
Trò chơi ô chữ thường tổ chức theo các bước sau:
Bước 1: Giới thiệu ô chữ
- Nêu chủ điểm ô chữ
- Hướng dẫn cách chơi, các quy tắc, quy định trong khi chơi
Bước 2: Tổ chức cho học sinh chơi
Bước 3: Tổng kết

2.3.5. Một số ví dụ
Ví dụ 1:
Hóa 9, Bài ôn tập hóa 8
9
1 T I K H O I
2 H O N H O P
3 H O A T R I
4 O X I
5 N G U Y E N T U
6 E L E C T R O N
7 N U O C
8 Đ O N C H A T
9 D U N G D I C H
10 K H O N G K H I
Từ chìa khóa: (10 chữ cái)
Có chủ đề là chào năm học mới.(Khai trường)
Hàng ngang số 1: (6 chữ cái) Là một đại lượng để so sánh độ nặng
hay nhẹ của chất khí này so với chất khí khác. (Tỉ khối)
Hàng ngang số 2: (6 chữ cái) Đây là khái niệm được định nghĩa là
“gồm những chất trộn lẫn với nhau”. (Hỗn hợp)
Hàng ngang số 3: (6 chữ cái) Điền vào … “… của nguyên tố (hay
nhóm nguyên tử) là con số biểu thị khả năng liên kết của nguyên tử (hay
nhóm nguyên tử)”. (Hóa trị)
Hàng ngang số 4:(3 chữ cái) Là chất khí không màu, không mùi, ít
tan trong nước, nặng hơn không khí, có NTK=16, PTK=32. (Oxi)
Hàng ngang số 5:(8 chữ cái) Là từ chỉ hạt vô cùng nhỏ, trung hòa về
điện. (Nguyên tử)
Hàng ngang số 6:(8 chữ cái) Hạt cấu tạo nên nguyên tử mang giá trị
điện tích -1. (Electron)
10

Hàng ngang số 7:(4 chữ cái) Chất có công thức hóa học là H
2
O.
(Nước)
Hàng ngang số 8:(7 chữ cái) Những chất tạo nên từ một nguyên tố
hóa học gọi là gì? (Đơn chất)
Hàng ngang số 9:(8 chữ cái) Điền vào … “… là hỗn hợp đồng nhất
gồm dung môi và chất tan” (Dung dịch)
Hàng ngang số 10:(8 chữ cái) Một hỗn hợp trong đó 21%O
2
, 78%N
2
,
1% khí khác là gì? (Không khí)
Ví dụ 2:
Hóa 9, Bài 10: Một số muối quan trọng
Áp dụng trò chơi ô chữ trên vào phần giới thiệu bài mới
1 N H
3
2 T R A O Đ O I
3 C O
2
4 A G C L
Từ chìa khóa: (4 chữ cái)
Đây là công thức một loại muốí quan trọng.(NaCl)
Hàng ngang số 1: (2 chữ cái) Công thức một chất khí có mùi khai khi
choNH
4
NO
3

+ NaOH là gì? (NH
3
)
Hàng ngang số 2: (7 chữ cái) Phản ứng dưới đây thuộc loại phản ứng
nào?CuSO
4
+ 2NaOHCu(OH)
2
+ Na
2
SO
4
(Trao đổi)
Hàng ngang số 3: (2 chữ cái) Công thức chất khí không màu, không
mùi khi cho Na
2
CO
3
+ HCl là gì? (CO
2
)
Hàng ngang số 4:(4 chữ cái) Công thức chất kết tủa trắng khi
choAgNO
3
+ KCl là gì? (AgCl)
Ví dụ 3:
Hóa 9, Bài 16: Tính chất hóa học của kim loại
Dùng trò chơi ô chữ này để chuyển ý vào bài tính chất hóa học của kim loại
11
1 M U O I

2 A X I T
3 P H I K I M
Từ chìa khóa: (3 chữ cái)
Đây là tên một loại khí quan trọng.(Oxi)
Hàng ngang số 1: (4 chữ cái) Các chất sau CuSO
4
, AgNO
3
thuộc loại
hợp chất vô cơ nào? (Muối)
Hàng ngang số 2: (4 chữ cái) Các chất sau H
2
SO
4
, HCl, HNO
3
thuộc
loại hợp chất vô cơ nào? (Axit)
Hàng ngang số 3: (6 chữ cái) Một số chất như: O
2
, Cl
2
, S… thuộc loại
đơn chất nào? (Phi kim)
Ví dụ 4:
Hóa 9, Bài 18: Nhôm
Áp dụng trò chơi ô chữ dưới đây vào phần giới thiệu bài mới
1 N A T R I
2 H I Đ R O
3 Đ O N G

4 K E M
Từ chìa khóa: (4 chữ cái)
Đây là tên một kim loại.(Nhôm)
Hàng ngang số 1:(5 chữ cái) Kim loại nào còn thiếu trong dãy hoạt
động hóa học sau: K …, Mg, Al, Zn, Fe, Pb, H, Cu, Ag, Au. (Natri)
Hàng ngang số 2: (5 chữ cái) Các kim loại Na, Al, K, Fe tác dụng
dung dịch HCl thu được muối và giải phóng khí gì? (Hiđro)
Hàng ngang số 3: (4 chữ cái) Trong các kim loại: Zn, Na, Cu kim loại
nào không tác dụng H
2
SO
4
loãng (Đồng)
12
Hàng ngang số 4:(3 chữ cái) Trong các kim loại: Zn, Au, Ag kim loại
nào tác dụng được dung dịch FeCl
2
? (Kẽm)
Ví dụ 5:
Hóa 9, Bài 19: Sắt
Dùng trò chơi ô chữ dưới đây để ôn lại kiến thức cũ của bài nhôm và
chuyển ý qua bài mới (bài sắt)
1 S O I
2 Đ U Y R A
3 C R I O L I T
Từ chìa khóa: (3 chữ cái)
Đây là tên một kim loại.(Sắt)
Hàng ngang số 1:(3 chữ cái) Điền vào … “nhôm có tính dẻo nên có
thể cán mỏng hoặc kéo thành … “? (Sợi)
Hàng ngang số 2: (5 chữ cái)Hợp kim của nhôm với đồng và một số

nguyên tố khác như Mn, Fe, Si gọi là gì? (Đuyra)
Hàng ngang số 3:(7 chữ cái)Trong quá trình điều chế Al người ta cho
chất gì để giảm nhiệt độ nóng chảy của Al
2
O
3
? (Criolit)
Ví dụ 6:
Hóa 9, Bài 25: Tính chất của phi kim
Áp dụng trò chơi ô chữ vào phần củng cố bài.
1 P H O T P H O
2 N H I E T
3 H
2
I
4 K H I
13
5 O X I T
6 M U O I
Từ chìa khóa: (6 chữ cái)
Là loại chất khi phản ứng với hiđro sinh ra hợp chất khí.(Phi kim)
Hàng ngang số 1:(7 chữ cái)Đây là chất tham gia còn thiếu trong
phương trình hóa học sau “… + O
2
P
2
O
5
”?(Phot pho)
Hàng ngang số 2:(5 chữ cái) Điền vào … “phi kim dẫn điện, dẫn …

kém”(Nhiệt)
Hàng ngang số 3: (2 chữ cái)Là công thức của sản phẩm trong
phương trình hóa học: “H
2
+ I
2
” (H
2
I)
Hàng ngang số 4: (3 chữ cái)Trạng thái của HCl khi cho khí hiđro tác
dụng với khí clo?(Khí)
Hàng ngang số 5:(4 chữ cái)Là hợp chất tạo ra trong phản ứng giữa
kim loại và phi kim. (Oxit)
Hàng ngang số 6:(4 chữ cái)Là hợp chất tạo ra trong phản ứng giữa
kim loại và phi kim. (Muối)
Ví dụ 7:
Hóa 9, Bài 35: Cấu tạo phân tử hợp chất hữu cơ
Áp dụng trò chơi ô chữ vào phần củng cố bài.
1 C A C B O N
2 M A C H C A C B O N
3 H U U C O
4 H O A T R I
5 H O P C H A T
14
6 B O N
7 P H A N T U
8 H I Đ R O
9 H A I
10 N U O C
11 M A C H T H A N G

12 T R A T T U
Từ chìa khóa: (12 chữ cái)
Đây là một khái niệm quan trọng của hóa hoc hữu cơ.(Cấu tạo
phân tử)
Hàng ngang số 1: (6 chữ cái)Mọi hợp chất hữu cơ đều có nguyên tố
này.(Cacbon)
Hàng ngang số 2: (10 chữ cái)Các nguyên tử cacbon liên kết với nhau
tạo thành gì?(Mạch cacbon)
Hàng ngang số 3: (5 chữ cái)Điền vào … “hóa học … là ngành hóa
học chuyên nghiên cứu các hợp chất hữu cơ”.(Hữu cơ)
Hàng ngang số 4: (6 chữ cái)Điền vào … “… của nguyên tố (hay
nhóm nguyên tử) là con số biểu thị khả năng liên kết của nguyên tử (hay
nhóm nguyên tử)”.(Hóa trị)
Hàng ngang số 5:(7 chữ cái)Điền vào … “… hữu cơ là … của cacbon
(trừ CO, CO
2
, H
2
CO
3
, các muối cacbonat kim loại). (Hợp chất)
Hàng ngang số 6:(3 chữ cái)Trong hợp chất hữu cơ cacbon có hóa trị
bao nhiêu? (Bốn)
Hàng ngang số 7:(6 chữ cái)Điền vào chỗ… “dẫn xuất của
hiđrocacbon (ngoài cacbon và hiđro, trong … còn có các nguyên tố khác:
oxi, nitơ, clo v.v )” . (Phân tử)
Hàng ngang số 8:(5 chữ cái)Trong hiđrocacbon phân tử gồm 2
nguyên tố là cacbon và nguyên tố nào?(Hiđro)
15
Hàng ngang số 9:(3 chữ cái)Trong hợp chất hữu cơ oxi có hóa trị bao

nhiêu? (Hai)
Hàng ngang số 10:(4 chữ cái)Đốt cháy một hiđrocacbon ngoài sản
phẩm khí cacbonđioxit còn có thêm một sản phẩm là gì? (Nước)
Hàng ngang số 11:(9 chữ cái) Mạch cacbon có 3 loại là mạch nhánh,
mạch vòng và loại mạch gì? (Mạch thẳng)
Hàng ngang số 12:(6 chữ cái)Điền vào … “Mỗi hợp chất hữu cơ có
một … liên kết xác định” (Trật tự)
Ví dụ 8:
Hóa 9,Bài 42 - Luyện tập chương 4: Hiđrocacbon, Nhiên liệu
1 T H E
2 Đ A T Đ E N
3 E T I L E N
4 T R U N G H O P
5 C R A C K I N H
6 C A C B O N
7 A X E T I L E N
8 C O N G
9 B E N Z E N
10 B R O M
16
11 M E T A N
Từ chìa khóa: (11 chữ cái): Metan, etilen, axetilen, benzen thuộc
loại hợp chất hữu cơ nào?(Hiđrocacbon)
Hàng ngang số 1: (3 chữ cái) Phản ứng đặc trưng của metan cũng như
những hợp chất chỉ có liên kết đơn trong phân tử là phản ứng gì?(Thế)
Hàng ngang số 2: (6 chữ cái) Tên gọi của hợp chất dùng điều chế
axetilen trong phòng thí nghiệm là gì?(Đất đèn)
Hàng ngang số 3: (6 chữ cái) Tên gọi của 1 hiđrocacbon trong công
thức cấu tạo có 2 nguyên tử C và 1 liên kết đôi trong phân tử là gì?(Etilen)
Hàng ngang số 4: (8 chữ cái) Phản ứng cộng hợp nhiều phân tử etilen

được gọi là phản ứng gì?(Trùng hợp)
Hàng ngang số 5:(8 chữ cái) Phản ứng được dùng trong phương pháp
điều chế xăng từ dầu nặng là phản ứng gì? (Crackinh)
Hàng ngang số 6:(6 chữ cái) Tên gọi của nguyên tố không thể thiếu
được trong thành phần chất hữu cơ. (Cacbon)
Hàng ngang số 7:(8 chữ cái) Tên gọi của một hiđrocacbon trong công
thức cấu tạo có 2 nguyên tử C và 1 liên kết ba trong phân tử. (Axetilen)
Hàng ngang số 8:(4 chữ cái) Tên gọi của loại phản ứng hóa học xảy
ra ở hợp chất có liên kết đôi và liên kết ba trong phân tử. (Cộng)
Hàng ngang số 9:(6 chữ cái) Tên gọi của một hiđrocacbon trong công
thức cấu tạo có 6 nguyên tử C liên kết tạo thành vòng 6 cạnh có 3 liên kết
đôi xen kẽ 3 liên kết đơn. (Benzen)
Hàng ngang số 10:(4 chữ cái) Tên gọi của một chất mà axetilen và
etilen đều làm mất màu dung dịch chất đó. (Brom)
Hàng ngang số 11:(5 chữ cái) Tên gọi của một hiđrocacbon là thành
phần chính của khí thiên nhiên. (Metan)
Ví dụ 9:
Hóa 9, Bài 47: Chất béo
Áp dụng trò chơi ô chữ vào phần củng cố bài.
1 H O N H O P
2 D A U A N
17
3 N U O C
4 G I A Y
5 E S T E
6 A X I T B E O
7 H A T
8 X A P H O N G
Từ chìa khóa: (8 chữ cái) Phản ứng đặc trưng của chất béo.(Thủy
phân)

Hàng ngang số 1:(6 chữ cái) Điền vào … “Dầu mỏ không phải là hợp
chất mà là… của nhiều hiđrocacbon” (Hỗn hợp)
Hàng ngang số 2:(5 chữ cái) Chất béo có trong đâu trong các hình
sau? (Dầu ăn)
DẦU ĂN CỬA GỖ MUỖNG
Hàng ngang số 3: (4 chữ cái) Tên của 1 chất không hòa tan được chất
béo. (Nước)
Hàng ngang số 4: (4 chữ cái) Gỗ là nguyên liệu quan trọng cho ngành
công nghiệp gì?(Giấy)
Hàng ngang số 5:(4 chữ cái) Thành phần chính của chất béo. (Este)
Hàng ngang số 6:(7 chữ cái) Điền vào … “Chất béo là hỗn hợp nhiều
este của glixerol với các … và có công thức chung (RCOO)
3
C
3
H
5
. (Axit béo)
Hàng ngang số 7:(3 chữ cái) Điền vào … “Trong thực vật chất béo có
nhiều trong quả và …” (Hạt)
Hàng ngang số 8:(7 chữ cái) Ứng dụng chính muối của axit béo là sản
xuất gì? (Xà phòng)
18
3. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
3.1. Kết quả đạt được
Tổ chức trò chơi ô chữ trong hoạt động dạy học đã có sự thay đổi
nhiều theo chiều hướng tích cực về chất lượng dạy học, với sự chuẩn bị chu
đáo về thiết kế, tổ chức trò chơi của giáo viên, giờ học đã không còn cứng
nhắc, đơn điệu, truyền đạt kiến thức một chiều mà giờ học đã trở nên sinh
động, học sinh rất tích cực tham gia xây dựng bài.

Kết quả thực nghiệm sư phạm khi vận dụng trò chơi ô chữ trong hoạt
động dạy học cho thấy:
- Phát huy tính tích cực trong hoạt động học tập của học sinh, nâng
cao hiệu quả dạy học.
- Học sinh ngày càng yêu thích môn học.
- Học sinh khắc sâu được kiến thức bài học, đa số các em thuộc và
hiểu bài ngay tại lớp.
-Những học sinh trước kia còn yếu thì giờ cũng đã nắm được các kiến
thức quan trọng trong nội dung bài học.
- Giờ học diễn ra nhẹ nhàng, sinh động, lôi cuốn học sinh luôn tham
gia vào các hoạt động của giờ học.
- Học sinh tự tin xây dựng bài, không còn rụt rè, có tinh thần tự giác.
- Giáo viên hài lòng, tự tin vào bài giảng.
3.2. Ý nghĩa khoa học của đề tài
Trong hoạt động dạy học tổ chức trò chơi ô chữ có vai trò, ý nghĩa đặc
biệt quan trọng:
- Giúp các em thay đổi hình thức, phương pháp học truyền thống trước
đây, làm cho giờ học bớt căng thẳng, nặng nề, tạo cảm giác thoải mái, dễ
chịu, để học sinh tiếp thu kiến thức một cách nhẹ nhàng, hứng khởi.
- Rèn luyện thêm kĩ năng làm việc theo nhóm của học sinh.
- Tạo cho học sinh sự tìm tòi, sáng tạo, rèn luyện cho học sinh có cơ
hội để hoàn thiện bản thân.
- Qua trò chơi đã kích thích học sinh vận dụng kiến thức năng động,
rèn luyện trí nhớ, phát triển khả năng phán đoán, suy luận. Từ đó phát triển
19
tư duy mềm dẻo, học tập cách xử lý thông minh các tình huống phức tạp,
tăng cường khả năng vận dụng trong cuộc sống để thích nghi với điều kiện
mới của xã hội.
- Ngoài ra thông qua trò chơi còn giúp các em phát triển được nhiều
phẩm chất đạo đức như: tính nhanh nhẹn, tình đoàn kết thân ái, sự phối hợp

nhịp nhàng, lòng trung thực và tinh thần trách nhiệm lẫn nhau.
3.3. Kết luận
Trò chơi ô chữ là một trong những trò chơi trí tuệ, hỗ trợ hữu ích cho
giáo viên và học sinh trong quá trình dạy – học. Đây không phải là trò chơi
đơn thuần mà còn là một hình thức học tập khả năng tư duy của người chơi
nếu được thiết kế và sắp xếp phù hợp với chương trình học. Bên cạnh đó,
hình thức vừa học vừa chơi này mang lại cho người học sự hứng thú, tăng
cường khả năng ghi nhớ kiến thức. Đồng thời còn giúp học sinh ôn luyện
kiến thức nhanh phù hợp với hình thức thi trắc nghiệm mà Bộ Giáo dục đào
tạo đã lựa chọn cho việc kiểm tra, đánh giá và thi cử hiện nay.
Việc vận dụng linh hoạt trò chơi ô chữ sẽ giúp cho không khí lớp học
vui tươi, học sinh có cảm giác nhẹ nhàng, tiếp thu và ghi nhớ kiến thức một
cách nhanh chóng và sâu sắc.
Tóm lại: Sử dụng trò chơi ô chữ trong hoạt động dạy học đã mang lại
nhiều kết quả đáng khích lệ.
3.4 Đề xuất
Trong quá trình vận dụng đề tài, tôi có một số kiến nghị như sau:
- Giáo viên phải chuẩn bị thật kỹ nội dung cho mỗi lần thiết kế và tổ
chức trò chơi ô chữ.
- Trau dồi kỹ năng tin học để ứng dụng các phần mềm nhằm thiết kế
trò chơi sinh động hơn
- Nhà trường cần trang bị nhiều hơn nữa máy chiếu và máy vi tính để
giáo viên giảng dạy và thiết kế, tổ chức trò chơi vào thực tiễn dạy học ở nhà
trường nhằm góp phần đổi mới phương pháp daỵ học.
20
- Tiếp tục nghiên cứu, phát triển và thực nghiệm trên phạm vi rộng
cũng như trên nhiều lĩnh vực để nâng cao hơn nữa giá trị thực tiễn của trò
chơi ô chữ trong hoạt động dạy học.
Do năng lực có hạn nên đề tài có thể chưa bao quát hết các dạng, các
ví dụ đưa ra chưa thực sự điển hình nhưng vì lợi ích của học sinh khi được

tiếp cận với phương pháp này nên tôi mạnh dạn viết, giới thiệu với đồng
nghiệp và học sinh.
Xin chân thành cảm ơn !!!
Người viết
Nguyễn Thị Minh Nguyệt
21
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Bộ Giáo dục và đào tạo,(2007), Hóa học 9, NXB Giáo Dục.
2. Ngô Ngọc An, (2002), Hóa học nâng cao THCS, NXB Giáo Dục.
3. Ngô Ngọc An, (2004), Rèn luyện kỹ năng giảo toán hóa học 8, NXB
Giáo Dục.
4. Ngô Ngọc An, (2005), Câu hỏi và bài tập trắc nghiệm hóa học THCS
9, NXB Đại học sư phạm.
5. Dương Văn Đảm, Võ Minh Kha, Lê Trường, Phạm Việt Bằng, (1982),
Hóa học trong nông nghiệp, NXB Khoa học và Kỹ thuật.
6. Hoàng Nhâm, (2001), Hóa học vô cơ – Tập 2, NXB Giáo Dục.
7. Nguyễn Phước Hòa Tân, (2005), Chuyên đề hóa học trung học cơ sở -
Hướng dẫn giải bài tập hóa học 9, tập 1, tập 2, NXB Tổng hợp Tp. Hồ Chí
Minh.
8. Quan Hán Thành, (2005), Hóa học cơ bản và nâng cao 9, NXB Hà
Nội.
9. Lê Xuân Trọng (chủ biên), Ngô Ngọc An, Ngô Văn Vụ, (2007), Bài
tập hóa học 9, NXB Giáo Dục.
10. Huỳnh Văn Út (2010), Phương pháp giải bài tập hóa học 9, NXB Đại
học quốc gia Hà Nội.
12. Và các tài liệu thiết kế ô chữ trên mạng internet và một số sáng kiến
kinh nghiệm của đồng nghiệp.
22
Ý KIẾN NHẬN XÉT ĐÁNH GIÁ CỦA HỘI ĐỒNG KHOA HỌC
TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ DĨ AN

………………………………………………………………
………………………………………………………………
………………………………………………………………
………………………………………………………………
………………………………………………………………
………………………………………………………………
………………………………………………………………
………………………………………………………………
………………………………………………………………
………………………………………………………………
………………………………………………………………
………………………………………………………………
………………………………………………………………
………………………………………………………………
………………………………………………………………
………………………………………………………………
………………………………………………………………
………………………………………………………………
………………………………………………………………
…………………………………………………………
23
Ý KIẾN NHẬN XÉT ĐÁNH GIÁ CỦA HỘI ĐỒNG KHOA HỌC
PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THỊ XÃ DĨ AN
………………………………………………………………
………………………………………………………………
………………………………………………………………
………………………………………………………………
………………………………………………………………
………………………………………………………………
………………………………………………………………

………………………………………………………………
………………………………………………………………
………………………………………………………………
………………………………………………………………
………………………………………………………………
………………………………………………………………
………………………………………………………………
………………………………………………………………
………………………………………………………………
………………………………………………………………
………………………………………………………………
………………………………………………………………
…………………………………………………………
24
Ý KIẾN NHẬN XÉT ĐÁNH GIÁ CỦA HỘI ĐỒNG KHOA HỌC
SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TỈNH BÌNH DƯƠNG
………………………………………………………………
………………………………………………………………
………………………………………………………………
………………………………………………………………
………………………………………………………………
………………………………………………………………
………………………………………………………………
………………………………………………………………
………………………………………………………………
………………………………………………………………
………………………………………………………………
………………………………………………………………
………………………………………………………………
………………………………………………………………

………………………………………………………………
………………………………………………………………
………………………………………………………………
………………………………………………………………
………………………………………………………………
…………………………………………………………