phân tích tác động của đòn bẩy đến rủi ro và lợi nhuận tại công ty cổ phần than hà tu

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNGăI HCăTHNGăLONG
o0o





KHÓA LUN TT NGHIP





 TÀI:
PHỂNăTệCHăTỄCăNG CA
ọNăBYăN RI RO VÀ LI NHUN
TI CÔNG TY C PHN THAN HÀ TU




SINH VIÊN THC HIN : NGUYN TH LANăPHNG
MÃ SINH VIÊN : A15323
CHUYÊN NGÀNH : TÀI CHÍNH ậ NGÂN HÀNG

HÀ NI - 2012
B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNGăI HCăTHNGăLONG
o0o




KHÓA LUN TT NGHIP





 TÀI:
PHỂNăTệCHăTỄCăNG CA
ọNăBYăN RI RO VÀ LI NHUN
TI CÔNG TY C PHN THAN HÀ TU





Giáoăviênăhng dn : Th.S VăL Hng
Sinh viên thc hin : Nguyn Th LanăPhng
Mã sinh viên : A15323
Chuyên ngành : Tài chính ậ Ngân hàng

HÀ NI - 2012
Thang Long University Library
LI CMăN
Trong quá trình thi gian hoàn thành khóa lun, em xin gi li cm n đn các
thy cô ging viên i hc Thng Long đư trang b nhng kin thc cn thit đ hoàn
thành khóa lun, đc bit là ging viên hng dn Th.S V L Hng đư trc tip đnh
hng và hng dn tn tình đ em hoàn thành tt nht khóa lun này. Em cng xin
gi li cm n đn cán b công nhân viên công ty c phn Than Hà Tu đc bit là các
cán b và nhân viên phòng k toán đư to điu kin thun li cho quá trình thc tp
cng nh cung cp s liu đy đ, chi tit phc v tt nht cho vic hoàn thành khóa
lun.
Em xin chân thành cm n!
MC LC
CHNG 1. LÝ LUN C BN V ọNă BYă VẨă TỄCă NG CA
ọNăBYăN RI RO VÀ LI NHUN TRONG DOANH NGHIP 1
1.1. Mt s khái nim c bn 1
1.1.1. Khái nim đòn by 1
1.1.2. Mt s khái nim liên quan 1
1.1.2.1. Ri ro 1
1.1.2.2. Doanh thu 1
1.1.2.3. Chi phí 2
1.1.2.4. Li nhun 7
1.2. ònăby hotăđngăvƠătácăđng caăđònăby hotăđngăđn ri ro và
li nhun ca doanh nghip 7
1.2.1. Khái nim đòn by hot đng 7
1.2.2. Các yu t nh hng đn đòn by hot đng 8

1.2.3. Phân tích hòa vn 9
1.2.3.1. im hòa vn 9
1.2.3.2. Các phng pháp phân tích hòa vn 9
1.2.4.  by hot đng 13
1.2.5. Quan h gia đ by hot đng và đim hòa vn 14
1.2.6. Quan h gia đ by hot đng và ri ro kinh doanh ca doanh
nghip 15
1.2.6.1. Ri ro kinh doanh 15
1.2.6.2. o lng ri ro kinh doanh 16
1.2.6.3. Quan h gia đ by hot đng và ri ro kinh doanh 18
1.2.7. Vai trò ca đòn by hot đng đi vi qun tr tài chính 19
1.3. ònăbyătƠiăchínhăvƠătácăđng caăđònăbyătƠiăchínhăđn ri ro và
li nhun ca doanh nghip 19
1.3.1. Khái nim liên quan 19
1.3.2. Khái nim đòn by tài chính 20
1.3.3. Các yu t nh hng đn vic s dng đòn by tài chính 23
1.3.4.  by tài chính 23
Thang Long University Library
1.3.5. Quan h gia đ by tài chính vi ri ro tài chính ca doanh
nghip 25
1.3.5.1. Ri ro tài chính 25
1.3.5.2. o lng ri ro tài chính 26
1.3.6. Mi quan h gia đòn by tài chính và giá tr doanh nghip 29
1.3.6.1. Lý thuyt c cu vn ti u 30
1.3.6.2. Phân tích quan h EBIT – EPS 31
1.3.7. Vai trò ca đòn by tài chính đi vi qun tr tài chính 32
1.4. ònă by tng hpă vƠă tácă đng caă đònă by tng hpă đi vi tài
chính doanh nghip 32
1.4.1. òn by tng hp và đ by tng hp 32
1.4.2. Tác đng ca đòn by tng hp đn ri ro và kh nng sinh li

ca doanh nghip 34
CHNG 2. PHỂNă TệCHăTỄCăNG CAăọNăBYă ăN RI RO
VÀ LI NHUN TI CÔNG TY C PHN THAN HÀ TU 36
2.1. Gii thiu chung v công ty c phn Than Hà Tu 36
2.1.1. Quá trình hình thành và phát trin 36
2.1.2. C cu t chc ca công ty c phn Than Hà Tu 37
2.1.3. Chc nng nhim v ca mt s phòng ban: 38
2.1.4. Chc nng, nhim v và đc đim sn xut kinh doanh 38
2.2. Tình hình hotăđng sn xut kinh doanh ca công ty c phn Than
HƠăTuătrongăgiaiăđon 2008 ậ 2011 40
2.2.1. Tình hình kt qu hot đng sn xut kinh doanh ca công ty
trong giai đon 2008 - 2011 40
2.2.2. Tình hình tài sn ngun vn ca công ty c phn Than Hà Tu
trong giai đon 2008 – 2011 44
2.3. PhơnătíchăđònăbyăvƠătácăđng caăđònăbyăđn ri ro và li nhun
ca công ty c phn Than Hà Tu 50
2.3.1. Phân tích đòn by hot đng và tác đng ca đòn by hot đng
đn ri ro và kh nng sinh li ca công ty 50
2.3.1.1. Phân tích hòa vn 50
2.3.1.2. Phân tích đòn by hot đng và tác đng ca đòn by hot đng
trong giai đon 2008 – 2011 60
2.3.2. Phân tích đòn by tài chính và tác đng ca đòn by tài chính đn
ri ro và kh nng sinh li ti công ty C phn Than Hà Tu 69
2.3.2.1. Quan h gia đ by tài chính và ri ro tài chính ca công ty
trong giai đon 2008 – 2011 76
2.3.2.2. Mi quan h gia đòn by tài chính và giá tr ca doanh nghip .
86
2.3.3. Phân tích đòn by tng hp và tác đng ca đòn by tng hp ti
công ty c phn Than Hà Tu giai đon 2008 – 2011 89
2.3.3.1.  by tng hp ca công ty trong giai đon 2008 – 2011 89

2.3.3.2. Quan h gia đ by tng hp và ri ro ca công ty c phn
Than Hà Tu trong giai đon 2008 – 2011 91
2.3.4. ánh giá v tình hình s dng đòn by ti công ty c phn Than
Hà Tu giai đon 2008 – 2011 92
2.3.4.1. òn by hot đng 92
2.3.4.2. òn by tài chính 94
2.3.4.3. òn by tng hp 95
CHNG 3. MT S GII PHÁP NÂNG CAO HIU QU S DNG
ọNăBY TI CÔNG TY C PHN THAN HÀ TU 96
3.1. nh hng phát trin ca công ty C phn Than Hà Tu 96
3.2. Mt s gii pháp nâng cao hiu qu s dngăđònăby hotăđng 97
3.2.1. Mt s gii pháp nâng cao hiu qu qun lý chi phí c đnh 97
3.2.1.1. Tng cng đu t vào các trang thit b hin đi 97
3.2.1.2. Nâng cao công tác qun lý chi phí bán hàng 99
3.2.1.3. Nâng cao công tác qun lý chi phí qun lý doanh nghip 102
3.2.2. Mt s gii pháp nâng cao hiu qu công tác qun lý chi phí bin
đi 104
3.3. Mt s gii pháp nâng cao hiu qu s dngăđònăby tài chính 104
3.3.1. Nâng cao hiu qu s dng n vay 105
3.3.2. Xây dng c cu vn hp lý 107
Thang Long University Library
DANH MC VIT TT
Ký hiu
Tênăđyăđ
CKT
Cân đi k toán
CP
C phn
CTCP
Công ty c phn

KQHKD
Kt qu hot đng kinh doanh
L
Lao đng
P.
Phòng
TNDN
Thu nhp doanh nghip
TSC
Tài sn c đnh
VCSH
Vn ch s hu

DANH MC BNG BIU, HÌNH V, Să,  TH, CÔNG THC

Bng 2.1: Kt qu hot đng sn xut kinh doanh ca công ty trong giai đon
2008 – 2011 41
Bng 2.2: Tình hình tài sn – ngun vn giai đon 2008 – 2011 45
Bng 2.3: C cu tài sn giai đon 2008 – 2011 46
Bng 2.4: C cu ngun vn trong giai đon 2008 - 2011 49
Bng 2.5: Phân loi chi phí theo đnh phí và bin phí 51
Bng 2.6: nh phí và bin phí 52
Bng 2.7: Doanh thu, sn lng và giá bán trong giai đon 2008 – 2011 52
Bng 2.8: Sn lng hòa vn ca công ty C phn Than Hà Tu trong giai đon
2008 – 2011 53
Bng 2.9: Doanh thu hòa vn ca công ty C phn Than Hà Tu giai đon 2008 –
2011 58
Bng 2.10:  by hot đng theo sn lng giai đon 2008 – 2011 61
Bng 2.11: Mi quan h gia đ by hot đng và đim hòa vn 63
Bng 2.12: Li nhun hot đng ca các nm 2008 – 2011 64

Bng 2.13: Ch tiêu đo lng ri ro kinh doanh ca mt s doanh nghip cùng
ngành 65
Bng 2.14: Các yu t nh hng đn ri ro kinh doanh 66
Bng 2.15: Quan h gia đ by hot đng và ri ro kinh doanh ca công ty giai
đon 2008 - 2011 68
Bng 2.16: EPS ca công ty trong giai đon 2008 – 2011 69
Bng 2.17: Chi phí s dng vn r
d
giai đon 2008 – 2011 70
Bng 2.18: Các ch tiêu v đòn by tài chính: 70
Bng 2.19:  by tài chính ca công ty trong giai đon 2008 – 2011 72
Bng 2.20:  by tài chính ca mt s công ty cùng ngành giai đon 2008 –
2011 75
Bng 2.21: Bng phân tích các yu t liên quan đn ri ro tài chính 77
Bng 2.22: Các ch s v đòn by tài chính ca công ty trong giai đon 2008 -
2011 77
Bng 2.23: Các ch s v đòn by tài chính ca các công ty giai đon 2008 –
2011 80
Bng 2.24: Các yu t nh hng đn EPS giai đon 2008 – 2011 82
Bng 2.25: Mc đ bin đng ca các yu t nh hng đn ri ro tài chính ca
công ty trong giai đon 2008 – 2011 83
Bng 2.26: Quan h đ by tài chính và ri ro tài chính ca công ty 84
Thang Long University Library
Bng 2.27: Giá tr th trng ca c phiu công ty trong giai đon 2008 – 2011
86
Bng 2.28: Mi quan h gia đòn by tài chính và giá tr th trng ca c phiu
công ty giai đon 2008 -2011 87
Bng 2.29:  by tng hp giai đon 2008 – 2011 89
Bng 2.30:Quan h gia đ by tng hp và ri ro ca công ty giai đon 2008 –
2011 91

Bng 3.1: T trng các loi tài sn trong tài sn c đnh ca công ty 97
Bng 3.2:  by hot đng khi công ty đu t thêm dây chuyn mi 99
Bng 3.3: Sn lng hòa vn khi công ty tng cng đu t trang thit b hin
đi 99
Bng 3.4: C cu chi phí bán hàng giai đon 2008 – 2011 100
Bng 3.5:  by hot đng d tính khi gim chi phí bán hàng 100
Bng 3.6: Sn lng hòa vn d tính khi công ty gim chi phí bán hàng 101
Bng 3.7:  by hot đng d tính khi gim chi phí qun lý doanh nghip 102
Bng 3.8: Sn lng hòa vn d tính khi gim chi phí qun lý doanh nghip 102
Bng 3.9: C cu chi phí qun lý doanh nghip giai đon 2008 – 2011 103
Bng 3.10: ROA ca công ty và các công ty khác trong giai đon 2008 – 2011
105
Bng 3.11.  by tài chính d tính khi công ty tng hiu qu s dng vn 106
Bng 3.12: EPS d tính khi công ty tng hiu qu s dng vn 106
Bng 3.13: ROE d tính khi công ty tng hiu qu s dng vn 106
Bng 3.14: C cu ngun vn ca công ty giai đon 2008 – 2011 107
Bng 3.15: T trng n vay phi tr trên tng n phi tr giai đon 2008 - 2011
108
Bng 3.16: Các phng án s dng n vay 108
Bng 3.17: So sánh các ch tiêu EPS và ROE khi thay đi t trng n 109
Bng 3.18. EPS, ROE, DFL d tính khi thu sut thu TNDN không đi 109

Biu đ 2.1: Doanh thu bán hàng và cung cp dch v giai đon 2008 – 2011 42
Biu đ 2.2: Li nhun sau thu giai đon 2008 – 2011 43
Biu đ 2.3: Quy mô vn giai đon 208 – 2011 46
Biu đ 2.4: C cu tài sn trong các nm t 2008 – 2011 47
Biu đ 2.5: C cu ngun vn giai đon 2008 – 2011 49
Biu đ 2.6: Sn lng tiêu th và sn lng hòa vn giai đon 2008 – 2009 54
Biu đ 2.7: Doanh thu hòa vn giai đon 2008 – 2011 59
Biu đ 2.8: Xu hng thay đi ca đ by hot đng theo sn lng giai đon

2008 – 2011 61
Biu đ 2.9: Mi quan h gia sn lng hòa vn và đ by hot đng 63
Biu đ 2.10:  by tài chính và ROE giai đon 2008 – 2011 73
Biu đ 2.11:  by tng hp giai đon 2008 – 2011 90
Biu đ 2.12: Mc đ thay đi ca tài sn c đnh 93

S đ 2.2: C cu t chc ca công ty C phn Than Hà Tu – Vinacomin 37
S đ 2.1: Quy trình sn xut kinh doanh chung 39

 th 1.1. nh phí 5
 th 1.2. Bin phí t l 6
 th 1.3. Bin phí cp bc 6
 th 1.4 Biu đ phân tích hòa vn tuyn tính 10
 th 1.5: Quan h gia sn lng tiêu th và đ by hot đng 14
 th 1.6: im bàng quan ca các phng án tài tr 31
 th 2.1: Xu hng thay đi ca EPS và DFL trong giai đon 2008 - 2011 72
 th 2.2: Quan h gia giá c phiu vi chi phí s dng vn 88

Công thc 1.1 3
Công thc 1.2 4
Công thc 1.3 7
Công thc 1.4 9
Công thc 1.5 9
Công thc 1.6 11
Công thc 1.7 11
Công thc 1.8 12
Công thc 1.9 13
Công thc 1.10 13
Công thc 1.11 14
Công thc 1.12 16

Công thc 1.13 17
Công thc 1.14 19
Công thc 1.15 20
Công thc 1.16 20
Công thc 1.17 22
Công thc 1.18 23
Thang Long University Library
Công thc 1.19 24
Công thc 1.20 24
Công thc 1.21 24
Công thc 1.22 24
Công thc 1.23 25
Công thc 1.24 26
Công thc 1.25 27
Công thc 1.26 28
Công thc 1.27 28
Công thc 1.28 29
Công thc 1.29 29
Công thc 1.30 30
Công thc 1.31 30
Công thc 1.32 30
Công thc 1.33 30
Công thc 1.34 33
Công thc 1.35 33
Công thc 1.36 33
Công thc 1.37 33
Công thc 1.38 33

LI M U
1. Lý do chnăđ tài

Cùng vi nhp đ phát trin nhanh chóng ca nn kinh t th gii, Vit Nam cng
đang có nhng bc chuyn mình đáng k, đc bit là sau s kin nc ta chính thc
là thành viên th 150 ca t chc thng mi th gii - WTO. S hi nhp y đư mang
đn cho nc ta rt nhiu c hi nhng bên cnh đó cng không ít thách thc. Chính
nhng c hi và thách thc đó đư mang đn mt môi trng kinh doanh đy ri ro, đc
bit đi vi nhng công nghip truyn thng và ngành khai thác than cng là mt
trong s đó.
Nhng nh hng tiêu cc ca nn kinh t th gii và trong nc trong 6 tháng
đu nm 2012 đư khin cho nhiu doanh nghip ngành than gp khó khn trong vic
tiêu th sn phm cng nh duy trì hot đng mt cách hiu qu và có lãi. Ct gim
các chi phí mt cách ti đa nh cho công nhân ngh luân phiên, ct gim s gi sn
xut, gim sn lng,… đó là các bin pháp mà các doanh nghip ngành than đang
thc hin đ đi mt vi nhng khó khn và ri ro ca nn kinh t. Tuy nhiên, liu các
bin pháp y có thc s hiu qu và có th giúp doanh nghip vt qua khó khn cng
nh hot đng có lãi? ây chính là câu hi ln ca mi doanh nghip nói riêng và
ngành than nói chung.
T thc t nói trên, em đư hình thành nên ý tng v vic nghiên cu tác đng
ca vic qun lý các chi phí hot đng c đnh và các chi phí tài chính c đnh đi vi
ri ro và kh nng sinh li ca doanh nghip ti công ty c phn Than Hà Tu thông
qua khóa lun tt nghip vi đ tài: “Phân tích tác đng ca đòn by đn ri ro và kh
nng sinh li ti công ty c phn Than Hà Tu”. T khóa lun này em hy vng có th
phn nào gii đáp đc nhng vn đ mà công ty nói riêng và ngành than nói chung
đang gp phi cng nh đa ra đc nhng bin pháp giúp nâng cao hiu qu s dng
đòn by ca công ty.
2. iătng và phm vi nghiên cu
Khóa lun đi sâu tìm hiu v c s lý lun v đòn by và tác đng ca đòn by
đn ri ro và kh nng sinh li ca doanh nghip, vn dng vào phân tích tác đng ca
đòn by ti công ty c phn Than Hà Tu trong giai đon 2008 – 2011. T đó, ch ra
đc nhng u, nhc đim và đa ra các gii pháp nâng cao hiu qu vic s dng
đòn by ti công ty.

3. Phngăphápănghiênăcu
Khóa lun s dng ch yu phng pháp phân tích, tng hp, thng kê, so sánh
đ đa ra đánh giá và kt lun t c s là các s liu đc cung cp và thc trng tình
hình hot đng ca công ty nói riêng cng nh mt s doanh nghip ngành than nói
chung.
Thang Long University Library

4. Kt cu ca khóa lun
Ni dung ca khóa lun gm 3 chng:
 Chngă1: Lý lun c bn v đòn by và tác đng ca đòn by đn ri
ro và kh nng sinh li trong doanh nghip.
 Chngă2: Phân tích đòn by và tác đng ca đòn by lên ri ro và kh
nng sinh li ti công ty c phn Than Hà Tu.
 Chngă3: Mt s gii pháp nâng cao hiu qu s dng đòn by ti công
ty c phn Than Hà Tu.



1

CHNGă1. LụăLUNăCăBNăVăọNăBYăVẨăTỄCăNGăCAă
ọNăBYăN RIăROăVẨăLIăNHUNăTRONGăDOANHăNGHIP
1.1. Mtăsăkháiănimăcăbn
1.1.1. Khái nim đòn by
Trong lnh vc vt lý, “đòn by” là khái nim dùng đ ch mt loi công c vi
chc nng khuch đi mt lc nh thành mt lc ln hn theo hng phc v cho con
ngi.  đòn by có th phát huy tác dng, ngi ta phi da vào mt đim c đnh
thng gi là đim ta và đây cng chính là đim mu cht đ khuch đi lc nhm
dch chuyn các vt th theo ý mun ca con ngi.
Trong tài chính, ngi ta mn thut ng “đòn by” ch vic s dng chi phí

hot đng và chi phí tài chính c đnh đ gia tng kh nng sinh li cng nh th hin
tình hình ri ro ca doanh nghip.
1.1.2. Mt s khái nim liên quan
1.1.2.1. Ri ro
Ri ro trong tài chính nói chung là tính không chc chn trong vic đt đc các
li ích trong kinh doanh và đu t hay chính là s sai khác gia li nhun thc t và
li nhun kì vng. Ri ro thng đc chia làm 2 loi, bao gm:
 Ri ro h thng: là loi ri ro xy ra do s bin đng li nhun ca
chng khoán hay danh mc đu t do s bin đng ca li nhun trên th trng nói
chung, ri ro này thng đc gây ra bi các yu t nh tình hình kinh t, ci t
chính sách thu, thay đi tình hình nng lng th gii… ây là phn ri ro mà tt c
các loi chng khoán cng nh các doanh nghip phi gánh chu do đó không th
gim ri ro bng cách đa dng hóa danh mc đu t. Loi ri ro này còn đc gi là
ri ro th trng.
 Ri ro phi h thng: là loi ri ro ch xy ra đi vi mt công ty hay mt
ngành kinh doanh nào đó, loi ri ro này do các yu t riêng ca doanh nghip gây ra
bao gm nng lc qun tr, cnh tranh nc ngoài cng nh các quy đnh mang tính
đc thù ca nhà nc… ri ro kinh doanh và ri ro tài chính cng thuc loi ri ro
này. Ri ro phi h thng có th gim đc bng chin lc đa dng hóa danh mc
đu t.
1.1.2.2. Doanh thu
Doanh thu là toàn b s tin doanh nghip thu đc t các hot đng sn xut
sn phm, cung cp dch v, đu t – kinh doanh… trong mt khong thi gian nht
đnh (thng là nm tài chính). Doanh thu ca mt doanh nghip thng bao gm:
- Doanh thu bán hàng và cung cp dch v: là toàn b s tin doanh nghip thu
đc t hot đng sn xut kinh doanh chính là bán sn phm và cung cp dch v cho
Thang Long University Library
2

khách hàng. ây là thành phn chim t trng cao nht trong tng doanh thu ca

doanh nghip.
- Doanh thu hot đng tài chính: là s tin doanh nghip nhn đc t các hot
đng đu t, liên doanh liên kt nh tin lãi cho vay, li nhun và c tc nhn đc t
vic góp vn liên doanh cng nh các hot đng tài chính khác…
- Doanh thu khác: bao gm các khon khác mà doanh nghip nhn đc nh các
khon n vng ch, các khon bi thng, doanh thu ca nm trc b b sót,…
Nh vy doanh thu là s tin doanh nghip thu đc v t tt c các hot đng
kinh t ca mình nhng đó không phi là thu nhp thc t mà doanh nghip nhn đc
bi doanh nghip cng phi b ra các khon chi phí đ có đc doanh thu đó.
1.1.2.3. Chi phí
a. Khái nim chi phí
Mi hot đng sn xut, kinh doanh đu phi có chi phí. Chi phí kinh doanh
đc nghiên cu di nhiu góc đ khác nhau tùy theo mc đích và quan đim ca
mi nhà khoa hc cng nh mi lnh vc.
Theo quan đim ca các nhà qun tr thì chi phí là s mt đi ca nguyên vt liu,
tin công, dch v mua ngoài và các khon chi phí khác đ to ra các sn phm, dch
v tha mãn nhu cu th trng. Trong nn kinh t th trng, các nhà qun tr luôn đt
nhu cu khách hàng lên trên đ sn xut các sn phm, dch v vi cht lng cao
nhng chi phí thp, nhm ti đa hóa mc tiêu li nhun.
Di góc đ ca k toán tài chính, chi phí đc coi là khon phí tn phát sinh
gn lin vi hot đng sn xut kinh doanh trong mt k hch toán. Tuy nhiên, không
phi loi chi phí nào phát sinh trong k cng đc tính là chi phí ca doanh nghip
trong k đó. Vic xác đnh chi phí ph thuc rt nhiu vào tính cht cng nh cách
thc ghi nhn ca tng nghip v kinh t phát sinh.
Di góc đ ca k toán qun tr, chi phí là nhng khon phí tn thc t gn lin
vi các phng án, sn phm, dch v. Theo đó, các chi phí luôn mang tính c th
nhm giúp các doanh nghip đánh giá đc mc đ hiu qu ca tng công vic t đó
có th đa ra các quyt đnh đu t và phng án ti u.
Nh vy, đim chung ta có th nhn thy t các quan đim trên đó là chi phí đu
là s tiêu hao các yu t sn xut, các ngun lc trong mt t chc đ đt đc các

mc tiêu xác đnh. Bn cht ca chi phí là s mt đi ca các ngun lc đ đi ly các
kt qu nhm tha mãn các mc tiêu đư đ ra.
b. Phân loi chi phí
Có nhiu loi chi phí phát sinh trong quá trình sn xut kinh doanh ca doanh
nghip bi vy, cng có nhiu cách phân loi chi phí theo các tiêu thc khác nhau.
3

 Phân loi chi phí theo chc nng hot đng:
Theo tiêu thc này, chi phí bao gm chi phí sn xut và chi phí ngoài sn xut, c
th:
- Chi phí sn xut: là toàn b chi phí có liên quan đn vic sn xut sn phm
trong mt thi gian nht đnh, chi phí sn xut bao gm: chi phí nguyên vt liu trc
tip, chi phí nhân công trc tip và chi phí sn xut chung.
 Chi phí nguyên vt liu trc tip là chi phí ca nhng nguyên vt liu cu
thành nên sn phm, có giá tr ln và có th xác đnh mt cách tách bit, rõ
ràng, c th cho tng sn phm. c đim ca chi phí nguyên vt liu trc
tip là thng mang tính cht bin phí, nó cu thành nên thc th ca sn
phm và chim t trng khá cao trong giá thành sn phm.
 Chi phí nhân công trc tip là chi phí tin lng, ph cp, các khon trích
theo lng… ca nhng lao đng trc tip sn xut ra sn phm và cng
ging nh chi phí nguyên vt liu trc tip, chi phí nhân công trc tip cng
có th xác đnh c th cho tng sn phm và góp phn to ra giá thành sn
phm.
 Chi phí sn xut chung, đây là loi chi phí gm nhiu loi chi phí gián tip
to ra sn phm nh chi phí nguyên vt liu ph, chi phí nhân công gián tip
(chi phí nhân viên phân xng),… Khác vi hai loi chi phí trên, chi phí sn
xut chung không th xác đnh c th cho tng sn phm nên s đc phân
b theo các tiêu thc thích hp nh s gi công lao đng, s sn phm sn
xut,… Chi phí sn xut chung thng đc phân b theo công thc:
n giá phân b chi phí SXC =

Tng chi phí sn xut chung
Tiêu thc phân b
(1.1)
- Chi phí ngoài sn xut: đây là các loi chi phí phát sinh không trc tip trong
quá trình sn xut sn phm hay cung cp dch v, bao gm:
 Chi phí bán hàng là các khon chi phí phc v cho vic tiêu th hàng hóa,
sn phm ca các doanh nghip. Chi phí này thng gm chi phí nhân viên
bán hàng, chi phí vn chuyn hàng hóa, hoa hng bán hàng, khu hao tài sn
c đnh phc v cho vic bán hàng
 Chi phí qun lý doanh nghip là khon chi phí phc v cho b máy điu
hành ca các doanh nghip, thng gm: chi phí lng cho b phn qun lý,
chi phí các dch v mua ngoài, khu hao tài sn c đnh phc v qun lý…
Vic phân loi theo tiêu thc chc nng hot đng giúp các doanh nghip có th
xác đnh đc giá thành sn phm cng nh là c s đ xây dng d toán và qun lý
chi phí sn xut kinh doanh ca doanh nghip
Thang Long University Library
4

 Phân loi chi phí theo đi tng
Theo tiêu thc này, chi phí bao gm:
- Chi phí trc tip: là loi chi phí có th d dàng và hp lý tách bit cho tng đi
tng đc xem xét,  đây là sn phm hay phân xng sn xut… Xét v bn cht,
chi phí trc tip t nó đc tính vào giá thành đn v sn phm hoc mt đi tng.
Mt đi tng có t trng chi phí trc tip cao thì đ chính xác trong vic xác đnh giá
thành sn phm và kt qu kinh doanh ca đi tng đó càng cao.
- Chi phí gián tip: là loi chi phí s dng chung cho nhiu hot đng nên k toán
không th tp hp thng cho các đi tng chu chi phí, do vy phi tin hành phân b
tng yu t chi phí gián tip cho tng đi tng. Chi phí gián tip thng đc phân
b theo công thc:

= * T l phân b

Trong đó:
T l phân b =
Tng chi phí gián tip cn phân b
Tng tiêu thc phân b ca tt c điătng
*100 (1.2)
 Phân loi theo yu t chi phí
 phc v cho vic tp hp, qun lý chi phí theo ni dung kinh t ban đu đng
nht ca nó mà không xem xét đn công dng c th, đa đim phát sinh ca chi phí
khi đó chi phí đc phân loi theo yu t. Toàn b chi phí ca doanh nghip đc chia
thành 7 yu t chi phí sau:
- Yu t chi phí nguyên liu, vt liu: bao gm toàn b giá tr nguyên vt liu
chính, nguyên vt liu ph, ph tùng thay th, công c dng c,… đc s dng vào
sn xut kinh doanh (loi tr giá tr vt liu dùng không ht nhp li kho và ph liu
thu hi).
- Yu t chi phí nhiên liu, đng lc: bao gm toàn b các chi phí b ra cho
nhiên liu, đng lc dùng cho toàn b hot đng sn xut, kinh doanh trong mt thi
gian nht đnh.
- Yu t chi phí tin lng và các khon ph cp lng: phn ánh tng s tin
lng và ph cp mang tính cht lng (nh tin n ca, bi dng,…) phi tr cho
toàn b nhân viên ca doanh nghip.
- Yu t chi phí bo him xã hi, bo him y t, kinh phí công đoàn: phn ánh
phn bo him xã hi, bo him y t, kinh phí công đoàn trích theo t l quy đnh trên
tng s tin lng và ph cp lng phi tr công nhân viên.
Chi phí gián tip phân
b cho tng
đi tng (sn phm)
Tng tiêu thc phân b ca

tng đi tng ( sn phm)
5

- Yu t chi phí khu hao tài sn c đnh: phn ánh tng s khu hao tài sn c
đnh phi trích trong k ca tt c các tài sn c đnh s dng cho hot đng sn xut
kinh doanh.
- Yu t chi phí dch v mua ngoài: phn ánh toàn b chi phí dch v mua ngoài
nh chi phí đin, nc, đin thoi… dùng vào hot đng sn xut kinh doanh.
- Yu t chi phí khác bng tin: bao gm toàn b chi phí khác bng tin cha
phn ánh  các yu t chi phí trên đc dùng vào hot đng sn xut kinh doanh trong
k.
 Phân loi chi phí theo cách ng x ca hot đng
Theo cách phân loi này, chi phí ca doanh nghip đc chia thành các dng là
đnh phí, bin phí và chi phí hn hp.
Chi phí c đnh (đnh phí): trong ngn hn, mt s chi phí hot đng đc lp vi
doanh s hay sn lng. Loi chi phí này đc gi là đnh phí. Tt c các khu hao tài
sn, nhà máy và thit b, tin thuê nhà xng, bo him, thu môn bài và lng ca
ban qun lý,… đu đc coi là đnh phí. Nu mt doanh nghip hot đng liên tc thì
doanh nghip phi tip tc chi tr các chi phí này bt k mc doanh thu là bao nhiêu.
Tuy nhiên, đó là trong ngn hn, còn trong dài hn tt c các yu t đu thay đi nên
đnh phí cng s thay đi, do vy, khái nim đnh phí ch đc xác đnh trong ngn
hn. nh phí thng có nhng đc đim là xét trong gii hn ca quy mô hot đng,
chi phí c đnh thng không thay đi, vì vy khi sn lng thay đi thì đnh phí đn
v ca mt sn phm thay đi. Do đó, các nhà qun tr mun gim đnh phí đn v ca
mt sn phm thì cn phi khai thác ti đa công sut ca các tài sn to ra các chi phí
đó. nh phí có th đc biu din theo phng trình:
Y = A
Trong đó: Y: đnh phí
A: Giá tr ca đnh phí (hng s)
Nh vy,  bt c mc sn lng nào đnh phí cng không thay đi, ta cng có

th biu din đnh phí thông qua đ th sau:

 th 1.1.ănh phí





Chi phí
Sn lng
Thang Long University Library
6

- Chi phí bin đi (bin phí): là các khon chi phí có quan h t l vi sn lng
hay quy mô hot đng. Bin phí ca mt doanh nghip thng bao gm chi phí
nguyên vt liu và công nhân trc tip cng nh hoa hng doanh thu. Bin phí có th
biu din qua phng trình:
Y = bx
Trong đó: Y: Bin phí
b: bin phí tính trên mt đn v sn phm
x: sn lng sn xut
Bin phí thng có các đc đim:
 Bin phí ca môt đn v sn phm thng không thay đi, đây là c s đ
các doanh nghip xây dng đnh mc bin phí cho tng sn phm.
 Bin phí ca doanh nghip gm nhiu loi khác nhau và có th chia thành 2
loi c bn là bin phí t l và bin phí cp bc. Trong đó, bin phí t l là
khon bin phí hoàn toàn t l thun vi sn lng hoc quy mô hot đng.
Bin phí cp bc là loi bin phí ch thay đi khi quy mô ca phm vi hot
đng thay đi. Di đây là đ th minh ha hai loi bin phí trên

 th 1.2. Bin phí t l





 th 1.3. Bin phí cp bc







- Chi phí hn hp: không phi tt c các chi phí đu có th đc phân loi thành
đnh phí hoc bin phí, mt s chi phí có c yu t c đnh và yu t bin đi nh chi
phí đin, nc. Trong mc đ hot đng thông thng thì chi phí hn hp th hin
đnh phí, nhng khi vic sn xut vt ra khi mc đ hot đng thông thng đó thì
chi phí hn hp s bao gm c bin phí. Hu ht các chi phí phát sinh trong thc t
thng mang tính cht chi phí hn hp nh chi phí sn xut chung, chi phí s dng
máy thi công, chi phí bán hàng, chi phí qun lý doanh nghip,… các khon chi phí này
khá phc tp cng nh thng khó kim soát.
Nh vy, vic phân loi chi phí theo cách ng x ca hot đng có th giúp các
doanh nghip hiu đc bn cht s vn đng ca các yu t chi phí t đó là c s đ
kim soát chi phí cng nh đánh giá hiu qu hot đng ca tng b phn, quan trng
Chi phí
Sn lng
Chi phí
Sn lng
7

hn, vic phân loi theo tiêu thc này có th giúp doanh nghip tin hành phân tích
mi quan h gia chi phí, sn lng và li nhun, đây là công c quan trng đ doanh
nghip có th đa ra quyt đnh đu t, la chn sn phm, mc sn lng phù hp đ
ti đa hóa li nhun. ây cng là cách phân loi phù hp vi vic phân tích tác đng
ca đòn by đn ri ro và kh nng sinh li ca doanh nghip, vì vy, trong phm vi
ca khóa lun này, chúng ta s s dng cách phân loi chi phí theo ng x ca hot
đng.
1.1.2.4. Li nhun
Li nhun chính là s tin thc t doanh nghip thu đc sau khi đư tr tt c các
chi phí đư b ra. Li nhun là yu t các doanh nghip quan tâm hn doanh thu bi li
nhun phn ánh giá tr thc t mà doanh nghip đt đc t hot đng sn xut kinh
doanh. Li nhun ca mt doanh nghip có th gm:
- Li nhun t hot đng sn xut, kinh doanh: là khon chênh lch gia tng
doanh thu bán sn phm hay cung cp dch v và các khon gim tr, giá thành sn
phm, các chi phí bán hàng, qun lý doanh nghip…
- Li nhun khác: đây là khon tin thu đc thc t sau khi đư tr tt c các chi
phí trong các hot đng ngoài lnh vc sn xut kinh doanh chính ca doanh nghip,
li nhun khác thng bao gm: li nhun t hot đng đu t tài chính, hoàn nhp
các khon trích không phát sinh trong thc t…
Vic xác đnh li nhun ca mt doanh nghip phi da vào các cn c s liu,
ghi chép ca k toán và đc phn ánh đy đ trong báo cáo kt qu hot đng sn
xut kinh doanh. Trong báo cáo này, các doanh nghip thng quan tâm nht đn chi
tiêu thu nhp sau thu - EAT (earning after tax), tuy nhiên trong phm vi ca đ tài
này, đ phân tích tác đng ca đòn by đn ri ro và kh nng sinh li ca doanh
nghip chúng ta s s dng ch yu là ch tiêu EBIT – thu nhp trc thu và lãi vay.
ây là ch tiêu phn ánh li nhun trc khi tr thu và lãi vay, hay nói cách khác,
EBIT không chu nh hng ca c cu vn cng nh thu sut thu thu nhp doanh
nghip, do đó, EBIT còn đc gi là li nhun hot đng. Vic s dng EBIT có th
giúp cho vic phân tích đc khách quan cng nh chính xác hn. EBIT đc xác

đnh theo công thc:
EBIT = Doanh thu ậ Chi phí hotăđng (1.3)
1.2. ònă byă hotă đngă vƠă tácă đngă caă đònă byă hotă đngă đnă riă roă vƠă liă
nhunăcaădoanhănghip
1.2.1. Khái nim đòn by hot đng
òn by hot đng là mc đ s dng chi phí hot đng c đnh ca doanh
nghip. Mi doanh nghip đu t chi phí c đnh vi mong mun s lng tiêu th s
Thang Long University Library
8

to ra doanh thu đ ln đ trang tri tt c các chi phí mà doanh nghip đã b ra bao
gm chi phí c đnh và chi phí bin đi. Trong khái nim đòn by hot đng, chi phí
c đnh chính là “đim ta” đ khuch đi s thay đi ca li nhun (hoc l) thông
qua s thay đi trong s lng tiêu th.
1.2.2. Các yu t nh hng đn đòn by hot đng
Vic s dng đòn by hot đng ca mt doanh nghip chu nh hng ca các
yu t di đây:
 c đim ngành ngh kinh doanh: Không phi bt k doanh nghip
thuc mt ngành nào cng có th s dng đc đòn by hot đng, điu này đc
quy đnh bi nhng đc thù ca các ngành kinh doanh đó. i vi các ngành ngh có
mc đ đu t vào tài sn c đnh và chi phí hot đng c đnh khác ln nh các
doanh nghip sn xut thì vic s dng đòn by hot đng là điu khá d hiu. Còn
các doanh nghip thng mi, dch v vi mc đ đu t cho các chi phí c đnh 
mc thp, h s khá gp khó khn trong vic tn dng đòn by hot đng. Nh vy,
đòn by hot đng chu tác đng ca các yu t đc thù ngành kinh doanh là rt ln.
 Quy mô doanh nghip: các doanh nghip có quy mô khác nhau s có
mc đu t vào tài sn c đnh cng nh các chi phí hot đng c đnh khác nhau.
Các doanh nghip có quy mô càng ln s có mc đu t các trang thit b, nhà
xng, c s vt cht, cng nh các chi phí khác càng nhiu, còn các doanh nghip
có quy mô nh thì mc đu t cng ít hn.

 Yu t công ngh: công ngh là mt trong nhng yu t làm thay đi
nhanh chóng cách sn xut kinh doanh cng nh điu hành ca mi doanh nghip.
Công ngh mi nh các dây chuyn sn xut hin đi, t đng hóa, công ngh thông
tin,… có th giúp doanh nghip gim s lng công nhân sn xut trc tip hay gim
s lng sn phm hng,… hay nói cách khác là giúp doanh nghip chuyn mt phn
chi phí bin đi (chi phí nhân công sn xut trc tip, chi phí nguyên vt liu…)
thành chi phí c đnh (khu hao tài sn c đnh…) khi đó t trng chi phí c đnh ca
doanh nghip s tng lên. Nh vy, doanh nghip càng có kh nng đu t cho yu t
công ngh thì vic s dng đòn by hot đng s càng ln.
 Quy đnh ca pháp lut: mt s các chi phí hot đng c đnh ca doanh
nghip cng chu s quy đnh ca pháp lut nh chi phí bo him, kinh phí công
đoàn,… khi t l ca các chi phí này thay đi theo các quy đnh mà nhà nc ban
hành thì t l s dng chi phí c đnh ca doanh nghip cng có th thay đi.
9

1.2.3. Phân tích hòa vn
1.2.3.1. im hòa vn
Mt trong nhng công c đ phân tích vai trò hay nhng nh hng ca đòn by
hot đng đn ri ro và li nhun ca mt doanh nghip đó là phân tích hòa vn (còn
đc gi là phân tích chi phí – sn lng – li nhun). Phân tích hòa vn xem xét các
mi liên h gia doanh thu, các đnh phí, bin phí và EBIT ti các mc sn lng khác
nhau ca doanh nghip.
Là mt trong nhng khái nim khá quen thuc trong tài chính, đim hòa vn là
đim sn lng hoc doanh thu tiêu th mà ti đó doanh thu bng tng chi phí. Hay
nói mt cách khác, đim hòa vn là đim mà ti đó li nhun ca doanh nghip bng
không. im hòa vn chính là mt ch tiêu kinh t quan trng giúp cho các doanh
nghip xác đnh đc ngng sn lng hoc doanh thu đ đt đc mc li nhun d
kin.
1.2.3.2. Các phng pháp phân tích hòa vn
Phân tích hòa vn là k thut phân tích mi quan h gia chi phí c đnh, chi phí

bin đi, li nhun và s lng tiêu th hay doanh thu. Nói mt cách đn gin, phân
tích hòa vn là vic ta xác đnh đim hòa vn ca doanh nghip. Ta có hai phng
pháp c bn đ phân tích hòa vn đó là phng pháp phân tích theo đ th và phân tích
bng phng pháp đi s.
a. Phân tích hòa vn theo đ th
Trong phân tích hòa vn theo đ th, các mc chi phí và doanh thu đc biu
din trên trc tung và sn lng trên trc hoành. Hàm s tng doanh thu (S) th hin
tng doanh thu ca doanh nghip s đt đc  mi mc sn lng khi giá bán đn v
P không đi. Còn hàm s tng chi phí hot đng TC th hin cho tng chi phí mà
doanh nghip phi gánh chu  mi mc sn lng. Tng chi phí đc tính bng tng
ca đnh phí F và bin phí V. Giao đim ca hai đng thng biu th hai hàm s trên
chính là đim hòa vn.
 xác đnh đim hòa vn ca mt doanh nghip trên đ th, ta phi tin hành
theo 3 bc di đây:
 Bc 1: V mt đng thng qua gc ta đ O vi h s góc P đ biu
th hàm s doanh thu S. Doanh thu đc xác đnh theo công thc sau:
S = P * Q (1.4)
 Bc 2: V mt đng thng ct trc tung  chi phí c đnh F và có h
s góc là bin phí VC đ biu din hàm s tng chi phí TC. Trong đó, tng chi phí
đc xác đnh theo công thc:
TC = F + (VC x Q) (1.5)
Thang Long University Library
10

 Bc 3: Xác đnh giao đim ca hai đng S và TC, t đó chiu vuông
góc xung trc hoành ta xác đnh đc đim hòa vn Q
0
.
Di đây là mt biu đ phân tích hòa vn minh ha:
 th 1.4 Biuăđ phân tích hòa vn tuyn tính

Doanh thu, chi phí ($)

EBIT dng S

im hòa vn TC
EBIT âm

F




0 Q
1
Q
0
Q
2
Sn lng Q (sn phm)
Trong đ th trên, đim hòa vn xác đnh đc ti Q
0
chính là giao đim ca
đng biu din doanh thu và đng biu din tng chi phí. Nu sn lng ca doanh
nghip  mc Q
1
thp hn đim hòa vn (Q
1
< Q
0
) thì ti đó S < TC, mà S – TC =

EBIT nên khi đó EBIT mang du âm và doanh nghip chu l hot đng, doanh thu
không bù đp đc tt c các chi phí đư b ra. Nu mc sn lng ca doanh nghip
cao hn đim hòa vn (Q
2
) tc là S > TC hay EBIT mang du dng và doanh nghip
đt đc lãi hot đng trong kinh doanh.
b. Phân tích hòa vn theo phng pháp đi s
Ngoài vic xác đnh đim hòa vn theo biu đ, ta cng có th tin hành phân
tích hòa vn bng các phng trình, phép tính đi s.  xác đnh đc đim hòa vn
theo phng pháp này, chúng ta cn cho các hàm s tng doanh thu và tng chi phí
hot đng bng nhau, t đó chúng ta gii phng trình đ tìm ra sn lng hòa vn.
Nh đư xác đnh  phng pháp phân tích theo biu đ, ta có hai hàm s ca
doanh thu và tng chi phí (công thc 1.3 và 1.4). Cho tng doanh thu và tng chi phí
bng nhau (tc là cho EBIT = S – TC = 0) và thay th sn lng hòa vn Q
0
cho Q ta
đc:
S = TC  P x Q
0
= F + (V x Q
0
)
 Q
0
(P – V) = F
Gii phng trình trên ta s đc công thc di đây
11

Q
0

=
F
P - V
(1.6)
Trong đó: Q
0
: Sn lng hòa vn
F : Chi phí c đnh
P : Giá bán đn v
V : Chi phí bin đi
T công thc trên ta có th thy sn lng hòa vn đc tính bng cách ly đnh
phí chia cho lãi gp mi đn v. Trong đó, chênh lch gia giá bán mi đn v và bin
phí mi đn v (P – V) đc gi là lãi gp ca mi đn v. Nó đo lng mi đn v sn
lng đóng góp bao nhiêu đ bù đp cho các đnh phí đư b ra. Phân tích hòa vn theo
phng pháp đi s đ xác đnh sn lng hòa vn thng đc áp dng cho các công
ty sn xut các sn phm mang tính đn chic hoc d dàng xác đnh sn lng sn
xut và tiêu th.
Bên cnh vic s dng các phép tính đi s đ xác đnh sn lng hòa vn, các
doanh nghip có th tin hành phân tích hòa vn theo theo doanh thu, phng pháp
này thng đc áp dng cho các doanh nghip sn xut các sn phm không mang
tính đn chic cng nh có hot đng kinh doanh phc tp ví d nh các hot đng
thng mi: cung cp dch v, ngân hàng, bán buôn, bán l… Theo phng pháp này,
đim hòa vn đc xác đnh theo doanh thu da trên các s liu t báo cáo kt qu
kinh doanh. Nh ta đư bit:
EBIT = S – (F + V)
Ta có th bin đi nh sau: EBIT = S –
= S
Ti đim hòa vn, vi doanh thu hòa vn là S
BE
ta có:

EBIT = S
BE


Do t l gia chi phí bin đi và doanh thu (VC/S) không đi  bt k mc
doanh thu nào, ngha là VC/S = VC/S
BE
, t đó ta có th vit li biu thc trên nh sau:
EBIT = S
BE

Mt khác, ti đim hòa vn, EBIT = 0, vì vy:
S
BE

= 0
T đó, ta có th rút ra:
S
BE
=
(1.7)
Trong đó: S
BE
: Doanh thu hòa vn
Thang Long University Library
12

F : Chi phí c đnh
VC : Chi phí bin đi
S : Doanh thu tiêu th

Theo đ th 1.4, ta bit khi doanh nghip sn xut ti mc sn lng ln hn Q
0

thì doanh nghip mi có lãi, chính vì vy, thay vì sn xut ti mc sn lng hòa vn,
các nhà qun tr tài chính quan tâm đn vic hoch đnh mc sn lng mà ti đó
doanh nghip s đt đc li nhun mc tiêu, đây cng chính là mc sn lng k
hoch mà các doanh nghip đt ra đ có lãi. Vic xác đnh sn lng mc tiêu này phi
da vào cn c quan trng đó là đim hòa vn nh trong công thc:
Q
0
=
F
P - V

ng thi doanh nghip cng cn đt ra đc mc li nhun mong mun, gi s
là A. Khi đó, đ to ra li nhun là A doanh nghip s phi sn xut thêm Q
1
sn phm
hay:
A = S
1
– TC
1
= P*Q
1
- V*Q
1
 Q
1
=

A
P - V
(*)
T đó ta xác đnh đc sn lng mc tiêu hay sn lng k hoch mà doanh
nghip cn sn xut:
Q
mc tiêu
= Q
0
+ Q
1

Thay biu thc (*) vào phng trình trên ta s đc:
Q
mc tiêu
=
F
P - V
+
A
P - V


Q
mc tiêu
=
F+A
P - V
(1.8)
Trong đó: Q

mc tiêu
: Sn lng đ đt li nhun k hoch
A : Li nhun k hoch doanh nghip đt ra
F : Chi phí c đnh
P : Giá bán đn v
V : Bin phí đn v
P – V : Lãi gp
Nh vy, phân tích hòa vn không ch giúp doanh nghip xác đnh đc khi
lng sn xut cng nh doanh thu tiêu th mt cách phù hp đ đm bo doanh
nghip có th hot đng có lãi mà còn có th đa ra nhng d báo v kh nng sinh li
cho doanh nghip khi bit cu trúc chi phí cng nh các mc doanh thu mong đi. ây
thc s là mt trong nhng công c hu ích đi vi công tác qun tr tài chính doanh
nghip. Nó có th cung cp nhng tín hiu quan trng di đây: