HỆ TIÊU HÓA CỦA CHIM

HỆ TIÊU HÓA
Thức ăn quyết định phần lớn đặc điểm sinh thái
học của chim, là nguyên nhân khởi đầu của sự di
cư, ảnh hưởng tới độ mắn đẻ, phân bố địa lý và
phát tán của chim. Vì vậy hệ tiêu hóa có vai trò
rất quan trọng trong đời sống bay lượn của chim.


Do sự trao đổi năng lượng mạnh mẽ nên
chim ăn rất nhiều. Chim nhỏ, non ăn nhiều
hơn chim lớn vì chúng có tốc độ trao đổi chất
lớn hơn. Chim ruồi nặng 3g có thể ăn hàng
ngày lượng thức ăn bằng 100% trọng lượng
cơ thể nó, chim sẻ là 30%, gà là 3,4% (có
trọng lượng 2kg).
Sự tiêu hóa cũng tiếp diễn nhanh chóng.
Chích chòe non của sau 3-4’ lại đòi ăn, chim
hét tiêu hóa hoàn toàn thức ăn sau 30’. Chim
biến đổi nhanh thức ăn là nhờ bộ máy tiêu
hóa có hiệu quả lớn.

Hệ tiêu hóa gồm: ống tiêu hóa và tuyến tiêu hóa.
+ Ống tiêu hóa:
Miệng – thực quản – diều – dạ dày tuyến – dạ dày
cơ – ruột tá – ruột non – ruột già – ruột tịt – lỗ huyệt.
+ Tuyến tiêu hóa:
•
Tuyến gan.
•
Tuyến tụy.

Khoang miệng hầu:
Đa số chim đào, bắt, giết mồi bằng mỏ.
Một số loài chim ăn thịt, cú băt mồi bằng chân.
Chim có khoang miệng hẹp, không có răng,
thay thế là mỏ. Mỏ gồm 2 mảnh sừng ghép lại,
hình dạng mỏ chim cho thấy có sự chuyên hóa
đối với các loại thức ăn khác nhau.
Mỏ nhọn có mép sắc để bắt giữ mồi lớn cử
động.
Mỏ có dạng cái nhíp mỏng dùng kéo các
loài động vật không xương sống ra khỏi nơi trú
ẩn của chúng hoặc để thăm dò thức ăn.
Mỏ khỏe có gờ sắc để cắn hạt.

Lưỡi chim đa số hình nón gắn vào phần
đáy xoang miệng, mặt lưỡi có gai sừng để
nghiền thức ăn. Các loài chim hút nhựa cây
hay mật hoa có lưỡi dạng ống hút. Dưới lưỡi
một số loài có hốc giúp việc giữ thức ăn tạm
thời (rẽ, bồ nông).
Tuyến nước bọt kém phát triển, chỉ phát
triển ở loài chim ăn hạt
Hầu ngắn thông với ống eustachi (thanh
quản) hẹp.

Một số dạng mỏ của chim:
A.Mỏ dài khỏe ăn được
nhiều loại thức ăn.

B.Mỏ ăn hạt của vẹt.
C.Mỏ sục thức ăn dưới bùn.
D.Mỏ vịt ăn lọc.
E.Mỏ cú ăn thịt.

Thực quản:
Chim có họng ngắn, thực quản dài và đàn
hồi. Nhiều chim có diều là phần phình của đoạn
cuối thực quản để chứa thức ăn. Ở chim bồ
câu diều còn tiết sữa nuôi con non.

Dạ dày:
Chim có dạ dày đặc biệt phát triển, phần
trước mỏng được gọi là dạ dày tuyến, có nhiều
tuyến tiêu hóa. Phần sau dày hơn có lót màng
sừng, nhiều cơ khỏe được gọi là dạ dày cơ
(hay mề), có tác dụng nghiền thức ăn rất tốt.

Ruột:
Chim có ruột ngắn để làm nhẹ khối lượng
cơ thể. Ruột non có nhiều khúc. Ruột già không
phân nhánh hình thành trực tràng chứa phân
nên chim liên tục thải phân để làm nhẹ cơ thể.
Chim có manh tràng ở nơi tiếp giáp ruột non và
ruột già đổ vào lỗ huyệt. Manh tràng chứa
nhiều vi khuẩn tiết men cellulose. Trong huyệt
của chim non có túi fabricius sản sinh bạch
huyết.

Tuyến tiêu hóa:
-
Gan chim rất lớn có 2 thùy, có túi mật (một
số chim như bồ câu không có túi mật).
Gan có vai trò tích lũy chất mỡ, đường rất
quan trọng cho hoạy động bay của chim.
-
Tuyến tụy của chim nằm ngay khúc cong
của tá tràng, có vai trò nội tiết và ngoại
tiết. Trong tụy có nhiều đảo Langerhans
có vai trò tiết hormon insulin và glucagon.