Nhận thức chung về tranh chấp lao động cách giải quyết tranh chấp lao động

Website: Email : Tel : 0918.775.368
Lời nói đầu
Khi nền kinh tế chuyển sang nền kinh tế thị trờng, do có sự tác động của
nhiều yếu tố kinh tế xã hội , nên trong quá trình sử dụng lao động đã xẩy ra
nhiều bất đồng về quyền và lợi ích , dẫn đến tranh chấp giữa ngời lao động, tập
thể lao động với ngời sử dụng lao động. Chế định giải quyết tranh chấp lao
động là công cụ pháp lý để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho ngời lao
động và ngời sử dụng lao động, góp phần duy trì , ổn định quan hệ lao động ,
nâng cao hiệu quả của hoạt động sản xuất kinh doanh.
Thực tế cho thấy, Lao động là hoạt động quan trọng nhất của con ngời,
tạo ra của cải vật chất và các giá trị tinh thần của xã hội. Lao động có năng
suất, chất lợng và hiệu quả cao là nhân tố quyết định sự phát triển của đất nớc.
Pháp luật lao động quy định quyền và nghĩa vụ của ngời lao động và của ngời
sử dụng lao động, các tiêu chuẩn lao động, các nguyên tắc sử dụng và quản lý
lao động, góp phần thúc đẩy sản xuất, vì vậy lao động có vị trí quan trọng
trong đời sống xã hội và trong hệ thống pháp luật của quốc gia.
Do đó, tranh chấp lao động và giải quyết tranh chấp lao động là một vấn
đề hết sức quan trọng , luôn đợc đặt ra đối với hầu hết các nớc trên thế giới.
Với những lý do trên , em đã chọn đề tài cho bài tiểu luận của mình là :
Tranh chấp lao động và cách giải quyết tranh chấp lao động
Bài tiểu luận của em gồm 3 phần :
Phần I : Nhận thức chung về tranh chấp lao động
Phần II : Trình bầy thực tiễn
Phần III : Một số ý kiến
Hà Nội , ngày 20 tháng 11 năm 2002
Website: Email : Tel : 0918.775.368
Phần I
Nhận thức chung về tranh chấp lao động
I. Tranh chấp lao động
1. Khái niệm tranh chấp lao động
Trong nền kinh tế thị trờng, quan hệ lao động đợc thiết lập qua hình

thức hợp đồng lao động theo nguyên tắc tự do, tự nguyện, bình đẳng giữa ngời
lao động và ngời sử dụng lao động. Thực chất, đây là quan hệ hợp tác cùng có
lợi, trên cơ sở hiểu biết và quan tâm lẫn nhau để cùng đạt đợc lợi ích mà mỗi
bên đã đặt ra. Song, chính do mục tiêu đạt đợc lợi ích tối đa là động lực trực
tiếp của cả hai bên, mà giữa họ có thể dung hoà đợc quyền lợi trong suốt quá
trình thực hiện quan hệ lao động. Ngời lao động thờng có nhu cầu tăng lơng,
giảm thời gian lao động và đợc làm việc trong điều kiện ngày càng tốt hơn
Ngời sử dụng lao động lại luôn có xu hớng tăng cờng độ, thời gian làm việc,
giảm chi phí nhân công nhằm đạt đ ợc lợi nhuận cao hơn. Những vectơ lợi ích
ngợc chiều này sẽ trở thành những bất đồng, mâu thuẫn nếu hai bên không
biết dung hoà quyền lợi với nhau. Do đó sự phát sinh tranh chấp lao động giữa
ngời lao động và ngời sử dụng lao động là điều khó tránh khỏi .
Hiện nay, tuy giải quyết tranh chấp lao động đợc quy định trong pháp
luật của hầu hết các nớc trên thế giới , nhng tuỳ theo đặc điểm kinh tế, chính
trị, xã hội của từng nớc mà khái niệm tranh chấp lao động đợc hiểu khác nhau.
Theo Bộ luật lao động (1994) :
Tranh chấp lao động là những tranh chấp về quyền và lợi ích liên
quan đến việc làm, tiền lơng, thu nhập và các điều kiện lao động khác, về
thực hiện hợp đồng lao động, thoả ớc tập thể và trong quá trình học nghề .
2) Đặc điểm của tranh chấp lao động
Website: Email : Tel : 0918.775.368
Do tính chất đặc biệt của quan hệ lao động mà các tranh chấp lao động
cũng có đặc điểm riêng giúp phân biệt nó với các tranh chấp gần gũi khác , cụ
thể bao gồm :
- Tranh chấp lao động phát sinh tồn tại gắn liền với quan hệ lao động .
Mối quan hệ này thể hiện ở hai điiểm cơ bản : Các bên tranh chấp bao giờ
cũng là chủ thể của quan hệ lao động và đối tợng tranh chấp chính là nội dung
của quan hệ lao động đó. Trong quá trình thực hiện quan hệ lao động , có
nhiều lý do để các bên không thực hiện đúng và đầy đủ các quyền và nghĩa vụ
đã đợc thống nhất ban đầu. Ví dụ, một trong hai bên chỉ quan tâm đến lợi ích

riêng của mình, hoặc điều kiện thực hiện hợp đồng, thoả ớc đã thay đổi làm
cho những quyền và nghĩa vụ đã xác định không còn phù hợp , hoặc cũng có
thể do trình độ xây dựng hợp đồng và sự hiểu biết về pháp luật còn hạn chế
dẫn đén các bên không hiểu đúng các qui định của pháp luật , các thoả thuận
trong hợp đồng
- Tranh chấp lao động không chỉ là những tranh chấp về quyền, nghĩa vụ
mà còn bao gồm cả những tranh chấp về quyền và lợi của các bên trong quan
hệ lao động .
Thực tế, hầu hết các tranh chấp khác ( nh tranh chấp dân sự ) thòng xuất phát
từ sự vi phạm pháp luật , vi phạm hợp đồng hoặc do không hiểu đúng quyền và
nghĩa vụ đã đợc xác lập mà dẫn đến tranh chấp . Riêng tranh chấp lao động có
thể phát sinh trong trờng hợp không có vi phạm pháp luật. Đặc điểm này bị chi
phối bởi bản chất quan hệ lao động và cơ chế điều chỉnh của pháp luật . Trong
nền kinh tế thị trờng các bên của quan hệ lao động đợc tự do thơng lợng , thoả
thuận hợp đồng , thoả ớc phù hợp với quy luật của pháp luật cũng nh khả năng
đáp ứng của mỗi bên. Quá trình thoả thuận thơng lọng đó không phải bao giờ
cũng đạt kết quả . Ngay cả khi đạt kết quả thì những nội dung đã thoả thuận đ-
ợc cũng có thể trở thành không phù hợp do các yếu tố mới phát sinh tại thời
điểm tranh chấp .
Website: Email : Tel : 0918.775.368
- Tính chất và mức độ của tranh chấp lao động luôn phụ thuộc vào quy mô
và số lợng tham gia của một bên tranh chấp là ngời lao động .
Tranh chấp lao động nếu chỉ phát sinh giữa một ngời lao động và ngời sử
dụng lao động ( đối tợng tranh chấp là quyền, nghĩa vụ, lợi ích chỉ liên quan
đén một cá nhân ngời lao động ) thì tranh chấp đó đơn thuần là tranh chấp cá
nhân. Sự ảnh hởng của nó đến hoạt động sản xuất kinh doanh chỉ ở mức độ
hạn chế nên thờng đợc xem là ít nghiêm trọng. Song , nếu trong một thời
điểm, có nhiều ngời lao động cùng tranh chấp với ngời sử dụng lao động,
những tranh chấp đó lại cùng nội dung ( ví dụ : nhiều ngời lao động cùng yêu
cầu tăng lơng , cùng yêu cầu tiền thởng cuối năm ) và nhất là khi những ng -

ời lao động này cùng liên kết với nhau thành một tổ chức thống nhất để đấu
tranh đòi quyền lợi chung thì những tranh chấp lao động đó đã mang tính tập
thể . Mức độ ảnh hởng của tranh chấp tập thể tuỳ thuộc vào phạm vi xảy ra
tranh chấp , nhng nếu chúng có nguy cơ bùng nổ thành đình công thì rõ ràng
là nghiêm trọng hơn các tranh chấp cá nhân .
- Tranh chấp lao động có ảnh hởng trực tiếp đến đời sống của bản thân,
gia đình ngời lao động , nhiều khi còn tác động đén an ninh công cộng và đời
sống kinh tế , chính trị xã hội .
Đặc điểm này xuất phát từ bản chất quan hệ lao động là quan hệ chứa
đựng nhiều vấn đề mang tính xã hội nh thu nhập , đời sống , việc làm của
ngời lao động . Thực tế hầu hết mọi ngời lao động tham gia quan hệ lao động
để có thu nhập đảm bảo cuộc sống và gia đình họ cũng trông chờ vào nguồn
thu nhập đó . Vì vậy , khi tranh chấp lao động xảy ra , quan hệ lao động có
nguy cơ bị phá vỡ , ngời lao động có thể bị mất việc làm , mất thu nhập , mất
nguồn đảm bảo cuộc sống thờng xuyên cho ban thân và gia đinh nên đời sống
của họ trực tiếp bị ảnh hởng .
Ngời sử dụng lao động cũng phải tốn thời gian , công sức vào quá trình
giải quyết tranh chấp nên có thể việc sản xuất kinh doanh bị gián đoạn dẫn
Website: Email : Tel : 0918.775.368
đến mất các cơ hội kinh doanh , mất một phần lợi nhuận và khả năng đầu t
phát triển sản xuất , giải quyết việc làm Nghiêm trọng hơn, là khi tranh
chấp lao động tập thể xảy ra ở những doanh nghiệp thiết yếu của nền kinh tế
quốc đân hoặc an ninh quốc phòng, trong một ngành hoặc một địa phơng, thì
còn có thể ảnh hởng đến sự phát triển và đời sống xã hội trong cả một khu vực,
thậm chí có thể ảnh hởng đến toàn bộ nền kinh tế. Nếu không giải quyết kịp
thời , những tranh chấp đó có thể ảnh hởng tới an ninh công cộng và đời sống
chính trị xã hội của quốc gia .
3) Phân loại tranh chấp lao động
Sự phân loại tranh chấp lao động là nhằm để đánh giá đúng thực chất của
tranh chấp lao động trên cơ sở đó mà giải quyết chúng có hiệu quả . Có thể

phân loại tranh chấp lao động theo những tiêu chí sau :
a) Căn cứ vào quy mô của tranh chấp:
Theo điều 157 Bộ luật lao động : Tranh chấp lao động bao gồm tranh chấp
lao động cá nhân giữa ngời lao động với ngời sử dụng lao động và tranh chấp
lao động tập thể giữa tập thể lao động với ngời sử dụng lao động .
* Tranh chấp lao động cá nhân
Tranh chấp lao động cá nhân là tranh chấp giữa cá nhân ngời lao động
với ngời sử dụng lao động về quyền và lợi ích liên quan đến việc làm, tiền l-
ơng, thu nhập và các điều kiện lao động khác, về thực hiện hợp đồng lao động
và trong quá trình học nghề; về xử lý kỷ luật lao động theo hình thức sa thải
hoặc về trờng hợp bị đơn phơng chấm dứt hợp đồng lao động; về bồi thờng
thiệt hại cho ngời sử dụng lao động.
* Tranh chấp lao động tập thể
Tranh chấp lao động tập thể là tranh chấp giữa tập thể lao động với ngời
sử dụng lao động về quyền và lợi ích liên quan đến việc làm, tiền lơng, thu
Website: Email : Tel : 0918.775.368
nhập và các điều kiện lao động khác; về thực hiện thoả ớc lao động tập thể; về
quyền thành lập, gia nhập, hoạt động công đoàn.
b) Căn cứ vào tính chất của tranh chấp, có thể chia tranh chấp
lao động thành các tranh chấp về quyền và các tranh chấp về lợi
ích.
Tranh chấp về quyền là những tranh chấp phát sinh trong việc thực hiện
các quyền, nghĩa vụ đã đợc quy định trong luật lao động , thoả ớc lao động tập
thể, hợp đồng lao động.
Tranh chấp về lợi ích là những tranh chấp về quyền lợi cha đợc pháp luật
quy định hoặc để ngỏ, cha đợc các bên ghi nhận trong thoả ớc tập thể hoặc đã
đợc thoả thuận trong thoả ớc nhng không còn phù hợp do các yếu tố phát sinh
vào thời điểm tranh chấp ( ví dụ : tập thể lao động yêu cầu có tiền thởng cuối
năm, yêu cầu tiền lơng cao hơn mức tiền lơng đã thoả thuận ).
Ngoài hai cách phân loại chủ yếu trên , tranh chấp lao động còn có thể đ-

ợc phân loại căn cứ vào nội dung tranh chấp ( tranh chấp về tiền lơng , thời
gian làm việc , kỷ luật lao động ) hoặc quan hệ phát sinh tranh chấp (tranh
chấp trong quan hệ lao động , trong quan hệ học nghề , trong quan hệ bảo
hiểm xã hội ) hoặc khu vực tranh chấp ( tranh chấp trong khu vực kinh tế
nhà nớc , t nhân , có vốn đầu t nớc ngoài )
4. Nguyên nhân phát sinh tranh chấp lao động
a. Về phía ngời lao động
Website: Email : Tel : 0918.775.368
Tranh chấp lao động xảy ra thờng do các yêu cầu chính đáng của ngời
lao động và những đòi hỏi công bằng với sức lao động mà họ bỏ ra cha đợc
thoả đáng , quyền lợi của họ không đợc đáp ứng. Và cũng một phần do trình
độ văn hoá của ngời lao động còn rất hạn chế, đến quyền lợi của họ mà họ
cũng không biết là mình có quyền và nghĩa vụ gì , từ đó dẫn đến các tranh
chấp xảy ra.
b. Về phía ngời sử dụng lao động
Vì mục đích thu đợc nhiều lợi nhuận nên ngời sử dụng lao động tìm
mọi cách để tận dụng sức lao động của ngời lao động vợt quá giới hạn mà luật
lao động quy định , từ đó làm ảnh hởng trực tiếp đến quyền và lợi ích hợp
pháp của ngời lao động ( đây là nguyên nhân cơ bản ).
c. Về phía công đoàn
Là một tổ chức có vai trò rất quan trọng , họ đại diện cho ngời lao
động bảo vệ quyền lợi một cách trực tiếp cho ngời lao động. Với vai trò lớn
nh vậy nhng họ lại cha hoàn thành tốt nhiệm vụ của mình do hoạt động còn
kém và còn một số doanh nghiệp còn cha có tổ chức công đoàn.
d. Về phía cơ quan nhà nớc có thẩm quyền
Do các cơ quan nhà nớc có thẩm quyền không những không kiểm tra
giám sát một cách thờng xuyên mà họ còn buông lỏng trong hoạt động, quản
lý, không thực hiện việc thanh tra lao động một cách sát sao thờng xuyên nên
không phát hiện hoặc xử lý kịp thời những vi phạm pháp luật.
5) Vấn đề đình công

Đình công luôn liên quan đến tranh chấp lao động , nó vừa là biểu hiện về
mặt hình thức của tranh chấp lao động tập thể vừa là hậu quả của quá trình giải
quyết tranh chấp lao động không thành .