skkn sử dụng bản đồ tư duy để nâng cao hiệu quả dạy học tin học lớp 11 phần ôn tập

SỬ DỤNG BĐTD ĐỂ NÂNG CAO HIỆU QUẢ DẠY HỌC TIN HỌC LỚP 11 PHẦN ÔN TẬP
CHƯƠNG III:CẤU TRÚC RẼ NHÁNH VÀ LẶP
SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ĐỒNG NAI
Đơn vị: Trường THPT Kiệm Tân
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
SỬ DỤNG BẢN ĐỒ TƯ DUY ĐỂ NÂNG CAO HIỆU
QUẢ DẠY HỌC TIN HỌC LỚP 11 PHẦN ÔN TẬP
CHƯƠNG III:
CẤU TRÚC RẼ NHÁNH VÀ LẶP
Người thực hiện: TRƯƠNG TIẾN VỤ
Lĩnh vực nghiên cứu:
Quản lý giáo dục 
Phương pháp dạy học bộ môn 
Lĩnh vực khác: 
Có đính kèm:
 Mô hình  Đĩa CD (DVD)  Phim ảnh  Hiện vật khác
Năm học: 2013 -2014
1
SỬ DỤNG BĐTD ĐỂ NÂNG CAO HIỆU QUẢ DẠY HỌC TIN HỌC LỚP 11 PHẦN ÔN TẬP
CHƯƠNG III:CẤU TRÚC RẼ NHÁNH VÀ LẶP
SƠ LƯỢC LÝ LỊCH KHOA HỌC
I. THÔNG TIN CHUNG VỀ CÁ NHÂN
1. Họ tên: TRƯƠNG TIẾN VỤ
2. Ngày, tháng, năm sinh: 20/07/1986
3. Giới tính: Nam
4. Địa chỉ: Ấp Gia Yên – Xã Gia Tân 3 – Huyện Thống Nhất – Tỉnh Đồng Nai
5. Điện thoại: 0965353634
6. Email:
7. Chức vụ: Giáo viên
8. Đơn vị công tác: Trường THPT Kiệm Tân
II. TRÌNH ĐỘ ĐÀO TẠO

- Học vị (trình độ chuyên môn, nghiệp vụ) cao nhất: CỬ NHÂN SƯ PHẠM
- Năm nhận bằng: 2009
- Trường đào tạo: ĐHSP – ĐH Huế
- Chuyên môn đào tạo: Sư Phạm Tin Học
III. KINH NGHIỆM KHOA HỌC
- Lĩnh vực chuyên môn có kinh nghiệm: Tin học
- Số năm có kinh nghiệm: 5 năm
- Các sáng kiến kinh nghiệm trong 5 năm gần đây:
2
SỬ DỤNG BĐTD ĐỂ NÂNG CAO HIỆU QUẢ DẠY HỌC TIN HỌC LỚP 11 PHẦN ÔN TẬP
CHƯƠNG III:CẤU TRÚC RẼ NHÁNH VÀ LẶP
MỤC LỤC
I. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI 4
II. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN 5
1. Tư duy 5
1.1. Khái niệm Tư duy 5
1.2. Đặc điểm của tư duy 5
2 Sơ đồ tư duy: 6
2.1 Khái niệm sơ đồ tư duy 6
2.2 Cấu trúc Sơ đồ tư duy 7
2.3 Cách tạo sơ đồ tư duy: 7
Một số hướng dẫn khi tạo sơ đồ tư duy 9
2.4 Vai trò, ý nghĩa và tác dụng của Mindmap 10
3 giới thiệu một số phần mềm vẽ sơ đồ tư duy 11
3.1 Mindmanager Pro 11
3.2 ThinkBuzan iMindMap 12
3.3 Các phần mềm khác 13
III. TỔ CHỨC THỰC HIỆN 13
1. Phạm vi nghiên cứu 13
2. Nội dung thực hiện 13

2.1 Ứng dụng sơ đồ tư duy trong dạy học 13
Ứng dụng trong làm việc tổ, nhóm 14
Ứng dụng trong nghiên cứu khoa học 14
2.2 Xây dựng và sử dụng sơ đồ tư duy cho bài học ôn tập về cấu trúc rẽ nhánh và lặp 14
2.2.1 Nhiệm vụ và cấu trúc của bài ôn tập, luyện tập 14
2.2.2 Xây dựng và sử dụng SĐTD cho bài ôn tập chương III: cấu trúc rẽ nhánh và lặp
(phần kiến thức cần nắm vững) 15
2.2.2.1 Mục tiêu bài học: 15
2.2.2.2 Chuẩn bị: 16
2.2.2.3 Tóm tắt nội dung của bài: 16
2.2.2.4 Ứng dụng SĐTD 17
IV. HIỆU QỦA CỦA ĐỀ TÀI: 19
V. ĐỀ XUẤT, KHUYẾN NGHỊ KHẢ NĂNG ÁP DỤNG 21
PHỤ LỤC MỘT SỐ BĐTD HỌC SINH ĐÃ THỰC HIỆN 23
DANH MỤC CHỮ CÁI VIẾT TẮT 27
3
SỬ DỤNG BĐTD ĐỂ NÂNG CAO HIỆU QUẢ DẠY HỌC TIN HỌC LỚP 11 PHẦN ÔN TẬP
CHƯƠNG III:CẤU TRÚC RẼ NHÁNH VÀ LẶP
SỬ DỤNG SƠ ĐỒ TƯ DUY ĐỂ NÂNG CAO HIỆU QUẢ DẠY
HỌC TIN HỌC LỚP 11 PHẦN ÔN TẬP
CHƯƠNG III:CẤU TRÚC RẼ NHÁNH VÀ LẶP
I. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI
Đổi mới phương pháp dạy học (PPDH) là một trong những nhiệm vụ quan
trọng của cải cách giáo dục cũng như cải cách cấp trung học phổ thông. Hiện
nay vấn đề đổi mới PPDH nói chung cũng như đổi mới PPDH Tin học nói riêng
đã được pháp chế hóa trong điều 28, Luật Giáo dục: “Phương pháp giáo dục
phổ thông phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh,
phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, môn học; bồi dưỡng phương pháp tự
học, khả năng làm việc theo nhóm; rèn luyện kĩ năng vận dụng kiến thức vào
thực tiễn; tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học

sinh (HS)”. Việc dạy học không chỉ dừng lại ở việc truyền thụ kiến thức mà
quan trọng hơn là dạy cho học sinh phương pháp tự học, tự chiếm lĩnh kiến
thức.
Trong các PPDH tích cực, phương pháp sử dụng sơ đồ tư duy (SĐTD) sẽ
giúp học sinh hệ thống hóa kiến thức, xác định được kiến thức cơ bản từ đó đạt
hiệu quả cao trong học tập. Mặt khác sử dụng phương pháp SĐTD còn giúp học
sinh rèn luyện, phát triển tư duy logic, khả năng tự học, phát huy tính tích cực và
sáng tạo của học sinh không chỉ trong học tập môn Tin học mà còn trong các môn
học khác và các vấn đề khác trong cuộc sống.
Tin học là môn khoa học mới đưa vào chương trình phổ thông, nên các khái
niệm còn rất lạ lẫm đối với học sinh, và đặc biệt khi các em bước đầu làm quen với
khái niêm lập trình và sử dụng Cấu trúc rẽ nhánh và lặp trong ứng dụng giải bài
toán như thế nào? Nhưng làm thế nào để học sinh thực hiện được điều này đó là
yêu cầu đặt ra cho mỗi giáo viên.
4
SỬ DỤNG BĐTD ĐỂ NÂNG CAO HIỆU QUẢ DẠY HỌC TIN HỌC LỚP 11 PHẦN ÔN TẬP
CHƯƠNG III:CẤU TRÚC RẼ NHÁNH VÀ LẶP
Xuất phát từ thực tiễn giảng dạy tại trường THPT Kiệm Tân bên cạnh những
khó khăn về cơ sở vật chất còn nhiều thiếu thốn, mặt bằng chung về chất lượng học
sinh của trường còn thấp, học sinh còn thụ động trong quá trình nhận thức do đó
việc đổi mới PPDH cũng là một trong những công việc khó khăn cho giáo viên.
Xuất phát từ những lí do trên, tôi chọn đề tài: “sử dụng sơ đồ tư duy để
nâng cao hiệu quả dạy học tin học lớp 11 phần ôn tập chương III: cấu trúc rẽ
nhánh và lặp”.
II. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN
1. Tư duy
1.1. Khái niệm Tư duy
Theo lôgic học: Tư duy là sự phản ánh thế giới khách quan vào đầu óc con
người một cách khái quát và gián tiếp.
Theo Từ điển Bách khoa toàn thư Việt Nam, tập 4 (NXB Từ điển bách khoa. Hà

Nội. 2005): “Tư duy là sản phẩm cao nhất của vật chất được tổ chức một cách đặc
biệt - Bộ não người Tư duy phản ánh tích cực hiện thực khách quan dưới dạng
các khái niệm, sự phán đoán, lý luận .v.v ”
1.2. Đặc điểm của tư duy
a. Tính “có vấn đề” của tư duy
Tư duy chỉ xuất hiện khi gặp những hoàn cảnh, những tình huống có vấn đề;
những tình huống chứa một mục đích mới, một vấn đề mới mà vốn hiểu biết cũ,
phương pháp hành động đã biết không thể giải quyết, buộc con người phải vượt
khỏi những phạm vi những hiểu biết trước đây và đi tìm cái mới. Muốn giải quyết
vấn đề mới đó, đạt được mục đích mới đó, con người phải tìm cách giải quyết mới.
Điều đó buộc con người phải suy nghĩ, tức là con người phải tư duy.
b. Tư duy lôgic
Tư duy lôgic là tư duy về mối quan hệ nhân quả mang tính tất yếu, tính quy
luật. Vì vậy các yếu tố, đối tượng (gọi chung là các yếu tố) trong tư duy lôgic bắt
5
SỬ DỤNG BĐTD ĐỂ NÂNG CAO HIỆU QUẢ DẠY HỌC TIN HỌC LỚP 11 PHẦN ÔN TẬP
CHƯƠNG III:CẤU TRÚC RẼ NHÁNH VÀ LẶP
buộc phải có quan hệ với nhau, trong đó có yếu tố là nguyên nhân, là tiền đề, yếu
tố còn lại là kết quả, là kết luận.
c. Tư duy khoa học
Tư duy khoa học là tư duy có mục đích đảm bảo sự chính xác, hợp với các
quy luật tự nhiên và dựa trên các chứng cứ xác thực. Vì vậy tư duy khoa học là tư
duy lôgic biện chứng duy vật. Yêu cầu đối với tư duy khoa học là các kết luận của
tư duy khoa học phải kiểm chứng được và được kiểm chứng. Khoa học nghiên cứu
sâu về từng hiện tượng, sự vật và các mối quan hệ trực tiếp, vì vậy tính chất chủ
yếu của tư duy khoa học là phân tích, hay đặc trưng của tư duy khoa học là tư duy
phân tích.
2 Sơ đồ tư duy:
2.1 Khái niệm sơ đồ tư duy
SĐTD (Mindmap): là phương pháp được đưa ra như là một phương tiện mạnh để tận dụng khả năng ghi nhận hình

ảnh của bộ não. Đây là cách để ghi nhớ chi tiết, để tổng hợp, hay để phân tích một vấn đề ra thành một dạng của lược đồ phân
nhánh. Khác với máy tính, ngoài khả năng ghi nhớ kiểu tuyến tính (ghi nhớ theo 1 trình tự nhất định chẳng hạn như trình tự biến
cố xuất hiện của 1 câu truyện) thì não bộ còn có khả năng liên lạc, liên hệ các dữ kiện với nhau. Phương pháp này khai thác cả
hai khả năng này của bộ não.
Phương pháp này có lẽ đã được nhiều người Việt biết đến nhưng nó chưa
bao giờ được hệ thống hóa và được nghiên cứu kĩ lưỡng và phổ biến chính thức
trong nước mà chỉ được dùng tản mạn trong giới sinh viên học sinh trước các mùa
thi.
Đây là một kĩ thuật để nâng cao cách ghi chép. Bằng cách dùng bản đồ ý,
tổng thể của vấn đề được chỉ ra dưới dạng một hình trong đó các đối tượng thì liên
hệ với nhau bằng các đường nối. Với cách thức đó, các dữ liệu được ghi nhớ và
nhìn nhận dễ dàng và nhanh chóng hơn.
Thay vì dùng chữ viết để miêu tả một chiều biểu thị toàn bộ cấu trúc chi tiết
của một đối tượng bằng hình ảnh hai chiều. Nó chỉ ra dạng thức của đối tượng, sự
quan hệ hỗ tương giữa các khái niệm (hay ý) có liên quan và cách liên hệ giữa
chúng với nhau bên trong của một vấn đề lớn.
6
SỬ DỤNG BĐTD ĐỂ NÂNG CAO HIỆU QUẢ DẠY HỌC TIN HỌC LỚP 11 PHẦN ÔN TẬP
CHƯƠNG III:CẤU TRÚC RẼ NHÁNH VÀ LẶP
2.2 Cấu trúc Sơ đồ tư duy
SĐTD có cấu trúc gồm 4 yếu tố chính:
• Đường nét – sử dụng đường cong là chính để nối các nhánh chính tới hình
ảnh và nối các nhánh với nhau. Vì các đường cong có tổ chức sẽ lôi cuốn, thu hút
sự chú ý của mắt hơn rất nhiều và sử dụng đường cong giúp chúng ta có thể di
chuyển đến mọi vị trí bề mặt của SĐTD.
• Từ ngữ - sử dụng một từ khoá trong mỗi dòng bởi vì mỗi từ khoá mang lại
cho BĐTD của chúng ta nhiều sức mạnh và khả năng linh hoạt cao. Mỗi từ hay
mỗi hình ảnh đơn lẻ giống như một cấp số nhân, mang đến cho những sự liên
tưởng và liên kết của nó diện mạo đặc biệt. Khi chúng ta sử dụng những từ khoá
riêng lẻ, mỗi từ khoá đều không bị giằng buộc, do vậy nó có khả năng khơi dậy các

ý tưởng mới, các suy nghĩ mới.
• Màu sắc – luôn sử dụng màu sắc bởi vì màu sắc cũng có kích thích não như
hình ảnh. Màu sắc mang đến cho SĐTD những rung động cộng hưởng, mang lại
sức sống và năng lượng vô tận cho tư duy sáng tạo và nó cũng thật vui mắt.
• Hình ảnh – do hình ảnh có giá trị tương đương cả nghìn từ và giúp chúng ta
sử dụng trí tưởng tượng của mình. Một hình ảnh thú vị giúp chúng ta tập trung vào
những điểm quan trọng và làm bộ não của chúng ta phấn chấn hơn.
2.3 Cách tạo sơ đồ tư duy:
• Viết tên chủ đề ở trung tâm, hay vẽ một hình ảnh phản ánh chủ đề.
• Từ chủ đề trung tâm, vẽ các nhánh chính. Trên mỗi nhánh chính viết một
khái niệm, phản ánh một nội dung lớn của chủ đề, viết bằng CHỮ IN HOA. Nhánh
và chữ viết trên đó được vẽ và viết cùng một màu. Nhánh chính đó được nối với
chủ đề trung tâm. Chỉ sử dụng các thuật ngữ quan trọng để viết trên các nhánh.
• Từ mỗi nhánh chính vẽ tiếp các nhánh phụ để viết tiếp những nội dung thuộc
nhánh chính đó. Các chữ trên nhánh phụ được viết bằng chữ in thường.
• Tiếp tục như vậy ở các tầng phụ tiếp theo.
7
SỬ DỤNG BĐTD ĐỂ NÂNG CAO HIỆU QUẢ DẠY HỌC TIN HỌC LỚP 11 PHẦN ÔN TẬP
CHƯƠNG III:CẤU TRÚC RẼ NHÁNH VÀ LẶP
Một số lưu ý khi vẽ sơ đồ tư duy:
- Sử dụng hình ảnh minh hoạ nếu có thể thay cho chữ viết cho mỗi ý
- Mỗi ý, nếu không thể dùng hình phải rút xuống tối đa thành một từ khoá
ngắn gọn
- Tâm ý nên được để tự do tối đa. Bạn có thể nảy sinh ý tuởng nhanh hơn là
khi viết ra.
- Các kí hiệu hay biểu tượng qua hình vẽ sẽ làm bản đồ sống động hơn
- Các hình mũi tên thường chỉ ra chiều hướng và kiểu liên hệ giữa các đối
tượng.
- Các hình vẽ để hình tượng hoá các ý và giúp biểu thị các kiểu lời giải.
- Biểu thị các đặc tính kĩ thuật (thí dụ khi muốn dùng phưong pháp hoá học thì

ta vẽ 1 cái ống nghiệm, phương pháp cơ khí thì dùng hình búa kềm, sinh hoc thì vẽ
cây , )
- Sử dụng màu sắc ở mọi nơi trong bản đồ tư duy vì màu sắc giúp tăng cường
trí nhớ, khiến mắt thích nhìn, đồng thời kích thích quy trình thích hợp của võ não.
- Nên dùng chữ in. Chữ in tạo cảm giác như ảnh chụp, rõ ràng, dễ đọc và toàn
diện hơn. Tuy mất thêm chút thời gian nhưng khi đọc lại, bạn sẽ tiết kiệm được
nhiều thì giờ hơn.
- Chữ in phải nằm trên đường phân nhánh, và các đường phân nhánh phải liên
kết với nhau.
- Việc dùng kí hiệu hay biểu tượng và màu sắc qua hình vẽ
- Dùng các loại hình mũi tên khác nhau để chỉ ra chiều hướng và kiểu liên hệ
giữa các ý.
8
SỬ DỤNG BĐTD ĐỂ NÂNG CAO HIỆU QUẢ DẠY HỌC TIN HỌC LỚP 11 PHẦN ÔN TẬP
CHƯƠNG III:CẤU TRÚC RẼ NHÁNH VÀ LẶP
- Các kí tự đặc biệt như ! ? {} & * | © ® " $ ' @ sẽ tăng "chất lượng cô đọng
của ý và làm rõ nghĩa cho bản đồ.
- Dùng nhiều hình vẽ kiểu "logo" để hình tượng hóa các ý và giúp biểu thị các
kiểu lời giải.
- Viết hay vẽ đề tài của đối tượng xuống giữa trang giấy và vẽ một vòng bao
bọc nó. Việc sử dụng màu sẽ nâng cao chất lượng và vận tốc ghi nhớ. Nếu viết chữ
thì hãy cô đọng nó thành một từ khóa chính.
- Đối với mỗi ý quan trọng, vẽ một đường (hay một đường có mũi tên ở đầu
tùy theo quan hệ từ đối tượng trung tâm đối với ý phụ bên ngoài) đường phân
nhánh xuất phát từ hình trung tâm.
- Kết nối giữa các khái niệm trọng tâm được nhận ra ngay nhờ vị trí kế cận và
tính tương quan của chúng.
Một số hướng dẫn khi tạo sơ đồ tư duy
1. Bắt đầu từ trung tâm với hình ảnh của chủ đề. Tại sao lại phải dùng hình
ảnh? Vì một hình ảnh có thể diễn đạt được cả ngàn từ và giúp bạn sử dụng trí

tưởng tượng của mình. Một hình ảnh ở trung tâm sẽ giúp chúng ta tập trung được
vào chủ đề và làm cho chúng ta hưng phấn hơn.
2. Luôn sử dụng màu sắc. Bởi vì màu sắc cũng có tác dụng kích thích não như
hình ảnh
3. Nối các nhánh chính (cấp một) đến hình ảnh trung tâm, nối các nhánh
nhánh cấp hai đến các nhánh cấp một, nối các nhánh cấp ba đến nhánh cấp hai,….
bằng các đường kẻ. Các đường kẻ càng ở gần hình ảnh trung tâm thì càng được tô
đậm hơn, dày hơn. Khi chúng ta nối các đường với nhau, bạn sẽ hiểu và nhớ nhiều
thứ hơn rất nhiều do bộ não của chúng ta làm việc bằng sự liên tưởng
4. Mỗi từ/ảnh/ý nên đứng độc lập và được nằm trên một đường kẻ
9
SỬ DỤNG BĐTD ĐỂ NÂNG CAO HIỆU QUẢ DẠY HỌC TIN HỌC LỚP 11 PHẦN ÔN TẬP
CHƯƠNG III:CẤU TRÚC RẼ NHÁNH VÀ LẶP
5. Tạo ra một kiểu bản đồ riêng cho mình (Kiểu đường kẻ, màu sắc,…)
6. Nên dùng các đường kẻ cong thay vì các đường thẳng vì các đường cong
được tổ chức rõ ràng sẽ thu hút được sự chú ý của mắt hơn rất nhiều
7. Bố trí thông tin đều quanh hình ảnh trung tâm.
2.4 Vai trò, ý nghĩa và tác dụng của Mindmap
- Ý chính ở trung tâm và được xác định rõ hơn.
- Quan hệ tương hỗ giữa mỗi ý được chỉ ra tường tận. Ý càng quan trọng thì
sẽ nằm vị trí càng gần với ý chính.
- Liên hệ giữa các khái niệm then chốt sẽ được tiếp nhận lập tức bằng thị giác.
- Ôn tập và ghi nhớ sẽ hiệu quả và nhanh hơn.
- Thêm thông tin (ý) dễ dàng hơn bằng cách vẽ chèn thêm vào bản đồ.
- Mỗi bản đồ sẽ phân biệt nhau tạo sự dễ dàng cho việc gợi nhớ.
- Các ý mới có thể được đặt vào đúng vị trí trên hình một cách dễ dàng, bất
chấp thứ tự của sự trình bày, tạo điều kiện cho việc thay đổi một cách nhanh chóng
và linh hoạt cho việc ghi nhớ.
- Có thể tận dụng hỗ trợ của các phần mềm trên máy tính.
- Cách thiết lập bản đồ tư duy cho bản thân

- Bản đồ tư duy giúp chúng ta mở rộng tầm nhìn, xây dựng kế hoạch, giao tiếp
với người khác, tiết kiệm thời gian, tập trung sự chú ý, chau chuốt tư tưởng và làm
cho rõ ràng hơn,vượt qua kỳ thi với thành tích tốt.
- Ghi nhớ chi tiết cấu trúc đối tượng hay sự kiện mà chúng chứa các mối liên
hệ phức tạp hay chằng chéo.
- Tổng kết dữ liệu.
- Hợp nhất thông tin từ các nguồn nghiên cứu khác nhau.
10
SỬ DỤNG BĐTD ĐỂ NÂNG CAO HIỆU QUẢ DẠY HỌC TIN HỌC LỚP 11 PHẦN ÔN TẬP
CHƯƠNG III:CẤU TRÚC RẼ NHÁNH VÀ LẶP
- Động não về một vấn đề phức tạp.
- Trình bày thông tin để chỉ ra cấu trúc của toàn bộ đối tượng.
- Ghi chép (bài giảng, phóng sự, sự kiện ).
- Khuyến khích làm giảm sự miêu tả của mỗi ý mỗi khái niệm xuống thành
một từ (hay từ kép).
- Toàn bộ ý của bản đồ có thể "nhìn thấy" và nhớ bởi trí nhớ hình ảnh loại trí
nhớ gần như tuyệt hảo
- Sáng tạo các bài viết và các bài tường thuật.
- Là phương tiện cho học tập hay tìm hiểu sự kiện.
Với cách thể hiện gần như cơ chế hoạt động của bộ não, sơ đồ tư duy sẽ
giúp bạn:
- Sáng tạo hơn.
- Tiết kiệm thời gian.
- Ghi nhớ tốt hơn.
- Nhìn thấy bức tranh tổng thể.
- Tổ chức và phân loại suy nghĩ của bạn.
- Với bản đồ ý, người ta có thể tìm ra gần như vô hạn số lượng các ý tưởng và
cùng một lúc sắp xếp lại các ý đó bên cạnh những ý có liên hệ. Điều này biến
phương pháp này trở thành công cụ mạnh để soạn các bài viết và tường thuật, khi
mà những ý kiến cần phải được ghi nhanh xuống. Sau đó tùy theo các từ khóa (ý

chính) thì các câu hay đoạn văn sẽ được triển khai rộng ra.
3 giới thiệu một số phần mềm vẽ sơ đồ tư duy
3.1 Mindmanager Pro
Với giao diện đẹp mắt và bóng bẩy như Office 2010, truy cập nhanh chóng
bằng các phím chức năng, MindManager Pro giúp cho người dùng giải quyết các
vấn đề phức tạp và cải thiện hơn năng suất. Dễ dàng sử dụng các mẫu sơ đồ, chế
11
SỬ DỤNG BĐTD ĐỂ NÂNG CAO HIỆU QUẢ DẠY HỌC TIN HỌC LỚP 11 PHẦN ÔN TẬP
CHƯƠNG III:CẤU TRÚC RẼ NHÁNH VÀ LẶP
độ xem nhiều sơ đồ, các cảnh báo dự án và công cụ lọc giúp nâng cao các chiến
lược, dự án và kế hoặc quản lý tiến trình. Phát triển nhanh dự án và tối đa hóa năng
suất công việc, MindManager maps có thể kết nối với nhiều nguồn dữ liệu, trong
đó bao gồm các ứng dụng sản xuất và giải pháp kinh doanh như Microsoft Office
(Excel, Word, PowerPoint)
Có thể download phần mềm tại:
/>3.2 ThinkBuzan iMindMap
IMindMap là sản phẩm số lấy ý tưởng từ sơ đồ tư duy MindMap nổi tiếng.
Luyện tập với chương trình này, người sử dụng sẽ hình thành cách ghi chép và suy
nghĩ tổng thể cũng như chi tiết. iMindMap là một công cụ tư duy thực sự hiệu quả
bởi nó tối đa hoá được nguồn lực của cá nhân và tập thể. Mỗi thành viên đều rèn
luyện được khả năng tư duy, kĩ năng thuyết trình và làm việc khoa học.
IMindmap là một phần mềm chủ yếu dành cho doanh nghiệp và cá nhân dùng
để hoạch định ý tưởng và giúp sắp xếp các công việc một cách thông minh. Giống
như Mindjet MindManager Pro, iMindMap là một phần mềm dùng để tạo các sơ
đồ tư duy (Mind Map). Điều đặc biệt ở đây chính là: iMindMap được đầu tư xây
12
SỬ DỤNG BĐTD ĐỂ NÂNG CAO HIỆU QUẢ DẠY HỌC TIN HỌC LỚP 11 PHẦN ÔN TẬP
CHƯƠNG III:CẤU TRÚC RẼ NHÁNH VÀ LẶP
dựng và phát triển bởi chính Tony Buzan, người rất nổi tiếng với những sách viết
về MindMaps. Có thể nói iMindMap là một chương trình rất được mong đợi của

giới tin học, bởi sự quy mô, giao diện đẹp và dễ sử dụng! Đây là phần mềm vẽ
Mindmap đẹp nhất theo ý kiến chủ quan của tôi.
Có thể tham khảo và download phần mềm tại trang chủ của thinkbuzan:
/>3.3 Các phần mềm khác
Ngoài 2 phần mềm giới thiệu ở trên còn có rất nhiều phần mền giúp vẽ SĐTD
khác như: EdrawMindMap, MindGenius, FreeMind, ConceptDraw MindMap,
VisualMind, NovaMind, MindMapper Pro, BrainMind,…
III. TỔ CHỨC THỰC HIỆN
1. Phạm vi nghiên cứu
- Phạm vi áp dụng: Nghiên cứu chương III Tin học lơp 11.
- Phạm vi và khả năng nhân rộng: Nghiên cứu các chương còn lại thuộc tin học
Lớp 11 và mở rộng cho các khối lớp 10 và 12
2. Nội dung thực hiện
2.1 Ứng dụng sơ đồ tư duy trong dạy học
Ứng dụng trong tóm tắt nội dung và ôn tập thi cử
13
SỬ DỤNG BĐTD ĐỂ NÂNG CAO HIỆU QUẢ DẠY HỌC TIN HỌC LỚP 11 PHẦN ÔN TẬP
CHƯƠNG III:CẤU TRÚC RẼ NHÁNH VÀ LẶP
Ứng dụng trong làm việc tổ, nhóm
Ứng dụng trong nghiên cứu khoa học
2.2 Xây dựng và sử dụng sơ đồ tư duy cho bài học ôn tập về cấu trúc rẽ nhánh
và lặp
2.2.1 Nhiệm vụ và cấu trúc của bài ôn tập, luyện tập
Bài ôn tập giúp HS tái hiện lại các kiến thức đã học, hệ thống hóa các kiến
thức được nghiên cứu rời rạc, tản mạn qua một số bài, một chương hoặc một phần
14
SỬ DỤNG BĐTD ĐỂ NÂNG CAO HIỆU QUẢ DẠY HỌC TIN HỌC LỚP 11 PHẦN ÔN TẬP
CHƯƠNG III:CẤU TRÚC RẼ NHÁNH VÀ LẶP
thành một hệ thống kiến thức có quan hệ chặt chẽ với nhau theo logic xác định. Từ
các hệ thống kiến thức đó giúp HS tìm ra được những kiến thức cơ bản nhất và các

mối liên hệ bản chất giữa các kiến thức đã thu nhận được để ghi nhớ và vận dụng
chúng trong việc giải quyết các vấn đề học tập…
Cấu trúc các bài ôn tập có hai phần: kiến thức cần nắm vững và bài tập. Do đó
khi dạy học các bài ôn tập, GV có thể yêu cầu từng HS (hoặc từng nhóm HS) tự
lập SĐTD nội dung kiến thức cần nắm vững trước khi lên lớp. Sau đó trong giờ
học, GV có thể thu một số SĐTD của một số HS để kiểm tra, hoặc có thể yêu cầu
một nhóm đại diện trình bày SĐTD của nhóm mình. Với cách này sẽ rèn luyện cho
HS khả năng tự học, tự tổng kết và hệ thống hóa kiến thức, đồng thời HS sẽ có
nhiều thời gian để vận dụng kiến thức trong giờ luyện tập, giúp HS ghi nhớ tốt hơn
và hiểu bài sâu hơn.
2.2.2 Xây dựng và sử dụng SĐTD cho bài ôn tập chương III: cấu trúc rẽ nhánh
và lặp (phần kiến thức cần nắm vững)
2.2.2.1 Mục tiêu bài học:
a. Kiến thức
• Hiểu nhu cầu của cấu trúc rẽ nhánh và lặp trong biểu diễn thuật toán
• Hiểu câu lệnh rẽ nhánh (dạng thiếu và dạng đủ).
• Hiểu câu lệnh ghép.
• Hiểu cấu trúc lặp kiểm tra điều kiện trước, cấu trúc lặp với số lần định trước.
• Biết cách vận dụng đúng đắn từng loại cấu trúc rẽ nhánh và lặp vào tính
huống cụ thể.
b. Kĩ năng
• Sử dụng cấu trúc rẽ nhánh trong mô tả thuật toán của môt số bài toán đơn
giản.
15
SỬ DỤNG BĐTD ĐỂ NÂNG CAO HIỆU QUẢ DẠY HỌC TIN HỌC LỚP 11 PHẦN ÔN TẬP
CHƯƠNG III:CẤU TRÚC RẼ NHÁNH VÀ LẶP
• Viết được các lệnh rẽ nhánh dạng thiếu, rẽ nhánh dạng đủ, lặp với số lần biết
trước, lặp với số lần chưa biết trươc và áp dụng để thể hiện được thuật toán của
một số bài toán đơn giản.
• Mô tả được thuật toán của một số bài toán đơn giản có sử dụng lệnh rẽ

nhánh và lặp.
• Biết sử dụng câu lệnh ghép
2.2.2.2 Chuẩn bị:
GV: - Chuẩn bị SĐTD cho bài học (sử dụng phần mềm hoặc vẽ trên bảng phụ)
- Hướng dẫn học sinh cách vẽ SĐTD.
HS: - Chuẩn bị SĐTD cho bài học với sự hướng dẫn cách vẽ của GV.( có thể vẽ
bằng phần mềm hoặc vẽ trên giấy A4…)
2.2.2.3 Tóm tắt nội dung của bài:
a. Cấu trúc rẽ nhánh
Trong Pascal có 2 cấu trúc rẽ nhánh: IF-THEN hoặc IF-THEN-ELSE. Cấu
trúc rẽ nhánh được dùng để phân chia ra các trường hợp khác nhau của một bài
toán nào đó.
Có hai hoạt động chính để tìm hiểu lệnh rẽ nhánh:
+ Tìm hiểu cách viết và hoạt động của cấu trúc rẽ nhánh dạng thiếu:
IF-THEN.
+ Tìm hiểu cách viết và hoạt động của cấu trúc rẽ nhánh dạng đủ: IF
THEN – ELSE.
b. Cấu trúc lặp
Trong Pascal có 2 cấu trúc lặp: Lặp với số lần biết trước và lặp với số lần
chưa biết trước. Cả hai cấu trúc đều giúp ta giải quyết một công việc nào đó mà nó
được lặp đi lặp lại nhiều lần.
Có 2 hoạt động chính để tìm hiểu với hai loại lặp:
16
SỬ DỤNG BĐTD ĐỂ NÂNG CAO HIỆU QUẢ DẠY HỌC TIN HỌC LỚP 11 PHẦN ÔN TẬP
CHƯƠNG III:CẤU TRÚC RẼ NHÁNH VÀ LẶP
+ Tìm hiểu cách viết và hoạt động của cấu trúc lặp tiến với câu lệnh
For-To-Do. Khi học sinh đã nắm được nội dung lấy được ví dụ về lặp tiến
thì tiến hành lấy ví dụ ngược lại để giới thiệu về lặp lùi với câu lệnh For-
Downto-Do.
+ Tìm hiểu cách viết và hoạt động của cấu trúc lặp với số lần chưa

biết trước với câu lệnh While-Do
2.2.2.4 Ứng dụng SĐTD.
BĐTD được ứng dụng trong các phần kiểm tra bài cũ và phần giới thiệu nội dung
phần ôn tập (phần lý thuyết của bài).
Ngoài ra, tác giả còn kết hợp một số PP như: đặt vấn đề và giải quyết vấn đề,
thuyết trình, minh họa và vấn đáp.
Kịch bản tóm tắt của bài học này như sau:
Mô tả HĐ của giáo viên Mô tả HĐ của học sinh
GV: Kiểm tra SĐTD của học sinh.
GV: Yêu cầu học sinh lên thuyết trình
về SĐTD của mình: 2 HS

GV: trình chiếu SĐTD của 1 số HS cho
cả lớp quan sát.
GV: Chuẩn hóa về kiến thức của các
SĐTD và góp ý cách trình bày SĐTD
của 1 số HS.
Chú ý: Có thể chuẩn hóa kiến thức ngay
trên SĐTD của học sinh hoặc sử dụng
SĐTD của GV đã chuẩn bị từ trước.
GV: cho điểm số SĐTD và bài thuyết
trình của 2 HS lên thuyết trình
HS: nộp SĐTD của mình đã chuẩn bị
trước ở nhà.
HS1: Thuyết trình SĐTD của mình về
cấu trúc rẽ nhánh.
HS2: Thuyết trình SĐTD của mình về
cấu trúc lặp.
HS: tham luận về 2 bài thuyết trình của
2 HS.

HS: quan sát.
HS: lắng nghe và chỉnh sử lại SĐTD
cho phù hợp với nội dung.
17
SỬ DỤNG BĐTD ĐỂ NÂNG CAO HIỆU QUẢ DẠY HỌC TIN HỌC LỚP 11 PHẦN ÔN TẬP
CHƯƠNG III:CẤU TRÚC RẼ NHÁNH VÀ LẶP
GV: Nêu bài tập áp dụng từ thấp đến
cao có sử dụng cấu trúc rẽ nhánh và lặp
để HS tiến hành vận dụng
HS: Thực hiện các bài tập
SĐTD Giáo viên đã xây dựng bằng phần mềm iMinmap
18
SỬ DỤNG BĐTD ĐỂ NÂNG CAO HIỆU QUẢ DẠY HỌC TIN HỌC LỚP 11 PHẦN ÔN TẬP
CHƯƠNG III:CẤU TRÚC RẼ NHÁNH VÀ LẶP
IV. HIỆU QỦA CỦA ĐỀ TÀI:
Việc đổi mới cách thức dạy học dựa trên SĐTD mà tác giả áp dụng đã được
giảng dạy tại 4 lớp 11(C2,C6,C8,C10) năm học 2013-2014. Việc áp cách thức dạy
học mới này đã nhận được nhiều thái độ tích cực của học sinh. Trong quá trình
học, học sinh cũng tích cực tư duy để tìm hiểu, lĩnh hội và trao đổi kiến thức mới
cũng như tái hiện kiến thức cũ liên quan. Việc trao đổi giữa học sinh và giáo viên
đã được tích cực hóa, quá trình học đã được chuyển biến theo hướng hoạt động của
học sinh là chính. Học sinh đã tích cực vận động trong các nội dung kiến thức theo
hướng dẫn của giáo viên để đạt được mục tiêu của bài học. Cùng với đó là việc học
sinh hình thành được một phần tư duy tích cực trong khi lĩnh hội tri thức, song
song với việc lĩnh hội tri thức còn tự hoàn thiện bản thân mình với kỹ năng trình
bày, chắt lọc thông tin và tổng hợp thông tin. Ngoài ra còn giúp học sinh tiếp cận
với 1 phương pháp học tập mới mang lại hiệu quả cao.
Phương pháp này này đã được tôi áp dụng đối với 4 lớp 11 của trường
THPT Kiệm Tân trong năm học 2013 – 2014 này.
Trước khi áp dụng, để có được số liệu so sánh kết quả học tập của học sinh 4

lớp năm học 2013 - 2014. Tôi căn cứ vào kết quả học tập trong năm học 2012 -
2013 của học sinh 4 lớp và một số tiết kiểm tra khảo sát để nắm được tình hình cụ
thể của học sinh 4 lớp, kết quả được tổng hợp như sau:
19
SỬ DỤNG BĐTD ĐỂ NÂNG CAO HIỆU QUẢ DẠY HỌC TIN HỌC LỚP 11 PHẦN ÔN TẬP
CHƯƠNG III:CẤU TRÚC RẼ NHÁNH VÀ LẶP
- Bảng thống kê kết quả bài kiểm tra định kì khi chưa áp dụng SKKN cho 4
Lớp 11C(2,6,8,10) năm học 2012 – 2013:
Lớp
Sĩ số 0 – 2.0 2.5 – 3.0 3.5 – 4.5 5.0 – 6.5 7.0 - 8.0 8.5– 10.0
SL %
S
L
%
S
L
% SL %
S
L
%
S
L
%
11C2 42
0 0 0 0 5 11.9 13 31 14 33.3 10 23.8
11C6 42
0 0 2 4.8 3 7.1 20 23.8 10 23.8 7 16.7
11C8 42
0 0 1 2.4 2 4.8 15 35.7 20 47.6 4 9.5
11C10 42

0 0 1 2.4 2 4.8 12 28.6 20 47.6 6 14.3
Tổng 168 0 0 4 2.4 12 7.1 60 35.7 64 38.1 27 16.1
- Bảng thống kê kết quả bài kiểm tra định kì sau khi áp dụng SKKN cho 4 Lớp
11C(2,6,8,10)năm học 2013 – 2014:
Lớp Sĩ số
0 – 2.0 2.5 – 3.0 3.5 – 4.5 5.0 – 6.5 7.0 - 8.0 8.5– 10.0
S
L
%
S
L
%
S
L
% SL %
S
L
%
S
L
%
11C2 42 0 0 0 0 2 4.8 10 23.8 20 47.6 10 23.6
11C6 42 0 0 0 0 0 0 10 23.8 21 50 11 28.2
11C8 42 0 0 0 0 0 0 6 14.3 30 71.4 6 14.3
11C10 39 0 0 0 0 0 0 0 0 13 33.3 26 66.7
Tổng 165 0 0 0 0 2 1.2 26
15.
8
84
50.

9
53 32.1
Từ kết quả thu được ở bảng trên ta nhận thấy có sự chuyển biến rõ rệt về
chất lượng học tập của học sinh. So sánh kết quả tương đối giữa 2 năm ta thấy:
- Mức độ hướng thú học tập sau khi áp dụng SKKN là 99%
- Số lượng điểm dưới 5 giảm đáng kể từ 16 HS xuống còn 2.
- Số lương HS đạt điểm 9 – 10 tăng từ 16 lên 40
Điều này mang lại niềm khích lệ rất lớn với những giáo viên như tôi.
20
SỬ DỤNG BĐTD ĐỂ NÂNG CAO HIỆU QUẢ DẠY HỌC TIN HỌC LỚP 11 PHẦN ÔN TẬP
CHƯƠNG III:CẤU TRÚC RẼ NHÁNH VÀ LẶP
V. ĐỀ XUẤT, KHUYẾN NGHỊ KHẢ NĂNG ÁP DỤNG
Sau khi áp dụng SKKN trên bản thân tôi đã tự củng cố thêm được phần nào
kiến thức về PPDH tích cực. Giúp học sinh có thêm một phương pháp học tập cho
việc hệ thống kiến thức cần nắm cho 1 chương hay 1 bài, giúp các em có thể ôn tập
thi cử tốt hơn.
Sau khi áp dụng SKKN thành công và có hiệu quả cao tôi xin đề xuất và
khuyến nghị như sau:
- Với Sở GD&ĐT Đồng Nai: Thường xuyên có các buổi tập huấn chuyên đề
về ứng dụng CNTT kết hợp SĐTD trong dạy học tin học nói riêng và các môn học
khác nói chung cũng như có các buổi tập huấn về các phương pháp dạy học tích
cực để giáo viên có thêm kinh nghiệm để giảng dạy.
- Với trường THPT Kiệm Tân: Mua thêm một số sách về dạy học tích cực
để giáo viên và học sinh nghiên cứu tìm hiểu.
- Đề tài có thể mở rộng áp dụng cho các môn học khác trong trường cũng
như trong các trường khác
- Nhà trường cần mua bản quyền một số phần mềm tạo SĐTD như:
IMINMAP, MINJET MANAGER…
Thống Nhất, Ngày 12 tháng 03 năm 2014
Người viết Sáng Kiến

Trương Tiến Vụ
21
SỬ DỤNG BĐTD ĐỂ NÂNG CAO HIỆU QUẢ DẠY HỌC TIN HỌC LỚP 11 PHẦN ÔN TẬP
CHƯƠNG III:CẤU TRÚC RẼ NHÁNH VÀ LẶP
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Tony Buzan. Bản đồ Tư duy trong công việc, NXB LĐ-XH 2007.
2. Hồ Sỹ Đàm (chủ biên). SGK Tin học 11,Sách Giáo Viên Tin học 11 NXB
Giáo dục.
3. Lê Khắc Thành. Phương pháp dạy học môn Tin học, NXB ĐH sư phạm Hà
nội 2009.
4. Nguyễn Bá Kim, Học tập trong hoạt động và bằng hoạt động, NXB Giáo
dục 1999.
5. Báo điện tử: giáo dục và thời đại – gdtd.com.vn
6. Trang web:
22
SỬ DỤNG BĐTD ĐỂ NÂNG CAO HIỆU QUẢ DẠY HỌC TIN HỌC LỚP 11 PHẦN ÔN TẬP
CHƯƠNG III:CẤU TRÚC RẼ NHÁNH VÀ LẶP
PHỤ LỤC MỘT SỐ BĐTD HỌC SINH ĐÃ THỰC HIỆN
SĐTD của bạn Anh Đài lớp 11C8
23
SỬ DỤNG BĐTD ĐỂ NÂNG CAO HIỆU QUẢ DẠY HỌC TIN HỌC LỚP 11 PHẦN ÔN TẬP
CHƯƠNG III:CẤU TRÚC RẼ NHÁNH VÀ LẶP
SĐTD của bạn Ngọc Anh lớp 11C2
SĐTD của bạn Mỹ Duyên lớp 11C6
24
SỬ DỤNG BĐTD ĐỂ NÂNG CAO HIỆU QUẢ DẠY HỌC TIN HỌC LỚP 11 PHẦN ÔN TẬP
CHƯƠNG III:CẤU TRÚC RẼ NHÁNH VÀ LẶP
SĐTD của bạn Quỳnh Trâm lớp 11C10
25