skkn hướng dẫn học sinh tiếp cận bài thơ đàn ghi ta của lor-ca - thanh thảo trong chương trình ngữ văn 12 ở trường thpt

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ĐỒNG NAI
TRƯỜNG THPT NGUYỄN HỮU CẢNH
Mã số:

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
HƯỚNG DẪN HỌC SINH TIẾP CẬN BÀI THƠ
ĐÀN GHI TA CỦA LOR-CA - THANH THẢO TRONG
CHƯƠNG TRÌNH NGỮ VĂN 12 Ở TRƯỜNG THPT

Người thực hiện: Nguyễn Thị Mai Lan
Lĩnh vực nghiên cứu:
- Quản lý giáo dục ………………………… 
- Phương pháp dạy học bộ môn: Ngữ văn… 
- Lĩnh vực khác: 



Có đính kèm:
 Mô hình  Đĩa CD (DVD)  Phim ảnh  Hiện vật khác
NĂM HỌC 2013 - 2014
SƠ LƯỢC LÝ LỊCH KHOA HỌC
I. THÔNG TIN CHUNG VỀ CÁ NHÂN
1. Họ và tên: NGUYỄN THỊ MAI LAN
2. Ngày tháng năm sinh: 20 - 05- 1976
3. Nam, nữ: Nữ
4. Địa chỉ: 32/ K1 - KP 1- P. Long Bình Tân- TP.Biên Hoà – T. Đồng Nai.
5. Điện thoại cơ quan: 061.3834289 - ĐTDĐ: 0932.789.899

6. Fax: 0613.931.753 E-mail:
7. Chức vụ: Tổ trưởng chuyên môn
8. Nhiệm vụ được giao: Giảng dạy môn Ngữ văn lớp 12.
9. Đơn vị công tác: Trường THPT Nguyễn Hữu Cảnh
II. TRÌNH ĐỘ ĐÀO TẠO
- Học vị : Thạc sĩ
- Năm nhận bằng: 2012
- Chuyên ngành đào tạo: Văn học Việt Nam
III. KINH NGHIỆM KHOA HỌC
- Lĩnh vực chuyên môn có kinh nghiệm: giảng dạy Ngữ văn
- Số năm có kinh nghiệm: 16
- Các sáng kiến kinh nghiệm đã có trong 5 năm gần đây:
+ Một vài hướng tiếp cận, khai thác văn bản thơ trong trường THPT
+ Kinh nghiệm giảng dạy một số văn bản thơ trữ tình trong chương trình Ngữ Văn lớp12.
+ Kinh nghiệm giảng dạy một số truyện ngắn Việt Nam hiện đại theo đặc trưng thể loại
trong chương trình Ngữ văn lớp 11.
+
Hướng dẫn học sinh tiếp cận văn bản Vợ chồng A Phủ - Tô Hoài qua phương pháp vấn
đáp - đàm thoại và gợi tìm.
+ Hướng dẫn học sinh tiếp cận bài thơ Đàn ghi ta của Lor-ca -Thanh Thảo trong
chương trình Ngữ văn 12 ở trường THPT.


Sáng kiến kinh nghiệm 2013- 2014
HƯỚNG DẪN HỌC SINH TIẾP CẬN BÀI THƠ ĐÀN GHI TA CỦA LOR-CA -
THANH THẢO TRONG CHƯƠNG TRÌNH NGỮ VĂN 12 Ở TRƯỜNG THPT
I. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI
Ngày nay, trong hoạt động giáo dục, vấn đề quan trọng đang đặt ra là
làm
thế nào

để đạt được yêu cầu của dạy học tích cực. Để thực hiện được yêu cầu

này ở tất cả các
môn học quả là một vấn đề
nan
giải. Hơn nữa, làm thế nào để thực hiện được phương
pháp dạy học tích
cực
trong dạy học Ngữ văn thì càng khó khăn gấp bội. Có thể nói,
môn Ngữ
văn
là một môn học có tác dụng khơi gợi những rung cảm, những cảm xúc
thẩm
mĩ trong lòng người học nhưng nếu giáo viên không có cách
tổ
chức học tập tốt,
môn học này sẽ trở thành một môn học buồn chán, nặng
nề,
làm nguội lạnh sự nhạy
bén trong tư duy, xúc cảm của người học, làm
mai
một những khả năng diễn đạt và
cảm nhận tác phẩm văn chương của học
sinh
. Chính vì thế, việc vận dụng, thực hiện
những phương pháp mới vào
dạy
học là một yêu cầu rất cần thiết đối với môn Ngữ
văn.
Vì lẽ đó, các nhà nghiên cứu cũng như bản thân người giáo viên trực tiếp đứng lớp luôn

mong muốn tìm ra những cách thức, phương pháp dạy học mới, phù hợp và hiệu quả ứng
với từng thể loại văn học nói chung và với từng bài học nói riêng, đặc biệt là thể loại thơ
trữ tình hiện đại được đưa vào chương trình những năm gần đây.
Thể loại thơ trữ tình hiện đại được viết theo khuynh hướng tượng trưng và siêu thực là
loại thơ không dễ hiểu. Xu hướng thẩm mĩ của khuynh hướng thơ này được hình thành ở
phương Tây vào cuối thế kỉ XIX đầu thế kỉ XX và được du nhập vào Việt Nam đầu thế kỉ
XX. Người đọc đã được biết đến loại thơ này từ khi chúng ta tiếp xúc với một số văn bản
thơ của Bích Khê, Hàn Mạc Tử, Chế Lan Viên trong phong trào Thơ mới. Mặc dù xuất
hiện cũng khá lâu, nhưng lối thơ đó vẫn thật sự xa lạ với tư duy tiếp nhận của người học,
người đọc Bài thơ Đàn ghi ta của Lor- ca của Thanh Thảo được đưa vào chương trình
Ngữ văn lớp 12 là một bài thơ trữ tình hiện đại in đậm dấu ấn thơ tượng trưng, siêu thực
qua những biểu tượng nghệ thuật. Đó là bài thơ hay nhưng khó vì thế đã có không ít khó
khăn cho giáo viên khi giảng dạy và học sinh khi tiếp nhận.
Xuất phát từ những lí do trên và qua thực tế giảng dạy, tôi chọn đề tài sáng kiến kinh
nghiệm “Hướng dẫn học sinh tiếp cận bài thơ “Đàn ghi ta của Lor-ca”- Thanh Thảo
trong chương trình Ngữ văn 12 ở trường THPT”. Với đề tài này, tôi mong muốn ít nhiều
tìm ra con đường khắc phục những khó khăn khi dạy và học thơ trữ tình hiện đại sáng tác

Nguyễn Thị Mai Lan - THPT Nguyễn Hữu Cảnh
Trang 1
Sáng kiến kinh nghiệm 2013- 2014
theo khuynh hướng tượng trưng và siêu thực, định hướng cách hiểu đúng và cảm nhận về
cái hay, cái đẹp về những biểu tượng nghệ thuật trong bài thơ, tránh hiểu theo cách khiên
cưỡng hay áp đặt… Từ đó, tôi hi vọng sẽ góp một phần nhỏ vào việc giúp giáo viên chủ
động trong giờ dạy và học sinh hứng thú trong giờ học “Đàn ghi ta của Lor-ca”- Thanh
Thảo nói riêng và đáp ứng yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học Ngữ văn ở trường
THPT hiện nay nói chung.
II. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI
1.Cơ sở lí luận
Có mặt trong sách Ngữ văn 12, tập 1- ban cơ bản, bài thơ Đàn ghi-ta của Lor-ca –

Thanh Thảo ngay lập tức thu hút sự quan tâm của thầy cô giáo bộ môn và cả học sinh bởi
vẻ “lạ”của nó. Bài thơ được viết như một khúc tưởng niệm Lorca, làm sống dậy hình ảnh
Lor-ca và thể hiện sự tri âm, đồng cảm và ngưỡng vọng một người nghệ sĩ tài hoa có cốt
cách anh hùng và số phận bi thương. Là người sẽ truyền tải các giá trị văn bản đến học
sinh, các thầy cô giáo dạy môn Ngữ văn vừa thích thú, vừa ngại ngần trước sắc diện mới
mẻ, độc đáo mà hàm chứa không ít “ngã rẽ bất ngờ” của bài thơ. Thi phẩm là một trong
những sáng tác tiêu biểu cho kiểu tư duy thơ của Thanh Thảo: giàu suy tư, mãnh liệt,
phóng túng trong xúc cảm và nhuốm màu sắc tượng trưng, siêu thực. Vì thế đã có không
ít những ý kiến, nhận xét, nghiên cứu về bài thơ.
Trên tạp chí Văn học và tuổi trẻ số 8/2008, TS. Nguyễn Phượng đã bộc lộ Vài suy
nghĩ về đọc- hiểu bài thơ Đàn ghi ta của Lor-ca . Tác giả lưu ý người đọc trước khi tiếp
cận bài thơ, cần phải nắm vài nét khái lược về thơ hiện đại dòng tượng trưng, siêu thực.
Phần bàn về đọc - hiểu, tác giả quan tâm tới phong cách thơ Thanh Thảo, nội dung, nghệ
thuật chính của bài thơ, cách chia bố cục, sức gợi của hệ thống hình ảnh, yếu tố âm nhạc
của bài thơ.
Trong bài “Đàn ghi ta của Lor-ca và nỗ lực đổi mới của Thanh Thảo”- Thẩm bình tác
phẩm Ngữ văn 12, NXB Giáo dục/2008, tác giả Nguyễn Văn Bính nhận xét: Đây là bài
thơ giàu nhạc tính và nhạc tính được tạo nên bởi thể thơ, cấu trúc trùng điệp, âm hưởng
tiếng đàn Bên cạnh đó đặc sắc của bài thơ còn là sự sáng tạo hình ảnh, những hình ảnh
tượng trưng gợi nhiều suy tưởng.
Sách Hướng dẫn thực hiện chương trình SGK lớp 12 môn Ngữ văn- NXB Giáo
dục/2008, PGS-TS. Lê Nguyên Cẩn có bài viết về bài thơ, giúp GV có những hiểu biết về
quan niệm mĩ học của chủ nghĩa tượng trưng và siêu thực để cảm nhận bài thơ. Đồng

Nguyễn Thị Mai Lan - THPT Nguyễn Hữu Cảnh
Trang 2
Sáng kiến kinh nghiệm 2013- 2014
thời, tác giả của bài viết cũng nêu lên cách cảm thụ về bài thơ giúp GV có thêm một kênh
tiếp nhận.
Sau khi tổng hợp và tìm hiểu, tôi nhận thấy rằng: công trình của những nhà nghiên

cứu chỉ mới khái quát, tổng hợp về cái hay, cái đẹp của bài thơ mà chưa có sự định
hướng từng bước, rõ nét cho người giáo viên khi đứng lớp phải chuyển tải kiến thức như
thế nào để học sinh có thể cảm nhận về bài thơ. Từ đó, với kinh nghiệm và tâm huyết của
người giáo viên trực tiếp giảng dạy, tôi lựa chọn đề tài: “Hướng dẫn học sinh tiếp cận bài
thơ “Đàn ghi ta của Lor-ca”- Thanh Thảo trong chương trình Ngữ văn 12 ở trường
THPT” với mong muốn sẽ có những đóng góp, định hướng phù hợp để phát huy những
khả năng, tác động của loại thơ hiện đại viết theo khuynh hướng tượng trưng, siêu thực
nói chung và bài thơ Đàn ghi ta của Lor-ca nói riêng, giúp học sinh hứng thú, say mê và
chủ động nắm bắt tác phẩm.
2. Cơ sở thực tiễn:
Thanh Thảo sinh năm 1946, quê ở Mộ Đức, Quảng Ngãi. Sau khi tốt nghiệp khoa
Ngữ văn, trường đại học Tổng Hợp Hà Nội, ông vào công tác ở chiến trường chống Mỹ
ác liệt. Thanh Thảo được công chúng yêu văn học biết đến qua các tác phẩm mang diện
mạo độc đáo về chiến tranh và thời kì hậu chiến như: Những người đi tới biển (1977),
Dấu chân qua trảng cỏ (1958), Khối vuông ru-bích (1985), Từ 1 đến 100 (1988)…
Thanh Thảo là nhà thơ đi tiên phong trong nỗ lực đổi mới thơ Việt. Ông luôn có ý thức
tìm tòi, cách tân cho nền thơ Việt đương đại. Bài thơ Đàn ghi-ta của Lor-ca được ông
viết ở trại sáng tác Quân khu 5- Đà Nẵng năm 1979, được công chúng biết đến lần đầu
vào 1985 khi tập thơ Khối vuông ru-bích ra đời. Đây là bài thơ tiêu biểu cho kiểu tư duy
Thanh Thảo. Bài thơ đã tái hiện được vẻ đẹp hình tượng Garcia Lor-ca, nhà thơ vĩ đại
nhất Tây Ban Nha thế kỉ 20.
Đàn ghi ta của Lor-ca - Thanh Thảo nằm trong chương trình Ngữ văn THPT ở lớp
12, ban cơ bản, giảng dạy vào tuần 14 - thuộc tiết 41, 42. Qua khảo sát thực tế tiết dạy
của đồng nghiệp tại nơi công tác và một số trường bạn tôi nhận thấy: đây là một bài thơ
hay nhưng khó dạy và khó học nên việc giảng dạy của GV cũng như tiếp nhận bài thơ
của HS vẫn còn rất nhiều lúng túng nên tồn tại một số mặt sau:
- Về phía giáo viên
+ Giáo viên còn sợ việc đọc chiếm mất nhiều thời gian trên lớp nên chỉ đọc một số câu
hoặc đoạn chứa nội dung kiến thức phục vụ cho việc khai thác giá trị nội dung hoặc yêu

Nguyễn Thị Mai Lan - THPT Nguyễn Hữu Cảnh
Trang 3
Sáng kiến kinh nghiệm 2013- 2014
cầu học sinh đọc ở nhà nên đã vô tình không tôn trọng tính chỉnh thể của hình tượng
nghệ thuật trong cấu trúc toàn vẹn của tác phẩm, gây không ít những lệch lạc trong cảm
thụ và tiếp nhận tác phẩm văn chương.
+ Người dạy chưa thực sự chú ý tới đặc trưng thể loại của văn bản nên đã định hướng
chưa chính xác cách tiếp nhận.
+ Bản thân một số ít giáo viên còn lúng túng bởi vốn kiến thức hạn chế đối với thể loại
thơ tự do viết theo khuynh hướng tượng trưng, siêu thực.
- Về phía học sinh
+ Chưa hiểu rõ về cách đọc - hiểu
+ Chưa hiểu rõ về đặc trưng của một số thể loại mới, đặc biệt với thể loại thơ tự do in
đậm dấu ấn tượng trưng, siêu thực
+ Thấy bài thơ khó cảm nhận và chưa nắm bắt một số biểu tượng nghệ thuật
Từ việc tìm hiểu thực trạng dạy học Ngữ văn ở trường THPT nói chung và
ở
nơi bản
thân đang công tác nói riêng, tôi xin trao đổi, chia sẻ kinh nghiệm giảng dạy tác phẩm Đàn
ghi ta của Lor-ca - Thanh Thảo cùng các đồng nghiệp để chúng ta có thể hướng dẫn học
sinh hứng thú tiếp cận thể loại thơ trữ tình hiện đại, đặc biệt là thơ trữ tình hiện đại mang
màu sắc tượng trưng, siêu thực.
III. TỔ CHỨC THỰC HIỆN GIẢI PHÁP
Bài thơ Đàn ghi ta của Lor-ca - Thanh Thảo thuộc thể loại thơ trữ tình hiện mang màu
sắc tượng trưng, siêu thực. Bài thơ viết về cái chết bi tráng của Fê-đê-ri-cô Gar-xi-a Lor-
ca, nhà thơ, nhạc sĩ, kịch tác gia, nhà hoạt động sân khấu thiên tài người Tây Ban Nha.
Cái chết của Lor-ca là sự kiện gây chấn động lớn không chỉ ở Tây Ban Nha mà còn với
toàn thế giới, không chỉ ở thời điểm Lor-ca chết (năm 1936) mà còn âm vang tới nhiều
năm sau. Thanh Thảo muốn phục sinh thời khắc bi tráng đó và tỏ thái độ ngưỡng mộ, đau
xót trước Lor-ca, con ngưòi tài hoa mà bất hạnh.

Để xây dựng hình tượng Lor-ca và thể hiện cảm xúc, suy tư của mình trong bài thơ,
Thanh Thảo đã sáng tạo nên một hệ thống các biểu tượng nghệ thuật độc đáo. Từ đó nhà
thơ bộc lộ sự đồng điệu của tấc lòng tri kỉ. Hệ thống biểu tượng nghệ thuật được khai
thác khá đầy đủ, chi tiết, phân tích, cắt nghĩa rõ ràng, có trọng điểm, có lời bình, tô đậm
được chủ đề của tác phẩm và làm nổi bật vẻ đẹp của hình tượng nghệ thuật (Lor-ca, tiếng
đàn ghi ta) cũng như hình tượng chủ thể trữ tình- Thanh Thảo trong bài thơ.

Nguyễn Thị Mai Lan - THPT Nguyễn Hữu Cảnh
Trang 4
Sáng kiến kinh nghiệm 2013- 2014
Trong khuôn khổ của một sáng kiến kinh nghiệm, tôi chỉ tập trung định hướng tiếp
cận bài thơ qua khai thác cái hay, cái đẹp của biểu tượng nghệ thuật. Vì vậy, khi giảng
dạy bài thơ, đầu tiên giáo viên nên cho học sinh HS nắm khái niệm về biểu tượng nghệ
thuật. Biểu tượng nghệ thuật là những hình ảnh sự vật cụ thể cảm tính bao hàm trong nó
nhiều ý nghĩa, gây được ấn tượng sâu sắc đối với người đọc. Biểu tượng nghệ thuật được
coi là kí hiệu thẩm mỹ đa nghĩa bao gồm cái biểu đạt và cái được biểu đạt. Nó là sự mã
hoá cảm xúc, ý tưởng của nhà văn. Biểu tượng trở thành phương tiện diễn đạt cô đọng,
hàm xúc, có sức khai mở rất lớn trong sự tiếp nhận của độc giả.
Đến với bài thơ Đàn ghi ta của Lor-ca, ta thấy Thanh Thảo không sử dụng lặp đi lặp
lại duy nhất một biểu tượng mà ngược lại, thơ ông sử dụng một hệ thống các biểu tượng
nghệ thuật, gợi những ám ảnh đặc biệt trong lòng người đọc. Trước khi tiến hành phân
tích, khám phá tác phẩm theo hướng biểu tượng, GV yêu cầu HS phát hiện những biểu
tượng được Thanh Thảo sử dụng trong bài bằng những câu hỏi định hướng bám sát vào
chủ đề tư tưởng.
* Giáo viên có thể đặt câu hỏi: Thanh Thảo đã xây dựng trong bài thơ những hình tượng
nghệ thuật nào? Những hình tượng nghệ thuật đó được tác giả khắc hoạ bằng những
biểu tượng nào? Ý nghĩa khơi gợi từ những biểu tượng đó?
* Học sinh sẽ phát hiện những biểu tượng đã được nhà thơ sắp xếp theo ý tưởng của
mình trong bài thơ nhằm khắc hoạ hình tượng nghệ thuật và huy động liên tưởng, tưởng
tượng để giải thích những biểu tượng đó:

- Hình tượng Lor-ca
+ Aó choàng đỏ gắt: Đấu sĩ (đấu trường bò tót)
+ Vầng trăng chếnh choáng: Nghệ sĩ (lãng du)
+ Yên ngựa mỏi mòn: Hiệp sĩ (kị sĩ lang thang)
+ Tây Ban Nha hát nghêu ngao: Người nghệ sĩ du ca, thiết tha với cuộc đời.
+ Ảo choàng bê bết đỏ: Cái chết của người nghệ sĩ.
+ Nước mắt vầng trăng: Nỗi xót thương cho người nghệ sĩ tài hoa mà bạc mệnh, sự
bất tử của Lor-ca và nghệ thuật của ông.
+ Đường chỉ tay đã đứt: Sự sống của một cuộc đời kết thúc.
+ Lá bùa: Hộ mệnh, sự cứu rỗi, sự mê hoặc.
+ Trái tim: Tình yêu.
+ Xoáy nước: Hiện thân của những sóng gió, những vang động bất thường.

Nguyễn Thị Mai Lan - THPT Nguyễn Hữu Cảnh
Trang 5
Sáng kiến kinh nghiệm 2013- 2014
- Hình tượng tiếng đàn
+ Tiếng đàn bọt nước: Tiếng đàn tượng trưng cho nghệ thuật, bọt nước gợi cái mong
manh hữu hạn, cái phù du trôi nổi, bọt nước lại hình tròn gọi khất vọng đẹp về nghệ
thuật.
+ Nốt nhạc li-la li-la li-la: Âm thanh (tiếng đàn ghi ta), Hoa “li-la” (hoa Tử Đinh
Hương).
+ Tiếng ghi ta: nâu (ấm áp), xanh (hạnh phúc), tròn (đầy đặn): Khát vọng về cái đẹp;
Tiếng ghi ta: vỡ tan, ròng ròng máu chảy: khát vọng cách tân nghệ thuật, khát vọng đấu
tranh vì tự do dang dở, tiếng đàn cũng tượng trưng cho thân phận đau đớn của người
nghệ sĩ.
+ Tiếng đàn như cỏ mọc hoang: sức mạnh lan tỏa của nghệ thuật, sự bất diệt và niềm
tin bất tử của tiếng đàn Lor-ca.
Bài thơ Đàn ghi ta của Lor-ca được cấu trúc trên hai hình tượng cơ bản như đã như
chỉ ra. Hai hình tượng trữ tình này hài hoà, gắn kết với nhau để làm nổi bất chủ đề tư

tưởng của tác phẩm và hệ thống những biểu tượng nghệ thuật trong bài thơ đã giúp tác
giả đặc biệt thành công trong việc thể hiện chủ đề tư tưởng ấy.
Để giúp HS phân tích ý nghĩa biểu hiện của biểu tuợng nghệ thuật trong bài thơ cũng
như phân tích toàn bài, GV nên gợi dẫn HS phân chia bố cục bài thơ một cách hợp lí
nhất. GV cho HS đọc kĩ từng đoạn thơ để các em có thể khái quát được nội dung chính
và chia bố cục cho bài thơ.
* GV có thể đưa ra câu hỏi cụ thể: Các em hãy phân chia bố cục cho bài thơ và khái
quát nội dung của từng phần (đoạn) đã chia?
* Chia bố cục như sau:
+ Phần 1: 6 dòng đầu: Hình ảnh Lor-ca, con người tự do, nghệ sĩ cách tân trong khung
cảnh chính trị và nghệ thuật Tây Ban Nha.
+ Phần 2: 16 dòng tiếp: Cái chết của Lor-ca và niềm xót thương của tác giả.
+ Phần 3: 9 dòng cuối: Suy tư về sự giải thoát và giã từ cuộc sống của Lor-ca.
* Để giúp HS nhận biết cấu trúc của bài thơ, GV nên dùng câu hỏi khơi gợi bằng việc
kết hợp những khẳng định với gợi mở: Thanh Thảo đã đặt tên cho tập thơ của mình là
“Khối vuông ru-bich” và cấu trúc giống như một khối ru-bich đã được nhà thơ thể hiện
trong bài thơ Đàn ghi ta của Lor-ca. Em hãy chỉ ra những biểu hiện cụ thể của cấu trúc
ấy trong bài thơ này?

Nguyễn Thị Mai Lan - THPT Nguyễn Hữu Cảnh
Trang 6
Sáng kiến kinh nghiệm 2013- 2014
* HS thảo luận theo nhóm và đưa ra câu trả lời: Bài thơ có cấu trúc rất đặc biệt gồm 6
khổ thơ, 3 khổ đầu mỗi khổ 6 câu, 2 khổ tiếp mỗi khổ 4 câu và khổ cuối gồm 5 câu,
không có dấu câu, các chữ đầu dòng không viết hoa…
Từ nền kiến thức cơ bản như hiểu về biểu tượng, cấu trúc của bài thơ , giáo viên sẽ
hướng dẫn cụ thể học sinh tiếp cận bài thơ qua cách khai thác, phát hiện vẻ đẹp của biểu
tượng nghệ thuật mà Thanh Thảo đã xây dựng trong bài thơ. Cụ thể ở các góc độ sau:
1. Khai thác cách thể hiện nhan đề, lời đề từ độc đáo của bài thơ
Trước tiên, GV hướng dẫn HS chú ý nhan đề bài thơ. GV có thể hỏi: Nhan đề bài thơ

đã tác động tới em bằng biểu tượng nào và khơi gợi trong em những suy nghĩ gì? Nhan
đề đã tác động mạnh vào trực cảm của người đọc. Nhan đề bài thơ đã sử dụng một hình
ảnh có ý nghĩa biểu trưng riêng: Đàn ghi ta là một nhạc cụ thể hiện nét đặc sắc của văn
hoá truyền thống Tây Ban Nha. Do vậy, Lor-ca, cây đàn hay tiếng đàn ghi ta có một ý
nghĩa tương đồng. Đàn ghi ta của Lor-ca trở thành hình ảnh biểu trưng cho cuộc đời,
phẩm chất và số phận bi tráng của chính Lor-ca, người nghệ sĩ tài hoa, phóng khoáng.
Nhan đề bài thơ vang lên như một lời nhấn mạnh: Đàn ghi ta của Lorca. Đại từ sở hữu
của được tác giả đặt giữa hai đối tượng là đàn ghi ta và Lor-ca mang ý nghĩa khẳng định
rõ rệt. Từ đó cho chúng ta những cảm nhận: nó nói lên sự gắn bó máu thịt, suốt đời giữa
Lor-ca với nghệ thuật, đàn ghi ta lại là nhạc cụ truyền thống của đất nước Tây Ban Nha
nên lời khẳng định đó còn bộc lộ tình yêu quê hương xứ sở trong trái tim người nghệ sĩ
Lor-ca; lời khẳng định đó chính là lời của Thanh Thảo nên nó còn là sự thể hiện sâu sắc,
độc đáo bản sắc, linh hồn văn hoá của đất nước và con người Tây Ban Nha trong cảm
quan yêu mến, kính trọng và khâm phục của người Việt. Với một nhan đề giàu tính hình
tượng và ý nghĩa như vậy, bài thơ đã trở nên hấp dẫn và cuốn hút người đọc hơn.
Ngay dưới tựa đề bài thơ, Thanh Thảo đã mượn một câu thơ trong bài thơ Ghi nhớ của
Lor-ca Khi tôi chết hãy chôn tôi với cây đàn làm lời đề từ cho thi phẩm của mình. Lời đề
từ giống như một chiếc chìa khoá để mở tác phẩm. GV đặt câu hỏi gợi mở cho HS : Ý
nghĩa của lời đề từ trong bài thơ? Biểu tượng cây đàn trong lời đề từ gợi lên trong em
những suy nghĩ gì?
Lời đề từ trong bài thơ này chính là lời dặn dò, là lời di chúc của Lor-ca. Bản thân lời
di chúc ấy hàm chứa thật nhiều ý nghĩa. Điều đó cho thấy một tình yêu say đắm của
người nghệ sĩ với nghệ thuật, đồng thời nó còn thể hiện tình yêu tha thiết với quê hương
Tây Ban Nha - đàn ghi ta là bản sắc văn hóa Tây Ban Nha ( Ghi ta còn có tên gọi là Tây

Nguyễn Thị Mai Lan - THPT Nguyễn Hữu Cảnh
Trang 7
Sáng kiến kinh nghiệm 2013- 2014
Ban cầm). Lor-ca không muốn những người đến sau bị cản trở vì cái bóng của mình trên
hành trình nghệ thuật, không muốn những người đến sau vì quá yêu mến nghệ thuật của

ông mà lặp lại nó một cách đơn điệu, nhàm chán và không thể sáng tạo những đỉnh cao
nghệ thuật mới. Đó thực sự là tâm nguyện của một người nghệ sĩ đầy lương tâm, trách
nhiệm với nghệ thuật. Thanh Thảo, nhà thơ Việt Nam ở thế hệ sau đã đồng cảm với
nguyện vọng ấy của Lor-ca, ngưỡng mộ và xúc động sâu sắc trước nhân cách cao đẹp
cùng số phận oan khuất của người nghệ sĩ ấy mà sáng tạo nên Đàn ghi ta của Lor-ca và
câu thơ đề từ như một ám ảnh khơi gợi cảm hứng sáng tác, đồng thời chi phối âm điệu
của bài thơ.
2. Phát hiện và phân tích cái hay, cái đẹp của những biểu tượng về văn hoá Tây Ban
Nha trong bài thơ
Muốn phân tích cái hay, cái đẹp của những biểu tuợng về văn hóa trong bài thơ, trước
hết GV phải hướng dẫn HS phát hiện những biểu tượng đó. GV luôn phải bám vào chủ
đề của bài thơ để gợi dẫn: Hãy tìm biểu tượng thể hiện nét văn hoá độc đáo của Tây Ban
Nha? Phân tích cái hay cái đẹp mà biểu tượng đó gợi lên?
Đọc bài thơ Đàn ghi ta của Lor-ca, ấn tượng đặc biệt đối với chúng ta là hình ảnh áo
choàng đỏ gắt, biểu tượng cho một nét đẹp văn hóa truyền thống của Tây Ban Nha. Đó là
lễ hội đấu bò tót. Đấu bò được coi là quốc tuý của Tây Ban Nha. Người Tây Ban Nha
thích thú cuồng nhiệt với các trận đấu bò. Đấu bò tót luôn là sự kết hợp của thú vị và mạo
hiểm. Những trận đấu bò tót với những nghi lễ truyền thống được các matador (đấu sĩ
đấu bò) Tây Ban Nha thể hiện. Tiếng hò reo, tiếng cổ vũ, tiếng trầm trồ thán phục và cả
tiếng khóc nức tiếc thương kẻ bại trận đều xuất hiện. Đối với nguời Tây Ban Nha, đấu bò
tót không chỉ là một truyền thống, là lòng tự hào mà là còn được coi như một "tín
ngưỡng".
Với Đàn ghi ta của Lor-ca, Thanh Thảo đã đưa người đọc trở về với những lễ hội
đấu bò đầy ấn tượng. Chỉ cần nghe câu thơ Tây Ban Nha áo choàng đỏ gắt , người đọc sẽ
liên tưởng và hình dung ngay đến những chàng dũng sĩ đấu bò tót với tấm “áo choàng
đỏ”. Nhưng “áo choàng đỏ gắt” còn gợi ra bầu không khí ngột ngạt của đất nước Tây Ban
Nha thời điểm Lor-ca sống. Ta cũng tưởng tượng ra những cuộc đàn áp của chính quyền
độc tài. Chỉ cần một biểu tượng nghệ thuật mà Thanh Thảo đã gợi trong tâm trí người
đọc những liên tưởng thật độc đáo.

Nguyễn Thị Mai Lan - THPT Nguyễn Hữu Cảnh
Trang 8
Sáng kiến kinh nghiệm 2013- 2014
3. Phát hiện và phân tích cái hay, cái đẹp của những biểu tượng về âm nhạc trong
bài thơ
Muốn HS cảm nhận được nhạc tính của bài thơ, GV yêu cầu HS đọc và phát hiện yếu
tố âm nhạc đã được Thanh Thảo biểu đạt qua những biểu tượng nào. GV có thể gợi dẫn
bằng câu hỏi: Hãy thảo luận theo nhóm để phát hiện những biểu tượng nghệ thuật và
những yếu tố thể hiện tính nhạc của bài thơ? Phân tích giá trị khơi gợi của những biểu
tượng âm nhạc cũng như những yếu tố thể hiện tính nhạc trong bài thơ?
Thanh Thảo- một nhà thơ Việt nhưng dường như rất am hiểu âm nhạc Tây Ban Nha.
Đọc bài thơ của ông mà người đọc bắt gặp một thế giới âm nhạc bởi sự ám ảnh của biểu
tượng âm thanh li la-li la-li la và hệ thống từ ngữ mà nhà thơ đã sử dụng. Hơn nữa, hình
ảnh “cô gái Di-gan” xuất hiện trong bài thơ khiến người đọc luôn nghĩ tới vũ điệu
Flamenco đắm say ngây ngất. Bài thơ dứt rồi mà âm thanh vẫn ngân dài, vang vọng- âm
thanh của tiếng đàn ghi ta trong khúc ba-la-đa (Ba-la-đa: Tên gọi một làn điệu dân ca của
Tây Ban Nha, gồm nhạc và lời rất trữ tình, dùng để nói về những sự kiện xa xưa và
huyền bí, được mở đầu và kết thúc bằng cùng một khổ thơ hay một câu thơ).
Âm thanh đó là điệu hồn của ca sĩ du mục Lor-ca đang cất lời đắm say hát về tình yêu
với An-đa-lu-xi-a tươi đẹp, một miền quê thơm nồng sắc nắng, rạng rỡ mây trời hoa cỏ
đồng nội, một miền quê của những con người phóng khoáng, tự do như gió thảo nguyên
và cuồng say như con quay gió, biết yêu thương và hờn giận hết mình. Trong điệu hồn
ấy, ta nghe thấy nhạc điệu dân gian đồng quê kết hợp với tính nhạc hiện đại của nhà siêu
thực- kiểu nghệ sĩ pha trộn rất huyền diệu hình ảnh tượng trưng vào âm thanh, và bằng
cách ấy nhiều khi thay thế ý nghĩa ngôn từ hiệu quả hơn chính bản thân ngôn từ.
Bài thơ của Thanh Thảo là sự xâu kết của chuỗi dòng cảm xúc không ngừng lại được
bởi dấu ngắt câu, gồm nhiều âm vực, lúc thư duỗi như cung đàn luyến láy với âm thanh
mô phỏng tiếng đàn, với những từ láy (li-la li-la li-la/ đi lang thang về miền đơn độc/ với
vầng trăng chếnh choáng/ trên yên ngựa mỏi mòn), lúc đầy tiết tấu gắt, ngắn, mạnh (Tây
Ban Nha/ hát nghêu ngao/ bỗng kinh hoàng/ áo choàng bê bết đỏ), rồi xen vào tiết tấu ấy

là sự ngân dài một nốt trầm (Lor-ca bị điệu về bãi bắn/ chàng đi như người mộng du).
Nốt trầm chưa kịp dứt độ ngân sâu lắng của mình thì một loạt các âm thanh trào dâng lên,
biểu thị bằng độ nhấn những từ “tiếng” (tiếng ghi ta nâu/ bầu trời cô gái ấy/ tiếng ghi ta
lá xanh biết mấy/ tiếng ghi ta tròn bọt nước vỡ tan/ tiếng ghi ta ròng ròng/ máu chảy).
Những tiếng của âm thanh chở tải hình ảnh, mở rộng trường nghĩa của âm thanh - âm

Nguyễn Thị Mai Lan - THPT Nguyễn Hữu Cảnh
Trang 9
Sáng kiến kinh nghiệm 2013- 2014
thanh của khúc đàn say mê xưa và âm thanh của phút kinh hoàng hiện tại, âm thanh của
tình yêu, của cái đẹp và âm thanh của cái chết, nỗi đau. Tất cả các cung bậc ấy là chất
nhạc bên trong của cảm xúc, tràn ra ngoài câu chữ.
Cấu tứ của bài thơ Đàn ghi ta của Lor-ca gợi sự liên tưởng đến thể thơ tự do mà Lor-
ca yêu thích và thể hiện rất thành công. Nó còn mang dáng dấp khúc ba-la-đa nơi quê
hương Lor-ca: giàu tâm tình và triết lí, gắn kết câu chuyện xa xưa với cảm xúc hôm nay,
được mở đầu và kết thúc bởi cùng âm thanh luyến láy mô phỏng tiếng đàn, làm cho bài
thơ vừa như có cấu trúc vòng tròn, vừa như mở ra tiếng ngân nga, vừa như sự hồi tưởng,
liên tưởng của điệp khúc ngân trong đầu độc giả. Lor-ca chấp nhận “ném trái tim mình/
vào lặng yên bất chợt”, nhưng tiếng hát không lặng im, nó vẫn cất lời li-la li-la li-la., bởi
vì: không ai chôn cất tiếng đàn/ tiếng đàn như cỏ mọc hoang; bởi vì: giọt nước mắt vầng
trăng/ long lanh trong đáy giếng; bởi vì nó là: tiếng ghi ta nâu/ bầu trời cô gái ấy/ tiếng
ghi ta lá xanh biết mấy/ Cứ thế, những ám ảnh về âm thanh của Lor-ca đã làm nên bài
thơ tiếng Việt của Thanh Thảo. Từ đó tạo nên những ám ảnh về âm thanh trong lòng
người đọc.
Như vậy, ngoài cấu trúc tự sự, bài thơ còn được chồng thêm cấu trúc khác: cấu trúc
nhạc giao hưởng, gợi liên tưởng một bè trầm có phần nhạc đệm của ghi ta. Chuỗi âm li-la
li-la li-la luyến láy sau hai câu thơ đầu gợi liên tưởng tiếng vang của chùm hợp âm sau
tấu khúc hoặc ca khúc mở đầu. Chuỗi âm li-la li-la li-la kết thúc bài thơ gợi liên tưởng
vang của chùm hợp vĩ thanh sau khi phần chính của bản nhạc đã được diễn tấu xong hoặc
khi ca khúc đã dừng lời. Việc “cấy” nhạc vào một bài thơ trong trường hợp tưởng mộ

Lor-ca sẽ mang ý nghĩa của một sự kính trọng và tri ân của nhà thơ Thanh Thảo.
4. Phát hiện và phân tích cái hay, cái đẹp của những biểu tượng về hội hoạ trong bài
thơ
Trước khi tiến hành phân tích, GV yêu cầu HS đọc và phát hiện những biểu tượng hội
họa trong bài thơ. GV yêu cầu HS phát hiện bằng câu hỏi: Hãy tìm trong bài thơ những
biểu tượng về hội hoạ góp phần miêu tả hình tượng Lor-ca?Phân tích cái hay, cái đẹp
của những biểu tượng đó?
Điều chúng ta muốn nói ở đây không phải là lĩnh vực hội họa đơn thuần mà đó là vấn
đề “thi trung hữu họa” mà Thanh Thảo đã tài tình vẽ nên. Đọc Đàn ghi ta của Lor-ca,
người đọc bắt gặp trong đó một thế giới muôn sắc qua việc nhà thơ sử dụng hệ thống các
biểu tượng nghệ thuật. Cả bài thơ như được dệt nên từ một bản nhạc miên man, du dương

Nguyễn Thị Mai Lan - THPT Nguyễn Hữu Cảnh
Trang 10
Sáng kiến kinh nghiệm 2013- 2014
và u hoài, ám ảnh. Từ những dòng thơ đầu đến những dòng cuối của bài thơ, ta luôn thấy
những “biến ảo” của sắc màu.
Mở đầu bài thơ, những tia sáng khởi nguồn đã xuất hiện những tiếng đàn bọt nước và
nó sẽ biến ảo để làm lan toả sự kì diệu trong những dòng thơ tiếp theo: tiếng ghi ta nâu/
bầu trời cô gái ấy/ tiếng ghi ta lá xanh biết mấy/ tiếng ghi ta tròn bọt nước vỡ tan/ tiếng
ghi ta ròng ròng/ máu chảy. Mỗi dòng thơ mang một màu sắc (nâu, xanh, đỏ), đường nét
(hình lá, đường cong của khối cầu nước), hình khối (tròn của giọt nước, giọt máu). Lúc
này tiếng đàn dường như đã gọi lên nỗi niềm, chứa đựng số phận của người tạo ra nó.
Hãy đọc những câu thơ thấp thoáng hình ảnh Tây Ban Nha và Lor-ca qua việc sử dụng
các biểu tượng nghệ thuật của Thanh Thảo:
Tây Ban Nha áo choàng đỏ gắt - áo choàng bê bết đỏ
đi lang thang về miền đơn độc - chàng đi như người mộng du
với vầng trăng chếnh choáng - giọt nước mắt vầng trăng/ long lanh trong đáy giếng
trên yên ngựa mỏi mòn - trên chiếc ghi ta màu bạc
Tất cả đều được lặp lại, nhưng không còn ở trạng thái vẹn nguyên như ban đầu. Sau cái

chết của Lor-ca, tất cả hoặc vỡ tan, đứt gãy. Cả bài thơ chỉ duy nhất có một câu thơ là
một chuỗi âm thanh được láy lại toàn phần li-la li-la li-la. Chuỗi âm thanh ấy lại gợi nhắc
loài hoa li-la - hoa Tử Đinh Hương, loài hoa tiêu biểu của đất nước Tây Ban Nha. Phải
chăng đó không chỉ là giai điệu êm ái của khúc nhạc mà còn là sắc tím của muôn ngàn
đoá li- la nở trên cây đàn ghi ta của Lor-ca, khi chết vẫn nhẹ nhàng dạo nhịp ở thế giới
bên kia, dậy hương ở một vùng xa mờ Và phải chăng nó còn còn là những đoá hoa kết
lại thành một tràng hoa rất mực chân thành được đặt dưới tượng đài Lor-ca mà Thanh
Thảo vừa xây xong trong lòng chúng ta?
Chính vì thế mà những vần thơ nói về cái chết của Thanh Thảo không phải là bóng
đen câm lặng mà là miền rực rỡ sắc màu và âm vang thanh điệu. Đó cũng là lí do khiến
Lor-ca cùng với tiếng đàn của ông trở thành bất tử trong lòng Thanh Thảo, trong lòng
người độc giả.
Như vậy, cái độc đáo của bài thơ này chính là ở cách nhà thơ sử dụng các biểu tượng
đầy sức ám ảnh. Qua các biểu tượng và mối liên hệ của giữa các biểu tượng ấy, người
đọc hình dung được chất Tây Ban Nha không trộn lẫn: đất nước của những làn điệu ghi
ta- Tây Ban cầm, của áo choàng đấu sĩ, của những giấc mơ hiệp sĩ của chàng Đôn-ki-hô-
tê đã cuốn hút người đọc bằng chất men say chếnh choáng giữa vầng trăng bạc. Không

Nguyễn Thị Mai Lan - THPT Nguyễn Hữu Cảnh
Trang 11
Sáng kiến kinh nghiệm 2013- 2014
chỉ có thế, ghi ta của chàng nghệ sĩ còn vang những âm điệu rất lạ li-la li-la li-la gọi về
sắc tím của hoa Tử Đinh Hương. Âm thanh và sắc màu hoà quyện, dìu dịu vẻ đẹp của
một nỗi buồn trữ tình. Bài thơ cuốn người đọc vào cái âm hưởng li-la ngân mãi không
dứt ấy. Đó cũng là những gì xuất hiện trong thơ Lor-ca, luôn ca ngợi một đất nước Tây
Ban Nha tươi đẹp, hào hiệp với khát vọng công lí, tự do.
5. Phân tích và lí giải sự thành công của các biểu tượng nghệ thuật trong bài thơ, bộc
lộ sâu sắc hình tượng chủ thể trữ tình
Khi tiếp nhận một tác phẩm văn chương, người đọc cần phải chú ý tới đặc trưng loại
thể của tác phẩm ấy. GV hướng dẫn HS khám phá một tác phẩm văn chương thì việc chú

ý tới đặc trưng loại thể càng cần thiết. GV không thể hướng dẫn HS đọc- hiểu một tác
phẩm thuộc thể loại tự sự giống như hướng dẫn đọc- hiểu một tác phẩm thuộc thể loại trữ
tình.
Đàn ghi ta của Lor-ca thuộc thể loại thơ trữ tình. Thơ có những đặc trưng riêng của
thơ nên dạy thơ có những điều cần chú ý riêng. Giảng dạy thơ là quan tâm tới hình tượng
thơ, là qua hình thức để thấy được nội dung tư tưởng, là thông qua việc phân tích các yếu
tố về loại thể, kết cấu, ngôn ngữ để làm sống dậy hình tượng với tất cả vẻ đẹp và chiều
sâu của nó, từ đó tiếp thu và truyền đạt tư tưởng, tình cảm của tác phẩm phù hợp với mục
đích yêu cầu giáo dục. Nói đến hình tượng thơ, chúng ta phải nói tới hình tượng khách
thể trữ tình và hình tượng chủ thể trữ tình.
Ở bài thơ Đàn ghi ta của Lor-ca, song song với việc xuất hiện của hình tượng khách
thể trữ tình, diễn biến, logíc phát triển của tâm tư tác giả hay của nhân vật trữ tình cũng
được thể hiện với mọi sắc thái qua các chặng thời gian cũng như qua các lớp không gian.
GV hướng dẫn HS nêu cảm nhận về cảm xúc của chủ thể trữ tình qua câu hỏi gợi dẫn cụ
thể: Cảm xúc của chủ thể trữ tình được bộc lộ như thế nào qua hệ thống biểu tượng trong
bài thơ?
Ta biết rằng, để sáng tạo nên bài thơ này, nguồn cảm hứng đặc biệt của Thanh Thảo là
về người nghệ sĩ Lor-ca. Sự ám ảnh ấy đã khiến nhà thơ sáng tạo nên thi phẩm Đàn ghi
ta của Lor-ca. Những cảm xúc của Thanh Thảo về Lor-ca được thể hiện rõ qua từng hình
ảnh, âm thanh, từ ngữ, đặc biệt là qua hệ thống các biểu tượng mà nhà thơ đã chọn lọc
đưa vào bài thơ.
Ở đoạn thơ thứ nhất: Biểu tượng áo choàng đỏ gắt giúp chúng ta cảm nhận được vẻ
đẹp hào hùng của người công dân Lor-ca không ngừng đấu tranh cho những quyền sống

Nguyễn Thị Mai Lan - THPT Nguyễn Hữu Cảnh
Trang 12
Sáng kiến kinh nghiệm 2013- 2014
chính đáng của nhân dân. Câu thơ những tiếng đàn bọt nước cùng chuỗi âm thanh li-la li-
la li-la đã cho thấy nghệ sĩ Lor-ca đang bay bổng với những giai điệu mới, với khát vọng
cách tân nghệ thuật. Có thể nói, đó là một hình tượng đẹp và cao cả của người nghệ sĩ tự

do, lãng mạn.
Những câu thơ tiếp theo trong đoạn thơ này lại vẽ ra hình ảnh một Lorca đơn độc, mệt
mỏi trên con đường kiếm tìm cái đẹp trong nghệ thuật và đấu tranh vì một nền dân chủ tự
do. Phía sau những biểu tượng đi lang thang về miền đơn độc, vầng trăng chếnh choáng,
yên ngựa mỏi mòn là tình cảm của một cái tôi trữ tình với niềm đồng cảm, thấu hiểu tha
thiết trước những gì mà Lor-ca đang phải đối mặt.
Đoạn thơ thứ hai: Thanh Thảo tập trung khắc họa giây phút bi tráng, đau thương về
cái chết của Lor-ca. Sự kiện ấy đã được thể hiện một cách hình tượng và đầy màu sắc
tượng trưng qua ngòi bút của nhà thơ. Biểu tượng áo choàng bê bết đỏ gợi lên cái chết
tức tưởi của Lor-ca. Vừa mới lúc trước là màu đỏ của ngọn lửa đấu tranh, của những khát
vọng cháy bỏng, vậy mà thật bất ngờ và cũng thật kinh hoàng, cái màu đỏ của máu, của
cái chết đã ập đến quá nhanh và phũ phàng, giữa lúc Lor-ca còn không ngờ tới (chàng
vẫn còn đang hát nghêu ngao và vẫn chưa thể tin việc mình bị điệu về bãi bắn lại là một
sự thật - Lor-ca đã đi như người mộng du).
Đồng hành với những suy tư về tiếng đàn sinh mệnh nghệ thuật của Lor-ca, Thanh
Thảo cũng suy tư về cái chết của Lor-ca: giọt nước mắt vầng trăng/ long lanh trong đáy
giếng. Ở đây, nhà thơ đã sử dụng phép tỉnh lược ngôn ngữ, xoá bỏ liên từ một cách tối
đa tạo những lớp nghĩa mới: Giọt nước mắt của ai? của Lor-ca? của vầng trăng hay của
nhân dân Tây Ban Nha? Vầng trăng nơi đáy giếng hay vầng trăng soi xuống đáy giếng?
Dù hiểu theo cách nào, hình ảnh vẫn chơi vơi giữa hai miền cảm xúc: thương cảm và
ngợi ca, nỗi đau và cái đẹp. Nó lanh lanh soi tỏ và khóc thương một con người đã chết
cho quê hương, cho sự hồi sinh của nền dân chủ. Và dường như nó còn là hoá thân của
huyền thoại Lor-ca. Nếu tiếng đàn của Lor-ca đã hoá thân thành cỏ dại bất diệt thì phải
chăng thân xác chàng đã hoá thành giọt nước mắt- vầng trăng, biểu tượng của nỗi đau
oan khuất, của cái đẹp bất diệt có khả năng tái sinh tình yêu, giải oan cho thân phận Lor-
ca? Nếu không yêu mến và trân trọng, có một tình cảm đặc biệt dành cho Lor-ca, chắc
Thanh thảo không thể viết nên những vần thơ như thế.
Đoạn cuối của bài thơ, Thanh Thảo cũng vì đồng cảm, trân trọng Lorca mà dựng lên
trong tâm tưởng mình một huyền thoại về cuộc giải thoát, giã từ của Lor-ca với cuộc đời.

Nguyễn Thị Mai Lan - THPT Nguyễn Hữu Cảnh
Trang 13
Sáng kiến kinh nghiệm 2013- 2014
Thực tế, Lor-ca đã bước sang thế giới bên kia bằng một cái chết đau đớn và xót thương
nhưng vì yêu mến Lor-ca và không muốn Lor-ca phải gánh chịu thêm bất cứ nỗi đau nào
khác, Thanh Thảo đã tưởng tượng người nghệ sĩ, chiến sĩ ấy đến với thế giới bên kia thật
nhẹ nhàng, thanh thản: đường chỉ tay đã đứt/ dòng sông rộng vô cùng/ Lor-ca bơi sang
ngang/ trên chiếc ghi ta màu bạc . Và như để làm rõ hơn cho quyết định từ biệt thế giới,
mở đường cho những cách tân nghệ thuật của những người đến sau, Lor-ca đã hành động
dứt khoát: chàng ném lá bùa cô gái Di-gan/ vào xoáy nước/ chàng ném trái tim mình /
vào lặng yên bất chợt/ li-la li-la li-la
Các hành động ném lá bùa , ném trái tim mình cũng có ý nghĩa tượng trưng cho sự
đồng cảm của nhà thơ về việc Lor-ca giã từ tất cả, được giải thoát thực sự khỏi những
ràng buộc và hệ lụy trần gian. Phải hiểu Lor-ca và trân trọng, ngưỡng mộ người nghệ sĩ
thiên tài đến mức nào, Thanh Thảo mới có được những sáng tạo độc đáo và sâu sắc như
vậy.
Qua việc khai thác hệ thống biểu tượng nghệ thuật, giáo viên giảng dạy giúp học sinh
nhận thấy: Thanh Thảo đã tạo dựng rất thành công chân dung người nghệ sĩ Lor-ca và
bộc lộ sâu sắc, cảm động tình cảm của mình trước cuộc đời, số phận của người nghệ sĩ
ấy. Từ đó, người đọc không chỉ thấy được những chia sẻ, cảm thông từ đáy lòng nhà thơ
dành cho người nghệ sĩ tài hoa, bất hạnh, mà còn thấy chính tâm hồn mình trong đó. Tài
năng và nhân cách cao đẹp của Lor-ca chính là một tấm gương sáng làm đẹp thêm mỗi
tâm hồn con người.
IV. HIỆU QUẢ CỦA ĐỀ TÀI
Sau khi áp dụng phương pháp “Hướng dẫn học sinh tiếp cận bài thơ “Đàn ghi ta của
Lor-ca”- Thanh Thảo trong chương trình Ngữ văn 12 ở trường THPT” trên một số lớp
thuộc khối 12 tại đơn vị đang giảng dạy, chúng tôi nhận thấy đã có những ưu điểm, hiệu
quả nhất định.
Về phía GV, khi giảng dạy
phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo trong học tập

của HS
. Đồng thời, rèn luyện kỹ năng đọc- hiểu tác phẩm văn chương nói chung và thơ
trữ tình nói riêng, đáp ứng nhu cầu đổi mới phương pháp hiện nay. Chủ động định hướng
cho học sinh tiếp cận hệ thống biểu tượng nghệ thuật trong bài thơ. Khai thác đầy đủ, chi
tiết, phân tích, cắt nghĩa rõ ràng, tô đậm được chủ đề của bài thơ và làm nổi bật vẻ đẹp
của hình tượng nghệ thuật -Lor-ca, tiếng đàn ghi ta cũng như hình tượng chủ thể trữ tình-
Thanh Thảo. Điều đó, không những giúp HS nắm được kiến thức, rèn luyện về kỹ năng

Nguyễn Thị Mai Lan - THPT Nguyễn Hữu Cảnh
Trang 14
Sáng kiến kinh nghiệm 2013- 2014
mà còn giúp HS có những cảm nhận cá nhân về tác phẩm vì thế dễ tác động đến cảm xúc
văn chương trong tâm hồn mỗi HS, đem đến hiệu quả tốt hơn cho bài học.
Về phía HS, lớp học rất hào hứng trước vấn đề GV nêu ra, có những câu HS trả lời với
nhiều ý kiến khác nhau, thể hiện cách tư duy độc lập trong quá trình tìm hiểu và tiếp cận thể
loại thơ trữ tình hiện đại mang màu sắc tượng trưng siêu thực qua các biểu tượng nghệ thuật
trong bài thơ.
Hướng dẫn học sinh tiếp cận bài thơ Đàn ghi ta của Lor-ca- theo hướng mà đề tài đã
đề cập, GV tạo cho lớp học một không khí đối thoại, tranh luận, tự do bộc lộ, trao đổi trực
tiếp những nhận thức của mình. Từ đó, HS hiểu đúng, hiểu sâu bài thơ khiến giờ học thêm
say sưa hứng thú…
Kết quả kiểm tra: Chúng tôi đã tổ chức kiểm tra cùng một đề bài, triển khai cùng một
đáp án về tác phẩm Đàn ghi ta của Lor -ca cho các lớp khối 12 dưới hình thức tự luận
nhằm mục đích đánh giá kết quả học tập sau giờ đọc - hiểu khi tiếp cận phương thức khai
thác cho bài thơ . Đối chiếu kết quả các lớp trước khi áp dụng đề tài và sau khi áp dụng,
những lớp do tôi giảng dạy đã có biến chuyển tích cực, kết quả đạt được cụ thể như sau:
Trước khi áp dụng đề tài sáng kiến kinh nghiệm
Tỉ lệ
Lớp dạy Sĩ số lớp Giỏi Khá Trung bình Yếu Kém
12a2 40 1 (2,5 %) 11 (27,5%) 15 (37,5%) 11(27,5%) 2 (5,0%)

12a4 41 2 (4,9%) 13 (31,7%) 14 (34,1%) 10(24,4%) 2 (4,9%)
12a7 45 4 (8,9%) 16 (35,6%) 18 (40%) 6 (13,4%) 1 (2,1%)
12a10 45 8 (17,8%) 21 (46,7%) 12 (26,6%) 4 (8,9%) 0 (0%)

Sau khi áp dụng đề tài sáng kiến kinh nghiệm
Tỉ lệ
Lớp dạy Sĩ số lớp Giỏi Khá Trung bình Yếu Kém
12a2 40 3 (7,5%) 15 (37,5%) 20 (50,0%) 2 (5,0%) 0 (0%)
12a4 41 4 (9,79%) 16 (39,0%) 18 (43,9%) 3 (7,31%) 0 (0%)
12a7 45 7 (15,6%) 19 (42,2%) 18 (40,0%) 1 (2,2%) 0 (0%)
12a10 45 11 (24,4%) 26 (57,8%) 7 (15,5%) 1 (2,2%) 0 (0%)
V. ĐỀ XUẤT, KHUYẾN NGHỊ KHẢ NĂNG ÁP DỤNG
Từ những vấn đề cơ bản đã trình bày trong đề tài sáng kiến kinh nghiệm qua việc
tìm hiểu Đàn ghi ta của Lor-ca - Thanh Thảo ở lớp 12 trường THPT, tôi nhận thấy
đây là phương pháp hướng dẫn học sinh tiếp cận tác phẩm có tính hiệu quả vì giúp học

Nguyễn Thị Mai Lan - THPT Nguyễn Hữu Cảnh
Trang 15
Sáng kiến kinh nghiệm 2013- 2014
sinh hứng thú và phát huy khả năng sáng tạo, tìm được điểm nhấn trong bài thơ, đặc
biệt là thể loại thơ trữ tình hiện đại mang khuynh hướng tượng trưng, siêu thực. Từ đó,
có thể giúp học sinh hệ thống kiến thức, vận dụng vào bài kiểm tra, bài thi Vì thế, với
vai trò định hướng, người giáo viên khi giảng dạy phải chủ động vận dụng linh hoạt,
khéo léo, đổi mới phương pháp giảng dạy để tạo nên sức hút đối với Đàn ghi ta của
Lor- ca nói riêng và môn Ngữ văn nói chung.
Đề tài “Hướng dẫn học sinh tiếp cận bài thơ “Đàn ghi ta của Lor-ca”- Thanh
Thảo trong chương trình Ngữ văn 12 ở trường THPT”
là sự
đúc kết kinh nghiệm của
quá trình giảng dạy, tìm tòi và học hỏi của bản thân, tuy nhiên, đây cũng chỉ là những ý

kiến, suy nghĩ của cá nhân nên
khi thực hiện đề tài khó có thể tránh khỏi những hạn
chế nhất định. Vì vậy, tôi rất mong nhận
được những ý kiến đóng góp và trao đổi của
quý thầy cô và các bạn đồng nghiệp để đề tài được hoàn thiện và áp dụng trong thực
tiễn hiệu quả hơn.
Tôi xin chân thành cảm ơn

Nguyễn Thị Mai Lan - THPT Nguyễn Hữu Cảnh
Trang 16
Sáng kiến kinh nghiệm 2013- 2014
VI. TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Bộ Giáo dục và Đào tạo, Hướng dẫn thực hiện chuẩn kiến thức kỹ năng môn Ngữ văn
12, NXB Giáo dục, 2010.
2. Hoàng Lan Anh, Sự biến ảo ánh sáng hay cấu trúc hình ảnh trong bài thơ “Đàn ghi ta
củaLor-ca”, Tạp chí VH& TTsố 11/2009, NXB Giáo dục.
3. Lê Thị Tú Anh, Lời đề từ trong “Đàn ghi ta của Lor-ca”, Tạp chí VH&TT số
T6/2009, NXB Giáo dục.
4. Nguyễn Văn Bính (2008), Thẩm bình tác phẩm Ngữ văn 12, NXB Giáo dục.
5. Hoàng Hữu Bội (2008), Thiết kế dạy học Ngữ văn 12, NXB Giáo dục.
6. Lê Nguyên Cẩn (2008), Để hiểu thêm một số hình tuợng thơ trong bài Đàn ghi ta của
Lor-ca, Tài liệu hướng dẫn thực hiện chương trình SGK lớp 12, NXB Giáo dục.
7. Nguyễn Thị Minh Duyên, “Đàn ghi ta của Lor-ca, tiếng đàn gọi tiếng tri âm, Tạp chí
VH & TTsố 10/ 2008, NXB Giáo dục.
8. Nguyễn Văn Đường (2008), Thiết kế bài giảng Ngữ văn 12, NXB Hà Nội.
9. Nguyễn Hải Châu (2008), Giới thiệu giáo án Ngữ văn 12, NXB Hà Nội.

Nguyễn Thị Mai Lan - THPT Nguyễn Hữu Cảnh
Trang 17
Sáng kiến kinh nghiệm 2013- 2014

VII. PHỤ LỤC
Thiết kế giáo án thực nghiệm
Tiết 41,42
Đọc Văn
ĐÀN GHI TA CỦA LOR-CA
Thanh Thảo
I. MỤC TIÊU CẦN ĐẠT: Giúp HS
- Hiểu được vẻ đẹp của hình tượng Lor-ca qua cách cảm nhận và tái hiện độc đáo
của Thanh Thảo.
- Nắm bắt được những nét đặc sắc trong kiểu tư duy thơ mới mẻ, hiện đại của tác
giả.
II. TRỌNG TÂM KIẾN THỨC, KĨ NĂNG:
1. Kiến thức:
- Hình tượng đẹp đẽ, cao cả của nhà thơ - chiến sĩ Lorca.
- Hình thức biểu đạt mang phong cách hiện đại của Thanh Thảo.
2. Kĩ năng:
- Đọc – hiểu một tác phẩm thơ trữ tình, bồi dưỡng năng lực cảm thụ thơ.
- Làm quen với cách biểu đạt mang đậm dấu ấn của trường phái siêu thực.
III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC:
1. Ổn định lớp.
2. KT bài cũ.
- Đọc bài thơ “Sóng” ?
- Cảm nhận về vẻ đẹp tâm hồn của nguời phụ nữ trong tình yêu qua
hình tượng “sóng” ?
- Nêu những đặc sắc về NT của bài thơ “Sóng” ?
- Bài thơ “Đàn Ghi ta của Lorca” viết về nhân vật nào ? Nêu hiểu biết
của em về nhân vật đó ?

Nguyễn Thị Mai Lan - THPT Nguyễn Hữu Cảnh
Trang 18

Sáng kiến kinh nghiệm 2013- 2014
3. Bài mới :
Hoạt động của GV và của HS Nội dung cần đạt
vHoạt động 1: GVHD Hs tìm hiểu
Tiểu dẫn (sgk.T163).
- GV yêu cầu Hs và nêu những nét
chính?
+ Tác giả:
• Là sự lên tiếng của người trí
thức nhiều suy tư, trăn trở về các
vấn đề xã hội và thời đại.
• Thể hiện sự cách tân thơ Việt:
đào sâu cái tôi nội cảm; cách
biểu đạt mới với câu thơ tự do,
xoá bỏ ràng buộc khuôn sáo
bằng nhịp điệu, cách gieo vần.
+ Tác phẩm:
• Rút trong tập “Khối vuông Ru
– bích” ( 1985)
• Thể hiện tư duy thơ Thanh
Thảo: giàu suy tư, nhuốm màu
sắc tượng trưng, siêu thực.
• Viết về nhân vật: Lorca (giới
thiệu Lorca và văn học tượng
trưng, siêu thực).
vHoạt động 2: HD Hs tìm hiểu vb
- GV và HS đọc vb: Lưu ý và nhận
xét.
- Nhận xét cách đọc.
- Tìm hiểu chú thích.

- HS xác định bố cục?
- GV: Nhận xét cách chia bố cục của
hs và điều chỉnh, bổ sung.
+ Câu 1 – 18: Hình ảnh Lorca.
+ 13 câu còn lại: Sự bất tử của
Lorca và tiếng đàn.
- GV: cho HS xác định Lời đề từ,
nêu chức năng và pt ý nghĩa.
I. Giới thiệu chung:
1. Tác giả: Sgk/T.163
2. Tác phẩm:
II. Đọc - hiểu văn bản:

Nguyễn Thị Mai Lan - THPT Nguyễn Hữu Cảnh
Trang 19
Sáng kiến kinh nghiệm 2013- 2014
→ HS trả lời cá nhân, GV định hướng.
Chú ý mối liên hệ:
• Chôn tôi – đàn
• Đàn → TBN, nghệ thuật.
- Hs thảo luận nhóm: tìm những hình
ảnh mang tính biểu tượng và xác
định nd?
→ Thu bảng nhóm, đại diện HS trình
bày, GV định hướng, gợi mở, chốt
ý.
• tiếng đàn – bọt nước
• áo choàng đỏ gắt
• đi lang thang, vầng trăng chếnh
choáng, yên ngựa mỏi mòn, hát

nghêu ngao, li la
→ GV giới thiệu 1 số hình ảnh về
v.hóa TBN.
- Cảm nhận về hình tượng của Lorca?
- GV:
+ Tác giả đã tái hiện cái chết oan
khuất của Lor-ca qua các h/ả,
1. Lời đề từ
- Tình yêu nghệ thuật, lẽ sống mà Lor-ca
không thể rời xa.
- Tình yêu Tổ quốc nồng nàn.
- Mong muốn tương lai phải tiếp nối và vượt
qua.
2. Hình ảnh nghệ sĩ Lor-ca:
a. Lor-ca, một con người tự do, nghệ sĩ cách
tân trong khung cảnh chính trị và nghệ thuật
TBN
- tiếng đàn + bọt nước: NT so sánh ẩn dụ →
những âm thanh có hình khối tròn trịa, mỏng
manh, dễ vỡ.
- Áo choàng đỏ gắt:
+ Gợi bản sắc văn hoá TBN.
+ Lor-ca như một đấu sĩ với khát vọng dân
chủ trước nền chính trị TBN độc tài và khát
vọng cách tân NT với nền NT già nua.
- li - la: âm thanh mô phỏng → nhạc tính du
dương, sâu lắng.
- Đi lang thang; vầng trăng chếnh choáng; yên
ngựa mỏi mòn; hát nghêu ngao; li la…:
+ Phong cách nghệ sĩ dân gian tự do.

+ Sự cô đơn của Lor-ca trước thời cuộc chính
trị, trước nghệ thuật TBN già cỗi.
→ H/ả Lorca được khắc họa trong không gian
đậm bản sắc văn hóa TBN: Người nghệ sĩ dân

Nguyễn Thị Mai Lan - THPT Nguyễn Hữu Cảnh
Trang 20
Sáng kiến kinh nghiệm 2013- 2014
chi tiết nào?
+ Biện pháp NT và tác dụng của
BPNT ấy?
→ HS trả lời cá nhân
- GV: Cho hs nêu cảm nhận 4 câu
thơ “Không ai chôn …cỏ mọc
hoang”.
- GV: HS tìm hiểu và lí giải ý nghĩa
của các hình ảnh “giọt nước mắt ,
đường chỉ tay, dòng sông, lá bùa,
chiếc ghi ta màu bạc…”.
- GV: Định hướng cách hiểu
vHoạt động 3: HD HS tổng kết.
gian tự do, tài hoa, ôm ấp khát vọng cách tân
nghệ thuật và đấu tranh vì một nền dân chủ
nhưng lại rất mong manh như một kỵ sĩ đơn
độc trên hành trình lý tưởng.
b. Cái chết bi phẫn của Lor-ca
- Hình ảnh:
+ Áo choàng bê bết đỏ : hoán dụ → cái chết
thảm khốc của Lor-ca.
+ Đối lập:hát nghêu ngao - áo choàng bê bết

đỏ
khát vọng cái đẹp - hiện thực tàn ác
+ Tiếng ghi ta: ẩn dụ chuyển đổi cảm giác,
nhân hóa
• nâu: trầm tĩnh, nghĩ suy.
• xanh: thiết tha, hy vọng.
• tròn bọt nước vỡ tan: bàng hoàng, tức
tưởi.
• ròng ròng máu chảy: đau đớn, nghẹn
ngào.
Tiếng đàn hóa thân thành thân phận, linh hồn,
trái tim người nghệ sĩ Lor-ca thể hiện cái chết
của Lorca và niềm tiếc thương của tác giả.
3. Sự bất tử của Lorca và tiếng đàn
- “Không ai chôn cất… cỏ mọc hoang”
+ cỏ mọc hoang : NT so sánh, tượng trưng →
Sức sống mạnh mẽ.
+ Giọt nước mắt …trong đáy giếng
→
sự bất tử
của cái Đẹp.
→ Niềm tin vào sự bất tử của nghệ thuật mà
Lor-ca sáng tạo.
- đường chỉ tay li-la
+ đường chỉ tay: ẩn dụ về định mệnh nghiệt
ngã.
+ dòng sông, ghi ta màu bạc : gợi cõi chết,

Nguyễn Thị Mai Lan - THPT Nguyễn Hữu Cảnh
Trang 21

Sáng kiến kinh nghiệm 2013- 2014
- Nghệ thuật đặc sắc của bài thơ?
- HS rút ra ý nghĩa văn bản.
siêu thoát.
+ ném lá bùa, ném trái tim: có ý nghĩa tượng
trưng cho một sự giã từ, một sự lựa chọn.
 Tiếng lòng tri âm sâu sắc đối với người nghệ
sĩ, thiên tài Lor-ca.
III. Tổng kết:
1. Nghệ thuật:
- Bài thơ có sự kết hợp hài hoà giữa yếu tố thơ
và nhạc, họa; cấu tứ tự sự và trữ tình.
- Những liên tưởng bất ngờ, nhiều so sánh, ẩn
dụ, hoán dụ, phép chuyển đổi cảm giác
- Hình ảnh, màu sắc gắn với cảm xúc và suy
tưởng.
- Ngôn ngữ thơ hàm súc, giàu sức gợi.
2. Ý nghĩa vb: Ghi nhớ (SGK)
4. Củng cố- dặn dò
- Tìm và phân tích những hình ảnh biểu tượng giàu sức gợi trong bài thơ (cây đàn, tiếng
ghi ta…).
- Từ hình tượng Lor – ca , em rút ra bài học gì trong cuộc sống?
- Chuẩn bị bài : Đọc thêm Bác ơi , Tự do
5. Rút kinh nghiệm- bổ sung

Biên Hòa, Ngày 09 tháng 05 năm 2014
Người thực hiện

Nguyễn Thị Mai Lan
SỞ GD & ĐT ĐỒNG NAI

Trường THPT Nguyễn Hữu Cảnh
Tổ Ngữ văn
CỘNG HOÀ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập - Tự do - Hạnh phúc
––––––––––––––––––––––––
Biên Hòa, ngày 20 tháng 5 năm 2014

Nguyễn Thị Mai Lan - THPT Nguyễn Hữu Cảnh
Trang 22
Sáng kiến kinh nghiệm 2013- 2014
PHIẾU NHẬN XÉT, ĐÁNH GIÁ SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
NĂM HỌC 2013 – 2014
Tên sáng kiến kinh nghiệm:
Hướng dẫn học sinh tiếp cận bài thơ “Đàn ghi ta của Lor-ca”- Thanh Thảo trong
chương trình Ngữ văn 12 ở trường THPT.
Họ và tên tác giả : Nguyễn Thị Mai Lan
Đơn vị: Trường THPT Nguyễn Hữu Cảnh
Lĩnh vực:
- Quản lý giáo dục  - Phương pháp dạy học bộ môn: ngữ văn 
- Phương pháp giáo dục  - Lĩnh vực khác: 
Sáng kiến kinh nghiệm đã được triển khai áp dụng: Tại đơn vị  Trong Ngành 
1. Tính mới
- Đề ra giải pháp thay thế hoàn toàn mới, bảo đảm tính khoa học, đúng đắn 
- Đề ra giải pháp thay thế một phần giải pháp đã có, bảo đảm tính khoa học, đúng đắn 
- Giải pháp mới gần đây đã áp dụng ở đơn vị khác nhưng chưa từng áp dụng ở đơn vị
mình, nay tác giả tổ chức thực hiện và có hiệu quả cho đơn vị 
2. Hiệu quả
- Giải pháp thay thế hoàn toàn mới, đã được thực hiện trong toàn ngành có hiệu quả cao 
- Giải pháp thay thế một phần giải pháp đã có, đã được thực hiện trong toàn ngành có hiệu
quả cao 

- Giải pháp thay thế hoàn toàn mới, đã được thực hiện tại đơn vị có hiệu quả cao 
- Giải pháp thay thế một phần giải pháp đã có, đã được thực hiện tại đơn vị có hiệu quả 
- Giải pháp mới gần đây đã áp dụng ở đơn vị khác nhưng chưa từng áp dụng ở đơn vị mình,
nay tác giả tổ chức thực hiện và có hiệu quả cho đơn vị 
3. Khả năng áp dụng
- Cung cấp được các luận cứ khoa học cho việc hoạch định đường lối, chính sách:
Trong Tổ/Phòng/Ban  Trong cơ quan, đơn vị, cơ sở GD&ĐT  Trong ngành 
- Đưa ra các giải pháp khuyến nghị có khả năng ứng dụng thực tiễn, dễ thực hiện và dễ đi vào cuộc
sống:
Trong Tổ/Phòng/Ban  Trong cơ quan, đơn vị, cơ sở GD&ĐT  Trong ngành 
- Đã áp dụng trong thực tế đạt hiệu quả hoặc có khả năng áp dụng đạt hiệu quả trong phạm vi rộng:
Trong Tổ/Phòng/Ban  Trong cơ quan, đơn vị, cơ sở GD&ĐT  Trong ngành 
Xếp loại chung: Xuất sắc Khá  Đạt  Không xếp loại 
NGƯỜI THỰC HIỆN SKKN XÁC NHẬN CỦA TỔ
CHUYÊN MÔN
THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ

Nguyễn Thị Mai Lan - THPT Nguyễn Hữu Cảnh
Trang 23