học thuyết kinh tế về cntb độc quyền và cntb độc quyền nhà nước

CHUYÊN ĐỀ 4
:

HỌC THUYẾT KINH TẾ VỀ CNTB ĐỘC QUYỀN
VÀ CNTB ĐỘC QUYỀN NHÀ NƯỚC
1. Trương Hải Châu
2. Nguyễn Huy Cường
3. Phạm Thành Danh
4. Nguyễn Thị Thu Hằng
5. Trương Tuyết Nga
6. Trần Quang Nhật
7. Phạm Thị Nhàn
8. Nguyễn Thị Thùy Nhung
9. Nguyễn Khắc Nam
10. Liêu Thoại Oanh
11. Vũ Ngọc Thành
12. La Thị Hồng Thắm
13. Mai Toàn Thắng
14. Nguyễn Phong Vũ
15. Võ Thị Thanh Thơ
THÀNH VIÊN NHÓM:
NỘI DUNG CƠ BẢN
CHƯƠNG I :
CHỦ NGHĨA TƯ BẢN ĐỘC QUYỀN
CHƯƠNG II :
CHỦ NGHĨA TƯ BẢN ĐỘC QUYỀN NHÀ NƯỚC
CHƯƠNG III:
NHỮNG BIỂU HIỆN MỚI TRONG SỰ PHÁT
TRIỂN CỦA CHỦ NGHĨA TƯ BẢN HIỆN ĐẠI
CHƯƠNG I : CHỦ NGHĨA TƯ BẢN ĐỘC QUYỀN
1 2 3

Nguyên nhân
chuyển biến của
CNTB từ cạnh
tranh tự do sang
độc quyền
Năm
đặc điểm
Kinh tế
cơ bản của
CNTB ĐQ
Sự hoạt động
của quy luật
giá trị
và Quy luật
giá trị
thặng dư trong
giai đoạn
CNTBĐQ
NỘI DUNG CƠ BẢN
1. NGUYÊN NHÂN CHUYỂN BIẾN CỦA CHỦ NGHĨA TƯ BẢN TỰ
DO CẠNH TRANH SANG CHỦ NGHĨA TƯ BẢN ĐỘC QUYỀN.
•
Sự phát triển của LLSX và tiến bộ khoa học kỹ thuật.đẩy nhanh quá trình
tích tụ và tập trung sản xuất, cơ cấu kinh tế biến đổi theo hướng tập trung có
quy mô lớn.
•
Cạnh tranh khốc liệtcác công ty nhỏ phá sản, các công ty lớn giàu lên, nắm
địa vị thống trị một hay một số ngànhtập trung tăng.
•
Khủng hoảng kinh tế 1873thúc đẩy nhanh quá trình tích tụ và tập trung

TB.
•
Sự tác động của các quy luật CNTB như: quy luật giá trị thặng dư, quy luật
tích lũy…  làm biến đổi cơ cấu kinh tế XH TB theo hướng tập trung sản
xuất quy mô lớn
•
Sự phát triển của hệ thống tín dụng TB hình thành các công
ty cổ phần, các doanh nghiệp lớn có khả năng chi phối
nền kinh tế tạo tiền để cho sự ra đời các tổ chức độc quyền.
•
Sự cạnh tranh khốc liệt giữa các Công ty lớn  xu hướng
thỏa hiệp lẫn nhau  hình thành các tổ chức độc quyền.
CHƯƠNG I : CHỦ NGHĨA TƯ BẢN ĐỘC QUYỀN
Khoa học – kĩ thuật 
Nguyên liệu mới Máy móc 
Lực lượng
sản xuất 
Năng suất lao động tăng
Cạnh tranh ngày càng gay gắt
Quá trình tích tụ & tập trung tư bản
Xuất hiện CNTBĐQ
CHƯƠNG I : CHỦ NGHĨA TƯ BẢN ĐỘC QUYỀN
2. NĂM ĐẶC ĐIỂM KINH TẾ CƠ BẢN CỦA CNTB ĐQ
TẬP TRUNG
SẢN XUẤT
VÀ CÁC
TỔ CHỨC
ĐỘC QUYỀN
TƯ BẢN
TÀI CHÍNH

VÀ BỌN
ĐẦU SỎ
TÀI CHÍNH
XUẤT KHẨU
TƯ BẢN
SỰ
PHÂN CHIA
THỊ TRƯỜNG
THẾ GIỚI
GIỮA CÁC
TỔ CHỨC ĐQ
SỰ PHÂN CHIA
LÃNH THỔ
THẾ GIỚI
GIỮA CÁC
CƯỜNG QUỐC
ĐẾ QUỐC
CHƯƠNG I : CHỦ NGHĨA TƯ BẢN ĐỘC QUYỀN
A/ TẬP TRUNG SẢN XUẤT VÀ CÁC TỔ CHỨC ĐỘC QUYỀN
•
Là sự tăng thêm về quy mô sản xuất bằng cách kết hợp nhiều xí
nghiệp nhỏ thành xí nghiệp lớn
•
TTSX là vấn đề có tính quy luật đi từ sx nhỏ lên sx lớn, các xí
nghiệp có quy mô lớn, kỹ thuật cao

cạnh tranh gay gắt, khó
đánh bại nhau

khuynh hướng thỏa hiệp để tạo thế độc quyền.

KHÁI NIỆM TỔ CHỨC ĐỘC QUYỀN
•
Là tổ chức liên minh giữa các nhà tư bản lớn để tập trung vào
trong tay một phần lớn (thậm chí toàn bộ) sản phẩm của một
ngành, cho phép liên minh này phát huy ảnh hưởng, quyết định
đến quá trình sản xuất và lưu thông của ngành đó nhằm thu lơi
nhuận độc quyền cao.
•
Độc quyền bắt đầu từ liên kết ngangliên kết dọc.
CHƯƠNG I : CHỦ NGHĨA TƯ BẢN ĐỘC QUYỀN
4. HÌNH THỨC ĐỘC QUYỀN CƠ BẢN
CÁCTEN
XANHDICA
TỜ- RỚT
CÔNGXOOCXIOM
CÔNGGÔLÔMÊRAT
CHƯƠNG I : CHỦ NGHĨA TƯ BẢN ĐỘC QUYỀN
HÌNH THỨC TỔ CHỨC ĐỘC QUYỀN CÁCTEN
A
B
C
CÁCTEN
THỎA THUẬN VỚI NHAU VỀ GIÁ CẢ
QUY MÔ SẢN LƯỢNG, TT TIÊU THỤ
KÌ HẠN THANH TOÁN…
ĐỘC LẬP VỀ SẢN XUẤT
VÀ TIÊU THỤ
CAM KẾT LÀM ĐÚNG HIỆP NGHỊ,
LÀM SAI SẼ BỊ PHẠT TIỀN
THEO QUY ĐỊNH CỦA HIỆP NGHỊ

CHƯƠNG I : CHỦ NGHĨA TƯ BẢN ĐỘC QUYỀN
HÌNH THỨC TỔ CHỨC ĐỘC QUYỀN XANHDICA
ĐỘC LẬP VỀ
SẢN XUẤT
C
B
A
XANHDICA
MẤT ĐỘC LẬP VỀ LƯU THÔNG,
TIÊU THỤ SẢN PHẨM
CÓ BAN QUẢN TRỊ CHUNG QUẢN LÝ
CHƯƠNG I : CHỦ NGHĨA TƯ BẢN ĐỘC QUYỀN
HÌNH THỨC TỔ CHỨC ĐỘC QUYỀN TỜ-RỚT
THỐNG NHẤT VỀ SX, TIÊU
THỤ, TÀI CHÍNH DO BAN
QUẢN TRỊ QUẢN LÝ, ĐiỀU
HÀNH
D
B
A
C
TỜ- RỚT
THU LỢI NHUẬN THEO
SỐ LƯỢNG CỔ PHẦN ĐÓNG GÓP
VÀ HIỆU QUẢ KINH DOANH CÓ ĐƯỢC
CHƯƠNG I : CHỦ NGHĨA TƯ BẢN ĐỘC QUYỀN
HÌNH THỨC TỔ CHỨC ĐỘC QUYỀN
CÔNGXOOCXIOM
D1
D3

D2
B1
B2
A1
A3
A2
C1
C2
C3
LIÊN KẾT THUỘC CÁC NGÀNH
KHÁC NHAU, CÓ LIÊN QUAN
VỀ KINH TẾ, KĨ THUẬT
HÀNG TRĂM XÍ NGHIỆP LIÊN KẾT
TRÊN CƠ SỞ PHỤ THUÔC TÀI CHÍNH
VÀO MỘT NHÓM TB KẾCH XÙ

CHI PHÓI VÀ ẢNH HƯỞNG
ĐẾN NỀN KINH TẾ 1 NỨƠC
CHƯƠNG I : CHỦ NGHĨA TƯ BẢN ĐỘC QUYỀN
HÌNH THỨC TỔ CHỨC ĐỘC QUYỀN
CÔNGGÔLÔMÊRAT
D1
D3
D2
B1
B2
A3
A2
C1
C2

C3
A1
MANG TÍNH QUỐC TẾ,
LIÊN KẾT THUỘC CÁC NGÀNH
KHÁC NHAU,
ẢNH HƯỞNG ĐẾN NHIỀU NƯỚC
CHƯƠNG I : CHỦ NGHĨA TƯ BẢN ĐỘC QUYỀN
SỰ TÁC ĐỘNG CỦA TỔ CHỨC ĐQ ĐỐI VỚI NỀN KINH TẾ
•
Tác động tích cực: hỗ trợ vốn cho sản xuất kinh doanh,
thúc đẩy sự phát triển của thương mại quốc tế và làm cho
các hoạt động thông tin, tài chính, và ngân hàng ngày
càng sôi động hơn.
•
Tác động tiêu cực: Làm tăng nhân tố không ổn định của
nền kinh tế.
CHƯƠNG I : CHỦ NGHĨA TƯ BẢN ĐỘC QUYỀN
B/ TƯ BẢN TÀI CHÍNH VÀ BỌN ĐẦU SỎ TÀI CHÍNH
•
Độc quyền ngân hàng
–
Khái niệm
–
Nguyên nhân ra đời ?
•
TB tài chính và bọn đầu sỏ TC, sự hoạt động của bọn đầu
sỏ TC.
CHƯƠNG I : CHỦ NGHĨA TƯ BẢN ĐỘC QUYỀN
KHÁI NIỆM ĐỘC QUYỀN NGÂN HÀNG
NGUYÊN NHÂN DẪN ĐẾN ĐỘC QUYỀN NGÂN HÀNG

•
Khái niệm ĐQ ngân hàng
–
Là những hình thức tổ chức liên minh của các nhà TB ngân hàng
nhằm chi phối các hoạt động tài chính- tín dụng- ngân hàng để thu
lợi nhuận độc quyền cao
•
Nguyên nhân dẫn đến ĐQNH
–
Do cạnh tranh gay gắt giữa các NH NH nhỏ phá sản, NH lớn liên
kết với nhau ĐỘC QUYỀN NGÂN HÀNG  Nắm phần lớn tư
bản tiền tệ trong XH, ngân hàng trở thành tổ chức độc quyền có
quyền lực to lớn chi phối các họat động kinh tế - xã hội.
–
Do sự lớn mạnh của ĐQ công nghiệp đòi hỏi phải có một lượng lớn
TB để kinh doanh-> cần có NH lớn để đáp ứng điều kiện tài chính
và tín dụng của nhà kinh doanh.
CHƯƠNG I : CHỦ NGHĨA TƯ BẢN ĐỘC QUYỀN
TƯ BẢN TÀI CHÍNH VÀ ĐẦU SỎ TÀI CHÍNH
•
Tư bản tài chính là kết quả của sự hợp nhất giữa một số tổ chức độc
quyền ngân hàng với một số tổ chức độc quyền trong công nghiệp.
•
Sự phát triển của TBTC dẫn đến hình thành một nhóm nhỏ tập đòan tư
bản tài chính lớn chi phối toàn bộ đời sống KTế và chính trị của toàn xã
hội tư bản

đầu sỏ tài chính.
SỰ HOẠT ĐỘNG CỦA BỌN ĐẦU SỎ TÀI CHÍNH
•

Thiết lập sự thống trị về kinh tế của mình thông qua “chế độ tham dự”,
kinh doanh công trái, trái phiếu, đầu cơ chứng khóan ở sở giao dịch, đầu
cơ đất đai v v Từ đó thu lợi nhuận độc quyền cao.
•
Đầu sỏ TC chi phối họat động của cơ quan nhà nước, biến nhà nước tư
bản thành công cụ phục vụ lợi ích, là cơ sở phát sinh các loại chủ nghĩa
cực đoan có mối nguy hiểm đối với đối với xã hội( CN phát xít, CN
quân phiệt)
CHƯƠNG I : CHỦ NGHĨA TƯ BẢN ĐỘC QUYỀN
C/ XUẤT KHẨU TƯ BẢN
•
Khái niệm XKTB
•
Sự ra đời tất yếu của XKTB
•
Các hình thức XKTB
•
Mục đích của XKTB
CHƯƠNG I : CHỦ NGHĨA TƯ BẢN ĐỘC QUYỀN
KHÁI NIỆM VÀ TÍNH TẤT YẾU CỦA XUẤT KHẨU TƯ BẢN
•
Khái niệm xuất khẩu tư bản
–
Là XK giá trị ra nước ngoài nhằm phục vụ mục đích chiếm
đoạt giá trị thặng dư và các nguồn lợi nhuận khác nhau ở các
nước nhập khẩu TB.
•
Tính tất yếu của XKTB
–
Các nước TB đã tích lũy được một khối lượng TB lớn và có

“tư bản thừa”, do đó họ có nhu cầu đầu tư để tìm kiếm lợi
nhuận.
–
Các nước lạc hậu về KT rất thiếu TB(vốn) và lại có những
lợi thế nhất định thu hút nhà TB (vd: nhân công rẻ, nguồn tài
nguyên dồi dào v v )
CHƯƠNG I : CHỦ NGHĨA TƯ BẢN ĐỘC QUYỀN
CÁC HÌNH THỨC XUẤT KHẨU TƯ BẢN

Xét theo cách thức:
•
Đầu tư trực tiếp: là đưa TB ra nước ngoài để trực tiếp kinh
doanh thu lợi nhuận.
•
Đầu tư gián tiếp là cho vay thu lãi, là XKTB cho vay.

Nếu xét theo chủ thể sở hữu tư bản:
•
XKTB tư nhân: do tư bản tư nhân thực hiện. Thường được đầu
tư vào những ngành kinh tế có vòng quay TB ngắn và thu được
lợi nhuận cao, dưới hình thức chi nhánh của công ty xuyên quốc
gia.
•
XKTB nhà nước: là nhà nước tư bản độc quyền dùng nguồn vốn
từ ngân quỹ của mình để đầu tư vào nước nhập khẩu TB, viện
trợ có hoàn lại hoặc không hòan lại

phục vụ mục tiêu kinh tế
chính trị, quân sự.
CHƯƠNG I : CHỦ NGHĨA TƯ BẢN ĐỘC QUYỀN

MỤC ĐÍCH CỦA VIỆC XUẤT KHẨU TƯ BẢN
•
Kinh tế: thu được giá trị thặng dư cao hơn và lợi nhuận cao.
•
Chính trị: tăng cường sự phụ thuộc của các nước nhập khẩu
TB, thực hiện chủ nghĩa thực dân mới.
•
Quân sự: lôi kéo đồng minh, có cơ sở thiết lập các căn cứ quân
sự

Là công cụ để bành trướng sự thống trị, bóc lột, nô dịch của tư
bản tài chính trên phạm vị tòan cầu.
CHƯƠNG I : CHỦ NGHĨA TƯ BẢN ĐỘC QUYỀN
D/ SỰ PHÂN CHIA THẾ GIỚI VỀ KINH TẾ GIỮA
CÁC TỔ CHỨC ĐỘC QUYỀN
•
Xuất khẩu tư bản tăng lên về quy mộ, phạm vị

phân chia thế giới về mặt
kinh tế, phân chia lĩnh vực đầu tư tư bản

phân chia thị trường thế giới
giữa các tổ chức độc quyền.
•
Sự cạnh tranh khốc liệt giữa chúng

xu hướng thỏa hiệp, ký kết hiệp định để
cũng cố địa vị độc quyền trong lĩnh vực và thị trường nhất định

hình thành

các liên minh tư bản độc quyền quốc tế, các tập đòan tư bản đa quốc gia.
•
Ví dụ: kết quả của việc phân chia kinh tế thế giới hình thành các liên minh và
các khối liên kết khu vực
Điển hình:
+ Cộng đồng kinh tế châu Âu EEC (1957) -> EU ( Liên minh châu Âu)
từ năm 1993 và ngày 1-1-1999 đồng tiền chung châu Âu ra đời.
+ Hiệp định thương mại tự do Bắc Mỹ (NAFTA) gồm: Canada, Mêhicô
và Mỹ.
CHƯƠNG I : CHỦ NGHĨA TƯ BẢN ĐỘC QUYỀN
E/ SỰ PHÂN CHIA VỀ LÃNH THỔ GIỮA CÁC CƯỜNG QUỐC ĐẾ
QUỐC
•
Sự phân chia thế giới về kinh tế được cũng cố và tăng cường
bằng việc phân chia thế giới về lãnh thổ.
•
Các cường quốc ra sức xâm chiếm thuộc địa vì thuộc địa là nơi
bảo đảm nguồn nguyên liệu và thị trường

bảo đảm những
mục đích về kinh tế, quân sự và chính trị.
•
Sự phân chia này không đều

đấu tranh đòi chia lại thế giới

nguyên nhân của 2 cuộc chiến tranh thế giới và những cuộc
xung đột ở nhiều khu vực trên thế giới ngày nay.

CNĐQ về mặt kinh tế là sự thống trị của CNTB độc quyền; về

mặt chính trị là sự xâm lược nước ngòai, là hệ thống thuộc địa
nảy sinh từ yêu cầu kinh tế của CNTB độc quyền.
CHƯƠNG I : CHỦ NGHĨA TƯ BẢN ĐỘC QUYỀN
3. SỰ HOẠT ĐỘNG CỦA QUY LUẬT GIÁ TRỊ VÀ QUY LUẬT
GIÁ TRỊ THẶNG DƯ TRONG GIAI ĐỌAN CNTB ĐỘC
QUYỀN
•
A. Quan hệ giữa độc quyền và cạnh tranh
> <
Cạnh tranh
tự do
Độc quyền
Cạnh tranh trở nên đa dạng, gay gắt và có sức
phá hoại to lớn hơn.
3. SỰ HOẠT ĐỘNG CỦA QUY LUẬT GIÁ TRỊ VÀ QUY LUẬT
GIÁ TRỊ THẶNG DƯ TRONG GIAI ĐỌAN CNTB ĐỘC
QUYỀN
Giữa các tổ chức
độc quyền với
nhau
Trong nội bộ các
tổ chức
Trong và ngoài
độc quyền
Cạnh
tranh
Cụ thể các loại cạnh tranh
CHƯƠNG I : CHỦ NGHĨA TƯ BẢN ĐỘC QUYỀN