skkn PHƯƠNG PHÁP rèn LUYỆN kĩ NĂNG làm văn MIÊU tả CẢNH

Trường Trung học cơ sở Hoài Đức S¸ng kiÕn kinh nghiƯm Ng÷ v¨n 6
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
PHƯƠNG PHÁP RÈN LUYỆN KĨ NĂNG LÀM VĂN MIÊU TẢ CẢNH
cho học sinh khối 6
I. §Ỉt vÊn ®Ị:
1. Lý do chän ®Ị tµi:
- C¸c em häc sinh ë bËc trung häc c¬ së rÊt hån nhiªn trong s¸ng, nhÊt lµ häc sinh líp 6.
ThÇy c« gi¸o lµ ngêi gieo trång, dÉn d¾t c¸c em c¶ vỊ tri thøc vµ ®¹o ®øc. Víi m«n Ng÷ v¨n th×
vỊ kiÕn thøc v¨n häc kh«ng chØ riªng néi dung ý nghÜa s©u s¾c tõ mçi bµi häc hay mét kh¸i
niƯm ph©n m«n V¨n, TiÕng ViƯt hay TËp lµm v¨n nµo ®ã mµ häc sinh cÇn ph¶i cã ®ỵc nh÷ng kÜ
n¨ng q ®Ĩ lµm mét bµi v¨n mét c¸ch thµnh th¹o. MỈt kh¸c v¨n häc tõ l©u ®· lµ mét bé m«n
khoa häc x· héi hay, song l¹i lµ mét m«n häc khiÕn nhiỊu häc sinh ng¹i häc, ng¹i viÕt. VËy ®èi
víi thÇy c« gi¸o gi¶ng d¹y bé m«n Ng÷ v¨n líp 6 ngoµi viƯc cung cÊp néi dung bµi d¹y theo h-
íng dÉn cđa s¸ch gi¸o khoa, tµi liªu häc vµ thùc hµnh theo chn kiÕn thøc kÜ n¨ng 6 …chóng ta
cßn ph¶i rÊt quan t©m ®Õn ph¬ng ph¸p rÌn kü n¨ng häc v¨n, viÕt v¨n cho häc sinh. §Ỉc biƯt lµ
®èi tỵng häc sinh khèi 6. §ã lµ lý do cđa ®Ị tµi nµy.
2. Mơc ®Ých:
- ViƯc rÌn kÜ n¨ng lµm v¨n miªu t¶ lµ rÊt thiÕt thùc cho häc sinh v× toµn bé ch¬ng tr×nh tËp
lµm v¨n 6 häc kú II lµ v¨n miªu t¶. §Ỉc biƯt viƯc rÌn kÜ n¨ng lµm v¨n miªu t¶ cho häc sinh,
theo t«i cßn lµ viƯc th¸o gì nh÷ng víng m¾c, xo¸ ®i mỈc c¶m ng¹i häc v¨n cđa mét sè häc sinh.
ThÇy c« ph¶i suy nghÜ, ph¶i t×m tßi, th©m nhËp, hiĨu ®ỵc nh÷ng khã kh¨n, víng m¾c mµ c¸c em
l©u nay cha lµm ®ỵc. ThÇy c« h·y ®éng viªn, n©ng niu nh÷ng g× mµ c¸c em viÕt ®ỵc víi tÝnh
kiªn tr× nhÊt. V× t×nh c¶m cđa c¸c em ®èi víi nh÷ng c¶nh thiªn nhiªn th©n thc xung quanh
nh c¸nh ®ång, con ®êng, trêng häc… kh«ng thiÕu vµ kh«ng u. Tõ ®ã thÇy c« x©y dùng vµ
ph¸t triĨn t×nh yªu víi m«n v¨n häc trong nhµ trêng cho häc sinh lµ nhiƯm vơ mµ chóng ta ph¶i
lµm trßn.
3. NhiƯm vơ:
- Gióp häc sinh biÕt c¸ch x¸c ®Þnh ®óng yªu cÇu cđa ®Ị bµi ®Ĩ x©y dùng híng lµm bµi .
- Híng dÉn häc sinh c¸ch t×m ý cho bµi v¨n miªu t¶.
- RÌn kÜ n¨ng diƠn ®¹t trong v¨n miªu t¶ cho häc sinh .
- RÌn kÜ n¨ng dùng ®o¹n trong v¨n miªu t¶ .

- Lun lêi v¨n, liªn kÕt ®o¹n cho bµi v¨n miªu t¶.
II. Gi¶i qut vÊn ®Ị :
1.C¬ së lý ln:
V¨n häc lµ mét bé m«n nghƯ tht s¸ng t¹o ng«n tõ ®Çy gi¸ trÞ. Cã thĨ coi mçi mét t¸c phÈm
v¨n häc lµ mét viªn ngäc trong cc sèng, nã bay bỉng t¹o nªn nh÷ng khóc nh¹c lµm cho cc
sèng ®êi thêng thªm chÊt th¬. VËy lµm thÕ nµo cho häc sinh m×nh c¶m nhËn ®ỵc chÊt th¬ cđa
cc sèng ®êi thêng ®Ĩ råi tõ ®ã c¸c em nãi ra, viÕt ra nh÷ng ®iỊu mµ c¸c em ®· häc, ®· c¶m
nhËn trong cc sèng xung quanh thêng ngµy, tù c¸c em t¹o nªn nh÷ng t¸c phÈm nghƯ tht “
bÐ con” gi¸ trÞ” ? T«i nghÜ ®ã lµ mét viƯc lµm mµ mäi thÇy c« gi¸o ®ang t×m c¸ch ®i nhĐ nhµng
nhÊt vµ cã hiƯu qu¶ nhÊt cho riªng m×nh.
Nh×n nhËn vÊn ®Ị mét c¸ch cơ thĨ h¬n chóng ta thÊy r»ng ,ch¬ng tr×nh Ng÷ v¨n líp 6 so víi
ch¬ng tr×nh tiĨu häc mµ c¸c em ®· lµm quen vµ cã nhiỊu nh÷ng kh¸i niƯm cßn trõu tỵng. Gi÷a
häc vµ lµm lµ c¶ mét thao t¸c, mét kho¶ng c¸ch khã. Riªng lµm v¨n, ®ßi hái c¸c em ph¶i cã
N¨m häc 2011 - 2012 1 Trần Hoàng Hải
Trường Trung học cơ sở Hoài Đức S¸ng kiÕn kinh nghiƯm Ng÷ v¨n 6
c¸ch viÕt giµ dỈn h¬n, sinh ®éng h¬n vµ ®Ỉc biƯt trong v¨n miªu t¶ c¶nh ph¶i cã h×nh ¶nh sèng
®éng,thut phơc lßng ngêi. ®iỊu ®ã kh«ng thĨ ®i tõ lý thut sang thùc hµnh ngay ®ỵc, bëi t
duy cđa løa ti c¸c em häc sinh líp 6 cßn lµ t duy cơ thĨ, cha tiÕp nhËn ngay ®ỵc nh÷ng kiÕn
thøc trõu tỵng. C¶m nhËn cđa c¸c em cßn ®¬n gi¶n, cơ thĨ, vèn tõ, vèn hiĨu biÕt phÇn nhiỊu cßn
nghÌo nµn…do vËy mµ c¸c em cha cã nhiỊu vèn tõ, tÝnh h×nh ¶nh, s¸ng t¹o nghƯ tht trong viÕt
v¨n…
2. Thùc tr¹ng :
Thùc sù mµ nãi th× c¸c em ®· qu¸ quen víi viƯc thùc hµnh viÕt v¨n d¹ng v¨n b¶n mÉu vµ t¸i
t¹o v¨n b¶n t¬ng tù mÉu ë bËc tiĨu häc. Cho nªn viƯc s¸ng t¹o mét v¨n b¶n nghƯ tht ®èi víi
c¸c em häc sinh líp 6 lµ viƯc lµm v« cïng khã kh¨n vµ Ýt cã høng thó. H¬n n÷a sù say mª ®äc t
liƯu v¨n häc cđa c¸c em häc sinh b©y giê qu¶ lµ Ýt ái, hÇu nh lµ kh«ng cã bëi nh÷ng th«ng tin
hiƯn ®¹i: ho¹t h×nh, trun tranh, ®Ỉc biƯt lµ dÞch vơ In-t¬-nÐt trµn lan cn hót lßng trỴ. §iỊu
®ã ®¬ng nhiªn lµm nghÌo nµn vèn ng«n tõ nghƯ tht q gi¸ cđa v¨n häc trong mçi häc sinh.
Tõ nh÷ng c¬ së trªn , t«i thiÕt nghÜ: Qu¸ tr×nh rÌn kÜ n¨ng lµm v¨n miªu t¶ cho häc sinh líp
6 lµ mét viƯc lµm thiÕt thùc , thÇy c« ph¶i híng cho c¸c em lµm vµ lµm mét c¸ch kiªn tr×, l©u

dµi, cỈn kÏ ®Ĩ cã hiƯu qu¶ tèt nhÊt.
3. BiƯn ph¸p :
* VÝ dơ:
1/ §Ị bµi : Miªu t¶ c¶nh nh sau: “Em h·y miªu t¶ c¶nh trêng em vµo mét bi s¸ng ®Đp trêi khi
em ®i häc”.
2/ C¸c kÜ n¨ng lµm bµi :
a. T×m hiĨu ®Ị : Bíc t×m hiĨu ®Ị lµ cÇn gióp cho c¸c em x¸c ®Þnh ®ỵc yªu cÇu ®Ị bµi trªn ba
ph¬ng diƯn : Mét lµ thĨ lo¹i; hai lµ néi dung cÇn lµm lµ g× ?; ba lµ ph¹m vi ph¶i lµm . Ở đề này,
gi¸o viªn cho häc sinh thÊy: Trªn ®©y lµ mét ®Ị bµi d¹ng miªu t¶ c¶nh tỉng hỵp. VËy thÕ nµo lµ
c¶nh tỉng hỵp? - Gi¸o viªn chØ râ cho häc sinh thÊy ta x¸c ®Þnh c¶nh tỉng hỵp nhê nh÷ng tõ
ng÷ nµo.
VÝ dơ: §Ị yªu cÇu t¶ c¶nh tỉng hỵp thêng chøa nh÷ng tõ ng÷ nh: “mét miỊn quª, quª h¬ng
em, c¶nh trêng em vµo bi s¸ng C¶nh tỉng hỵp lµ c¶nh nh thÕ nµo?; lµ c¶nh gåm nhiỊu c¶nh
nhá, c¶nh lỴ. Nh÷ng c¶nh nhá, cđa quª h¬ng hay miỊn quª thêng lµ c¸nh ®ång, dßng s«ng, con
®êng lµng, trêng häc sau ®ã gióp häc sinh h×nh dung ®ỵc cơ thĨ vỊ c¶nh miªu t¶ ë thêi gian
nµo (mïa nµo) ë kh«ng gian nµo ( c¶nh ®ã nh thÕ nµo) ViƯc x¸c ®Þnh ®ỵc ®óng yªu cÇu cđa
®Ị nh ë vÝ dơ trªn sÏ gióp c¸c em rÊt nhiỊu trong viƯc ®Þnh h×nh ®ỵc ®èi tỵng miªu t¶.
b. H íng dÉn c¸ch t×m ý, lËp dµn ý cho bµi v¨n t¶ c¶nh :
Khi häc sinh ®· x¸c ®Þnh ®óng yªu cÇu cđa ®Ị, x¸c ®Þnh chÝnh x¸c ®èi tỵng miªu t¶ nhng ch¾c
ch¾n cha thĨ ®Þnh h×nh ®ỵc híng ®i cho bµi viÕt. §Ĩ gióp häc sinh ®Þnh h×nh ®ỵc híng ®i cđa
bµi viÕt v¨n miªu t¶ c¶nh, t«i ®· híng dÉn häc sinh bíc t×m ý cho bµi v¨n t¶ c¶nh :
- NhÊt thiÕt ph¶i theo mét tr×nh tù: T×m ý bao qu¸t kh«ng gian cđa c¶nh chung sÏ t¶, sau ®ã cơ
thĨ sÏ cã nh÷ng c¶nh nµo? C¶nh nh thÕ nµo?
- Bao qu¸t kh«ng gian c¶nh ®ỵc coi lµ mét thao t¸c quan träng ®Çu tiªn cđa bøc tranh c¶nh, rÊt
quan träng trong viƯc ®Þnh h×nh vÞ trÝ c¶nh vËt. VËy häc sinh cÇn ph¶i n¾m ®ỵc c¸ch viÕt phÇn
bao qu¸t kh«ng gian c¶nh nh thÕ nµo ? Thùc tÕ khi lµm bµi, t«i thÊy häc sinh thêng viÕt mét
c¸ch céc lèc, cơt lđn, cã khi chØ viÕt ®ỵc mét, hai c©u cho phÇn t¶ bao qu¸t.
+ §Ĩ t¶ bao qu¸t c¶nh, tríc hÕt ph¶i x¸c ®Þnh vÞ trÝ miªu t¶ kh¸i qu¸t. Thêng lµ mét vÞ trÝ cao
h¬n, xa c¶nh trung t©m ®Ĩ cã thĨ chơp ®ỵc toµn c¶nh miªu t¶ . Theo ®Ị trªn, c¸c em ph¶i giíi
N¨m häc 2011 - 2012 2 Trần Hoàng Hải

Trường Trung học cơ sở Hoài Đức S¸ng kiÕn kinh nghiƯm Ng÷ v¨n 6
thiƯu ®«i nÐt vỊ trêng häc : VÞ trÝ ®Þa lý, trơc ®êng, híng mỈt ,diƯn tÝch, ranh giíi trêng víi
xung quanh
Bµi lµm cđa häc sinh Bµi gỵi ý cđa thÇy
Trêng em n»m trªn mét khu ®Êt réng, b»ng
ph¼ng. Khi em ®Õn, hai c¸nh cỉng trêng to lín
më ra. Líp häc, bµn ghÕ- nh÷ng ngêi b¹n th©n
cđa ti häc trß chê ®ãn chóng em.
Trêng Trung häc c¬ së Hoµi §øc n»m ë ®Þa
bµn th«n B×nh Ch¬ng Nam, x· Hoµi §øc,
hun Hoµi Nh¬n, B×nh §Þnh. Trêng n»m trªn
trơc ®êng CÇu Dỵi- Hoµi ¢n , c¸ch qc lé 1A
kho¶ng 1 km vỊ híng t©y. Trêng quay mỈt vỊ
híng t©y nam, diƯn tÝch kho¶ng 15000 m
2
,
xung quanh trêng häc ®ỵc bao bäc bëi hµng
rµo líi B.40 kh¸ ®Đp. Tõ trªn cao nh×n xng,
trêng nh n»m trªn mét tÊm th¶m xanh khỉng
lå cđa c¸nh ®ång lóa b¹t ngµn st ngµy reo
vui víi n¾ng giã.
Qu¸ tr×nh t×m ý g¾n víi lËp dµn ý lµ mét kÜ n¨ng cùc k× quan träng . Thùc tÕ trong khi lµm
bµi, ®iỊu lo bn mµ t«i ®· thÊy lµ nhiỊu em kh«ng lËp dµn bµi, do ®©u ? Mét phÇn lµ do c¸c em
cha thÊy tÇm quan träng cđa dµn bµi. §Þnh ra ®ỵc dµn bµi, cã thĨ c¸c em ®· thµnh c«ng h¬n mét
nưa trªn c¸c ph¬ng diƯn : Thêi gian, tr×nh tù, néi dung viÕt. Nhng ch¾c ch¾n phÇn lín nhiỊu em
cha biÕt, cha cã kÜ n¨ng lËp dµn bµi. HËu qu¶ thêng x¶y ra mµ thÇy c« gi¸o thêng phª trong bµi
lµm cđa c¸c em : Bµi lµm s¬ sµi, néi dung lén xén, xa ®Ị, Bá qua hc xem nhĐ bíc lËp dµn
ý, cã mét phÇn lçi cđa chóng ta.
VËy nªn thÇy c« gi¸o thêng xuyªn nãi, rÌn vµ b¾t bc kÜ n¨ng lËp dµn bµi, ®Ĩ kÜ n¨ng nµy
trë thµnh thãi quen th× kh«ng khã nhng ph¶i kiªn tr× thùc hiƯn cho b»ng ®ỵc theo tõng ®èi tỵng.

C¸c em ë møc häc trung b×nh cã thĨ lËp dµn bµi s¬ lỵc, ®¹i c¬ng. C¸c em häc kh¸ giái cã thĨ
trªn dµn ý ®¹i c¬ng mµ x©y dùng dµn bµi chi tiÕt h¬n n÷a.

Dµn bµi chung v¨n t¶ c¶nh §Ị vËn dơng vµo dµn bµi : T¶ c©y ph-
ỵng ë trêng em vµo mïa hÌ ( hc bÊt
cø c©y nµo )
Më bµi Giíi thiƯu c¶nh ®ỵc t¶ : C¶nh g×, ë
®©u? Lý do tiÕp xóc víi c¶nh, Ên tỵng
chung ?
Giíi thiƯu c©y ®ỵc t¶ : C©y g×, ë ®©u?
Lý do tiÕp xóc víi c©y, Ên tỵng chung ?
Th©n bµi TËp trung t¶ c¶nh vËt chi tiÕt theo mét
thø tù hỵp lý :
+ T¶ bao qu¸t.
+ T¶ chi tiÕt :
- Tõ ngoµi vµo( vÞ trÝ quan s¸t, c¶nh )
- §i vµo bªn trong ( vÞ trÝ quan s¸t,
c¶nh vËt chÝnh )
- C¶nh chÝnh hc c¶nh quen thc
mµ em thêng tiÕp xóc( vÞ trÝ quan s¸t,
nh÷ng c¶nh chÝnh ) TËp trung t¶
c¶nh vËt chi tiÕt theo mét thø tù hỵp
TËp trung t¶ c©y chi tiÕt theo mét thø tù
hỵp lý :
+ T¶ bao qu¸t.
+ T¶ chi tiÕt :
- Tõ bªn ngoµi vµo( vÞ trÝ quan s¸t,
chiỊu cao, diƯn tÝch che phđ )
- §i ®Õn gÇn h¬n ( vÞ trÝ quan s¸t, gèc,
th©n, cµnh, l¸ )

- C¶nh chÝnh hc h×nh ¶nh ®Ỉc s¾c
cđa c©y vµo mïa hÌ : hoa, d¸ng vỴ,
mµu s¾c quen thc mµ em thêng tiÕp
N¨m häc 2011 - 2012 3 Trần Hoàng Hải
Trường Trung học cơ sở Hoài Đức S¸ng kiÕn kinh nghiƯm Ng÷ v¨n 6
lý. xóc( vÞ trÝ quan s¸t, nh÷ng nÐt ®Ỉc tr-
ng )
KÕt bµi C¶m nghÜ chung sau khi tiÕp xóc, t×nh
c¶m riªng hc ngun väng cđa b¶n
th©n
C¶m nghÜ chung sau khi tiÕp xóc, t×nh
c¶m riªng hc ngun väng cđa b¶n
th©n
c. RÌn lun kÜ n¨ng viÕt phÇn më bµi, kÕt bµi :
- Gi¸o viªn ra mét sè c¸ch më ®Ĩ häc sinh lun theo :
C¸ch më bµi hay thßng lµ gi¸n tiÕp : Cã thĨ giíi thiƯu c¶nh b»ng lêi mêi gäi du kh¸ch ®Ĩ giíi
thiƯu c¶nh vµ béc lé c¶m xóc cđa ngêi viÕt mét c¸ch kh¸i qu¸t . Cã thĨ dÉn d¾t tõ lêi th¬ , bµi
h¸t vỊ c¶nh sÏ t¶ ®Ĩ giíi thiƯu c¶nh. Hc cã thĨ béc lé c¶m xóc håi tëng vỊ c¶nh ®Ĩ mµ giíi
thiƯu
Dï lµ c¸ch më bµi nµo gi¸o viªn còng lu ý cho häc sinh ®đ ý cÇn nªu trong më bµi . §ã lµ
ph¶i ®¶m b¶o ba yªu cÇu : DÉn vµo ®Ị, néi dung ®Ị , chun ý .
Më bµi cđa häc sinh ThÇy gi¸o gỵi ý c¸ch më bµi
Trêng em mang tªn Trêng Trung häc c¬ së
Hoµi §øc. H«m nay, em ®Õn trêng sím h¬n
mäi ngµy ®Ĩ lµm c«ng viƯc trùc nhËt líp nªn
cã dÞp quan s¸t vỴ ®Đp cđa trêng tríc bi häc.
C¸ch më trùc tiÕp : Thêng lƯ, cø ®óng 6 giê
30 phót s¸ng hµng ngµy, em ®¹p xe ®Õn trêng.
Tõ xa, ng«i trêng Trung häc c¬ së Hoµi §øc
hiƯn lªn rÊt ®Đp, gÇn gòi, th©n thc qu¸! M¸i

trêng mÕn th¬ng .
C¸ch më gi¸n tiÕp : Mét nhµ th¬ cã viÕt :
“ Trêng cđa em be bÐ
N»m lỈng gi÷a rõng c©y”
Trêng Trung häc c¬ së Hoµi §øc mµ em ®ang
häc kh«ng ph¶i lµ m¸i trêng be bÐ. Trêng cđa
em lµ mét ng«i trêng ®Đp, réng lín, khang
trang. Bíc vµo cỉng trêng, em thÊy m×nh lín
lªn tõng ngµy .
- KÕt bµi kh«ng nh÷ng ®đ ý chèt cđa bµi viÕt mµ nªn t¹o ®é l¾ng cho nèt trÇm xao xun
vang väng trong t©m hån ngêi ®äc, ®iỊu nµy phơ thc vµo tr×nh ®é diƠn ®¹t cđa häc sinh , nªn
gi¸o viªn híng c¸c em trau dåi ngay trong t liƯu v¨n häc .
KÕt bµi cđa häc sinh ThÇy gi¸o gỵi ý c¸ch kÕt bµi
- (TB)Em rÊt yªu mÕn ng«i trêng em ®ang
häc. N¬i ®©y ®· chøng kiÕn bao kû niƯm ªm
®Ịm trong s¸ng cđa chóng em.
- (KG) ¤i ! M¸i trêng sao mµ ®¸ng yªu thÕ
nµy. Nh÷ng c¶nh vËt n¬i ®©y, nh÷ng kû niƯm
vỊ ti häc trß n¬i ®©y ®· in trong kÝ øc, trong
t©m hån cđa em. §Õn trêng sím ®Ĩ ®ỵc nh×n
ng¾m trêng tríc bi häc, ®èi víi em ®ã lµ
c¶m gi¸c thËt dƠ chÞu, thó vÞ.
N¨m th¸ng råi còng sÏ qua ®i, em sÏ lín lªn,
trëng thµnh. Thêi gian kh«ng gian réng më,
em cã thĨ ®i ®Õn nhiỊu ch©n trêi nhng m¸i tr-
êng Trung häc c¬ së Hoµi §øc em vÉn lu gi÷
bao nhiªu kØ niƯm ®Đp vỊ thÇy c«, b¹n bÌ,
nh÷ng bµi häc hay Th¬ng nhí m¸i trêng
xa !
d . RÌn lun kÜ n¨ng dùng ®o¹n v¨n miªu t¶ c¶nh .

Dùng ®o¹n v¨n chÝnh lµ c¸ch s¾p xÕp c¸c lêi v¨n diƠn ®¹t sao cho hỵp lý , logic , chỈt chÏ ,
m¹ch l¹c. Häc sinh thêng rÊt lóng tóng kh«ng biÕt t¶ c¶nh cơ thĨ lµ t¶ c¶nh g× ? T¶ nh thÕ
N¨m häc 2011 - 2012 4 Trần Hoàng Hải
Trường Trung học cơ sở Hoài Đức S¸ng kiÕn kinh nghiƯm Ng÷ v¨n 6
nµo ? theo tr×nh tù tõ ®©u ? C¸c em thêng kĨ lĨ , liƯt kª c¶nh mét c¸ch lén xén,trµn lan ,
kh«ng t¹o ®ỵc Ên tỵng cho ngêi ®äc vỊ c¶nh . VËy chóng ta ph¶i lµm nh thÕ nµo ®Ĩ kh¾c phơc
t×nh tr¹ng nµy . Tríc hÕt t«i híng cho häc sinh h×nh dung mçi mét c¶nh nhá sÏ viÕt thµnh mét
®o¹n v¨n trän vĐn . Trong ®o¹n v¨n ®ã sÏ ®i tõ kh¸i qu¸t ®Õn cơ thĨ . Bao giê c©u ®Çu ®o¹n
còng lµ c©u miªu t¶ kh¸i qu¸t c¶nh ®ã .
Sau c©u t¶ kh¸i qu¸t lµ mét lo¹t c©u miªu t¶ cơ thĨ theo tr×nh tù tõ gÇn ®Õn xa ( hc ngỵc
l¹i) theo tÇm m¾t . Trong qu¸ tr×nh miªu t¶ , thÇy c« gi¸o lu ý cho häc sinh tr×nh tù miªu t¶
cho phï hỵp víi vÞ trÝ quan s¸t kÕt hỵp lêi v¨n so s¸nh ,lêi v¨n nhËn xÐt , ®¸nh gi¸ vµ sù tëng t-
ỵng phong phó , ý c©u tríc víi c©u sau l«gic víi nhau t¹o ®é kÕt vỊ mỈt nghÜa .Nh÷ng c©u ë
ci ®o¹n thêng lµ nh÷ng c©u cã ý nghÜa s©u s¾c , lµm ®Ëm nÐt cho bøc tranh thiªn nhiªn nªn
thÇy c« híng cho häc sinh biÕt dµnh nh÷ng lêi v¨n tréi h¬n vµo ci ®o¹n .
VÝ dơ vỊ c¸ch dùng ®o¹n :
C¸ch dùng ®o¹n cđa häc sinh C¸ch dùng ®o¹n theo gỵi ý cđa thÇy
- Ng«i trêng to vµ ®Đp qu¸ ! Chóng em cã mét
kho¶n s©n réng ®Ĩ vui ®ïa, cã c¶ ghÕ ®¸ cđa
nh÷ng thÇy c« vµ c¸c anh chÞ ®i tríc tỈng l¹i
nhµ trêng ®Ĩ ngåi nghØ ng¬i trong giê gi¶i lao.
Xµ cõ, b»ng l¨ng, bµng hay phỵng ®· ®øng ®ã
mÊy chơc n¨m råi, ®· chia xỴ bn vui cïng
bao thÕ hƯ häc trß, vµ chøng kiÕn nh÷ng ®ỉi
thay cđa trêng líp. Nh÷ng c©y phỵng cµnh l¸
xum xuª, kh¼ng khiu nh thÕ cã hµng tr¨m
c¸nh tay v¬n ra «m lÊy hoa vµ b¸c l¸.
- Bíc ch©n ®Õn cỉng trêng, tríc m¾t em lµ tÊm
biĨn Trêng Trung häc c¬ së Hoµi §øc b»ng
ch÷ mµu xanh trªn nỊn tr¾ng trang träng. Vµo

trong, d·y phßng Héi ®ång , c¸c cưa vÉn cßn
®ãng im Øm. Bªn trªn, mét mµn s¬ng lê mê
nh trïm lªn c¶nh vËt. Xung quanh hå c¸ h×nh
bÇu dơc, nh÷ng chËu c©y c¶nh : sanh, me, léc
võng,,, d¸ng vỴ nh e thĐn, l¸ vÉn cßn ®Ém s¬ng
®ªm. Mçi c©y cã mét d¸ng vỴ riªng, c©y nµo
còng ®Đp. Díi bµn tay ch¨m sãc, s¾p ®Ỉt cđa
c¸c thÇy c« , h×nh nh mçi c©y cã mét nÐt ®Đp
rÊt riªng. L«i cn nhÊt lµ c©y sanh, gèc to,
ci c¸c chi , tõng tóm l¸ xße ra tr«ng rÊt ngé
nghÜnh.
e. RÌn lun kÜ n¨ng diƠn ®¹t, chun ý :
Sau mét vµi ®o¹n v¨n nh thÕ, thÇy c« ph©n tÝch nh÷ng h×nh ¶nh ng«n tõ nghƯ tht s¸ng
gi¸ sao cho t¹o ®ỵc høng khëi ë häc sinh , kÝch thÝch c¸c em thÝch t×m , viÕt nh÷ng lêi v¨n hay .
cã lÏ rÌn kÜ n¨ng diƠn ®¹t lµ mét ph¬ng ph¸p ®ßi hái kú c«ng nhÊt cđa thÇy trß , nã cÇn ph¶i
mÊt mét qu¸ tr×nh cã nhiỊu bíc .
T¹o ®ỵc sù høng thó cho c¸c em xong , thÇy c« míi cho c¸c em lun tËp diƠn ®¹t b»ng h×nh
thøc ra mét lo¹t h×nh ¶nh (in nghiªng) , yªu cÇu c¸c em dïng lêi v¨n kÕt hỵp biƯn ph¸p nghƯ
tht so s¸nh , nh©n ho¸ , sư dơng nh÷ng tõ l¸y gỵi h×nh gỵi ©m ®Ĩ tËp diƠn ®¹t .
VÝ dơ :
- §Çu xu©n, ¸nh n¾ng ban mai cha ®đ xua ®i mµn s¬ng chên vên nhng cµnh l¸ me t©y ®· xße
tay che ch¾n c¸i l¹nh cho em.
- Mçi phßng häc em ®i qua, bµn ghÕ nh cßn say ngđ.
- S¸ng dËy, b¶ng ®en ®ỵc c¸c cËu häc trß lau ®i c¸i khu«n mỈt nh¨n nhã sau mét ®ªm ng¸i
ngđ .
- GÇn mêi ngµy nghØ tÕt, dµn m¸y vi tÝnh bn nhí c¸c cËu häc trß.
- V.v.
N¨m häc 2011 - 2012 5 Trần Hoàng Hải
Trường Trung học cơ sở Hoài Đức S¸ng kiÕn kinh nghiƯm Ng÷ v¨n 6
C¸ch nµy chóng t«i còng cho häc sinh lun trong nhiỊu tiÕt häc ®Ĩ trë thµnh thao t¸c thn

thơc , nhn nhun , ®ång thêi cho häc sinh kÕt hỵp vỊ t×m ®äc t liƯu sao cho cã nh÷ng lêi
v¨n miªu t¶ sèng ®éng gỵi c¶m nhÊt .
Lêi v¨n chun c¶nh kh«ng nhiỊu nhng cã t¸c dơng rÊt lín trong viƯc liªn kÕt , liªn hoµn
m¹ch v¨n , nã ®¸nh gi¸ tr×nh ®é khÐo lÐo cđa c©y bót miªu t¶ c¶nh . ThÇy c« gi¸o sÏ “ m¸ch
nhá ” cho c¸c em häc sinh nh÷ng thđ tht chun c¶nh sau ®©y :
- C¸c c¶nh nhá ®ỵc nèi tiÕp nhau mét c¸ch tù nhiªn theo m« tÝp liªn c¶nh ( c¶nh kỊ gÇn nhau
theo tÇm quan s¸t ) VD: ChØ mét l¸t con ®êng ®· dÉn em tíi trêng . Ng«i trêng
- Chun c¶nh nhê nh÷ng h×nh ¶nh trung gian . VD : MỈt trêi ngoi lªn khái nói, c¸c b¹n häc
sinh tõ c¸c nỴo ®êng ®ỉ vỊ ngµy cµng ®«ng.
- Híng chun c¶nh theo gam mµu . VD : S¸ng nay, nỊn trêi nh tÊm th¶m xanh treo trªn cao.
Díi s©n trêng, lµ mét mµu xanh cđa c©y l¸. Hßa trong mµu xanh lµ mµu ¸o tr¾ng häc trß.
- Chun c¶nh b»ng c¸ch nèi ©m thanh víi kh«ng gian, lÊy ®éng ®Ĩ t¶ tÜnh : VÝ dơ : Trªn s©n
trêng, rén r· tiÕng bíc ch©n, tiÕng nãi, tiÕng cêi. §ét nhiªn, mét håi trèng vang lªn, s©n trêng
bçng chèc v¾ng lỈng
3/ KÜ n¨ng vËn dơng dµn bµi vµo mét ®Ị bµi bÊt k× :
Tõ dµn ý ®¹i c¬ng, thÇy c« gi¸o cã thĨ ra bÊt k× ®Ị nµo thc vỊ v¨n t¶ c¶nh. Tõ dµn ý ®¹i c-
¬ng vËn dơng vµo mét ®Ị cơ thĨ còng lµ mét thao t¸c , mét kÜ n¨ng ®ßi hái c¸c em ph¶i chän
tr×nh tù miªu t¶ sao cho hỵp lý. Tr×nh tù thêi gian nÕu ®Ị ra cã liªn quan ®Õn sù vËn ®éng thêi
gian; cßn tr×nh tù kh«ng gian ( xa gÇn, bao qu¸t ®Õn chi tiÕt ) cã liªn quan ®Õn kÝch thíc, tÇm
vãc. Cã mét sè ®Ị c¸c em ph¶i linh ho¹t kÕt hỵp c¶ tr×nh tù thêi gian lÉn kh«ng gian
VÝ dơ ®Ị sau ®©y, c¸c em ph¶i kÕt hỵp c¶ thêi gian, kh«ng gian :
Dµn bµi ®¹i c¬ng Dµn bµi chi tiÕt cho mét ®Ị bÊt k× :
Tõ dµn bµi, x©y dùng dµn ý chi tiÕt, tr×nh tù. §Ị : T¶ l¹i ®ªm tr¨ng ®Đp ë quª em.
Më bµi: Giíi thiƯu c¶nh ®ỵc t¶ : C¶nh g×, ë
®©u? Lý do tiÕp xóc víi c¶nh, Ên tỵng chung ?
Më bµi: Giíi thiƯu c¶nh ®ỵc t¶ : §ªm tr¨ng, ë
quª nhµ? Lý do tiÕp xóc víi ®ªm tr¨ng, Ên t-
ỵng chung ?
Th©n bµi: TËp trung t¶ c¶nh vËt chi tiÕt theo
mét thø tù hỵp lý :

+ T¶ bao qu¸t.
+ T¶ chi tiÕt :
- Tõ ngoµi vµo( vÞ trÝ quan s¸t, c¶nh )
- §i vµo bªn trong ( vÞ trÝ quan s¸t, c¶nh vËt
chÝnh )
- C¶nh chÝnh hc c¶nh quen thc mµ em th-
êng tiÕp xóc( vÞ trÝ quan s¸t, nh÷ng c¶nh
chÝnh ) TËp trung t¶ c¶nh vËt chi tiÕt theo
mét thø tù hỵp lý.
Th©n bµi: TËp trung t¶ c¶nh vËt chi tiÕt theo
mét thø tù hỵp lý :
+ T¶ bao qu¸t :- Tríc khi tr¨ng lªn
+ T¶ chi tiÕt : -Tr¨ng võa míi lªn ( C¶nh vËt,
h×nh d¸ng, ¸nh s¸ng, c©y cèi )
- Tr¨ng lªn cao ( bÇu trêi, ¸nh s¸ng, s©n nhµ )
- §ªm khuya ( C¶nh vËt, c©y cèi, ©m thanh )
KÕt bµi: C¶m nghÜ chung sau khi tiÕp xóc, bµi
häc cho b¶n th©n.
KÕt bµi: C¶m nghÜ chung vỊ ®ªm tr¨ng, bµi
häc cho b¶n th©n.
4/ Sưa ch÷a mét sè lçi th êng gỈp cđa häc sinh trong bµi lµm :
Mét sè lçi cđa häc sinh ThÇy c« gi¸o híng c¸c em sưa ch÷a
1. Lçi chÝnh t¶ : mµng s¬ng, mµng x¬ng - mµn s¬ng ( ghÐp tõ s¬ng víi mét sè tõ kh¸c :
s¬ng r¬i, ); x¬ng ( ghÐp tõ x¬ng víi mét sè
tõ kh¸c : chỉi x¬ng, x¬ng ch©n chØ ra nghÜa
N¨m häc 2011 - 2012 6 Trần Hoàng Hải
Trường Trung học cơ sở Hoài Đức S¸ng kiÕn kinh nghiƯm Ng÷ v¨n 6
Uy nghuy, c©y xanh ®ỵc ng.
- Tõ trªn cao, b¸c Hå nh nh×n xng
chung cđa x¬ng)

- uy nghi ( nghi thøc, nghi lƠ )
- c©y sanh ( danh tõ), n ( t¹o d¸ng) , ng
( ng níc)
- B¸c Hå ( danh tõ riªng)
2. Lçi dïng tõ sai :
- Nh÷ng tia n¾ng u ít b¾t ®Çu xt hiƯn ®©m
thđng qua mµn s¬ng.
- Nhµ trêng míi x©y xong chËu c¸ h×nh bÇu
dơc .
- Nh÷ng tia n¾ng u ít b¾t ®Çu xuyªn qua lµn
s¬ng máng.
- Nhµ trêng míi x©y xong hå c¸ h×nh bÇu dơc.
( gi¶i nghÜa tõ chËu, hå)
3. Lçi diƠn ®¹t :
- Khi ®Õn cỉng trêng th× nh÷ng giät s¬ng trªn
nỊn cđa xanh da trêi. ( kh«ng râ ý, lđng cđng)
- Cỉng trêng cã hai chç ra vµo, trªn cỉng cã
tªn trêng vµ nh÷ng l¸ cê bay trong giã.
- Tríc d·y phßng héi ®ång lµ nh÷ng hå c¸ míi
x©y xong cã h×nh bÇu dơc xung quanh lµ
nh÷ng chËu c©y kiĨng ®· në hoa. ( diƠn ®¹t
lđng cđng, nghÌo ý, nghÌo nghÜa )
- Ng«i trêng nh ch×m trong s¬ng.
- Cỉng trêng uy nghi, ®Õn sím nªn em ®i vµo
cỉng phơ. Trªn cỉng lµ nh÷ng l¸ cê chi tung
bay phÊt phíi, vÉy chµo mét ngµy míi b¾t ®Çu.
- Bíc vµo cỉng trêng, h×nh ¶nh ®Çu tiªn lµ d·y
phßng héi ®ång. Tríc phßng lµ hå c¸ h×nh bÇu
dơc. Xung quanh hå, nh÷ng chËu c©y c¶nh ®ỵc
s¾p ®Ỉt c©n ®èi

5. KÕt qu¶ thùc tÕ bµi viÕt TËp lµm v¨n :
* Qu¸ tr×nh thùc hiƯn kinh nghiƯm cđa t«i qua nhiỊu n¨m ®øng líp, t«i tin ch¾c r»ng nh÷ng g×
t«i ®· tr×nh bµy, ®· viÕt ch¾c ch¾n sÏ ®em ®Õn sù chun biÕn trong v¨n miªu t¶ cho c¸c em. Tr-
íc m¾t lµ ®· ph¸ bá ®ỵc mỈc c¶m cđa häc sinh víi m«n v¨n trõu tỵng lµ m«n ng¹i viÕt, ng¹i
nghÜ . §· cã mét sè em s¸ng t¹o ®ỵc nh÷ng t¸c phÈm “nho nhá”gi¸ trÞ cđa m×nh trªn c¸c bµi
viÕt mµ c¸c em lu gi÷.
Sau ®©y t«i xin ®a ra mét vµi con sè thùc tÕ vµ kÕt qu¶ cơ thĨ cđa häc sinh ë m«n TËp
lµm v¨n líp 6, sau khi ®ỵc cung cÊp c¸c kÜ n¨ng c¬ b¶n vỊ ph¬ng ph¸p miªu t¶ c¶nh trªn mét
bµi viÕt hoµn chØnh, t«i ®· chÊm mét c¸ch kh¸ch quan :
Lớp Só số Giỏi Khá TB Yếu Kém TBTL
6A1 42 6 9 23 4 38
6A2 42 7 12 20 3 39
6A3 41 6 10 20 5 36
6. §Ị xt ®Ĩ ¸p dơng, ph¸t huy s¸ng kiÕn :
Tõ nh÷ng kinh nghiƯm nhá bÐ trªn cđa t«i, t«i xin m¹nh d¹n ®a ra mét vµi ®Ị xt sau :
* Khi thùc hiƯn s¸ng kiÕn kinh nghiƯm nµy vỊ phÝa gi¸o viªn ph¶i thùc sù kiªn tr× , mÉu mùc
trong c¸ch dïng tõ , kiªn tr× trong viƯc kiĨm tra , ®¸nh gi¸, chØnh sưa c¸c phÇn viÕt lun kÜ
n¨ng cđa c¸c em. MỈt kh¸c gi¸o viªn còng ph¶i kiªn tr× su tÇm , chän läc t liƯu gi¸ trÞ ®Ĩ cung
cÊp cho c¸c em , ®ång thêi t×m c¸ch híng c¸c em c¸ch vËn dơng s¸ng t¹o nh÷ng t liƯu ®Ĩ biÕn
thµnh c¸ch diƠn ®¹t riªng cđa b¶n th©n mçi häc sinh.
- VỊ phÝa häc sinh ph¶i nhiƯt t×nh , tù gi¸c trau dåi vèn tõ, ng«n tõ nghƯ tht b»ng c¶ tr¸i
tim. Ph¶i quan s¸t tinh tÕ nh÷ng c¶nh vËt thiªn nhiªn thêng nhËt , ph¶i tëng tỵng phong phó
N¨m häc 2011 - 2012 7 Trần Hoàng Hải
Trường Trung học cơ sở Hoài Đức S¸ng kiÕn kinh nghiƯm Ng÷ v¨n 6
vµ cÇn ph¶i nhËp t©m vµo c¶nh vËt ®Ĩ cã ®ỵc nh÷ng c¶m xóc ch©n thùc víi c¶nh vËt thiªn
nhiªn khi miªu t¶ .
§Ĩ båi dìng t×nh yªu v¨n cho häc sinh nãi chung , lµm giµu vèn ng«n ng÷ miªu t¶ cho c¸c
em häc sinh khèi 6 nãi riªng ,chóng t«i cßn cã nh÷ng mong mn :
- Tríc hÕt gi¸o viªn Ng÷ v¨n trong cïng khèi ph¶i su tÇm t liƯu miªu t¶ thµnh nh÷ng cn t
liƯu q ®Ĩ lu gi÷ trong tđ s¸ch nhµ trêng .Nhµ trêng còng cung cÊp thªm nh÷ng tµi liƯu vỊ v¨n

miªu t¶ cho häc sinh THCS ®Ĩ lµm giµu cho tđ s¸ch . Häc sinh còng tù gi¸c su tÇm nh÷ng ®o¹n
v¨n , bµi v¨n miªu t¶ cã gi¸ trÞ , ph« to 2 b¶n , gi÷ 1 b¶n ®Ĩ häc , 1 b¶n nép tđ s¸ch nhµ trêng .
- Sau ®ã nhµ trêng thêng xuyªn tỉ chøc phong trµo “ thi ®ua ®äc t liƯu tõ tđ s¸ch nhµ trêng
” . Ho¹t ®éng nµy sÏ cho ®iĨm xÕp lo¹i cho c¸ nh©n vµ líp .
III. Lêi kÕt :
NiỊm vui cđa mçi gi¸o viªn m«n Ng÷ v¨n ®øng líp kh«ng nh÷ng lµ chÊt lỵng tÝnh b»ng con
sè cđa mçi n¨m , mµ cßn lµ nh÷ng ¸nh m¾t long lanh v× ®· hiĨu bµi , nh÷ng bµn tay tù viÕt ra
®ỵc nh÷ng lêi v¨n hay, tù nhiªn, gÇn gòi, biĨu c¶m , nh÷ng nơ cêi thiƯn c¶m víi m«n v¨n tõ
phÝa häc sinh .§Ĩ ®¹t ®ỵc nh÷ng ®iỊu v« cïng q gi¸ ®ã, mçi gi¸o viªn ®©u chØ cã say mª
nhiƯt t×nh víi c«ng t¸c gi¶ng d¹y mµ cßn ph¶i t×m tßi híng ®i hiƯu qu¶ nhÊt .
Trªn ®©y chØ lµ mét vµi kinh nghiƯm nho nhá cđa riªng t«i . T«i rÊt mong sù ®ãng gãp cđa
l·nh ®¹o chuyªn m«n vµ c¸c thÇy c« ®ång nghiƯp ®Ĩ s¸ng kiÕn kinh nghiƯm cđa t«i ngµy cµng
®ỵc hoµn thiƯn h¬n, cã hiƯu qu¶ h¬n trong nh÷ng n¨m d¹y tiÕp theo .
Xin ch©n thµnh c¶m ¬n !
Ngêi viÕt s¸ng kiÕn

TrÇn Hoµng H¶i

N¨m häc 2011 - 2012 8 Trần Hoàng Hải