125 Các nhân tố tác động đến nghèo đói ở vùng ven biển ĐBSCL giai đoạn 2003 – 2004

LỜI MỞ ĐẦU
Nghèo là vấn đề quan trọng của Việt Nam trong định hướng Xã hội Chủ
nghĩa, nghiên cứu về nghèo đói giúp các nhà làm chính sách có cơ sở để ra
các quyết định về phát triển kinh tế - xã hội nói chung cũng như XĐGN
nói riêng. Do đó, yêu cầu bức thiết là phải có thêm nhiều nghiên cứu nghèo
đói ở cấp vùng và cấp địa phương với nhiều cách tiếp cận khác nhau kể cả
định tính và định lượng. Thực hiện nhiều nghiên cứu hơn với những thông
tin chi tiết hơn, chính xác hơn sẽ là bước đầu tiên quan trọng trong mọi
chiến lược phát triển ở Việt Nam.
Với ý nghĩa đó, chúng tôi tiến hành thực hiện đề tài nghiên cứu Các nhân
tố tác động đến nghèo đói ở vùng ven biển ĐBSCL giai đoạn 2003-2004
nhằm xác định các nhân tố chủ yếu (mang tính đặc trưng) ảnh hưởng đến
xác suất rơi vào nghèo đói của hộ gia đình, từ đó gợi ý chính sách XĐGN
cho Vùng.




1
CHƯƠNG 1 GIỚI THIỆU
1.1 Vấn đề nghiên cứu
Việt Nam đạt được nhiều thành tựu về xóa đói giảm nghèo. Tỷ lệ nghèo giảm nhanh từ
58,1% năm 1993 xuống còn 19,5% năm 2004, tương đương 24 triệu người đã thoát
nghèo sau 11 năm. Nếu so với Mục tiêu phát triển thiên niên kỷ của Liên hợp quốc là
giảm tỷ lệ nghèo đói xuống còn một nửa trong giai đoạn dài hơn là 1990-2015 thì quả là
một thành tích đặc biệt. Thế nhưng Việt Nam đang là nước có thu nhập bình quân đầu
người thấp, năm 2004 là 550 USD/người (GSO, 2004) và thoát khỏi nghèo đói vẫn còn là
giấc mơ của hàng triệu người dân. Đại bộ phận dân cư có mức thu nhập chỉ trên ngưỡng
nghèo chút ít nên rất dễ bị tái nghèo nếu có những chấn động kinh tế từ bên ngoài (Báo
cáo cập nhật nghèo, 2006).
Theo GSO (2004), hơn 90% người nghèo sống và làm việc ở nông thôn và 45% dân nông

thôn sống dưới mức nghèo). Họ là những người sản xuất nhỏ hoặc là nông dân không đất
đi làm thuê. Tối đa hoá lợi ích và giảm thiểu rủi ro; đảm bảo rằng người nghèo cũng được
tiếp cận với các cơ hội mới và được hưởng lợi từ quá trình gia nhập WTO cũng như
chống tái nghèo, xuất hiện hình thái nghèo mới là một thách thức lớn lao cho Việt Nam.
Vùng ven biển ĐBSCL, phần lớn là nông thôn, kinh tế chủ yếu là sản xuất nông nghiệp
(trồng lúa và thủy sản) nên tính dễ bị tổn thương đối với nông dân và nông nghiệp ở đây
là rất lớn trong bối cảnh Việt Nam hội nhập WTO. (Tổn thương thường do cạnh tranh
khốc liệt dẫn đến giá nông sản giảm mạnh, nông dân không có trình độ chuyên môn - kỹ
thuật nên khó tìm việc làm phi nông nghiệp… ). Hệ quả là nguy cơ xuất hiện hình thái
nghèo mới khó chữa hơn, chi phí cho thoát nghèo cũng lớn hơn. Do đó, nghiên cứu
nghèo ở vùng này trở nên rất cần thiết cho Chính phủ, Chính quyền địa phương, tổ chức
Chính phủ, và NGOs, từ đó có chính sách XĐGN phù hợp cho Vùng.
Ở Việt Nam, bộ số liệu ĐTMSHGĐ 2004 (do GSO thực hiện năm 2004) cung cấp thông
tin để mô tả tổng quát về đời sống kinh tế - xã hội của hộ gia đình. Ngoài ra, bộ số liệu
này cho phép chúng ta nghiên cứu các chủ đề liên quan đến tình trạng nghèo đói của hộ

-2-
cũng như xem xét liệu một hộ gia đình có khả năng thoát khỏi tình trạng nghèo đói hay
không.
Có nhiều nghiên cứu về nghèo đói cho ĐBSCL với cách tiếp cận thiên về định tính, mô tả
thay vì tiếp cận định lượng nhằm lượng hóa các nhân tố tác động đến khả năng nghèo đói
của hộ gia đình. Với ý nghĩa đó, đề tài “Các nhân tố tác động nghèo đói ở vùng ven
biển Đồng bằng sông Cửu Long giai đoạn 2003-2004” sử dụng phương pháp định
lượng xác định các nhân tố tác động đến xác suất nghèo đói của hộ gia đình, từ đó gợi ý
chính sách xóa đói giảm nghèo cho Vùng.
1.2 Mục tiêu nghiên cứu
 Đánh giá tình trạng nghèo đói và phân tích nguyên nhân dẫn đến nghèo đói của vùng
ven biển ÐBSCL trong giai đoạn 2003-2004.
 Xác định các nhân tố tác động đến xác suất rơi vào nghèo đói của các hộ gia đình
trong Vùng.

 Gợi ý chính sách xóa đói giảm nghèo cho Vùng.
1.3 Các giả thuyết nghiên cứu
Khi nghiên cứu về tình trạng nghèo đói của hộ gia đình vùng ven biển ĐBSCL, chúng tôi
giả thuyết rằng nhóm nhân tố kinh tế, xã hội sau sẽ tác động đến xác suất nghèo đói của
hộ:
Nhóm các đặc điểm của hộ gia đình:
• Điều kiện kinh tế của hộ bao gồm tình trạng việc làm của hộ (có việc làm hay thất
nghiệp), loại ngành nghề (nông nghiệp hay phi nông nghiệp);
• Quan hệ xã hội của hộ thể hiện qua trình độ giáo dục phổ thông (số năm đi học,
bằng cấp cao nhất của chủ hộ…); thuộc nhóm dân tộc thiểu số hay không; chủ hộ
là nam hay nữ…


-3-
Nhóm các nhân tố có liên quan đến vai trò Chính phủ:
• Khả năng tiếp cận hạ tầng cơ sở như đường giao thông, trường học, cơ sở y tế…
• Phân bổ đất canh tác, hệ thống tín dụng chính thức ở nông thôn.
Nghiên cứu này sẽ tiến hành phân tích các nhân tố trên và kiểm định tác động của từng
nhân tố đến xác suất rơi vào nghèo đói của hộ.
1.4 Phạm vi và đối tượng nghiên cứu
 Phạm vi nghiên cứu là các huyện ven biển ở vùng ĐBSCL.
 Đơn vị nghiên cứu là các hộ dân cư sống ở vùng ven biển ĐBSCL.
1.5 Phương pháp nghiên cứu
 Phương pháp định lượng: xây dựng mô hình kinh tế lượng xác định những nhân tố
kinh tế, xã hội chủ yếu tác động đến xác suất rơi vào ngưỡng nghèo của hộ gia đình.
 Phương pháp thống kê mô tả kết hợp với so sánh và tổng hợp dữ liệu sơ và thứ cấp.
1.6 Đề tài có kết cấu
Ngoài chương mở đầu (chương 1 - giới thiệu), đề tài còn có 4 chương khác.
Chương 2 - Khung lý thuyết về nghèo - trình bày tổng quan các lý thuyết về nghèo đói
liên quan đến các khái niệm, các phương pháp xác định nghèo, các nguyên nhân dẫn đến

nghèo đói theo tiêu chuẩn quốc tế và tiêu chuẩn Việt Nam, từ đó rút ra khung lý thuyết để
làm cơ sở xây dựng mô hình nghiên cứu nghèo đói cho Vùng.
Chương 3 – Phương pháp nghiên cứu – chương này mô tả sơ lược về vùng nghiên cứu,
phương pháp nghiên cứu và nguồn dữ liệu cần thiết cho các mô hình kinh tế lượng.
Chương 4 - Kết quả phân tích – trình bày kết quả phân tích các nhân tố kinh tế, xã hội
liên quan đến nghèo đói Vùng trong mối tương quan với vùng ĐBSCL.
Chương 5 - Gợi ý chính sách XĐGN - nêu ra những gợi ý chính sách về xóa đói giảm
nghèo cho Vùng.

-4-
CHƯƠNG 2 KHUNG LÝ THUYẾT VỀ NGHÈO
2.1 Khái niệm nghèo đói
Nghiên cứu này không hướng đến mục tiêu đưa ra một định nghĩa về nghèo. Vì vậy, phần
này chỉ nhằm lược khảo một số quan điểm về nghèo.
Một khái niệm thường được sử dụng ở Việt Nam là: “nghèo đói là tình trạng một bộ
phận dân cư không có khả năng thỏa mãn những nhu cầu cơ bản của con người mà
những nhu cầu ấy phụ thuộc vào trình độ phát triển kinh tế - xã hội, phong tục tập quán
của từng vùng và những phong tục ấy được xã hội thừa nhận.” Khái niệm này được đưa
ra tại hội nghị về chống nghèo đói do Ủy ban kinh tế - xã hội khu vực châu Á - Thái Bình
Dương tổ chức ở Thái Lan năm 1993).
Nhà kinh tế học người Mỹ Galbraith: “Con người bị coi là nghèo khổ khi mà thu nhập
của họ, ngay dù khi thích đáng để họ tồn tại, rơi xuống rõ rệt dưới mức thu nhập của cộng
đồng. Khi đó, họ không thể có những gì mà đa số trong cộng đồng coi như là cái cần thiết
tối thiểu để sống một cách đúng mức.” (Bộ LĐTBXH, 2003)
Tại hội nghị Thượng đỉnh thế giới và phát triển xã hội tổ chức tại Copenhagen, Đan
Mạch năm 1995: “Người nghèo là tất cả những ai mà thu nhập thấp hơn dưới 1 USD một
ngày cho mỗi người, số tiền được coi như đủ để mua những sản phẩm thiết yếu để tồn
tại”.
WB (1990), định nghĩa nghèo là tình trạng “không có khả năng có mức sống tối thiểu”.
Chúng bao gồm tình trạng thiếu thốn các sản phẩm và dịch vụ thiết yếu như giáo dục, y

tế, dinh dưỡng. Nghèo còn là tình trạng bị gạt ra bên lề xã hội hay tình dễ bị tổn thương:
“Xét về mặt phúc lợi, nghèo có nghĩa là khốn cùng. Nghèo có nghĩa là đói, không có nhà
cửa, quần áo, ốm đau và không có ai chăm sóc, mù chữ và không được đến trường.
Nhưng đối với người nghèo, sống trong cảnh bần hàn còn mang nhiều ý nghĩa hơn thế.
Người nghèo đặc biệt dễ bị tổn thương trước những sự kiện bất thường nằm ngoài khả
năng kiểm soát của họ. Họ thường bị các thể chế của nhà nước và xã hội đối xử tàn tệ, bị

-5-
gạt ra bên lề xã hội nên không có tiếng nói và quyền lực trong các thể chế đó” (WB
2001).
Những đoạn trích từ Báo cáo phát triển thế giới 2001 của WB dưới đây cho thấy cái mà
người nghèo nhận thức về cuộc sống nghèo khó của họ:
“Đừng hỏi tôi đói nghèo là gì vì ông đã thấy nó ngay từ bên ngoài nhà tôi. Hãy
quan sát ngôi nhà và xem nó có bao nhiêu lỗ thủng trên đó. Hãy nhìn những đồ
đạc trong nhà và những quần áo tôi đang mang trên người. Hãy quan sát tất cả
và ghi lại những gì ông thấy. Cái mà ông thấy chính là đói nghèo đó.”
Một người nghèo ở Kênia
Don’t ask me what poverty is because you have met it outside my house. Look at
the house and count the number of holes. Look at the utensils and the clothes I
am wearing. Look at everything and write what you see. What you see is poverty.
Poor man, Kenya

“Nghèo đói là sự hổ thẹn, cảm giác phải phụ thuộc vào người khác và buộc phải
chấp nhận sự bạo hành, sỉ nhục, thái độ thờ ơ khi tìm kiếm sự giúp đỡ.”
Một người nghèo ở Latvia
Poverty is humiliation, the sense of being dependent on them, and of being forced
to accept rudeness, insults, and indifference when we seek help.
Poor woman, Latvia
“Nghèo đói đồng nghĩa với nhà ở bằng tranh, tre, nứa, lá tạm bợ, xiêu vẹo, dột
nát; không đủ đất đai sản xuất, không có trâu bò, không có tivi, con cái thất học,

ốm đau không có tiền đi khám chữa bệnh… “
Một người nghèo ở Việt Nam
Tóm lại, tất cả những quan niệm về nghèo đói nêu trên đều phản ánh ba khía cạnh chủ
yếu của người nghèo:

-6-
• Có mức sống thấp hơn mức sống trung bình của cộng đồng dân cư.
• Không được thụ hưởng những nhu cầu cơ bản ở mức tối thiểu dành cho con người.
• Thiếu cơ hội lựa chọn tham gia vào quá trình phát triển của cộng đồng.
Nghiên cứu này sử dụng định nghĩa của Ngân hàng thế giới về nghèo, đó là tình trạng
“không có khả năng có mức sống tối thiểu”.
2.2 Xác định nghèo đói
Theo Sarah Bales (2001), tiêu chí chung nhất để xác định nghèo đói là mức chi tiêu (hay
thu nhập) để thỏa mãn những nhu cầu cơ bản của con người về: ăn, ở, mặc, y tế, giáo dục,
văn hóa, đi lại và giao tiếp xã hội. Sự khác nhau chung nhất thường là ở chỗ thỏa mãn ở
mức cao hay thấp mà thôi, điều này phụ thuộc vào trình độ phát triển kinh tế - xã hội
cũng như phong tục tập quán của từng vùng, từng quốc gia.
Theo WB (2007), có 3 bước để xác định nghèo đói: (i) định nghĩa phúc lợi của hộ gia
đình / cá nhân, (ii) xác định một giá trị chuẩn (tối thiểu) để tách biệt 2 nhóm nghèo và
không nghèo (gọi là ngưỡng nghèo) và (iii) tính toán các chỉ số thống kê tổng hợp dựa
trên mối quan hệ giữa phúc lợi kinh tế và ngưỡng nghèo.
Đo lường phúc lợi nói chung thì phức tạp hơn nhiều, nó rộng hơn chỉ số phúc lợi kinh tế.
Bỡi lẽ phúc lợi còn bao gồm tuổi thọ, chế độ dinh dưỡng, điều kiện nhà ở, tỷ lệ trẻ em
đến trường, tỷ suất tử của trẻ em (WB, 2007). Cách tiếp cận phổ biến nhất trong đo lường
phúc lợi (kinh tế) là dựa vào chi tiêu tiêu dùng hay thu nhập của hộ gia đình. Nếu chúng
ta chia đều cho tất cả các thành viên trong hộ thì được chi tiêu tiêu dùng hay thu nhập
bình quân đầu người (chỉ số phúc lợi kinh tế của cá nhân).
Hầu hết các nước phát triển sử dụng thu nhập (income) để xác định nghèo đói, trong khi
các nước đang phát triển sử dụng chi tiêu (expenditure). Đối với các nước phát triển, thu
nhập phần lớn là từ tiền lương nên dễ xác định, trong khi chi tiêu dùng thì phức tạp và

khó xác định. Ngược lại, ở các nước đang phát triển thu nhập khó tính toán hết bỡi phần

-7-
lớn thu nhập đến từ công việc tự làm (self employment) nhưng rất khó tách biệt, trong khi
chi tiêu thì dễ thấy hơn, rõ ràng hơn (WB, 2005 – trang 36).
Theo Glewwe và Twum-Baah (1991), chi tiêu không những ít bị khai thấp hơn thu nhập
mà nó còn ổn định hơn từ năm này qua năm khác. Do đó, có đủ căn cứ lý thuyết để dùng
các thước đo chi tiêu nhằm phản ánh mức sống.
Theo Alderman và Paxson (1994) và Paxson (1993), ở các nước kém phát triển, thu nhập
của hộ thường biến động theo mùa vụ trong khi chi tiêu dùng tương đối ổn định giữa các
tháng trong năm. Vì thế, chi tiêu tiêu dùng phản ánh mức sống của hộ tốt hơn con số thu
nhập.
Hình 2.1
Đường thu nhập và chi tiêu trong năm của hộ gia đình

Nguồn: WB (2007).
Phương pháp xác định ngưỡng nghèo theo chuẩn quốc tế. Theo WB (1990), ngưỡng
nghèo đói ở mức thấp gọi là ngưỡng nghèo đói lương thực-thực phẩm (LT-TP). Ngưỡng
nghèo đói ở mức cao hơn gọi là ngưỡng nghèo đói chung (bao gồm cả mặt hàng LT-TP
và phi LT-TP).
Ngưỡng nghèo đói LT-TP đo lường mức chi tiêu cần thiết để đảm bảo một hộ gia đình có
thể đủ mua được một lượng LT-TP để cung cấp cho mỗi thành viên trong hộ một lượng
calo là 2100 calo 1 ngày. Ví dụ, nếu sử dụng chuẩn nghèo này thì Việt Nam có 10,9%

-8-
người nghèo năm 2002. Nhưng phương pháp này có hạn chế là nó không tính đến các
khoản chi tiêu cho việc tiêu dùng các hàng hóa phi LT-TP, mặc dù các hàng hóa này
cũng cần thiết cho các nhu cầu cơ bản của con người.
Ngưỡng nghèo chung đo lường chi phí để mua đủ một lượng hàng hóa LT-TP cung cấp
lượng calo là 2100 calo và một số mặt hàng phi LT-TP. Trở ngại ở đây là việc xác định

một cách phù hợp lượng hàng hóa LT-TP. Ví dụ, theo ngưỡng này Việt Nam có 28,9%
người nghèo, cao hơn so với ngưỡng nghèo LT-TP.
Ở Việt Nam, Bộ LĐTBXH dựa trên điều tra gồm những câu hỏi về tài sản và về thu nhập
từ các nguồn khác nhau. Thu nhập từ tất cả các nguồn này được cộng lại, chia cho số
người trong hộ, và so sánh với một trong ba chuẩn nghèo tùy theo xã đó thuộc vùng nào.
Năm 2001, chuẩn nghèo ở thành thị 150.000 VNĐ/tháng/người; nông thôn vùng đồng
bằng là 100.000 VNĐ, nông thôn miền núi, vùng sâu và hải đảo là 80.000 VNĐ. Tỷ lệ
nghèo có thể được tính bằng tỷ lệ dân số sống dưới chuẩn nghèo trong xã, huyện, hoặc
tỉnh. (Quyết định số 1143/2000/QĐ-LĐTBXH ngày 01/11/2000, áp dụng từ năm 2001).
Phương pháp này bị phê phán vì hai lý do: Thứ nhất, về mặt lý luận, các mốc thu nhập
dùng để phân loại hộ nghèo ở những loại xã khác nhau có tính chủ quan, và chưa chắc đã
so sánh được. Một hộ thành thị có thu nhập đầu người 150.000 VNĐ/tháng có thể nghèo
hơn hoặc giàu hơn một hộ có thu nhập là 80.000 đồng/tháng ở vùng sâu hay miền núi.
Sau khi xác định được ngưỡng nghèo, chúng ta tính toán một số chỉ tiêu thống kê tóm tắt
để mô tả quy mô, mức độ và tính nghiêm trọng của đói nghèo. Những thống kê này bao
gồm chỉ số đếm đầu người (xác định tỷ lệ đói nghèo), khoảng cách đói nghèo (xác định
mức độ sâu của đói nghèo), bình phương khoảng cách đói nghèo (xác định tính nghiêm
trọng của đói nghèo). Theo Foster, Greer và Thorbecke (1984) thì có 3 thước đo xác định
mức độ nghèo đói này có thể tính bằng công thức sau:
()
∑
=
⎥
⎦
⎤
⎢
⎣
⎡
−
=

P
i
i
z
yz
N
P
1
1
α
α
(1)

-9-
Trong đó, y
i
là đại lượng xác định phúc lợi (thường là chi tiêu bình quân đầu người) cho
người thứ i , z là ngưỡng nghèo, N là số người có trong mẫu dân cư, P là số người nghèo
và α có thể diễn giải như là đại lượng đo mức độ quan tâm đến sự bất bình đẳng giữa
những người nghèo.
Khi α = 0, đẳng thức trên tương đương P/N, tức là bằng số người nghèo chia cho tổng số
người ở trong mẫu. Thước đo xác định quy mô đói nghèo được sử dụng rất phổ biến này
được gọi là tỷ số đếm đầu người hay chỉ số đếm đầu người khi chuyển sang tính dưới
dạng %. Mặc dù chỉ số đếm đầu người dễ được diễn giải song nó không nhạy cảm với
khoảng cách của những người nghèo so với ngưỡng nghèo.
Khi α = 1, ta có chỉ số khoảng cách nghèo đói. Chỉ số này cho biết sự thiếu hụt trong chi
tiêu của các hộ nghèo so với ngưỡng nghèo và nó được biểu hiện như mức trung bình của
tất cả mọi người trong tổng thể. Khoảng cách nghèo đói được tính đơn giản như là tổng
của tất cả các khoảng cách nghèo đói ở trong tổng thể, có thể được sử dụng để xác định
chi phí tối thiểu để xoá bỏ nghèo đói trong điều kiện mọi khoản chuyển nhượng được

chuyển đến đúng đối tượng.
Khi α = 2, ta có chỉ số bình phương khoảng cách nghèo đói. Chỉ số này thể hiện mức độ
nghiêm trọng của nghèo đói và làm tăng thêm trọng số cho nhóm người nghèo nhất trong
số những người nghèo (Nghèo, 2000).
2.3 Các nhân tố ảnh hưởng đến tình trạng nghèo đói
Theo WB (2007), các nhân tố có thể ảnh hưởng đến tình trạng nghèo đói được tóm tắt ở
bảng 2.1:

-10-
Bảng 2.1
Các nhân tố gây ra tình trạng nghèo đói
Phân theo đặc tính Các nhân tố
Cấp độ vùng
(Regional-level
characteristics)
• Sự cách biệt về địa lý/xã hội do thiếu hạ tầng cơ sở; hạn chế trong
việc tiếp cận các loại thị trường và các dịch vụ xã hội.
• Nguồn lực cơ bản như đất đai và chất lượng đất đai
• Điều kiện tự nhiên (thời tiết…)
• Quản lý Nhà nước
• Bất bình đẳng
Cấp độ cộng đồng
(Community level
characteristics)

• Hạ tầng cơ sở (điện, nước, đường giao thông…)
• Phân bổ đất đai
• Khả năng tiếp cận các hàng hóa và dịch vụ công (y tế, giáo dục)
Cấp độ hộ gia đình
(Household

characteristics)
• Quy mô hộ
• Tỷ lệ phụ thuộc (phần trăm số người trưởng thành không có hoạt
động taọ thu nhập)
• Giới tính của chủ hộ
• Tài sản của hộ gia đình: đất đai, phương tiện sản xuất, nhà cửa…
• Tỷ lệ có việc làm của những thành viên trưởng thành trong hộ,
loại việc làm chính, tự làm hay làm thuê…và theo nguồn thu nhập
nhập chính của hộ…
• Trình độ học vấn trung bình của hộ

-11-
Phân theo đặc tính Các nhân tố
Đặc điểm cá nhân
(Individual
characteristics)
• Tuổi
• Giáo dục (số năm đi học, bằng cấp cao nhất)
• Việc làm (tình trạng việc làm, loại công việc)
• Dân tộc (có hay không có thuộc nhóm dân tộc thiểu số)
Nguồn: WB (2007).
2.3.1 Nghề nghiệp, tình trạng việc làm
Theo BCPTVN (2000), nghèo đói là một hiện tượng mang tính đặc thù của nông thôn,
các tính toán về tỷ lệ nghèo theo nghề nghiệp và theo loại chủ lao động cũng chỉ ra rằng
những người sống ở dưới ngưỡng nghèo thường là thành viên của những hộ có chủ hộ là
nông dân tự do. Trong năm 1998, gần 80% người nghèo làm việc trong nông nghiệp và là
những người lao động tự do.
Theo Sarah Bales (2001), tỷ lệ người nghèo năm 1998 trong ngành nông nghiệp ở mức
cao, 47% đối với lao động tự làm trong nông nghiệp và 55,4% đối với lao động làm thuê
trong nông nghiệp. Các ngành có tỷ lệ nghèo đói thấp nhất là dịch vụ, đặc biệt là ngành

thương mại, khách sạn – nhà hàng và công việc nhà nước. Các chỉ số về khoảng cách
nghèo đói P
1
(biều hiện mức độ thiếu hụt) và chỉ số bình phương khoảng cách nghèo P
2

(mức độ nghiêm trọng của vấn đề nghèo đói) cho thấy nghèo đói của những người làm
thuê trong nông nghiệp là lớn nhất, kế đến là những người tự làm nông nghiệp (bảng 2.2).
Như vậy, với tỷ trọng lao động trong nông nghiệp chiếm nhiều nhất và có tỷ lệ nghèo cao
nhất, người nghèo là nông dân vẫn chiếm phần lớn người nghèo ở Việt Nam.



-12-
Bảng 2.2
Thay đổi chỉ số nghèo đói của Việt Nam 1993-1998

Tỷ lệ nghèo đói (%)

1992-1993 1997-1998

P
0
P
1
P
2
P
0
P

1
P
2
Tự làm nông nghiệp
66,4 19,7 8,3 47,0 12,3 4,7
Làm thuê nông nghiệp
67,6 22,9 10,2 55,4 14,9 5,5
Tự làm công nghiệp, xây dựng
39,5 13,7 5,3 21,0 4,2 1,3
Làm thuê công nghiệp, xây dựng
36,4 12,8 4,9 20,6 4,4 1,4
Thương mại, khách sạn và nhà hàng
24,2 8,9 3,3 11,2 1,8 0,5
Chính phủ, Đảng và các tổ chức xã hội
21,0 6,1 2,2 9,1 1,7 05
Dịch vụ khác
30,1 10,7 4,2 15,4 3,4 1,2
Cả nước 53,3 16,6 6,8 34,6 8,7 3,2
Nguồn: Sarah Bales (2001).
Vũ Hoàng Đạt và các tác giả (2006) phát hiện thấy việc chuyển đổi trong nghề nghiệp của
chủ hộ gia đình từ nông nghiệp sang sản xuất phi nông nghiệp hoặc kinh doanh thương mại
làm giảm nguy cơ hộ gia đình rơi vào nghèo đói.
Theo MDPA (2004), nghèo đói có gắn chặt với nông nghiệp và lưu ý rằng phần lớn các
hộ nghèo sống ở nông thôn và chỉ trồng lúa. Một nghiên cứu của AusAID 2003 cũng cho
thấy rằng tỷ lệ nghèo đói cấp tỉnh ở vùng ĐBSCL có tương quan tỷ lệ thuận với số dân
hoạt động nông nghiệp của tỉnh đó.
2.3.2 Trình độ học vấn
Người nghèo thường có học vấn tương đối thấp, gần 90% người nghèo chỉ có trình độ
phổ thông cơ sở hoặc thấp hơn (BCPTVN, 2000). Trong số người nghèo, tỷ lệ người
chưa bao giờ đi học chiếm 12%, tốt nghiệp tiểu học chiếm 39%; phổ thông cơ sở chiếm

37% (bảng 2.3). Chi phí cho giáo dục đối với người nghèo còn lớn gây không ít khó khăn
cho họ trong việc tiếp cận với giáo dục nhiều hơn. Học vấn thấp buộc chặt người nghèo
với những công việc có thu nhập thấp trong nông nghiệp và hạn chế khả năng tìm được
việc trong các ngành phi nông nghiệp, những công việc mang lại thu nhập cao hơn hay ít
ra là ổn định hơn.

-13-
Bảng 2.3
Trình độ học vấn của người nghèo ở Việt Nam 1998
Trình độ học vấn cao nhất
Tỷ lệ nghèo
(%)
Tỷ lệ tính trong
tổng số người
nghèo
(%)
Tỷ lệ trong tổng
dân số
(%)
Không được đi học
Tiểu học
Phổ thông cơ sở
Phổ thông trung học
Dạy nghề
Đại học
Tổng cộng
57
42
38
25

19
4
37
12
39
37
8
3
0
100
8
35
36
12
6
3
100
Nguồn: BCPTVN (2000).
Các nghiên cứu đói nghèo có sự tham gia của người dân (PPA) cho thấy bản thân các hộ
nghèo cũng hiểu được rằng trình độ học vấn là chìa khóa quan trọng để thoát khỏi nghèo
đói. Các PPA cũng cho thấy những hộ thuộc nhóm khá giả là những hộ thường xuyên
tiếp xúc với cán bộ khuyến nông, quan hệ với những người ở ngoài cộng đồng, tiếp cận
với thông tin và với các phương tiện truyền thông đại chúng (BCPTVN 2000).
Vũ Hoàng Đạt và các tác giả khác (2006) phát hiện thấy các hộ gia đình có chủ hộ đạt trình
độ giáo dục cấp phổ thông cơ sở có nhiều cơ hội thoát nghèo hơn so với hộ gia đình có đặc
điểm tương tự, song chủ hộ không có trình độ học vấn.
2.3.3 Khả năng tiếp cận nguồn lực cơ bản
2.3.3.1 Đất đai
Theo BCPTVN (2000), các hộ nghèo coi diện tích đất và chất lượng đất là yếu tố quan
trọng đến mức sống. Không có đất đai hoặc hầu như không có đất đai đồng nghĩa với

nghèo đói. Các hộ này được mô tả như những hộ đặc biệt dễ bị tổn thương. Trong năm
1998, 10% hộ ở nông thôn được đánh giá là không có đất. Việc không có đất phổ biến
hơn ở ĐBSCL với hơn một phần năm số hộ ở nông thôn không có đất.
Người nghèo do không có khả năng sản xuất và túng thiếu nên thường chuyển nhượng
quyền sử dụng cho các hộ giàu. Chính vì vậy mà dù người dân được chia đất một cách

-14-
bình đẳng theo các tiêu chuẩn quốc tế thì những hộ nghèo vẫn thường có ít đất hơn so với
các hộ giàu. Bảng 2.4 cho thấy diện tích đất sản xuất của các hộ tăng lên theo nhóm chi
tiêu bình quân đầu người. Trong đó, diện tích đất trồng cây hàng năm của các hộ thuộc
nhóm giàu nhất lớn hơn của các hộ ở nhóm thấp nhất tới 1,4 lần. Sự khác biệt còn lớn
hơn nhiều ở diện tích trồng cây lâu năm tính trên đầu người: 6 lần (BCPTVN, 2000).
Bảng 2.4
Diện tích đất nông nghiệp của hộ gia đình Việt Nam phân theo nhóm chi tiêu (m
2
)

Nghèo
Khá
nghèo
Trung
bình
Khá giàu Giàu
Tổng diện tích đất
6437 6953 7138 6928 9856
Trong đó:

Diện tích trồng cây hàng năm
3600 3928 4625 4414 5081
Diện tích trồng cây lâu năm

613 845 1016 1485 3527
Nguồn: BCPTVN (2000).
Theo MDPA (2004), một khi nông dân không còn sở hữu đất, họ dễ rơi vào cảnh nghèo
khó. Hầu hết các nông hộ nghèo bán đất hay cầm cố đất do gặp rủi ro, trắc trở trong thu
hoạch, trong kinh doanh và trong cuộc sống hàng ngày. Những rủi ro, thất bát này dẫn
đến việc thu nhập của gia đình kém đi, chi phí cuộc sống tăng lên; vì vậy khiến họ dễ bị
lâm nợ, buộc họ phải dùng đất đai như cứu cánh cuối cùng để thanh toán nợ nần và tiếp
tục sống.
2.3.3.2 Tín dụng chính thức
Theo Waheed (1996), thiếu vốn đầu tư dẫn đến năng suất thấp, kéo theo thu nhập hộ gia
đình thấp. Thu nhập thấp dẫn đến tiết kiệm thấp. Tiết kiệm thấp lại là nguyên nhân của sự
thiếu hụt vốn đầu tư, và lại dẫn đến thu nhập thấp. Không đủ vốn, người nghèo không thể
làm gì được; từ việc cơ bản nhất là mua giống cây trồng vật nuôi hay phân thuốc chứ
đừng nói đến việc cải tiến sản xuất hay áp dụng khoa học kỹ thuật mới. Muốn thoát khỏi
cái vòng luẩn quẩn này cần phải có nguồn vốn từ bên ngoài, trong trường hợp này là
nguồn vốn vay hay vốn tín dụng từ các tổ chức tín dụng chính thức và phi chính thức, hay
từ các dự án cấp tín dụng cho người nghèo của chính phủ.

-15-
Phạm Vũ Lửa Hạ (2003), ở Việt Nam, người nghèo thường bị hạn chế trong việc tiếp cận
được với các nguồn tín dụng chính thức của Chính phủ trong lúc các nguồn phi chính
thức có ít khả năng giúp hộ gia đình thoát nghèo. Mặc dù hiện nay có rất nhiều nguồn,
nhiều dự án cung cấp tín dụng cho người nghèo thông qua các chương trình quốc gia về
XĐGN nhưng vẫn còn rất nhiều người rất nghèo không thể tiếp cận được các nguồn tín
dụng này. Có nhiều nguyên nhân, loại trừ sự nhũng nhiễu của người có quyền quyết định
thì nguyên nhân còn lại là do người nghèo thiếu hiểu biết, thiếu hiểu biết, không có khả
năng thế chấp, không biết cách làm ăn dẫn đến không có khả năng trả nợ. Và rồi họ tiếp
tục nghèo hơn.
“Nợ nần làm cho chúng tôi thức trắng đêm - cảm giác nợ nần thật là khủng khiếp.
Tôi cảm thấy khiếp sợ mỗi khi có chủ nợ đến nhà đòi tiền còn bản thân thì không

thể trả được. Tôi cảm thấy xấu hổ vì lúc đó họ rất coi thường tôi.” - PPA tại Trà
Vinh, Oxfam Anh. (Nguồn: BCPTVN,2000).
2.3.4 Những đặc điểm về nhân khẩu học
2.3.4.1 Quy mô hộ và số người sống phụ thuộc
Quy mô hộ gia đình là “mẫu số” quan trọng có ảnh hưởng đến mức thu nhập bình quân
của các thành viên trong hộ. Đông con vừa là nguyên nhân vừa là hệ quả của nghèo đói.
Tỷ lệ sinh trong các hộ gia đình nghèo còn rất cao. Năm 1998, số con bình quân trên 1
phụ nữ của nhóm 20% nghèo nhất là 3,5 con so với mức 2,1 con của nhóm giàu nhất.
Quy mô hộ gia đình lớn làm cho tỷ lệ người ăn theo tăng cao. Tỷ lệ người ăn theo của
nhóm nghèo nhất là 0,95 so với 0,37 của nhóm giàu nhất. Do đó, những hộ này không
những có ít lao động, đồng nghĩa với việc có nhiều người ăn theo hơn mà còn phải chịu
những chi phí lớn hơn như chi cho việc đi học hay chi cho việc khám chữa bệnh, những
khoản chi thường gây bất ổn cho đời sống kinh tế gia đình (GSO, 2000).
2.3.4.2 Giới tính của chủ hộ
Theo BCPTVN (2000), phần lớn những hộ có chủ hộ là nữ là những hộ nghèo. Hộ gia
đình có chủ hộ là nữ thường bị các cán bộ Nhà nước phân biệt đối xử (Oxfam, 1999).

-16-
VHLSS (2002) cho thấy phụ nữ ở vùng nông thôn Việt Nam phải chịu đựng nhiều thiệt
thòi. Phụ nữ chủ yếu làm nghề nông. Tiền công của nữ chỉ bằng 62% của nam giới. Dù
chiếm 50% lực lượng lao động, nhưng phụ nữ chỉ kiếm được 40% tổng tiền công. Phụ nữ
ít có tiếng nói hay cơ hội tham gia trong việc ra quyết định tại địa phương (WB, 2003).
Theo MDPA (2004), phụ nữ nghèo sống ở nông thôn vùng ĐBSCL có nhiều con hơn phụ
nghèo ở đô thị hay phụ nữ thuộc các nhóm có cuộc sống khá giả hơn. Nhiều con thường
có nghĩa là phụ nữ nghèo phải làm việc nhiều hơn và bị nhiều vấn đề liên quan đến sức
khỏe sinh sản. Con họ không nhận được dinh dưỡng đầy đủ cần cho tăng trưởng và phát
triển.
2.3.4.3 Những hạn chế của người dân tộc thiểu số
Theo Dominique van de Walle và Dileni Gunewardena (2000) có bằng chứng cho thấy có
sự khác biệt giữa cộng đồng người dân tộc thiểu số và người Kinh – Hoa về mối quan hệ

giữa đặc điểm hộ với tình trạng nghèo đói. Sự khác biệt này có thể phần nào tạo nên
“những khoảng cách về chất lượng”. Ví dụ, trình độ giáo dục mà người dân tộc thiểu số
nhận được có thể có chất lượng thấp hơn. Nhưng lý do phần nào có thể do sự khác biệt
trong hành vi kể cả về việc sử dụng đất chung (BCPTVN, 2004).
Theo Báo cáo cập nhật nghèo (2006), nhóm đồng bào các dân tộc thiểu số bị tụt hậu khá
nhiểu so với nhóm đồng bào Kinh – Hoa về các chỉ số xã hội. Cụ thể, vào năm 2004, chỉ có
4% đồng bào dân tộc thiểu số được tiếp cận điều kiện vệ sinh so với 36% người Kinh –
Hoa và 19% đồng bào dân tộc thiểu số được tiếp cận nước sạch so với 63% người Kinh –
Hoa.
Vũ Hoàng Đạt và các tác giả (2006) cho thấy hộ gia đình thuộc nhóm Kinh – Hoa dễ có
khả năng thoát nghèo hơn hộ gia đình có đặc điểm tương tự thuộc nhóm dân tộc thiểu số.
Nhóm dân tộc thiểu số có tốc độ giảm nghèo chậm hơn so với nhóm người Kinh – Hoa ở
tại tất cả các vùng nơi có người dân tộc thiểu số sinh sống.
Hoàng Thanh Hương và các tác giả (2006) phát hiện thấy ngay cả khi các dân tộc thiểu
số sống cùng với người Kinh – Hoa trong cùng một địa bàn nhỏ, tức là ở cùng xã, họ vẫn

-17-
khó theo kịp so với nhóm Kinh – Hoa. Nghiên cứu này cũng phát hiện thấy rằng nhóm
các dân tộc thiểu số sống ở các xã không có người Kinh – Hoa cùng sinh sống có mức
sống thấp hơn đáng kể so với nhóm các dân tộc thiểu số sống ở các xã có cả người Kinh
– Hoa sinh sống.
Hoàng Thanh Hương và các tác giả (2006) và Nguyễn Thị Minh Hòa (2006) cho thấy có
sự khác biệt đáng kể về các đặc tính ở cấp hộ giữa hai nhóm hộ và sự khác biệt dường như
có chiều hướng gia tăng. Năm 2004, sự khác biệt về đặc tính cấp hộ giải thích 18% chênh
lệch chi tiêu dùng giữa hai nhóm ở trong toàn bộ vùng nông thôn Việt Nam, song tạo ra
51% chênh lệch chi tiêu dùng ở những xã có cả đồng bào dân tộc thiểu số và đồng bào
Kinh – Hoa sinh sống.
2.3.5 Khả năng tiếp cận các hạ tầng cơ sở thiết yếu
Hoàng Văn Kình, Bob Baulch và các tác giả (2001) cho thấy những nơi không có nghề
thủ công hoặc chợ họp thường xuyên thì thu nhập theo giờ lao động thấp hơn đáng kể.

Theo Lê Thúc Dục và các tác giả (2006), có đường ôtô đến các xã là một trong những yếu
tố quan trọng quyết định mức chi tiêu dùng bình quân đầu người của năm 2004.
Wan de Walle và Cratty (2002) cho rằng có tác động tích cực của việc cải tạo đường giao
thông nông thôn đối với người nghèo là rất tích cực. Larsen, Phạm Lan Hương và Rama
(2004) cho thấy tăng thêm 1 điểm phần trăm GDP chi vào cơ sở hạ tầng đã dẫn đến việc
giảm tương ứng tỷ lệ nghèo khoảng 0,5%. Tác động này ở các tỉnh nghèo sẽ lớn hơn. Đầu
tư vào giao thông, nước sạch và hạ tầng vệ sinh có tác động giảm nghèo lớn hơn.
Vũ Hoàng Đạt và các tác giả (2006) cho thấy rằng tiếp cận đường giao thông, trường phổ
thông cơ sở, trạm xá và đường giao thông thường xuyên ở cấp thôn tăng khả năng thoát
nghèo của hộ gia đình.




-18-
2.4 Mô hình nghiên cứu đề nghị
Qua phân tích các nguyên nhân gây ra tình trạng nghèo đói của những lý thuyết và các
nghiên cứu trước, chúng tôi đề nghị mô hình nghiên cứu nghèo đói cho vùng ven biển
ĐBSCL với các nhân tố cơ bản sau:
Nhóm các nhân tố thuộc hộ gia đình:
1. Giới tính của chủ hộ. Hộ có chủ hộ là nữ sẽ có xác suất nghèo cao hơn. Cũng theo
ĐTMSDC và các nghiên cứu khác cho rằng tại các nước Châu Á phụ nữ nói chung
và nhất là phụ nữ ở các khu vực nông thôn ít có điều kiện tiếp cận với giáo dục do
tư tưởng “trọng nam truyền thống” nên hệ quả là phụ nữ có cơ hội ít hơn trong quá
trình tìm kiếm thu nhập, cho dù Việt Nam vấn đề giới chưa thể hiện sự nghiêm
trọng nhưng hiện tượng này rất phổ biến. Nghiên cứu này giả định là chủ hộ là nữ
sẽ có khả năng rơi vào ngưỡng nghèo nhiều hơn chủ hộ là nam.
2. Số người sống phụ thuộc. Đó là số người trưởng thành không có hoạt động tạo thu
nhập của hộ. Điều này cũng đương nhiên về mặt lý thuyết và bằng chứng từ các
nhà nghiên cứu nghèo đói. Khi số thành viên trong hộ không có việc làm càng

tăng lên thì càng làm giảm khả năng tích luỹ của gia đình, dẫn đến khả năng vay
tín dụng phi chính thức càng tăng, và hệ quả là dễ rơi vào hoàn cảnh nghèo.
Nghiên cứu này giả định tỉ lệ phụ thuộc của hộ sẽ có mối quan hệ đồng biến với
xác suất rơi vào ngưỡng nghèo.
3. Dân tộc (có thuộc nhóm cộng đồng người Khmer). Cộng đồng người Khmer ngoài
những biệt về tập quán văn hóa thì hầu hết các chỉ số kinh tế, xã hội của họ đều thua
kém hơn so với người Kinh-Hoa. Trong ĐTMSDC của GSO phối hợp với UNDP
có một sự chênh lệch về thu nhập giữa dân tộc Kinh-Hoa và dân tộc thiểu số và
dẫn đến các hộ dân tộc thiểu số nằm trong diện XĐGN nhiều hơn là dân tộc Kinh-
Hoa, điều này xuất phát từ sự khác biệt các điều kiện tự nhiên, xã hội dẫn đến sự

-19-
khác biệt thấp về kinh tế của các hộ gia đình dân tộc. Do vậy chúng tôi giả định là
hộ dân tộc thiểu số có nguy cơ nghèo nhiều hơn các hộ khác.
4. Tình trạng việc làm (có hay không có làm việc) và loại ngành nghề của chủ hộ. Hộ
có việc làm sẽ có nguồn thu nhập lớn hơn so với hộ không có việc làm. Hộ có việc
làm phi nông nghiệp sẽ có công việc ổn định hơn, thu nhập khá hơn so với hộ làm
việc trong ngành nông nghiệp, đặc biệ so với hộ đi làm thuê trong ngành nông
nghiệp. Nghiên cứu này giả định, hộ có việc làm và làm việc trong khu vực phi
nông nghiệp sẽ có xác suất nghèo thấp hơn so với các hộ không có việc làm hay làm
việc trong ngành nông nghiệp.
5. Số năm đi học trung bình của những người trưởng thành trong hộ. Trình độ học vấn
của các thành viên trưởng thành trong hộ càng cao càng có khả năng tiếp cận với
công nghệ, kỹ thuật nông nghiệp, tiếp cận với thị trường lao động và nâng cao cơ
hội cải thiện thu nhập. Nghiên cứu này giả định số năm đi học của những thành
viên đã đến tuổi lao động có mối quan hệ nghịch biến với xác suất rơi vào ngưỡng
nghèo.
Nhóm nhân tố liên quan đến vai trò Chính phủ (trong phân bổ nguồn lực):
6. Phân bổ đất sản xuất đến hộ gia đình. Nông dân ở nông thôn sống chủ yếu dựa vào
sản xuất nông nghiệp mà nông nghiệp gắn liền với đất đai. Hộ có nhiều đất canh

tác thì có nhiều thu nhập từ nông nghiệp hơn. Nếu hộ có ít đất hay mất đất thì
nguy cơ rơi vào nhóm hộ người nghèo là rất lớn. Nghiên cứu này giả định rằng hộ
có nhiều đất sẽ có khả năng làm giảm xác suất nghèo.
7. Tiếp cận nguồn tín dụng chính thức. Trong ĐTMSDC do GSO phối hợp với UNDP
cho thấy rằng khi các hộ gia đình tiếp cận được với các nguồn tín dụng chính thức
để đầu tư vào các lĩnh vực sản xuất, kinh doanh dịch vụ nhằm tăng thu nhập cho
hộ. Như vậy, hộ tiếp cận được với tín dụng chính thức và nhận được giá trị khoản
vay càng lớn thì càng có khả năng giảm xác suất rơi vào ngưỡng nghèo.

-20-
8. Tiếp cận hạ tầng cơ sở thiết yếu bao gồm đường giao thông, điện, trạm y tế, trường
học… PPA cũng cho thấy việc đầu tư đáng kể vào cơ sở hạ tầng đã góp phần tăng
phúc lợi của người dân và giảm nghèo. Nghiên cứu giả định hộ gia đình tiếp cận
dễ dàng các hạ tầng cơ sở thiết yếu trên sẽ có xác xuất rơi vào nghèo đói thấp hơn
so với các hộ khác.

-21-
Sơ đồ 2.1
Mô hình nghiên cứu đề nghị

Nghèo
Chính Phủ
Các đặc
tính của
hộ gia
đình
Nhân
khẩu học
Kinh tế
Hạ tầng

cơ sở
Xã hội
Giới tính
của chủ
hộ
Tỷ lệ phụ
thuộc
Tình trạng
việc làm
Loại
ngành
nghề
Dân tộc
Sô năm đi
học trung
bình của
hộ
Phân bổ
nguồn lực
Đất đai
Tín dụng

-22-
CHƯƠNG 3 PHƯƠNG PHÁP PHÂN TÍCH
3.1 Sơ lược về vùng nghiên cứu
Phạm vi nghiên cứu của đề tài là vùng ven biển ĐBSCL. Mẫu khảo sát bao gồm 360 hộ
gia đình sống ở 120 xã (40 xã ven biển) thuộc 26 huyện ven biển của 7 tỉnh giáp biển
gồm Tiền Giang, Bến Tre, Kiên Giang, Trà Vinh, Sóc Trăng, Bạc Liêu, Cà Mau (sơ đồ
3.1).
Theo VHLSS 2004, vùng ĐBSCL có 467 xã tham gia điều tra “Phỏng vấn xã” trong đó

có 109 xã là xã nghèo thuộc Chương trình 135 (các xã đặc biệt khó khăn) của Chính phủ.
Đối với vùng ven biển, có 120 xã tham gia trong mẫu VHLSS 2004 thì có 45 xã thuộc
Chương trình 135. Như vậy, vùng ven biển chiếm 25% số xã của vùng ĐBSCL nhưng
chiếm 40% tổng số xã thuộc Chương trình 135.
Sơ đồ 3.1
Tổ chức vùng nghiên cứu

Vùng
nghiên cứu
(7 tỉnh, 26
huyện, 120
xã
, 360 hộ)
Tỉnh Tiền
Giang
2 huyện


Tỉnh Bến
Tre
4 huyện
Tỉnh Kiên
Giang
5 huyện
Tỉnh Bạc
Liêu
4 huyện
Tỉnh Sóc
Trăng
2 huyện

Tỉnh Trà
Vinh
4 huyện
Tỉnh Cà
Mau
5 huyện
Nguồn: tác giả.
3.2 Xác định nghèo đói
3.2.1 Sử dụng chi tiêu bình quân đầu người làm tiêu chí phân tích nghèo
Với những lý do như đã phân tích ở phần 2.2, nghiên cứu này chọn chi tiêu bình quân
một người trong hộ gia đình (thay vì thu nhập bình quân đầu người) làm cơ sở để phân

-23-

-24-
tích nghèo. Chi tiêu dùng để so sánh với ngưỡng nghèo gồm chi tiêu bằng tiền cho hàng
hóa lương thực thực phẩm và phi lương thực thực phẩm. Các ước lượng về giá trị sử
dụng nhà ở và hàng hóa lâu bền cũng được tính trong chi tiêu, mặc dù ở Việt Nam thị
trường nhà ở cho thuê vẫn còn kém phát triển. Sau khi tính toán chi tiêu, cần điều chỉnh
chi tiêu về giá trị thực để có thể so sánh giữa các vùng. Trong bộ dữ liệu VHLSS 2004
(GSO, 2004), biến chi tiêu dùng thực bình quân đầu người có tên là pcexp1rl, ở tập tin có
tên hhexpe04.
3.2.2 Lựa chọn ngưỡng nghèo
Trong nghiên cứu này, chúng tôi sử dụng ngưỡng nghèo (PL) do GSO đưa ra, có giá trị
PL = 2.077.110 VNĐ (GSO, 2004). Như vậy, một hộ gia đình là nghèo nếu mức chi tiêu
bình quân đầu người của hộ thấp hơn 2.077.110 VNĐ và ngược lại, hộ không là hộ nghèo
khi chi tiêu dùng bình quân đầu người của hộ từ 2.077.110 VNĐ trở lên.

25
Sơ đồ 3.2
Nguồn: tác giả.