Vận dụng dạy học dự án vào các tiết tự chọn lớp 10 cận chuyên nhằm củng cố kiến thức chương “Động lực học chất điểm” và phát triển năng lực làm việc tích cực, sángtạo của học sinh

PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Nước ta đang trong giai đoạn công nghiệp hoá, hiện đại hoá và tiến vào hội nhập
quốc tế. Yêu cầu của sự phát triển kinh tế, xã hội đòi hỏi nguồn nhân lực phải được
phát triển cả về số lượng và chất lượng. Mặt khác, khoa học công nghệ phát triển
nhanh, mạnh với tốc độ mang tính bùng nổ, thể hiện qua sự ra đời của nhiều lý thuyết,
thành tựu mới cũng như khả năng ứng dụng chúng vào thực tế cao, rộng và nhanh.
Bản thân đối tượng học tập cũng được tiếp nhận nhiều nguồn thông tin đa dạng phong
phú; học sinh ngày nay linh hoạt, chủ động hơn, cho nên các em cũng có đòi hỏi cao
hơn từ nhà trường. Giáo dục cần tập trung vào đào tạo học sinh trở thành những con
người năng động, sáng tạo, có khả năng thích nghi với sự phát triển không ngừng của
xã hội. Chính vì vậy mà nước ta đang thực hiện cải cách toàn diện giáo dục phổ thông.
Cùng với xu thế chung của đổi mới giáo dục, dạy học vật lý cũng cần có những đổi
mới nhất định về hình thức và phương pháp. Chương trình, sách giáo khoa mới,
những đổi mới trong quản lý và đánh giá đang là những thuận lợi cho giáo viên thực
hiện cải tiến phương pháp dạy học của mình nhằm hướng vào tổ chức hoạt động học
tập tích cực sáng tạo cho học sinh. Tuy nhiên, thực tế triển khai chương trình và SGK
mới cho thấy còn tồn tại mâu thuẫn giữa yêu cầu cao về nội dung kiến thức với thời
gian học chính khóa. Điều này gây khó khăn rất lớn cho việc áp dụng các phương
pháp dạy học tích cực vốn thường yêu cầu thời gian nhiều để tổ chức các hoạt động
học tập sáng tạo cho học sinh. Để giải quyết khó khăn đó, tôi đã suy nghĩ về việc vận
dụng phương pháp dạy học dự án vào trong hệ thống các tiết tự chọn vật lý của các
lớp hệ cận chuyên của trường THPT chuyên Nguyễn Du.
Vì những lý do trên mà tôi chọn sáng kiến kinh nghiệm của mình là “Vận dụng
dạy học dự án vào các tiết tự chọn lớp 10 cận chuyên nhằm củng cố kiến thức
Trang 1
chương “Động lực học chất điểm” và phát triển năng lực làm việc tích cực, sáng
tạo của học sinh”
2. Mục đích nghiên cứu:
Vận dụng dạy học dự án nhằm củng cố, ôn tập kiến thức chương “Động lực học
chất điểm” lớp 10 ban nâng cao nhằm phát huy tính sáng tạo, tự lực, tích cực học tập,

đồng thời phát triển các kỹ năng sống (phân tích, tổng hợp, kỹ năng hợp tác, trình bày
vấn đề…) cho học sinh.
3. Giả thuyết khoa học:
Muốn phát huy tính tích cực tự chủ, bồi dưỡng năng lực sáng tạo của học sinh thì
tốt nhất là tổ chức hoạt động học tập cho học sinh, giúp họ tự lực chiếm lĩnh kiến
thức. Dựa trên cơ sở lí luận của dạy học dự án, dựa trên việc phân tích các nội dung
kiến thức cần dạy, có thể tổ chức dạy học dự án thông qua các tiết tự chọn để củng cố
kiến thức chương “Động lực học chất điểm” SGK Vật lí 10 nâng cao, qua đó, không
những làm cho học sinh nắm vững kiến thức Vật lí mà còn phát huy tính tích cực, tự
chủ và bồi dưỡng năng lực sáng tạo cho người học.
4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu:
- Nội dung kiến thức chương “Động lực học chất điểm” lớp 10
ban nâng cao.
- Các hoạt động học và hoạt động tổ chức, hướng dẫn của giáo viên qua việc trong
các tiết tự chọn lớp 10A
2
trường THPT chuyên Nguyễn Du, tỉnh Daklak.
5. Nh iệm vụ nghiên cứu:
- Nghiên cứu cơ sở lý luận về dạy học dự án
- Xác định nội dung kiến thức và kỹ năng cần đạt được trong
chương “Động lực học chất điểm” lớp 10 ban nâng cao.
Trang 2
- Soạn thảo tiến trình dạy học dự án trong các tiết tự chọn để
củng cố kiến thức chương “Động lực học chất điểm” lớp 10 ban nâng cao nhằm
phát huy tính sáng tạo, tự lực, tích cực học tập, đồng thời phát triển các kỹ năng
sống (phân tích, tổng hợp, kỹ năng hợp tác, trình bày vấn đề…) cho học sinh.
- Tiến hành thực nghiệm sư phạm theo tiến trình đã soạn thảo tại
trường THPT chuyên Nguyễn Du, tỉnh Daklak để đánh giá hiệu quả và tính khả thi
của dự án. Từ đó, chỉnh sửa, bổ sung, rút kinh nghiệm để có thể vận dụng linh hoạt
mô hình này vào thực tiễn.

6. Phương pháp nghiên cứu:
- Nghiên cứu lý luận.
- Điều tra, nghiên cứu thực tiễn.
- Thực nghiệm sư phạm.
7. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của SKKN :
- SKKN đề xuất hướng khắc phục khó khăn của việc vận dụng
dạy học dự án vào thực tiễn giáo dục Việt Nam (mâu thuẫn giữa đòi hỏi quỹ thời
gian nhiều cho việc triển khai dự án với quy định về thời lượng hạn chế dành cho
học tập kiến thức vật lý).
- Các kết quả nghiên cứu của SKKN có thể là tài liệu tham khảo
để giáo viên vật lý lên chương trình các tiết học tự chọn môn vật lý, mặt khác là
những gợi ý cho việc tổ chức dạy học dự án khi dạy học một số kiến thức chương
“Động lực học chất điểm” thuộc sách giáo khoa Vật lí 10 nâng cao.
Trang 3
PHẦN NỘI DUNG
I. Cơ sở lý luận về dạy học dự án
1.1.Khái niệm dạy học dự án
Dạy học theo dự án là một hình thức dạy học trong đó học sinh thực hiện một nhiệm
vụ học tập phức hợp, giải quyết một vấn đề gắn với thực tiễn, kết hợp lý thuyết với
thực hành. Trong dạy học dự án, học sinh tự đề xuất dự án (vấn đề cần giải quyết), tự
lực lập kế hoạch, thực hiện và đánh giá kết quả dự án. Hình thức làm việc chủ yếu là
theo nhóm, kết quả dự án là những sản phẩm hành động có thể giới thiệu được
1.2.Các giai đoạn của dạy học dự án
Trong dạy học dự án, tính tự chủ của người học thể hiện rất rõ. Có thể mô tả các
giai đoạn của học theo dự án (đối với học sinh) bằng sơ đồ sau:
Trang 4
Quyết định chủ đề
Giáo viên tạo điều kiện để học sinh đề xuất chủ đề, xác định mục đích dự án.
Xây dựng kế hoạch
Học sinh lập kế hoạch làm việc, phân công lao động.

Thực hiện
Học sinh làm việc nhóm và cá nhân theo kế hoạch,
Kết hợp lí thuyết với thực hành, tạo ra sản phẩm.
Giới thiệu sản phẩm
Học sinh thu thập sản phẩm, giới thiệu, công bố sản phẩm của dự án.
Đánh giá
Giáo viên và học sinh đánh giá kết quả và quá trình. Rút ra kinh nghiệm.
Hình 1: Các giai đoạn của dạy học dự án
1.3.Đặc điểm của dạy học dự án
Dạy học dự án có những đặc điểm sau:
* Định hướng thực tiễn: Chủ đề của dự án gắn với thực tiễn, kết quả dự án có ý nghĩa
thực tiễn xã hội. Dạy học dự án tạo ra kinh nghiệm học tập thu hút người học vào
những dự án phức tạp trong thế giới thực và người học sẽ dựa vào đó để phát triển và
ứng dụng các kĩ năng và kiến thức của mình.
Ví dụ: Chủ đề về sự cân bằng của các vật gắn với sự cân bằng của các công trình
xây dựng,
* Định hướng hứng thú: Chủ đề và nội dung của dự án phù hợp với hứng thú của
người học, thúc đẩy mong muốn học tập của người học, tăng cường năng lực hoàn
thành những công việc quan trọng và mong muốn được đánh giá. Khi người học có
cơ hội kiểm soát được việc học của chính mình, giá trị của việc học đối với họ cũng
tăng lên. Cơ hội cộng tác với các bạn cùng lớp cũng làm tăng hứng thú học tập của
người học.
Trang 5
Hình 2: Đặc điểm của dạy học dự án
Cộng
tác làm
việc
Định
hướng
hứng thú

Định
hướng
hành động
Định
hướng
sản phẩm
Mang
tính phức
hợp
Tính tự
lực cao
của
người
học
Định
hướng
thực tiễn
DẠY
HỌC
DỰ ÁN
* Tính tự lực cao của người học: Người học tham gia tích cực và tự lực vào các tất
cả các giai đoạn của quá trình dạy học: đề xuất vấn đề, lập kế hoạch giải quyết vấn đề,
giải quyết vấn đề và trình bày kết quả thực hiện.
* Định hướng hành động: Kết hợp giữa lý thuyết và thực hành, huy động nhiều
giác quan. Người học khám phá, giải thích và tổng hợp thông tin một cách ý nghĩa.
* Định hướng sản phẩm: Đó là những sản phẩm hành động có thể công bố, giới
thiệu được. Dạy học dự án yêu cầu người học tiếp thu kiến thức theo cách học và trình
diễn kiến thức. Kết quả của dự án có thể là bài báo, bài trình bày, các mô hình vật
chất, thí nghiệm…
* Có tính phức hợp: Nội dung dự án có sự kết hợp tri thức của nhiều lĩnh vực hoặc

các môn học khác nhau. Dạy học dự án yêu cầu người học sử dụng thông tin của
nhiều môn học khác nhau để giải quyết vấn đề. So với dạy học theo chủ đề thì sự tích
hợp liên môn trong dạy học dự án thể hiện rõ ràng hơn.
* Cộng tác làm việc: Các dự án học tập thường được thực hiện theo nhóm, việc học
mang tính xã hội. Dạy học dự án thúc đẩy sự cộng tác giữa người học với GV và giữa
người học với nhau. Nhiều khi, sự cộng tác được mở rộng đến cộng đồng. Sự làm việc
mang tính cộng tác của người học có tầm quan trọng như phương tiện làm phong phú
hơn và mở rộng sự hiểu biết của người học về những điều họ đang học.
1.4.Ý nghĩa của dạy học dự án
1.4.1. Ưu điểm:
- Làm cho việc học tập ở nhà trường gần với học tập trong thế giới thật hơn.
- Giúp cho học sinh có những cách khác nhau khi giải quyết cùng một vấn đề.
- Thúc đẩy học sinh suy nghĩ sâu hơn khi họ gặp các vấn đề khác nhau.
- Phát triển ở học sinh kĩ năng phát hiện và giải quyết vấn đề.
- Tạo cơ hội cho học sinh tự tìm hiểu chính mình, tự khẳng định mình thông
qua việc trực tiếp giải quyết vấn đề, thông qua trao đổi, tranh luận,…
- Phát triển kĩ năng tư duy bậc cao và kĩ năng sống cho người học.
Trang 6
- Tạo điều kiện cho nhiều phong cách, tiềm năng học tập khác nhau cùng có
thể được phát triển, tạo môi trường cho sự hỗ trợ, thúc đẩy lẫn nhau trong học tập của
học sinh và hướng tới sự phát triển toàn diện.
- Làm cho nhiệm vụ tới được tất cả mọi học sinh.
- Khắc phục được tình trạng nhồi nhét kiến thức nên giảm căng thẳng, áp lực,
tạo hứng thú cho người học (Tạo điều kiện tốt cho cả học sinh thuận não phải và não
trái cùng hoạt động).
1.4.2. Nhược điểm:
- Đòi hỏi nhiều thời gian, không thích hợp cho việc truyền thụ những tri thức
lí thuyết có tính hệ thống
- Đòi hỏi phương tiện vật chất và tài chính phù hợp.
- Đòi hỏi giáo viên phải có trình độ chuyên môn cao và nghiệp vụ vững vàng.

- Dự án không khuyến khích thực hiện vào phần kiến thức then chốt được chỉ
định phải truyền đạt chính xác, đầy đủ cho người học. Vì vậy giáo viên có thể chọn
một vài nội dung học có ý nghĩa thực tiễn cao để dạy theo mô hình này.
- Dự án cần sự tích hợp công nghệ thông tin đòi hỏi người học cần có kiến
thức cơ bản về tin học.
Không có phương pháp nào là tối ưu, nên trong dạy học, chúng ta cần sử dụng kết
hợp nhiều phương pháp sao cho có thể phát huy những ưu điểm, hạn chế những
nhược điểm. giáo viên cần lựa chọn những nội dung kiến thức thích hợp để áp dụng
hình thức dạy học dự án.
II. Tổ chức dạy học dự án kiến thức thuộc chương Động lực học chất điểm lớp
10 ban nâng cao qua hoạt động ngoại khoá
1. Phân tích nội dung kiến thức trong chương trình lớp 10 ban nâng cao
1.1. Hệ thống các kiến thức của chương
Trang 7
Hệ thống kiến thức của chương “Động lực học chất điểm” trình bày khá rõ ràng và
chặt chẽ, gồm:
- Cơ sở lý thuyết của cả chương là ba định luật Newton. Ba định luật này được rút ra
từ hàng loạt các quan sát và thực nghiệm, sau đó khái quát hoá và trừu tượng hoá để
xây dựng nên các định luật. Ba định luật Newton đặt nền móng cho sự phát triển của
cơ học và là cơ sở cho việc học các kiến thức vật lí sau này, vì vậy đây là kiến thức cơ
bản quan trọng nhất của chương.
- Một trong những đại lượng vật lý quan trọng được đề cập đến trong các định luật
Newton là khái niệm lực. Để vận dụng được các định luật này nghiên cứu các hiện
tượng vật lý cần có những hiểu biết về các đặc trưng của các lực. Vì vậy, một phần tất
yếu của chương là phần nghiên cứu về các lực cơ học: lực hấp dẫn, lực đàn hồi, lực
ma sát.
- Sau khi đã có những kiến thức về các định luật Newton cần vận dụng chúng để giải
thích và tiên đoán các định luật vật lí, do đó trong chương có một số bài vận dụng các
kiến thức về các định luật Newton và các lực cơ học để nghiên cứu một số hiện tượng
vật lý quan trọng.

1.2.Các kiến thức cơ bản và các kỹ năng cần thiết
Trong quá trình dạy học chương này, học sinh cần có được những kiến thức cơ bản và
kỹ năng cần thiết sau:
- Các kiến thức cơ bản:
Học sinh phát biểu được định luật 1 Newton, phân biệt được khái
niệm quán tính và mức quán tính, nêu được mối quan hệ giữa khối lượng và
mức quán tính.
Học sinh phát biểu được khái niệm lực, viết được biểu thức của định
luật 2 Newton, nêu được ý nghĩa của các đại lượng trong biểu thức và đơn vị đo
các đại lượng đó.
Học sinh phát biểu được nội dung định luật 3 Newton, viết được biểu
thức của định luật và nêu được rõ ý nghĩa của các đại lượng trong biểu thức.
Trang 8
Học sinh nêu được các loại lực trong cơ học, điều kiện xuất hiện các
lực và nêu được đặc điểm của từng loại lực (về phương, chiều, điểm đặt và độ
lớn).
- Các kỹ năng:
Học sinh vận dụng được các định luật Newton và đặc điểm của các lực cơ học để giải
bài toán Động lực học, vận dụng để giải thích các hiện tượng trong thực tế và kỹ thuật,
cụ thể:
Biết cách lập phương trình định luật 2 Newton cho vật (hoặc hệ vật)
đang xét. Biết cách chọn chiều trục toạ độ để “chiếu” phương trình vecto xuống
các trục toạ độ thích hợp để giải bài toán.
Có kỹ năng phân tích lực, biểu diễn lực, kĩ năng tổng hợp lực bằng
quy tắc hình bình hành.
Kỹ năng cũng rất quan trọng là vận dụng các định luật để giải thích
các hiện tượng trong thực tế và kỹ thuật.
Kỹ năng diễn đạt các đại lượng vật lý bằng hình vẽ.
Kỹ năng vận dụng kiến thức để giải các bài tập trắc nghiệm.
2. Tổ chức học theo dự án trong tiết học tự chọn để củng cố kiến thức chương “Động

lực học chất điểm” SGK Vật lí 10 nâng cao
2.1.Ý tưởng của chủ đề
Dựa trên cơ sở nội dung các kiến thức trọng tâm chương “Động lực học chất điểm”
trong chương trình lớp 10 nâng cao, trên cơ sở những kết quả điều tra thực tế về
những khó khăn, hạn chế trong dạy và học chương này, chúng tôi quyết định lựa chọn
chủ đề chính của các dự án là “Các định luật Newton và những ứng dụng trong thực tế
cuộc sống”. Chủ đề này có mục đích tập trung vào việc ôn tập, củng cố cho học sinh
những kiến thức trọng tâm nhất của chương là các định luật Newton. Đồng thời, để
ứng dụng được các định luật Newton thì học sinh cũng cần vận dụng linh hoạt các
kiến thức khác của chương như kiến thức về khái niệm lực, các loại lực cơ học thường
gặp nhằm giải quyết các nhiệm vụ trong thực tiễn, làm cho kiến thức trở nên có nghĩa
đối với người học. Với chủ đề như vậy, việc tổ chức dạy học dự án rất phù hợp để học
Trang 9
sinh khắc phục những khó khăn thường gặp khi học tập chương “Động lực học chất
điểm” là vận dụng kiến thức để thấy được ứng dụng của kiến thức vật lý trong kỹ
thuật, và hiểu được vai trò, ý nghĩa của các kiến thức học được trong cuộc sống, đồng
thời qua đó, phát triển ở học sinh khả năng làm việc hợp tác khả năng giao tiếp và có
rèn năng lực giải quyết vấn đề.
2.2.Sử dụng sơ đồ tư duy để xây dựng các tiểu chủ đề
Từ chủ đề chính “Các định luật Newton và những ứng dụng trong thực tế cuộc sống”,
giáo viên hướng dẫn học sinh xây dựng các tiểu chủ đề bằng cách sử dụng sơ đồ tư
duy. Quá trình hướng dẫn học sinh cần định hướng để các em tập trung vào khai thác
nhánh ứng dụng các định luật trong thực tế và kỹ thuật. Học sinh qua thảo luận nhóm
có thể thiết lập các ý tưởng mới mẻ, các chủ đề cụ thể để nhóm chọn lựa triển khai
thành vấn đề nghiên cứu.
Dưới đây là một số gợi ý tiểu chủ đề:
- Vận dụng các định luật Newton để phân tích nguyên nhân, hậu quả và cách phòng
tránh một số tai nạn giao thông.
- Thiết kế một số thiết bị chuyển động trên cơ sở tác dụng của lực và phản lực.
Khai thác ý tưởng từ hai gợi ý chính này, các nhóm học sinh có thể triển khai thành rất

nhiều tiểu chủ đề nhỏ hơn để xây dựng thành dự án.
2.3.Xác định mục tiêu dự án
Thông qua việc thực hiện các dự án, học sinh cần:
- Củng cố, ôn tập lại được nội dung, phạm vi áp dụng, ý nghĩa các định luật Newton.
- Vận dụng được các định luật để giải thích các hiện tượng thực tế thường gặp trong
cuộc sống và kỹ thuật
- Vận dụng tổng hợp các kiến thức của chương: lực, lực đàn hồi, lực ma sát, lực hấp
dẫn trong các ứng dụng
Trang 10
- Hình thành và phát triển các kỹ năng qua sinh hoạt ngoại khoá và học theo dự án:
 Khám phá các ý tưởng theo sở thích
 Tìm hiểu và xây dựng kiến thức
 Học liên môn
 Giải quyết vấn đề
 Thực hiện nghiên cứu: thu thập thông tin, thực hiện điều tra, xử lý thông tin
 Tổng hợp kết quả: tổng hợp các kết quả, xây dựng thành sản phẩm, trình bày
kết quả, tổng kết, nhìn lại quá trình học tập.
 Cộng tác, làm việc với các thành viên trong nhóm
 Phát triển các kỹ năng sống và giao tiếp: phân tích, tổng hợp, phản biện, thuyết
trình
 Phát triển sự đam mê, thái độ yêu thích môn học.
2.3.3. Lập kế hoạch thực hiện dự án
Kế hoạch triển khai dạy học dự án bao gồm việc hướng dẫn, giúp đỡ các em làm quen
với học theo dự án, làm việc nhóm, sử dụng internet, kết hợp triển khai dạy học dự án.
Dưới đây là kế hoạch cụ thể triển khai các dự án theo chủ đề “Các định luật Newton
và những ứng dụng trong thực tế cuộc sống” trong các tiết học tự chọn.
Thời gian Công việc
Tiết 1 Nội dung : hướng dẫn sơ bộ cho HS
- Phương pháp lập sơ đồ tư duy (Mind map), kỹ thuật đặt câu hỏi
5W1H

- Giới thiệu về học theo dự án
- Sử dụng sổ theo dõi dự án.
(Các nội dung cụ thể và hướng dẫn chi tiết sẽ được gửi qua email cho HS
để tự tham khảo thêm)
Yêu cầu lớp tự chia nhóm làm việc, các nhóm nhận tài liệu và nghiên cứu
tài liệu về cách học theo dự án.
Tiết 2
Tổ chức học tập qua dự án các kiến thức chương “Động lực học chất
điểm” lớp 10 nâng cao _ thực hiện bước 1 trong tiến trình học theo dự án:
“Lập kế hoạch”
- Lựa chọn chủ đề
Trang 11
- Xây dựng tiểu chủ đề
- Khơi gợi hứng thú
- Lập kế hoạch các nhiệm vụ học tập
Tiết 3 - Các nhóm HS trình bày kế hoạch về dự án của nhóm. Các nhóm
khác nghe, thảo luận và góp ý. GV cho ý kiến và thông qua kế hoạch
để các nhóm thực hiện.
- GV hướng dẫn HS tiến hành bước thực hiện nghiên cứu
Tiết 4 - Các nhóm báo cáo kết quả các bước tiến hành nghiên cứu.
- Các nhóm báo cáo dự định, kế hoạch về tổng hợp kết quả nghiên
cứu của nhóm.
- HS thảo luận, góp ý kiến và GV thông qua, hướng dẫn các nhóm
tiến hành tổng hợp kết quả nghiên cứu.
Tiết 5_6 - Các nhóm giới thiệu bước đầu các dự án của mình.
- HS thảo luận nhận xét, góp ý và đánh giá sơ lược các dự án.
- GV nhận xét, đánh giá sơ bộ, góp ý để các nhóm hoàn thiện dự án,
chuẩn bị cho buổi báo cáo dự án.
Tiết 7-8 - Các nhóm lần lượt báo cáo các dự án, các nhóm khác đánh giá theo
bộ công cụ đánh giá đã có

- GV thu lại sổ theo dõi dự án của các nhóm để đánh gía quá trình
tham gia vào dự án của từng cá nhân cũng như quá trình làm việc của
nhóm.
2.4.Các tài liệu hỗ trợ dạy học dự án: (xem thêm phụ lục_“nhấn Ctrl+ click chuột”
để xem file qua đường link)
- Nội dung hướng dẫn và các tài liệu về học theo dự án gồm:
 Giới thiệu về phương pháp học theo dự án.
 Tiêu chí đánh giá dự án.
 Mẫu kế hoạch dự án.
 Mẫu sổ theo dõi dự án.
 Cách thức xây dựng dự án.
 Bản đánh giá dự án các nhóm bạn.
 Mục tiêu dự án “Các định luật Newton và những ứng dụng trong thực tế cuộc
sống ”
Trang 12
- Các sản phẩm mẫu học theo dự án của các khóa học sinh trước:
 Sản phẩm dự án “Định luật Newton” của thành viên CLB vật lý trường Nguyễn
Du năm học 2008-2009. (Xem thư mục sản phẩm dự án mẫu)
Các tài liệu hỗ trợ này được gửi trực tiếp cho các HS có địa chỉ mail trong lớp để
các em tự tìm hiểu. Các thắc mắc của HS được GV tư vấn hỗ trợ trực tiếp qua gặp
gỡ ở trường, điện thoại, qua email và chat Yahoo Messenger
2.5.Thực hiện dự án
Thực hiện dự án theo kế hoạch đã triển khai (thực hiện trong phần thực nghiệm sư
phạm).
III. Thực nghiệm sư phạm
1. Mục đích thực nghiệm
- Đánh giá giả thiết khoa học đã đặt ra: Muốn phát huy tính tích cực tự chủ,
bồi dưỡng năng lực sáng tạo của học sinh thì tốt nhất là tổ chức hoạt động học tập
cho học sinh, giúp họ tự lực chiếm lĩnh kiến thức. Dựa trên cơ sở lí luận của dạy
học dự án và dựa trên việc phân tích các nội dung kiến thức cần dạy, có thể tổ chức

dạy học dự án thông qua các tiết học tự chọn để củng cố kiến thức chương “Động
lực học chất điểm” SGK Vật lí 10 nâng cao, qua đó, không những làm cho học sinh
nắm vững kiến thức Vật lí mà còn phát huy tính tích cực, tự chủ và bồi dưỡng năng
lực sáng tạo cho người học.
- Đánh giá tính hiệu quả và tính khả thi của việc vận dụng dạy học dự án vào
các tiết học tự chọn môn vật lý. Từ đó, chỉnh sửa, bổ sung, rút kinh nghiệm để có
thể vận dụng linh hoạt mô hình này vào thực tiễn.
2. Đối tượng thực nghiệm
Việc thực nghiệm sư phạm được tiến hành với lớp 10A
2
trường THPT chuyên Nguyễn
Du, tỉnh Daklak. Đa số các em đã được tiếp cận và sử dụng thành thạo máy vi tính,
Internet. Các em học tương đối sôi nổi và tiếp thu khá.
Trang 13
3. Tổ chức thực nghiệm và thu thập dữ liệu thực nghiệm
3.1. Nội dung tiến trình tổ chức thực nghiệm
Thời gian thực nghiệm sư phạm (triển khai dạy học dự án) được tiến hành trong 6
tuần, từ 29/10/2009 đến 4/12/2009 thông qua 8 tiết học. Nội dung cụ thể từng tiết học
như đã xây dựng trong kế hoạch (mục 2.3.3).
3.1.1. Tiết 1 _ 29/10/2009: Triển khai học theo dự án
Mục tiêu của tiết học là giới thiệu sơ bộ với học sinh về dạy học dự án, phương
pháp làm việc giữa giáo viên và học sinh trong suốt quá trình thực hiện dự án.
Nội dung :
• GV thuyết trình, hướng dẫn sơ bộ cho HS
- Phương pháp lập sơ đồ tư duy (Mind map), kỹ thuật đặt câu hỏi 5W1H để tìm
kiếm ý tưởng giải quyết một vấn đề, phương pháp làm việc nhóm cho hiệu quả.
- Giới thiệu sơ lược về học theo dự án
- Cách thức sử dụng, yêu cầu khi làm sổ theo dõi dự án của các nhóm. (là cơ sở
để giáo viên đánh giá quá trình thực hiện dự án, làm việc nhóm của các em)
(Các nội dung cụ thể và hướng dẫn chi tiết sẽ được gửi file qua email cho HS để tự

tham khảo thêm)
• GV yêu cầu lớp tự chia nhóm làm việc thành 6 nhóm, bầu nhóm trưởng, lấy danh
sách, điện thoại, địa chỉ mail các thành viên. Qua địa chỉ mail, GV sẽ gửi tài liệu
(các tài liệu hỗ trợ, giới thiệu về phương pháp, yêu cầu học theo dự án và báo cáo
dự án mẫu để các em tham khảo) cho các nhóm để các em làm việc nhóm tại nhà,
nghiên cứu tài liệu, tự học, tự tìm hiểu thêm về cách học theo dự án.
3.1.2. Tiết 2 (ngày 4/11/2009): Tổ chức học tập qua dự án các kiến thức chương
“Động lực học chất điểm” lớp 10 nâng cao _ thực hiện bước 1 trong tiến trình học
theo dự án: “Lập kế hoạch”
Sau 1 tuần, HS đã tìm hiểu về phương pháp học tập theo dự án, các em đã lập
được nhóm học tập. Chương trình chính khóa vật lý của các em vừa học xong định
Trang 14
luật III Newton. Bắt đầu từ tiết học thứ 2 này, các em tham gia học tập qua dự án
kiến thức chương “Động lực học chất điểm”.
Mục tiêu của tiết học này là giúp các nhóm học sinh lựa chọn dự án và lập kế
hoạch cho dự án của mình.
Nội dung:
• Giáo viên hướng dẫn cả lớp cùng tham gia lập sơ đồ tư duy để tìm kiếm ý tưởng
cho dự án học tập về các định luật Newton. GV định hướng để hướng các em vào
hai định hướng tiểu chủ đề về áp dụng các định luật Newton vào an toàn giao
thông và chế tạo các sản phẩm áp dụng các định luật Newton.
• Trên cơ sở làm việc chung cả lớp đó, GV yêu cầu các nhóm về nhà thảo luận, tìm
kiếm ý tưởng và chọn lựa tiểu chủ đề để triển khai dự án. Đồng thời các nhóm
cũng cần thảo luận để lập kế hoạch thực hiện dự án đó. Cách thức lập kế hoạch là
kỹ thuật đặt câu hỏi 5W1H:
Trang 15
- Why…? Vì sao lại chọn lựa dự án này?
- What…? Dự án này sẽ giúp mỗi thành viên và cả nhóm học tập được gì? Dự án
cần nghiên cứu vấn đề gì? Để thực hiện dự án, cần làm những việc gì?
- When…? Thời gian thực hiện dự án (thời điểm bắt đầu, thời gian các cuộc họp

nhóm, làm việc nhóm, thời hạn hoàn thành dự án của cả nhóm, thời hạn hoàn
thành công việc của mỗi thành viên)
- Who…? Với nội dung công việc đã vạch ra, ai là người thực hiện nhiệm vụ đó?
Có thể tham khảo ai?
- Where…? Địa điểm thực hiện các công việc của nhóm ở đâu? Sản phẩm dự án
có cần biểu diễn không, thực hiện ở đâu?
- How…? Triển khai các công việc cụ thể như thế nào? Mỗi thành viên cần làm
việc cá nhân như thế nào? Tập hợp công việc của mỗi cá nhân lại thành sản
phẩm của nhóm ra sao? Báo cáo các kết quả như thế nào?…
• Sau phần hướng dẫn, GV đặt ra nhiệm vụ cụ thể để chuẩn bị cho buổi học sau: đại
diện tất cả các nhóm sẽ trình bày trước lớp kế hoạch dự án của nhóm mình. (Mẫu
nội dung của kế hoạch dự án đã phát dưới dạng file cho HS). Các em có thể lựa
chọn cách thức trình bày sao cho hiệu quả nhất, có thể sử dụng công nghệ thông
tin để hỗ trợ trình chiếu một cách tốt nhất.
3.1.3. Tiết 3 (ngày 11/11/2009):
• Các nhóm HS trình bày kế hoạch về dự án của nhóm. Các nhóm khác nghe, thảo
luận và góp ý. GV cho ý kiến và thông qua kế hoạch để các nhóm thực hiện.
Kết quả, 6 nhóm đã lựa chọn được dự án như sau:
 Nhóm 1: Vệ tinh Vinasat 1: sản phẩm báo cáo powerpoint.
 Nhóm 2: Tên lửa nước: sản phẩm báo cáo powerpoint và mô hình tên lửa nước.
 Nhóm 3: Vệ tinh nhân tạo: sản phẩm báo cáo powerpoint.
 Nhóm 4: Xuồng máy: sản phẩm báo cáo powerpoint và mô hình canô.
 Nhóm 5: Chuyển động của máy bay trên đường băng: sản phẩm là báo cáo
powerpoint.
 Nhóm 6: Tai nạn tàu hỏa và định luật Newton: sản phẩm là báo cáo powerpoint
và tờ rơi tuyên truyền an toàn giao thông
Trang 16
• GV thuyết trình hướng dẫn HS tiến hành bước thực hiện nghiên cứu:
- Cách thức tìm kiếm tư liệu từ sách vở, internet…
- Cách tổng hợp tư liệu.

- Cách trình bày một bài báo cáo bằng file trình chiếu (vì đa số các nhóm đều
lên kế hoạch sản phẩm dự án có báo cáo powerpoint)
3.1.4. Tiết 4 (18/11/2009): Các nhóm báo cáo kết quả các bước tiến hành
nghiên cứu.
• Các nhóm báo cáo dự định, kế hoạch về tổng hợp kết quả nghiên cứu của nhóm.
• HS thảo luận, góp ý kiến và GV thông qua, hướng dẫn các nhóm tiến hành tổng
hợp kết quả nghiên cứu.
3.1.5. Tiết 5_6 (25/11/2009):
• Các nhóm giới thiệu bước đầu các dự án của mình.
• HS thảo luận nhận xét, góp ý và đánh giá sơ lược các dự án.
• GV nhận xét, đánh giá sơ bộ, góp ý để các nhóm hoàn thiện dự án, chuẩn bị cho
buổi báo cáo dự án.
3.1.6. Tiết 7_8 (4/12/2009):
• Các nhóm lần lượt báo cáo các dự án, các nhóm khác đánh giá theo bộ công cụ
đánh giá đã có.
• GV nhận xét sản phẩm dự án của các nhóm.
• GV thu lại sổ theo dõi dự án của các nhóm để đánh gía quá trình tham gia vào dự
án của các nhóm. Kết quả của các nhóm là tổng hợp các tiêu chí theo bảng tiêu chí
đánh giá. Điểm số được sử dụng thay một bài thực hành 1 tiết (vì thời gian học tập
tương đối dài và học sinh đầu tư rất nhiều công sức).
3.2. Phân tích đánh giá kết quả thực nghiệm
- Quá trình thực hiện dự án về cơ bản đã đạt được mục tiêu đề ra. Bộ câu hỏi
định hướng được học sinh suy nghĩ trả lời ngay từ bước tìm ý tưởng dự án qua sơ
đồ tư duy. Qua thảo luận nhóm tìm câu trả lời cho các câu hỏi nội dung và câu hỏi
Trang 17
bài học, các em đã xuất hiện ý tưởng về đề tài cho nhóm mình. Sản phẩm của mỗi
dự án không thể toát lên câu trả lời cho tất cả các câu hỏi trong bộ câu hỏi định
hướng. Tuy vậy, học sinh lại thu nhận được các câu trả lời trong quá trình làm dự
án: qua thảo luận trong nhóm, xem và nhận xét sản phẩm của nhóm khác… các em
luôn phải tìm kiếm câu trả lời cho câu hỏi bài học “Các định luật Newton được ứng

dụng như thế nào?” Kết thúc dự án, khi nhìn lại dự án các em đã có thể phần nào
trả lời cho câu hỏi khái quát (thấy được ứng dụng của các kiến thức học được ở
trường vào khoa học và cuộc sống).
- Các em học được cách tìm kiếm, phân tích, tổng hợp, chọn lọc thông tin và
trình bày thông tin một cách hợp lý, mạch lạc. Các em đã biết sử dụng ngôn ngữ
viết khoa học, biết cách trình bày một bài báo cáo bằng powerpoint tương đối khoa
học: về cấu trúc một báo cáo,về những sai lầm nên tránh khi lựa chọn màu nền,
font chữ…
- Các sản phẩm thể hiện các em đã biết làm việc nhóm, biết thực hiện dự án
một cách khoa học: các em đã biết phân công công việc cho nhau phù hợp với sở
trường của từng thành viên, công việc tiến hành theo kế hoạch, lộ trình rõ ràng.
Điều này có thể minh họa rất rõ nét các hoạt động của học sinh thông qua sổ theo
dõi dự án của nhóm 3_(xem phụ lục (Nhấn Ctrl_click vào đường dẫn) : “file sổ
theo dõi dự án nhóm 3”)
- Các em biết vận dụng kiến thức sách vở được học vào thực tế, cụ thể là qua
dự án, một cách linh động sáng tạo. Các em không chỉ củng cố kiến thức chương
“Động lực học chất điểm” mà còn cả chương trình vật lý phổ thông. Để thực hiện
dự án, học sinh cũng phải kết hợp kiến thức liên môn: sử dụng kiến thức về tin học
để tìm kiếm thông tin trên mạng, soạn bài báo cáo, kiến thức hóa học để vận dụng
trong làm tên lửa (tìm kiếm vật liệu), xuồng máy (tìm vật liệu chịu nước, nhẹ…)…
3.3. Sản phẩm dự án của các nhóm:
Trang 18
Phụ lục kèm theo có các sản phẩm dự án dưới dạng báo cáo powerpoint của tất cả 6
nhóm (Xem thư mục: “Sản phẩm dự án”)
Có 2 nhóm có sản phẩm dưới dạng mô hình vật chất: một mô hình tên lửa nước và
một mô hình cano. Hai mô hình này được vận hành ngoài trời. Mô hình tên lửa nước
có hoạt động nhưng sau khi phóng xong thì hư hỏng, không thể bắn lại được. Còn mô
hình xuồng máy khá đẹp về hình thức, vận hành tốt (trong chậu nước lớn của căntin!).
Mô hình đã được giữ lại làm kỷ niệm trong phòng trưng bày của câu lạc bộ vật lý
trường.

• Kết quả điểm:
 Nhóm 4: 87/100
 Nhóm 2: 85/100
 Nhóm 3: 85/100
 Nhóm 5: 78/100
 Nhóm 1: 76/100
 Nhóm 6: 70/100
Trang 19
PHẦN KẾT LUẬN
Qua việc thực hiện tìm hiểu lý luận và thực nghiệm tổ chức dạy học theo dự án qua
tiết tự chọn ở lớp cận chuyên, tôi nhận thấy:
- Thực tế dạy và học chương “Động lực học chất điểm” lớp 10 nâng cao tồn
tại mâu thuẫn giữa yêu cầu nặng nề về kiến thức với phân phối thời gian hạn hẹp
để thực hiện các chuẩn kiến thức, kỹ năng. Do đó, đề xuất đưa dạy học dự án vào
các tiết tự chọn là phù hợp, vừa giúp học sinh củng cố kiến thức, rèn luyện các kỹ
năng, hoạt động tích cực, sáng tạo ở HS; vừa thực hiện được tiêu chí của giờ tự
chọn: hỗ trợ các giờ học chính khóa và đem lại cho HS sự yêu thích bộ môn.
- Các ưu điểm của dạy học dự án trong việc phát huy tính tích cực, sáng tạo,
chủ động trong học tập cũng như phát triển các kỹ năng cho học sinh đã được thừa
nhận nhưng hạn chế lớn nhất của phương pháp dạy học này là khó áp dụng vào
thực tế dạy học vật lý do những giới hạn về thời gian triển khai dự án. Vì vậy, triển
khai dạy học dự án nên được vận dụng trong các hoạt động ngoại khoá để tháo gỡ
khó khăn thời gian. Mặt khác, đây cũng là hướng đi phù hợp với đặc điểm của
chương: dạy học dự án thích hợp cho một số bài lựa chọn, nhằm mục đích củng cố,
ôn tập mở rộng kiến thức để học sinh hệ thống lại các kiến thức đã học trong mối
quan hệ với nhau và gắn với các ứng dụng thực tế.
Trang 20
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Chương trình dạy học cho tương lai của Intel _ Phiên bản VN 2.1-1.0
2. PGS-TS Đỗ Hương Trà (2007), “Dạy học dự án và tiến trình thực hiện”, Tạp chí

Giáo dục, (157), 12-14.
3. Th.S Lại Thùy Phương (2009) , Vận dụng dạy học dự án vào tổ chức hoạt
động ngoại khóa một số kiến thức chương “Động lực học chất điểm” SGK vật
lý lớp 10 nâng cao, Luận văn thạc sĩ khoa học giáo dục, trường Đại học sư
phạm TPHCM.
4. Th.S Đào Thị Thu Thủy (2006), Tổ chức dạy học dự án một số kiến thức
chương “Cảm ứng điện từ” sách giáo khoa vật lý 11 THPT nhằm phát triển hoạt
động nhận thức tích cực, tự chủ của học sinh trong học tập, Luận văn thạc sĩ
khoa học giáo dục, trường Đại học sư phạm Hà Nội, Hà Nội.
5. Th.S Phùng Việt Hải (2007), Tổ chức hoạt động dạy học chương “Chuyển động
của hạt mang điện trong điện trường và từ trường”- học phần điện và từ đại
cương, nhằm phát huy tính tích cực, tự chủ của người học, Luận văn thạc sĩ
khoa học giáo dục, trường Đại học sư phạm Hà Nội, Hà Nội.
6. TS. Hồ Văn Liên, Th.S Vũ Thị Sai (2006), Tài liệu bồi dưỡng giáo viên cốt cán
trường THPT môn Hoạt Động Ngoài Giờ, tài liệu lưu hành nội bộ trường
ĐHSP TPHCM, TPHCM.
7. Bộ giáo dục và đào tạo (2006), Tài liệu bồi dưỡng giáo viên thực hiện chương
trình, sách giáo khoa lớp 10 THPT môn Vật lý, NXBGD.
8. Bộ giáo dục và đào tạo (2006), Sách giáo khoa lớp 10 nâng cao môn Vật lý,
NXBGD.
9. Bộ giáo dục và đào tạo (2007), Báo cáo đánh giá chương trình dạy học của
Intel tại Việt Nam, Hà Nội.
10. />11.www.mspil.net.vn
Trang 21