Một số quy định của pháp luật phong kiến Việt Nam trong việc giải quyết các khiếu kiện của người dân.PDF

MOT SO GUY
DjNH
CUA PHAP LUAT PHONG
KIÉN VIÉT
NAM
TRONG
VIÉC GIÀI
QUYÉT CÀC
KHIEU KIÈN
CÙA
NGl/ÒI DAN
Vù 'Tlìi Pliiing
Truijmg
DH KHXH & NV - DH QG
Ha
Nói
Trong qui trinh
xày dimg va quiìn ly
dal nude,
càc
triéu dai pbong kidn Viét Nam dà
nhàn thùc
duge
ring vin
de dàn
nguyén nèu kbdng
dirgc
giài quyèt
leti
sé din dèn viéc mit
Idng

din, khi dd nhà nude sé kbdng edn ebd dya, kbdng
con sue
manb eàn thièt dd bào ve dit nude
va
duy tri quydn thdng tri cùa mình. Ljch su dà
ehiifng
minh ring thucmg vào giai doan eudi cùa
eie tridu dai phong kién
eie
nhà vua thuètng lo hudng thu,
eboi
bòi,
l't
quim tàm
dèn dàn chùng,
tang cudng bde
Idt va
dàn àp, han
che
dàn ebù. Didu dd dà dàn dèn càc eue)e kbdi
ngbia
ehdng
lai tridu dình.
Chinh
vi
le
dd, ngay
tu
thdi Ly - Tran
va diie

biét là dudi thèti
Le va
san này là thdi
Nguyén, càc nhà nude dà quan tàm tói viéc ban bành bé thdng
luàt le
dd dd ra eie quy
che
diéu
hành vi quàn ly xà bòi. So veti càc thèti ky tmóc,
tbe'ti
phong kién
ò
Viét Nam dà dat duge nbfmg
thành tyu dàng kd trong boat dóng xày
dimg va
ban hành
luat
le. Trong nbùng
thìmh tim
dò,
truóc
hé't phài kd
teli
4 bò
luiit tétng
he;tp,
co
quy mò tuong ddi
Idn,
ed nói dung phong phù

va
da
dang. Dò là bò
Hinb
thu
bim
hành vào
tbòi
Ly (nam 1042); Bò
Quete
tridu
bìnb
luat cùa thèti
Tran
(ban bành nam 1341); Bò
luilt Hong Due
cùa thèti
Le
(ban hành nàm 1483)
va
Bò luàt
Già
Long, ban hành nàm
1815
(tbòi Nguyén). Ngoài ra, eàe nhà nude phong kién
con
ban hành
mot
so
bò luàt de diéu chinh

ve mot linb
vye,
mot
quan he xà bòi cu the nhu: luàt vd
quim
chùc, luàt
vd dit dai,
luit
vd
to'
tung Trong so dò ding ebù y là Bò luàt
co
tèn:
Kbàm tung diéu
le
duge
ban hành vào tbòi Hàu
Le
(nàm 1777), trong dò eó rit nbiéu diéu kboàn eó
lién
quan
va
quy
dinh viéc giài quyèt càc khié'u nai,
to'
ciò,
kién tung cùa
ngiròi
dàn. Cùng vói eie bd luit
trén

diy,
eie
nhi vua (thdi nào cùng ed)
con
lién tue ban
hiinh
càc
vàn
ban don
le
nhu:
lènb,
le,
du,
ehi
de
qui djnh cu thè, chi
lièi
vd
vari de
giài quyèt eie khié'u kién cùa
ngirèti
dàn '".
Càn eù vào eie nguón luit kd trén, chùng tói tam kbii quit
mot
sd
nói
dung chinh eó lién
quan dèn viri dd giài quyèt càc khié'u kién cùa nguòi dàn nhu sau:
1.

Tmóc hé't,
luiil
le thèti phong kién qui djnh mgi ngudi dàn déu ed quyén
làm
va giri don
dd trinh bay eie kbièu nai,
to'
ciò,
bay
tò nói oan ùe
va
yèu càu giài quyèt nhfmg tranb chip
ve
quyén
Igi
cùa mình
'"*. Nhimg
luàt càc thdi déu quy djnh càc don kién
va
càc vàn tu ed lién quan
dèn don kién déu phài làm theo dùng quy djnh cùa nhà nude
indi
duge chip nhàn. Di tao ra
nhùng chuan mye này, ngay
tu
dàu the ky XIII, nhà Tran dà ra eàe quy djnh ve chùc thu, vàn
khè vi vàn ty mua bàn
dai
dai, tài
san

- nbùng
loai
giiy td thuèmg phài xuat trinh kèm theo eàe
don kién vd quydn
Igi
cùa nguèti dàn. Thàng 3 nàm
1292,
vua
Triìn
Nhim Tdng dà xuòng Chièu
quy djnh ring: nhfmg vàn
ur
bàn din hoàc càm dg
Ibi
phài
limi
hai han giòng nhau, mói
ben
càm
(1)
So'
lugiig iiliQiig
villi
bàli
này
rat
Ioni,
diic
bièt
et

thcti Le. c:hùng tói
kliòng
thè
liét kè lièt .so
vàn bàn
này
ma
chi chù
thi'ch
trong khi
tri'ch
dàn dèn chùng (TG).
(2) Xin
luu
y là thcti phong kién moi
dcfii lù
cùa dàn déu goi chung là
dcni
kién
107
mot
bàn
'".
Hoàc vào nam 1237, thèti vua
Tran
Thài
Tòng,
nhà nude ra quy djnh: mgi giiy tò vd
chùc thu, vàn khè mgng dal
va

vay mugn tièn bac tbì nguòi làm chùng in tay
ò
3 dòng tmóc,
nguòi bin in tay
ò
3 dòng sau
"'.
Dèn thdi
Le,
nhà nude lai tièp tue ban bành
thém bang chue le
quy djnh vd vin dd này. Vf du:
Sàc
vd Chùc thu vàn khd cùa
Le
Thành Tdng (ban hành nàm
1479)
quy djnh rò: Mgi chùc thu, vàn khè khi
làp
phài liy ngudi trong tbdn ip cùa mình ma
ludi
tu
30 trd
lén
dd làm nguèti chùng kidn tbì mói eó già tri
"'.
Nhùng quy djnh trén
day
nbàm giùp eho nhà nude eó co
so

vi eàn eù phàp ly
de
xem xét
va
giài quydt càc
yéu
càu cùa nhàn dàn, trinh viéc
gùi
don tbièu eàn eù, giài quyèt tuy
tién va
dai khài.
2.
Luàt thdi phong kién quy djnh mgi don
tu
cùa dàn phài gùi dùng cip,
nghìa
là cip dàu
tién phài giri là cip xà (càp co sd), rdi tuy theo mùc dò cùa sy viéc, don
tu
mdi duge phin loai
va giri lén eie cip
cao
hon.
De
trinh tình trang nguèti din gùi don tuy tién, diéu 672 (Bd luit
Hong Due
- Tbòi
Le)
dà quy djnh: càc viéc kién tung cùa dàn duge phàn thành 4 loai (tuy theo
mùc dd)

va
tuong img vói 4 loai dò là 4 cip xét
va
giài quyèt
tu
tmng uong dèn dja phuong.
Viéc rit nbò dèn kién d xà quan; viéc nbò dèn kién o
lo
quan; viéc tmng bìnb dèn kién
ò
quan
phù;
con
viéc
Idn
kién lén Kinh dò. Nèu cip dudi dà xù rdi
ma kbòng
hgp
le,
tbì nguèti dàn duge
kéu tièp lén cip cao hon
'^'.
3.
Luiìt
phong kién
con
quy dinh thù tue
va tràch
nhiém cùa eie co quan
va

quan chùc khi
nhàn
va
giài quyèt don cùa nhàn dàn.
Theo quy djnh cùa nbiéu bò
luiit
thèti phong kién, vién quan nào eó nhiém vu nhàn don
cùa dàn, viéc tmde tién là phài xét ngay càc thù tue eàn thièt xem don ed hetp
le,
eàe chùng eù
va
vàn ty kèm theo ed dùng theo quy dinh bay khóng rdi mói nhàn. Theo didu
18
- Bd luàt
Kbàm tung didu
le
(thdi
Le),
khi dàn dua don kién
ve
etién thd
ma
kbdng ed vàn ty; kién vd già
thù ma khdng eó thù tue nap sinh
le
(eó già tri gidng nhu giiy kèt hdn ngày nay); kién
ve
tài san
ma
khdng ed chùc thu; kién

ve
dành nhau
ma
kbdng eó giiy (bién bàn) khàm thucmg; kién ve
gièt nguòi
ma
kbòng eó bién bàn kbàm nghièm tu
Ibi
tbì don kién à'y kbòng duge nhàn, nèu
ed tình nhàn sé bj nghièm phat.
Khi giài quyèt don tir, luàt phàp quy djnh nèu dà nhàn don, quan chùc eó tràch nhiém
phài nhanh ehóng diéu tra, thu nhàn chimg eù
va
tién hành xét xù hoàc giài quyèt trong
mot
tbòi
gian nhit djnh, kbòng duge kéo
dai,
gay
nhién nhièu eho dàn. Diéu
671
(Bò luàt
Hong Due)
dà
quy djnh ró ky han xét
dim:
nèu
ve Iròm
eudp
Ibi

trong 3thàng; viéc dèm
pha,
che
bai, ndi xiu
làn
nhau tbì trong 4 thàng; viéc lién quan dèn dit dai trong 3 thing; viéc
ve
hdn nhin vi
già
dình, dành nhau vi càc viéc
lat
vat
kbàc
thì sau 2 thàng là phài giài quyèt. Nèu dd
cbàm
sau 1
thàng so vói ky han thì phat biém
tude
(bót
mot
phin tude vj); qui 3 thing thì bài chùc; qui 5
thing thì bj xù tói dd
(tue
là bit làm nhfmg viéc nhuc ha
va thip
kèm).
Cie quan xù vi giài quyèt
ditn
phài eó thài dò
còng

minh, chinh tryc, khàeh quan. Thdi
(1),
(2) Dai viét
su
ky
loiui
Ihir,
làp II.
NXB
KHXH, ha Nói
1985,
Ir 66, 13
(3) Sàc này in trong sàch
llèing
tìùc
lliicu chùih
Ihir.
Nguyén .Si (ìiàc
dich, Vù
Viui
M6u
de
tua.
Dai
hoc Luàt
klioa .Sài
Cniii,
Nani
Uà
uii

quàn.
Sili
("iè)n,
1959, Ir
119.
(4)
B6
luàt
Hong Die con cc) Icn ehi'nh ihùc
là
Quòc
triéu
hìnli
luat, ban hành nàm 1483,
duge
Vién
Su
hoc Viét Nam va NXB Phàp ly dich ra chù
quóc ngO
va àn
hìuih
nam
1991
108
phong kiè'n, càc nhà nude rit chù trgng dèn viéc tuyén ehgn eàe quan xét xù, dae biét là d triéu
dình, noi xét xù nhfmg
vii
viéc quan trgng. Nhà
vna
thucmg ra eie du, ehi dd khuyén ran eie

quan xù in, eie quan lai dia phuong phài giù
gin va
nèu cao linb tbàn
liém
khièt, khdng nhàn
hdi
lo,
khdng
gay
phién nbiéu eho dàn.
.Stich
Dai Viét
su
ky toàn thu
con
ghi lai tam
gUóng
cùa
quan kidm phàp
Tran
Thì Kién
(Ihèti
Tnin). Khi óng giù chùc An phù
su
Thièn Truèmg (dùng
diu
mot
phù), eó
ngircti
trong vùng nhàn ngày

gió
dem bièu óng màm ed. Tbì Kién bòi
vi
eó gì
ma
bièu, ngudi iy tri lèti
vi
d gin tri sd
nèn
dem bièu chù kbdng ed gì kéu xin eà. Miy ngày
sau,
qua
nhién ed viéc dèn kéu xin. Tbay
thè Tran
Thì Kién mdc bgng mùa ra. Mdi khi ed kién
tung, dng dùng ly
le
dd bit bè, mgi ngudi
ddii
eho là gidi xét doàn. Sau này dng duge vua eù
làm quan giàn nghj dai
phu '". Mdi
sd le cùa thèti
Le
con chi rò quan dja phuong, ngoài viéc xét
xù
con
phài chù y dèn viéc
boa
giài giùa càc

dirong
sy
de
giàm
bòi
su kién tung trong dàn. Sàch
Le
triéu Chièu lènb tbién chinh thu
con
ghi lai
mot
vàn bàn cùa nhà
Le,
trong dò eó doan quy
djnh rò: "Nguòi làm chùc
buyèn
lènb phài km tàm dèn viéc giào
hi:)à,
day dàn giù dao
luàn
thuòng, làm
cha
phài bién,
liim con
phài bièu,
liim imh
phài
Ihào,
làm em phài kinh, va kfnb
ehóng, ty iu (nguòi nbò ludi - TG) phài

lón kinh
bàc
lòn
imimg.
Nhfmg viéc ngo ngbjeh, bit
hié'u, du dàng
va
gian dàm
direte
dùng
reii
vgt ma
Irùng
phat, khié'n eho nhàn ngbia,
le
nbugng
duge thjnh bành, bd cài thdi td giàc
va bòi
mdc, còl liy su giàm kièn tung làm gde. Hoàc khi ed
nguòi nào
vi
sy phàn oàn do tire khi dem nhau di kién, hoàc vi ed rit nbò mi cùng tranb nhau
giành khdng doii gì dèn
le
phài, thì nén biéu du, khuyén ran ma dudi
ve
chù kbdng duge ddi
tién tài, liy tidn dàm
le (tue
tién

le pbi)
dd sinh ra mdi kién
'"'.
4.
Luàt phong kièn eó nbiéu quy djnh
ve
viéc giri
dem va
giài quyèt càc loai don td eào.
Ve
vin
de
don td
ciò,
thèti Ly - Tran
con
chua eó nbiéu quy djnh cu thè. Dèn tbòi
Le,
thdi Nguyén, vin
de
này dà direte quy dinh trong nbiéu vàn bàn
va
cu the hon. Nhin chung, luàt
phong kièn ddu khóng nghièm cam viéc
vidi
dem lo cao, nhung don phài luàn theo nhùng quy
djnh nhu: don phài do
dinmg
sy ty làm
va

nòp tai cip eó
Ihàm
quyén. Nèu nguèti viét don kbòng
bièt chù thì ngudi viét he)
phiii
ghi rò hg tèn, dja
chi
d
cue'ii
dem
'"".
Theo diéu 508 - Bd luàt
Hong
Due,
khi vié't dem td eào nguèti kbàc, phài ghi rò ngày thàng
va
trinh
bay
dùng su
thire,
khdng duge nói là viéc
con
ngò (nói viéc dò khóng dàng tin cùng
vily).
Nèu
trai
luàt này sé bj
phat 80 trugng, quan nhàn
dim
loai này dem ra xét xù sé bi phat 30 quan tidn.

- Cùng theo luàt
Hong Due
thèti
Le
(diéu 25), nèu td eào dùng sy
tbàt,
giùp nhà nude phàt
bién ra nhùng ké pham tòi nguy hidm, sé duge
ibueTìig.
Ngudi td
càei
viéc
mim
phàn,
mim
dai
nghjch duge thuòng
tire'te
ba tu trd lén
'^';
td eào viéc pham cam lón (nhu
due làu
tidn ddng)
duge thuòng tude hai tu; td eào viéc gict ngirèti, trdm càp
duge
thudng
100
quan tién trd xuòng
'
- Nèu tó eào kbòng dùng su tbàt thì sé hi xù nhu Igi

ma
mình vu eào, nhung giàm di
mot
(1) Din theo Dai viét
.su
ky
loiin
Ihu,
tàp
II, Nxb KHXH, Ha Nói, 1985, Ir 72 - 73
(2)
Le
triéu Chièu
lénh
difilli thu.
'l'a licu
luu lai Thu vién Vién
nlià nirac va
phàp
luat,
ky
hiéu
50005, tr
43 - 44
(3)
Le
triéu Chièu lénh
chnili
thu. Tu
liéu

dà
dàn.
Ir 455.
(4)
Tlicti
phong kièn quan lai va qui
toc
(leu duetc phong
litóc.
M(")i titete
chia thành 5 phàn. Nèu phat thì
.sé
bót di
inòl
hoàc
iiiiiéu
phàn cùa
liróc.
Ncu
ihirètiig
thì tang lén
mot
hoàc nhiéu phàn,
thucnig
goi
là
ba tu,
hai tu, mot tu.
109
bàc,

ndu xét ky kbòng phài eó làm là vu eào tbì
tàu
lén trén dd phàn xù eó thd giàm nhe hon
(Didu 501, 502 - Luat Hong
Due).
Nèu vu eào càc quan trén lai chùc
a
bàn phù thì sé
bi
phat
dùng nhu Idi
ma
mình dà vu eào
eho
nguèti kbàc (Luàt
Hong Due
- Diéu 505).
- Luàt pbong kièn dae biét
nghièm
càm con cài td eào
eba
me,
chiù chat
td
ciò
dng bà,
va td cao chdng, anb em td eào nhau, nd ty td eào chù. Ndu vi pham luàt này sé bj xù nang, co
thd tói mùc luu
day
di nhùng noi xa

(tu
càc tdi
thuòc
loai tbàp àe nhu: muu phàn ngbjeh chdng
lai tridu dình, me kd dinh giet cha thì eho td eào). Quy djnh này duge ghi trong diéu 504 cùa Bd
luàt Hdng
Due va
nhiéu
le
kbàc cùa tbòi
Le,
tbòi Nguyén.
Day
là quy djnh dae biét phàn inh
quan nièm theo tu tudng Nho giào,
bài
con ngudi phài luàn thù trat ty dàng cip eà trong
già
eììnb
cùng nhu ngoài xà bòi.
- Luàt phong kièn dae biét nghièm cam loai don thu td eào
nac
danh. Theo diéu
133
- Bò
luàt Hdng
Due,
kè
niio
vièi thu nac danh pham dèn viéc lón cùa qudc

già
tbì bj xù
chém
dàu;
nèu khóng phài viéc dai su
Ibi
bj km di
chàu
gàn,
già san
bj tjeh thu sung còng Nguòi ebù ty
nhàn duge thu nac danh
ma
khóng dot di, lai dem nòp quan, tàu vua bay dem tmyén tung thì xir
phat 50 roi, biém
mot
tu. Càc quan ty nhàn duge thu nac danh
ma
dem ra xét thi tói sé bj phat
tang thém
mot
bàc. Quy djnh này nbàm ngàn eban eàe loai thu td eào nac danh,
gay
kbó
khan
eho viéc diéu tra, giài quyèi,
gay
phùc tap trong viéc quàn ly xà bòi. Tòi vièt thu
nàc
danh dudi

thcti Nguyén edn bj
nghièm càrn va
phat nang hon so vói thdi
Le
'".
Trén
day
là
mot
so tu liéu
ve
van
de
giài quyèt
eie
kbièu nai, td
ciò
cùa nguèti din trong
phàp luàt thcti phong kièn d Viét Nam. Nhùng tu
lièu
trén
day
eho chùng ta nhin nhàn duge
mot
khfa
canh
cùa vin
de:
dò là
mot

sd
quim
diem, nhàn thùc
va
nhfmg bién phàp eó
ti'nh
tién bò
va
tfeh eye cùa
eie
triéu dai phong kién Vièt Nam trong vièe giài
quyèl viin de
din nguyén. Nhùng
quy djnh trén
day
dà phàn
nìio
giùp càc nhà nuóc phong kièn eó
thè
tam hoà dju nbùng màu
thuàn xà bòi vdn
ludn kión
xuat bién trong
long
xà bòi phong kidn. Ddi vói gidi quy tde, nbùng
bién phàp trén diy dà giùp hg cùng ed
va
bào ve quyén
lye
thdng tri cùa minh trén co sd

boa
hoàn nhùng miu thuàn giai cip va
vi
quyén
Igi
chung cùa toàn dàn
toc.
TTiye
tè
Ijeb su
dà chùng
minh ring: thcti nào eó nbùng nguèti càm quyén bièt thòng càm vói
nói
khd cùa dàn, biét
làng
nghe
va
bòi y kidn cùa dàn, bièt
Idn
trgng
va
giài quyèt nbfmg nguyén vgng, kbièu nai cùa dàn
thi thcti dd dit nude thanh bìnb, phàt trien, "vua tdi ddng long, eà nude hgp
sue ",
tao nén mdt
sue
manb vd djeh, ed the
vuitt
qua mgi khó
khan,

chicn thàng mgi kè thù. Cd thd kd den
eie
thcti ky liéu biéu de chimg minh eho nhàn xét trén: dò là tbòi ky dàu cùa eàe triéu dai nhà Ly,
nhà Tran, nhà
Le ;
ve'ti nhùng óng vua anh minh, nhin dire nhu Ly Tbii Td, Ly Tbii Tòng,
Tran Thài Tòng,
Le
Thài Td,
Le
Thành Tòng ; vói nbùng thành tyu rye rò cùa dit nude trén
eàe
ITnh
vyc kinh tè, vàn hoà
va kbàng
ehién chdng ngoai xàm.
Nhung, thyc tè Lieh
su
cùng
con
eho chùng ta tbay mdt khfa canh thù hai: dd là su tri già
cùa mdt sd triéu vua,
nidi
sd vuong tridu phong kièn,
vi
kbòng quan tàm dèn y dàn, dèn
long
dàn, kbòng eó chfnb sàch "khoan thu
sue
dàn", khóng eó bién phàp giài quyèt tòt van dd "dàn

nguyén" nén dà dàn dèn nhfmg that bai tremg quàn ly dit nude, trong kbing ehién chdng ngoai
(1) Xem
Ihéin:
Kliàni
dinh Dai
Nani hói dicii
su ié
(.Sàch
làp hgp càc vàn bàn luàt
le
cùa thèti
Neuvèn).
Nxb
niuiin
Hoà.
1992.
tr 232 - 233.
Ito
xim. Dd là thòi
Le
Long Dinh,
mot
óng vua tbam tàn, bao nguge (thè ky thù X), kbòng
ehi
eoi
thuòng dàn
ma con
xùe pham dèn eà dèti
song
tàm linb cùa hg (ddi xù

va
nguge
dai
vói eàe nhà
su),
làm eho Idng din oin giàn
va
ddng Idng tung bd dua Ly Cdng Uin lén ngdi, tbay thè eho
nhà Tidn
Le.
Dd là eàe giai
doim
eudi thcti Ly, eudi thòi
Tran,
eudi thòi
Le,
sau khi khép lai
nhùng ehién còng hién hàeb
ehÓng
Tdng,
ehóng
Nguyén, ehóng Minh gidi quy tde
va
eàe nhà
vua dà lui vd hudng thu, mài vui eboi, sao nbàng viéc nude,
l't
chù y tói
long
dàn, dàn dèn nhùng
miu thuàn trong

nói
bò, dàn dèn kbdi ngbia nòng dàn làm eho vuong quydn
lung
lay,
ebi'nh
tri
khóng dn djnh, kinh td din suy thoài - Dò là nhùng nguyén nhàn quan trgng dàn dé'n sy tbàt bai
cùa
eie
vuong tridu.
Dàc
biét là thèti
Nguyén,
khóng chi
thire
bién eàe bién
phap ebuyèn che ciré
doan, han
che
quyén dàn chù,
ma
nhà nuóc (triéu dình)
con
di nguge lai vói y nguyén cùa dàn
(ngàn càn càc phong trào
cheing
Phàp, trùng tri nhfmg nguòi chi
kbi va qua
càm ) - Sai làm iy
dà din dèn tbàm boa mit nude, dàn ta phài cbju kièp nd le, dit nude

lim
than. Gin mdt thè ky
dau
thuòng
iy chi duge ehim diri khi Dàng cdng san Viét Nam bièt dya vào
sue
din, pbit huy
sue
manh cùa nhin din, làm nén eude
càcb
mang thing Tàm ljch su, mò ra mdt thèti ky mdi.
Il