Tư tưởng Các Mác về con người và giải phóng con người trong bản thảo Kinh tế - Triết học năm 1844

TU TUONG
CÙA C.MÀC
VE
CON
NGUÒI
VA GIÀI
PHÓNG CON
NOaÒI
TRONO BÀN THÀO
KINH TÉ
-
TRIÉT
HOC NÀM
1844
TH S.
NGUYÉN THI THANH HUYEN
Khoa Triét hge, Trudng DHKHXH&NV
Tàc phàm Bdn thdo kinh té
-
triét hgc nàm
1844
dugc Màc vièt
trong giai doan
ma
thè gidi quan
va làp
trudng chinb tri cùa dng
chuyén tu chù
nghìa
duy tàm sang chù
nghìa

duy vàt,
tu
dàn chù càch
mang sang chù nghìa cdng
san.
Trong Bdn thdo kinh té - triét hgc
1844,
Màc tìm bièu "diéu bi àn cùa
lich
su"
thdng qua
ly luàn ve
tha
boa.
Nbflng ngbién cùu
ve
tha
boa
cùa Màc dugc luàn giài dua trén co
sd ly luàn
ve
con ngudi
va
bàn chat con ngudi. Màc dà luàn giài
ve
bàn
chat
con ngudi,
ve
su tha boa

lao
dgng
va
tha boa bàn chat con
ngudi, chi ra càn nguyén cùa su tha
boa
dd
va
con dudng kbàc phuc
tha
boa,
giài pbdng con ngudi. Nbflng tu tudng này cùa Màc vàn giù
nguyén già tri nbàn vàn sàu sàc
cho
dèn ngày nay.
Trong Bdn thdo kinh té - triét hge
1844,
quan
dièm
cùa C. Màc
ve
bàn chat con ngudi dà bìnb thành
mot
càch khà rd
net
màc dù trong
quan niém cùa dng vàn cdn
chiù
su ànb hudng cùa chù nghìa duy vàt
cùa Phoi-o- bàc. Trong tàc phàm này Màc vàn

su
dung
càc
thuàt ngfl
cùa triét hgc nbàn bàn, nbung qua dd dà tbày khà
rò
quan niém
ve
con
ngudi là thue thè thdng nhàt gifla mat sinh hgc
va
mat xà boi. Sau
day
chùng ta sé
làm
rò quan niém cùa Màc
ve
vàn
de
này:
1.
Khi
pbàn
tieh su tha
boa
cùa ngudi cdng nbàn ra
kbòi gioì
tu
nhién, Màc dà chi rò, con ngudi là thue thè tu nhién. Diéu dd dugc thè
bién trudc bét d cbd con ngudi là mot tdn tai sinh vàt là "thue thè tu

654
nhién sdng"; dugc phù cho nhflng lue
lugng
tu nhién, nhflng lue
lugng
dd tdn tai trong con ngudi dudi hình thùc thién
bàm va
nàng lue, dudi
hình thùc nàng khié'u.
Mat khàc vdi tinh càch là thue thè tu nhién, gidng nhu thue vàt
va
dòng vàt con ngudi
chiù
ànb hudng bòi mói trudng tu nhién, bòi
nhflng ddi tugng tdn tai
ben
ngoài nò nhu nhflng ddi tugng khóng phu
thuóc vào con ngudi. Nbung nhflng ddi tugng à'y là nhflng ddi tugng
càn thiét, càn bàn
de thue
bién
va
khàng dinh nbflng
lue
lugng bàn
chat cùa con ngudi.
Khàng dinh mat tu nhién cùa bàn
chat
con ngudi, Màc vié't: con
ngudi là thue thè nhue

thè,
ed nhflng lue lugng tu nhién sinh dgng
bién thue, càm tinh,
ed
tình ddi tugng; diéu dd ed nghìa là con ngudi
ed nhflng ddi tugng bién
thue,
càm tinh làm ddi tugng cùa bàn
chat
cùa mình, cùa bièu bién cùa ddi sdng cùa mình, hoàe con ngudi ehi
ed thè bièu bién ddi sdng cùa mình
dira
trén nhflng ddi tugng bién
thue,
càm tình.
Là thue thè tu nhién, ddi sdng thè xàc
va
tinh thàn cùa con ngudi
gàn
lién
vdi gidi tu nhién, gidi tu nhién chinb là "thàn thè vd co" cùa
con ngudi, "thàn thè
ma
vdi nd con ngudi phài d lai trong
qua
trìnb
thudng
xuyén
giao
tièp de

tdn tai.
Nói
ràng ddi sdng thè xàc
va
tinh
thàn cùa con ngudi gàn lién vdi gidi tu nhién, ndi nhu thè chàng qua
chi ed nghìa
là
gidi tu nhién gàn lién vdi bàn thàn con ngudi, vi con
ngudi
là
mdt bd pbàn cùa gidi tu nhién"
(1,
tr.l35).
Con ngudi khdng
chi là
thue thè tu nhién, nd là
thue
thè tu nhién
ed
tfnh
ngudi, nghìa
là
thue thè tdn tai cho bàn thàn mình
va
do dd là
thue
thè
loài.
Ò

day,
Màc nhàn manh dèn bàn chat xà bòi cùa con ngudi,
theo Màc thì bàn chat con ngudi cùa tu nhién chi tdn tai ddi vdi con
ngudi xà hói. Gifla màt tu nhién
va
mat xà bòi cùa bàn chat con ngudi
khdng tàch rdi
nbau ma
thdng nhà't vdi nhau là tién
de
cho su tdn tai
cùa nhau
"Vi
chi ed trong xà bòi, tu nhién ddi vdi con ngudi mdi là
mot cài
kbàu
lién
he
con ngudi vdi con ngudi, mdi là
tòn
tai cùa con
ngudi ddi vdi ngudi khàc
va
tdn tai cuà ngudi khàc ddi vdi ngudi dd,
mdi là nhàn td sinh boat cùa bién thue con ngudi; chi
ed
trong xà bòi,'
tir
nhién mdi biéu bién ra
là

co sd cùa tdn tai ed tinh chat ngudi cùa
655
bàn thàn con ngudi. Chi
ed
trong xà bòi, tdn tai tu nhién cùa con ngudi
mdi là tdn tai ed tinh chat ngudi cùa con ngudi ddi vdi con ngudi
va
tu
nhién mdi trd thành con ngudi ddi vdi con ngudi. Nhu vày, xà bòi là
su thdng nhàt bàn chat dà
boàn
thành cùa con ngudi vdi tu nhién, su
phuc sinh chàn chinb cùa tu nhién, chù nghìa tu nhién dà dugc
thue
bién cùa con ngudi
va
chù nghìa nhàn dao dà dugc thue bién cùa tu
nbièn"(l,tr.l70).
Nhùng pbàn tieh cùa Màc cho thày dng dà khàng dinh
net dàc
trung trong bàn chat con ngudi là bàn
chat
xà bòi. Màc cho ràng mgi
boat dgng cùa con ngudi, ngay cà nhflng boat dgng
ma
trong trudng
hgp hièm ed con ngudi mdi
ed
thè thue bién su giao tié'p vdi ngudi
khàc déu là boat dgng xà bòi. Trong chuong Chù ngtua

cóng
san, khi
pbé pbàn chù nghìa cóng
san
thó
lo
thue bién
che
dd cdng
thè,
bién
ngudi dàn bà trd thành sd hOu xà
bòi va
sd
bìru
chung, Màc chi rò:
Quan he giùa ngudi dàn dng
va
ngudi dàn bà là là quan
he
tu nhién
nhàt cùa con ngudi vdi con ngudi.
Tu
tinh chat cùa mdi quan he dd
cQng
bóc lo
rò nhu càu cùa con ngudi dà trd thành nhu càu ngudi dèn
mùc dd nào. Quan he dd cho thày con ngudi dà trd thành "thue thè toc
loai"
ddi vdi mình dèn mùc dò nào, càn

cu
vào quan he dò
co
thè xét
doàn trìnb dò vàn
boa
chung cùa con ngudi. Nhu vày ngay trong mdi
quan he tu nhién nhàt cùa con ngudi là mdi quan he gifla ngudi dàn
dng
va
dàn bà dà thè bién rd con ngudi kbàc vdi con vàt
vi
con ngudi
là
thue
thè xà bòi.
Quan niém cùa Màc
ve
dàc trung xà boi cùa bàn
chat
con ngudi
trong tàc phàm này boàn toàn tuong ddng vdi luàn dièm cùa dng trong
luàn cuong
ve
Phoiobàc: Trong tinh bién thue cùa nd, bàn
chat
con
ngudi là tdng
boa
cùa càc mdi quan he xà bài. Tuy nhién, trong tàc

phàm Bdn thdo kinh té
-
triét hge, tu tudng này cùa dng cdn chua dugc
nhuàn nhuyén. Màc vàn
chiù
ànb hudng quan niém nbàn bàn cùa
Phoiobàc. Ong vàn dùng
kbài
niém
"toc
loai"
de
chi bàn
chat
con
ngudi. "Toc loai" là kbài niém thè bién mdt nói dung nhàt dinh trong su
thue bién tinh tieh cuc cùa bàn
chat
con ngudi. Trong tàc phàm Bdn
thdo kinh té - triét hgc nàm
1844,
Màc
su
dung kbài niém toc loai song
song vdi khài niém tha
boa.
Kbài niém tha
boa
chinb là kbài niém thè
656

bién su tiéu cuc cùa bàn ehà't con ngudi. Màc
su
dung hai khài niém dà
de md
tà su vàn dgng cùa bàn chat con ngudi. Òng
con
dùng kbài niém
này
de
thè bién tié'n trìnb phàt trién chung cùa lich
su
nhàn loai vdi tu
càch là su vàn dgng cùa bàn
chat
toc loai thóng qua tha
boa va lòt
bò
tha boa. Tuy nhién, trong tàc phàm Bdn thdo kinh té-triét hge 1844,
Màc chua di dèn tién trìnb phàt trién bién thue cùa bàn
chat
con ngudi.
Òng mdi chi dùng lai d tién trìnb phàt trién, sinh thành bàn chat
toc
loai
cùa con ngudi
ma
theo dd,
qua
trình sinh thành lich
su

cùa bién thue
con ngudi mdi chi dugc md tà nhu mot cài gì dò dà
co tu
trudc.
Nhflng pbàn tieh trén
day
cùa Màc là co sd
de
dng di dèn luàn dièm
khài quàt nhà't
ve
con ngudi "con ngudi là tu nhién ed tình chat ngudi"
(1,
tr.230). Luàn dièm này ed thè trìnb
bay
lai bang luàn dièm
ed
tinh
chat
kinh dièn
ve
con ngudi trong quan niém cùa triét hgc Màc: Con
ngudi là thue thè thdng nhà't giùa mat sinh hgc
va
mat xà bòi.
Nhflng pbàn tieh trén
day
cho thày quan niém
ve
con ngudi cùa

Màc khdng phài là con ngudi vdi tu càch là bién thàn cùa y niém tuyét
ddi,
bay con ngudi chung chung trùu tugng cùa Phoiobàc
ma
là con
ngudi tdn tai bién thue "Cd nghìa là tdn tai nhu là ddi tugng cùa càm
giàc,
tdn tai nhu là ddi tugng càm tình, nghìa là ed nhflng ddi tugng
càm tình d
ben
ngoài, nhflng ddi tugng cùa càm tình cùa mình. Tdn tai
càm tinh
ed
nghìa là dau khd"
(1,
tr.234).
Thuàt ngfl Dau khó xuàt phàt
tu
Phoiobàc, dng dà ly giài nd là
mdt hình
tbài
bièu bién
va
phuong thùc tàc dgng cùa mài trudng xung
quanb
va
thè gidi
ben
ngoài ddi vdi con ngudi. Màc ké thùa quan niém
dd cùa Phoiobàc

va sua
lai, md rdng nguyén tàc ed tinh chat kinh
nghiém "su dau khd" da vào dd cà thue tién xà bài, boat dgng eó mue
dich
cùa con ngudi nhàm nhàn thùc
va
cài tao thè gidi
ben
ngoài. Nhu
vày, nhflng quan niém cùa Màc
ve
bàn chat con ngudi dà cho thày
màc dù dng
su
dung nhùng khài niém truyén thdng cùa triét hgc ed
dièn
Due de
chi bàn chat con ngudi, nbung rd ràng dd cQng là phuong
phàp
de
Màc pbé pbàn quan niém cùa càc bàc tién boi ve con ngudi
va
khàng
dinh su khàc biét
ve
chat trong quan niém cùa dng vdi Héghen
va
Phoiobàc.
Nèu
nhu Phoiobàc, ddng nhà't tinh sinh hgc vdi bàn chat

con ngudi, tàch con ngudi ra kbòi ddi sdng xà hói cùa con ngudi, chi
657
mdi
de
càp dèn su tàc ddng cùa mài trudng tu
nhièn
vdi con ngudi, thì
Màc dà bd sung vào khièm khuyé't cùa Phoiobàc
bang
càch dàt con
ngudi trong ddi sdng bién thue cùa xà bòi. Vi vày, khi xàc dinh bàn
chat
con ngudi, Màc khdng tàp trung ngbién cùu càu trùc co thè cùa
con ngudi
ma
chù y dèn nhùng boat ddng cùa con ngudi.
Va
dà ehi ra
dugc dàc thù cùa boat dgng thue tién cùa con ngudi trong tdn tai cùa
mình, "ed nhién, con vàt cùng
san
xuàt. Nd xày dung td, cbd d cùa nd,
nhu con ong, con bài ly, con kién Nbung con vàt chi san xuàt cài
ma
bàn thàn nd hoàe con nd truc tièp càn dèn; nd
san
xuàt mdt càch phièn
dièn, trong khi con ngudi
san
xuàt mdt càch toàn dién, con vàt chi

san
xuàt khi bi chi phdi boi nhu càu thè xàc truc tié'p, cdn con ngudi thì
san
xuàt ngay cà khi khdng bi nhu càu thè xàc ràng bude".
Va
Màc
nhàn manh
"Sue
vàt chi tài
san
xuàt ra bàn thàn mình, cdn con ngudi
thì tài
san
xuàt ra toàn bd tu nhién" (1,
tr.l37).
Hon nfla, viéc tài san
xuàt cùa con ngudi khdng chi nhàm giài quyèt nbflng nhu càu vàt chat
ma
vi nhu càu tinh thàn. Do dd, theo Màc, "Con vàt chi xày dung theo
kicb thudc
va
nhu càu cùa loài nd,
con
con ngudi thì
ed
thè
san
xuàt
theo kicb thudc cùa bàt
cu

loài nào
va
d dàu cQng biét vàn dung bàn
chat ed hflu cùa mình vào ddi tugng; do dd con ngudi cQng xày dung
theo càc quy
luàt
cùa cài dep" (1,
tr.l37).
Theo Màc, boat dgng sinh
sdng cùa con ngudi kbàc vdi boat ddng sinh song cùa con vàt. Con vàt
tu ddng nhàt mdt càch truc tièp vdi boat dgng sinh sdng cùa nd, nò
kbòng pbàn biét mình vdi boat dgng sinh sdng à'y. Cdn boat ddng sinh
sdng cùa con ngudi là boat ddng
ed
y thùc. Chinb boat ddng sinh sdng
ed
y thùc này phàn biét con ngudi khàc vdi ddng vàt. Nhu vày, con
ngudi trong quan niém cùa Màc là con ngudi tdn tai bién
thufc
vdi
phuong thùc boat dgng dàc thù - boat dgng san xuàt.
Tu
su pbàn tieh cùa Màc
ve
bàn
chat
con ngudi, dng dà di dèn tién
doàn
ve
mdi quan he giùa khoa hge tu nhién

va
khoa hgc ve con
ngudi:
ve
sau khoa hgc tu nhién bao
bàm
trong nd khoa hge
ve
con
ngudi cQng nhu khoa hgc
ve
con ngudi bao bàm trong nd khoa hgc tu
nhièn. Dd
sé
là mdt khoa hge. Chùng ta dà thày su thién tài trong du
doàn cùa Màc, bdi
vi
ngày nay con ngudi dà trd thành ddi tugng
va
muc dich nghién cùu cùa moi
llnh
vuc khoa hoc.
658
2.
Quan niém cùa Màc
ve
bàn ehà't con ngudi là co sd
de
dng
khàng dinh trong diéu kién cùa nén

san
xuàt tu bàn chù nghìa, con
ngudi bi tha
boa,
bi dànb màt bàn chat chàn thue cùa mình. Su tha
boa
con ngudi trong chù nghìa tu bàn ed cài ngudn
tu
su tha
boa
lao ddng.
Lao dgng bi tha
boa
dàn dèn
san
phàm lao ddng, bàn thàn lao ddng trd
thành xa la, ddi làp vdi ngudi lao ddng. Hàu
qua
cùa su tha
boa
dd làm
cho "Bàn chat ed tinh loài cùa con ngudi - gidi tu nhièn cùng nhu tài
san tinh thàn ed tinh loài cùa con ngudi- bi bién thành mdt bàn chat xa
la vdi con ngudi, thành phuong tién
de
duy tri su tdn tai cùa cà nbàn
con ngudi. Lao ddng bi tha
boa
làm cho thàn thè cùa bàn thàn con
ngudi, cùng nhu gidi tu nhién d

ben
ngoài con ngudi, cQng nhu bàn
chat tinh thàn cùa con ngudi, bàn
chat
nhàn loai cùa con ngudi, trd
thành xa
la
vdi con ngudi. Ké't
qua
truc tièp cùa viéc con ngudi bi tha
boa
vdi
san
phàm lao dgng cùa mình, vdi boat dgng sinh song cùa
mình, vdi bàn
chat
ed tinh loài cùa mình, là su tha
boa
cùa con ngudi
vdi con ngudi" (1,
tr.l38).
Theo su phàn
tieh
cùa Màc thì trong diéu kién cùa nén
san
xuàt tu
bàn chù nghìa khdng chi ed ngudi lao dgng bi tha
boa ma
eà giai càp
tu san cùng bi tha

boa,
bdi vi trong xà
hai
dd ndi chung "lue lugng
khdng phài ngudi thdng tri tà't eà". Biéu bién dàc trung
va
phd bién
nhà't cùa
sue
manh "kbòng phài ngudi" dd, là su thdng tri cùa ddng
tién,"Néu tién là sgi
day
ràng bude
tdi
vdi ddi song con ngudi, vdi xà
hói,
vdi gidi tu nhién
va
vdi con ngudi thì tién chang le khdng phài là
sgi
day
cùa mgi sgi
day
bay sao? Nd chang le khdng tbàt nùt
va
coi
nùt mgi sgi
day
bay sao? Vày do dd, nd
ed

phài là phuong tién phd
bién de chia rè bay khdng? Nd qua tbàt là "tién
le"
chia
ré con ngudi
va là
phuong tién lién hgp tbàt su; nd là lue lugng hoà hgc cùa xa bài"
(I,
tr.212).
Va
két qua cùa
sue
manh dd là dàn dèn: "Su xuyén tac
va
su
làn Idn
tà't cà nhflng tbuòc tinh cùa con ngudi
va
cùa gidi tu nhién,
su két hgp nhflng cài kbòng thè két hgp dugc,-
sue
manh thàn thành à'y
cùa tién nàm trong bàn chat cùa nò, vdi tinh càch là bàn chat ed tinh
loài dà bi tha hoà, dang làm tha hoà,
va
tu tha
boa
cùa con ngudi. Nd
là nàng
lue

dà bi tha hoà cùa nhàn loai" (1, tr.213).
Màc cho ràng, tha hoà kinh té là nén tàng cùa mgi hình tbài tha
659
hoà, vi vày mudn xoà bd tha hoà con ngudi thì phài xoà bò dugc
eòi
ngudn cùa nd là tha hoà kinh tè. Trong tàc phàm này khi luàn giài ve
su tha hoà lao dgng ddng tbdi Màc ehi ra mdi quan
he
gifla lao ddng
tha hoà vdi sd hflu tu nhàn. Theo dd sd hflu tu nbàn vùa
là
két
qua
vùa
là nguyén nhàn cùa chinb lao ddng bi tha hoà, chi dèn giai doan phàt
trién cao nhà't cùa nd (CNTB), thì tha hoà lao ddng thè bién ra là ké't
qua
cùa
che
dà ehiém hflu tu nbàn tu bàn chù nghìa. Vi vày, "Cho nén
su xoà bd mdt càch tieh cuc
che
dà tu hflu vdi tinh càch
là
su khàng
dinh sinh boat cùa con ngudi
là
su xoà bd mdt càch
tieh
cuc mgi su

tha
boa,
nghìa là viéc con ngudi
tu
tdn giào,
già
dinh,
nhà nude quay
trd
ve
tdn tai ngudi, nghìa là tdn tai xà hdi cùa mình" (l,tr.l69). Màc
di sàu phàn tieh bàn
chat
con ngudi, su tha hoà lao ddng
va
tha hoà
con ngudi
tu
dd chi ra dugc tinh
chat
ddi khàng gifla giai càp tu
san va
giai càp cdng nhàn
va
ngudn gdc cùa su ddi khàng dò là do
che
dò
ehiém bìru tu nhàn
ve
tu

liéu san
xuàt.
Tu
dò òng di dèn tu tudng bét
sue
sàu sàc "su giài pbdng xà bòi khdi sd hflu tu nbàn , kbdi su nd
dich, trd thành hình thùc chinb tri cùa su giài pbdng cdng nhàn,
va
lai
vàn
de
d
day kbÒng
chi là su giài pbdng hg, vi su giài pbdng cùa ho
bao bàm su giài pbdng toàn thè loài ngudi;
va
sd
di
nhu thè là vi toàn
bd cài
che
dd nd dich loài ngudi ndi chung bao bàm trong quan he cùa
cdng nhàn vdi
san
xuàt
va
vi mgi quan he nd dich déu ehi là nhflng
bién thè
va
ké't qua cùa quan he à'y" (1,

tr.143-144).
Trong tàc phàm này, Màc cùng chi rd
de
xoà bd boàn toàn su tha
hoà
con
ngudi thì khdng chi giài pbdng con ngudi
ve
màt chinb tri
ma
phài giài pbdng toàn dién
va
triét
de
con ngudi trén tà't cà càc
llnh
vuc
cùa ddi sdng xà bòi. Do vày, càch mang
de
xoà bò su tha hoà dò chi
co
thè là càch mang
còng san
chù nghìa dua trén tà't eà tình tà't yèn
ve
kinh tè
va
chinb tri. Trén co sd ngbién cùu su vàn ddng cùa lao ddng
bi tha hoà
va

sd hùu tu nhàn, Màc di sàu tìm bièu su phàt trién cùa
lich su xà boi
va
rùt ra ké't luàn chù yèn
ve
su phàt trién cùa lich
su:
"Chù nghìa cóng
san
vdi tình càch là su xda bò
mot
càch tieh cuc che
dò tu hflu - su tu tha hoà à'y cùa con ngudi -
va
do dd vdi tinh càch là
su
ehiém
hiru mdt càch thue su bàn chat con ngudi bdi con ngudi va vi
con ngudi; do dd vdi tình càch là viéc con ngudi boàn toàn quay trd lai
660
vdi chình mình vdi tình càch là con ngudi xà bòi,
nghia
là
ed
tình
chat
ngudi- su quay trd lai này dién ra mot càch ed y thùc va
ed
giù lai tà't
eà su phong phù cùa su phàt trién trudc dd. Chù

ngbia
còng
san
nhu
vày, vdi tinh càch là chù nghìa tu nhién boàn bi, = chù nghìa nbàn
dao,
vdi tinh càch là chù nghìa nhàn dao boàn bi, = chù nghìa tu
nhién; nd là su giài quyèt thue su màu thuàn gifla con ngudi
va
tu
nhién, gifla con ngudi
va
con ngudi; là su giài quyèt thue su
cude
tranb
chàp gifla tdn tai
va
bàn chat, gifla su ddi tugng hoà
va
su tu khàng
dinh, gifla tu do
va
tà't yèu, gifla cà thè
va
loài. Nd là su giài quyèt càu
dd cùa
lich su va
nd biét ràng nd là su giài quyèt à'y" (1, tr.l67).
Tu tudng cùa Màc ve giài phdng con ngudi khdi tha hoà trong
tàc phàm này so vdi nhflng tàc phàm tbdi ky sau mang tinh

lac
quan
cùa "tuoi tré". Cùng gidng nhu Àng Ghen, Màc cho ràng chi càn xda
bd
che
dà tu hflu thì mgi hình tbài tha hoà sé tu dgng bién màt. Màc
mdi chi dùng d viéc dua ra mdt càch kbài quàt con dudng giài phdng
con ngudi kbdi tha hoà
ma cha
chi ra tién
de,
càch thùc cho su xoà
bd dd. Trong tàc phàm
He
tu tudng
Due,
ngay sau dd Màc
va
Àng
Ghen dà ed nhflng bd sung cho khièm khuyé't dd. Trong Bdn thdo
kinh té- triét hge nàm
1844,
Màc mdi chi vach ra nbflng
net
co bàn
ve
chat cùa
che
dd cdng
san

chàn chinb, chù chua ndi dèn càch thùc
td chùc
che
dd mdi dd.
Tàc phàm Bdn thdo kinh té - triét hgc nàm 1844 dugc Màc vié't
trong tbdi ky "tudi tré" cùa dng, vi vày nhiéu tu tudng cùa dng so vdi
tbdi ky sau cdn chua dugc boàn bi. Tuy nhién, né'u chùng ta dành càch
dànb già chung à'y cho nhflng tu tudng cùa Màc
ve
con ngudi thì ed
phàn phièn dién bdi le su phàt trién cùa chù nghìa Màc ve phuong dién
nhàn bàn hgc dà bàc bò diéu dò.
Va
"Nèu coi he và'n de nhàn bàn hgc
là
cài dàc trng cho chù nghìa Màc thì càn phài thùa nhàn ràng Bàn
thdo kinh té-triét hgc nàm 1844 là tàc phàm dà dat dèn dò trudng
thành
ve ly
luàn cùa C.Màc" (2, tr.48). Nhflng tu tudng cùa Màc
ve
bàn chat con ngudi,
ve
su giài pbdng con ngudi kbòi tha hoà mang
tinh thàn nbàn dao sàu sàc. Tu tudng dd se toà sàng nhu thè nào trong
thdi dai ngày nay, diéu dò dòi bòi
mot
su vàn dung sàng tao cùa nhflng
nhà Màc xit chàn chinb.
661

Tài
lièu
tham khào
1.
C.Mde
va
Ph.Àngghen, toàn tàp, tàp 42, Nxb. Chinb tri Qude
già,
HN, 1995.
2.
TS. Bùi Bà Linh. Quan niim cùa C.Mde, Ph.Àngghen vi con
ngudi
va
su nghiip giài phóng con ngudi, Nxb. Chình tri Qude
già,
HN,
2003.
3.
Lich su chù
ngliTa
Màc, tàp 1, Nxb. Chinb tri Qude
già,
HN,
2003.
662