Vai trò của người trí thức tiểu tư sản trên địa hạt văn hóa qua nhóm báo Thanh Nghị những năm 1939-1945

VAI
TRO
CUA
TRI
THQC
TIEU
TU
SAN
TREN
OIA
HAT
VAN
HOA
QUA
NHOM
BAO THANH
NGHI
NHQNGNAM
1939-1945
THS.
PHAM THU
Khoa Tieng Viet - DH KHXH&NV
1.
Boi canh
Ijch
sur
Viet Nam
nhOmg
nam 1939-1945
Lan song each mang vd san Viet Nam
tir

kbi cd Dang Cong san
Viet Nam
lanh
dao cd
lue
dang
len
cao ao at, cd kbi tam ling xudng.
Neu nhu cao trao each mang
1930-1931
la cudc tdng dien tap dau tien
thi cao trao each mang 1936-1939 la cudc tdng dien tap lan thir 2 cho
thing
Igi
eiia
Cach mang thang Tam sau nay.
Cach mang Viet Nam tien len mot chang dudng mdi quye't
liet
hon va cung ve vang hon. Do la giai doan van ddng giai phdng dan tgc
1939-1945.
Day la giai doan ma chien tranh the' gidi lan
thu"
hai bung
nd d chau Au, Phap
ciing
Anh la mot ben tham chie'n, con tai Vien
Ddng, bgn phat xit Nhat md rdng chie'n tranh
xam luge
Trung Qudc va
ngay cang de doa Ddng Duong. Tham chien chua duge bao

lau,
nude
Phap bi
Diic
chiem ddng. Lgi dung su that bai
eiia
Phap, phat xit Nhat
da dua quan vao Ddng Duong. Tir cudi thang 9 nam 1940, dan
toe
Viet Nam ta phai chiu canh "mot cd hai trdng".
Tir
chd la
thude
dia
eiia
Phap, nay
nude
ta
lai
phai chiu them ting ap
biie
eiia
phat xit
Nhat.
TiJt
nhung su kien
lich
sir tren, tinh hinh xa hdi Viet Nam cung
chiu anh hudng, keo theo
nhu'ng

bien ddi rd ret. Ndi len trong
Idng
xa
hdi Viet Nam la mau thuin gay git giira nhan dan Viet Nam va de
qudc Phap-Nhat. Mau thuin nay ngay cang trd nen quye't liet va dgi
ngay bung chay khdng gi cd the dap tit dugc. Trong do, tang
Idp
ti^u
tu san tri
thiic
Viet Nam, dac biet tri
thiJc
Ha Ndi cung chiu
tac
ddng
manh me
eiia
nhung bie'n ddng Lich sir trong
Idng
xa hdi Viet Nam
liic
694
nay. Hon
ai
het, ho
la lOp nguoi aac
biet nhay cam va nhiet huyet
each
mang. Cudn theo ddng lich sir, hg cung cd nhiing bie'n ddi manh va
phan hda sau sic trong

ITnh
vue van boa, tu tudng
Luc nay, Phap cung thuc hien nhieu bien phap, hinh
thiie
de tuyen
truyen, lira bip, phan ddng mang tinh hai mat. Mot mat chd'ng lai anh
hudng
eiia
Nhat, mat khac lai ngan chan phong trao
yeu nude
cua
nhan dan Viet Nam. Phap da thi hanh mot sd eai each van boa, the
thao cd tinh chat mua chude, lira bip, hudng vao gidi quan lai, cdng
chirc,
tri thirc, sinh vien nhim lam cho hg sao nhang nhiem vu
cliu
nude. Nhat rao riet tuyen truyen cho thuyet "Dai Ddng A", md trudng
day tieng Nhat, rdi trien lam, chieu phim Nhat, tan
diing
mgi hinh
thirc bao chi, phim anh, y te, thdng tin, du lich, tdn giao de tuyen
truyen, de cao chiing.
Trude
anh hudng
eiia Idi
tuyen truyen van boa nd dich ay, trong
Idng
xa hdi Viet Nam
eOng
xuat bien nhieu khuynh hudng phan ddng

kha
phiic
tap. Nhdm Pham Quynh tan duong
chii nghia
bao hoang, de
cao Khdng giao,
phue
hdi che do huong thdn muc nat.
Tuy nhien, cung xuat bien mot nen
van
boa dan tgc
each
mang ddi
lap vdi nen van boa phat xit thuc dan phan ddng do Dang Cong san
Ddng Duong va cae lue
lugng
tie'n bd cham
lo.
Du gap mudn van khd khan, sach bao
each
mang
vln
dugc xuat
ban va phd bie'n trong nhan dan, nhu bao "Viet Nam doe lap "; "Cd gidi
phdng";
"Citu
qudc
",
keu ggi doan ke't dan tgc, danh Phap dudi Nhat.
Dae biet vao nam 1943, Dang ta da cdng bd ban: "De

cuong
van
boa Viet Nam"- nhu mot bd dude sang trong dem lam
thiic
tinh va soi
dudng cho van boa dan tgc di
diing
hudng, tap hgp gidi van nghe
sT
tri
thiie yeu nude
hudng mgi boat ddng cua hg vao viee xay dung mot nen
van boa mdi.
2.
Nhom
Thanh Nghj va
va!
tro
cua
ngu'di
tri
thurc tleu
tu san
Viet Nam tren dia hat van hoa, xa hoi nhurng nam 1939 - 1945
Tir nam 1930 trd di, tren cai nen sdi ddng cua phong trao each
mang vdi su trudng thanh cua cac lue lugng xa hdi, su phong
phii
va
phitc
tap

eiia
sinh boat tu tudng, van minh phuong Tay dudi dang
cudng che cung da gdp phan thay ddi md hinh van hoa chinh thdng.
695
Lue nay d noi dd thi, dac biet
thii
dd Ha Ndi,
Id'i
sdng Au Tay da tran
vao va che ngu chdn thi thanh. Dieu nay da lam cho sinh boat bao chi
cang ngay cang cd
sir
thay ddi manh me. Ddi sdng cua ngudi tri thiic
tieu tu san Ha Ndi da quyet dinh vai trd quan trgng cua hg trong mgi
boat ddng van hoa, nghe thuat, bao chi, the' bien khuynh hudng tu
tudng
phiic
tap cua hg. Vai trd cua ddi nga nha bao ngay cang quan
trgng tren dia hat van hoa, do ddi ngu nhung ngudi lam bao ddng hon
nhieu. Trong pham vi bai viet nhd nay, chiing tdi mudn di sau tim
hie'u
vai trd cua tang
Idp
tri
thii:c
tieu tu san Viet Nam the hien qua nhdm
bao Thanh Nghi nhiing nam
1939-1945.
Day la giai doan lich sir xa hdi Viet Nam cd nhung bie'n ddng
manh me, cd nhu cau phat trien the

loai
tap chi chuyen nganh. Luc
nay,ddi
ngu tri thuc Tay hgc cung ddng dao hon vdi nhieu "ten tudi d
Phap ve" hon bin trudc day vdi
dii
cac chuyen mdn. Them mot loai
nha bao mdi
nu'a,
nha bao hgc gia, trudc kbi lam bao hg da la nhu'ng
hgc gia hoac cd chuyen mdn cao. Sd
Idn
nhung tri thiic va nha bao nay
tap trung
ehii
yeu trong cac nhdm bao va tap chi ndi tie'ng, trong dd cd
Thanh Nghi va Tri Tdn, nhu: Vu Dinh Hoe, Phan Anh, Dinh Gia
Trinh, Dd
Diic
Due,
Hoang Xuan Han, Dang Thai Mai (Thanh
Nglii),
va Nguyen Van To, Nguyen Tudng Phuong, Hoa Bang, Phan
Trin
Cbiic
(Tri Tdn).
Nhung tri thiic tieu tu san hay nhirng nha van, nha bao lue nay, du
la xuat than the' nao thi ciing phai sdng trong
Idng
xa hdi Viet Nam vdi

"mot cd hai trdng" Nhat-Tay, vdi mot mau thuin chung cua loan dan
tgc vdi bgn de' qudc xam luge. Bat
luan
la nha van, nha bao, hay nha
tho,
nha vie't kich gi thi trong bd'i canh dd, hg cung bi
bde
lot nhu
nhau. Nguyen Vy ke trong bai "Ddi sdng tinh thdn vd vat chat cua
van nghe
sT
tien
chie'n
" cd doan: " ngoai nhdm Tu lue van doan ra,
tat ca cac nha van khac deu ngheo thuc su ". Vi vay, hg da the hien
vai trd cua minh tren dia hat van boa, dd la vai trd tranh da'u cua chinh
nhung ngudi lam bao thdi thudc dia da ne'm trai du cay ding, nhgc
nhin: " Ai da theo dudi nghiep bao thdi Tay cai tri, tat phai ghi nhan
ring Tay bdp cd bao khdng kinh bang Nhat, Tay huge mom bao
nhung ngoai mat
vin
lam ra dan
chii
phan nao
cbii
Nhat thi khdng
oong do gi bet. Den day hdm trudc thi hdm sau bit
ludn
nhirng nha
696

Dao
CO iieng la
ehdng ddi rdi ke dd thiet lap che' dd kiem
duyet "'".
Lue nay kha nhieu td bao la cai cdng khai "ninh bg chinh quyen",
rdi mot sd td bao cua nhdm thanh nien ca'p tien chuyen phd bien khoa
hgc ky thuat thi tir nam 1940 cd mdt sd td bao dugc coi la thanh cdng
nhat trong ddng bao cdng khai hgp phap dd la Thanh Nghi va Tri Tan.
Nhu vay, ben canh mot sd tri thiic tieu tu san
"triim
chan" trudc thdi
cudc thi da sd nhung nha bao, nha van, nhung dai dien
eiia
gidi tri
thiic tieu tu san Ha Ndi da ndi len tieng ndi cua minh the hien vai trd
quan trgng cua minh tren dia hat van boa nghe thuat mdt
each
ra't
manh me. Hg khdng ngdi "nghe ngdng thdi cudc" ma manh dan ndi
len tie'ng ndi, quan diem, the hien khuynh hudng tu tudng cua gidi
minh qua bao chi.
Trong ddng bao chi cdng khai, hgp phap
liic
nay cd nhu'ng td bao
kheo "nguy trang" chii truong dich thuc cua nd. Cd nhirng td chuyen
bie'n ve thai do chinh tri trong dd td Tri Tdn so 1 ra ngay 03 thang 6
nam 1941, tuy rang tuyen bd "khdng ban viec chinh tri va khdng benh
vue thien ve mdt dang phai nao, chi rieng di con dudng van boa "
Tuy nhien, trong thuc te, "khdng the khdng ndi chuyen chinh tri" va
cung khdng the khdng dung cham den chinh tri. Va cung vi the', cac

nha bao cung khdng the khdng the hien quan diem cung nhu vai trd
quan trgng cua minh tren dia hat van boa. Vai trd nay, cd the nhan
dien kha rd qua nhung nhdm bao kha thanh cdng vao nam 1941 dd la
Thanh Nghi va Tri Tan.
Ngay 15 thang 5 nam 1941, tap chi Thanh
Nghi
ra so dau tien,
tren Manchette bao ghi rd: "Thanh Nghi Tuan bao, Nghi luan van
chuong khao
ciiu"
do
luat
su Vu Dinh Hoe lam
chii
nhiem, xuat ban
tai Ha Ndi. Mat sau trang bia
eiia
tap chi dii la chi ghi ra't gian di "do
mot nhdm thanh nien
chii
truong" nhung td bao da nhanh chdng dugc
du luan
chii
y vi tri thirc
eiia
nd da ndi bat trong vd sd nhirng td bao la
cai
liic
nay. Day la mdt tap chi cd trinh do cao, bai vd vie't nghiem
tiic,

kie'n thiic sau sic. Dac biet d day da tu hdi dugc nhirng cay
biit
Tay
hgc cd ten tudi trong ca
nude,
cd the ndi la dai dien, la bd mat cua gidi
'"VuBang-
"Bon mifoi
nam noi
Ido"
-^am chi
Tung
thir
- SG,
1969-Trang 112 va
221).
Tn'ch theo D5 Quang Hung "Lich su bao chi Viet
Nam
1865-1945" - trang 154 Nxb
DHQG HN - 2000.
697
tri thiic tieu tu san Ha Ndi, rdng hon la tren ca nude. Hg da the
hifin
dugc vai trd cua minh tren dia hat van boa, van hgc nghe thuat mot
each kha thanh cdng va xuat sic, nhu: Phan Anh, Duong
Diic
Hien,
Dang Thai Mai, Dd
Diic
Due,

Hoang Xuan Han, Dinh Gia Trinh, Trin
Van Giap, Vu Van Hien,
Nguyln
Van Td, Dao Duy Anh, Nguyen
Thien Lau
Cd the ndi ring trong thanh phan nhu'ng ngudi lam bao cd nhung
thanh nien
tri thire
tre nhiet huyet, cd tri thiic khoa hgc va chuyen mdn
cao.
Hg la nhirng ngudi yeu
nude
cd tam huye't, y thire dan tgc manh
me.
Hg da hgp thanh mdt "nhdm"- "Nhdm Thanh Nghi" khdng phai la
mot td
chiic
chat che ma nhu kieu mdt td
chiie
chinh tri xa hdi vdi dieu
le
va ndi quy dang hoang, hay tren co sd mdt giao
ude
ngam, mdt uy
thac kin dao kieu nhu "Nhdm tin
tire"
(Cdng san), hoac nhdm "Thanh
nien tien phong". Chinh tir tap chi Thanh Nghi, nhdm bao Thanh Nghi
da de ra "nhdm Thanh Nghi", nhiing tri thiic tieu tu san Viet Nam
nhirng ngudi lam bao cd tu tudng tien bd cap tien. Hg cdng khai the

hien vai trd, vi tri quan trgng
ciia
minh qua
cay
but, tren dien dan bao
chi,
van hgc nghe thuat.
Cd the ndi, qua 4 nam tdn tai vdi 120 sd bao (sd cudi ciing ngay
11/8/1945), td bao
ciia
nhdm Thanh Nghi qua su cam boa, giae ngo
cua each mang, cua Dang ta da thanh noi tap hgp tri thiic. Nhieu nhan
vat sang lap, nhu:ng cay
biit chii
lue da trd thanh nhu:ng nhan vat chinh
tri.
Ngay 30/6/1944, dugc su chi dao va
giiip
dd cua Dang Cdng san
Ddng Duong va Mat tran Viet Minh, Dang Dan
chii
Viet Nam dugc
thanh lap, trong dd cd vai trd quan trgng
ciia
"nhdm Thanh Nghi" nhu
Duong
Diic
Hien,
Cii
Huy Can Sau nay, trong Qudc dan Dai hdi Tan

Trao (8/1945), hai dng nay dugc bau vao Uy ban Giai phdng dan tgc
Trung uong. Ve sau nay, nhdm Thanh Nghi cung ddng gdp nhieu nhan
vat
chii
ehd't cho cac bao
eiia
Dang, nhu: Phan Anh, Vu Dinh Hoe, D6
Diie
Due, Dao Duy Anh, Vu Van Hien
Cd the ndi, ndi dung td Thanh Nghi chinh la tie'ng ndi cua ting
Idp
thanh nien tri thiic tu san cap tien, dang khao khat tim dudng da'u
tranh giai phdng dan tgc.
Trong cudc da'u tranh quyet liet va manh me tren van dan va tren
binh dien bao chi,
nhu:ng
ngudi tri thiic Tieu tu san Viet Nam da ndi len
698
tieng ndi cua minh
khi
da dugc nga'm tu tudng
each
mang vd san, da
duoc cam hoa, hg da vat
Idn
di xa rdi y
thii'c
he tu tudng tu san phan
ddng, di theo khuynh hudng tu tudng tie'n bd - tu tudng each mang vd
san xa hdi

chii
nghia.
Chinh hg da giii vai trd va vi tri cue ky quan
trgng, la lue lugng
ciia
each mang giai phdng dan tgc, thiic day cudc
van ddng giai phdng dan tgc phat
tri^n,
gianh thing lgi hoan toan.
Tren van dan va tren dia hat bao chi, Thanh Nghi cung dat dugc
nhirng thanh cdng dang ke. Cac bai viet cd ndi dung phong
phii,
vdi
but phap nhe nhang nhung rat eo ban, da dat dugc tinh tri tue cao va
phuong phap trinh bay cung rat hien dai. Kho tang tri thiic va hgc
thuat ma td bao dem lai rat
Idn
va huu ich. Vdi ndi dung khao
ciiu
ve
cac che do chinh tri, kinh te', giao due, lich sii dan tgc va nhat la ve
ITnh vue
van boa nghe thuat, tap chi nay da cd nhung
bude
tien dai
ve tu tudng hgc thuat, ve luat phap, ve tu tudng dan
chii
tu san phuong
Tay Dac biet la cd nhu'ng cay
biit

chuyen vie't ve
"Tie'p xiic
vdn hda
Ddng Tdy
".
Tren tap chi nay hg da the hien nhu'ng bude tien dai ve tu
tudng, van hoa, van hgc. Cd bai viet ve phap luat ciia Phan Anh, Vii
Dinh Hoe,
VO
Van Hien, cd nhung bai ve nen dan chu cac nude Au
My. Cd nhung suy
nghi
chua han
phii
hgp vdi tinh hinh
nude
nha sau
nay song la nhung suy
nghi
cap tien. Thanh
Nghi edn
de cap tdi nhirng
van de xa hdi cu the nhu: Cham lo giao due thanh nien, nen giao due
hien thdi, dac biet la len an thuc dan Phap, quan phiet Nhat gay ra nan
ddi dang hoanh hanh
liic
bay gid.
Thanh
Nghi
va thuc

cha't
la tang
Idp
tieu tu san tri
thiie
ca'p tie'n
trong nhdm da the hien dugc vai trd tuyen truyen phan anh ca giao
due
nhan dan va ca phan ddi chinh quyen quan phiet
liic
dd tren mat bao.
Song tie'ng ndi
ciia
hg cung edn bde
Id
nhirng han
che"
bieu hien su
ngay tho ve chinh tri nhu vui miing, hoan hi vdi su thanh lap chinh
phu
TrSn
Trgng Kim, coi la
nude
ta da cd "Ddc lap thuc su", vi vay
keu ggi dan chiing can phai lien hiep vdi chinh
phu*'\
Tap chi Tien Phong, sau Cach mang thang Tam da cir hdi van hoa
ciiu
qudc phe binh: "Nhdm Thanh Nghi la mot sd tri thiic tu san bam
lay dudng

Id'i
phat xit, cd ging dung hoa nhung gia tri tu san vdi chii
nghia "Petin"" (Sd 1 ra ngay
10/11/1945).
Nhan xet nay khdng hoan
'" NhOng
dieu kien di xay
dicng
nen doc lap - Thanh Nghi
s6
107 ngay 5/5/1945.
699
toan diing vdi ban chat cua Thanh Nghi nhung cd y nghia nha't dinh ve
nhan thiic lich sir*". Tuy da the hien dugc vai trd va vi tri, khing dinh
dugc tie'ng ndi
ciia
minh tren dia hat bao chi, song tang
Idp
tri thiie
tieu tu san Viet Nam, diing nhu ddng chi Trudng Chinh nhan dinh
trong tac pham:
"Chii
nghia Mac va van boa Viet Nam"; " Cac nha
van trong nhdm Thanh Nghi khdng nhan rd dugc thdi menh
ciia
van
boa Viet Nam, cung khdng the ddng ndi vai trd lanh dao van boa va
nhat dinh ngudn van cua hg se can neu hg khdng tu bdi bd bang "van
boa vd
san"*^'.

Ke't luan: De tim bieu sau sic va day du ve vai trd, vi tri cung nhu
nhu'ng khuynh hudng tu tudng cua giai cap tieu tu san tri thiic d Viet
Nam trong nhirng
thap
nien 30 - 40 cua the' ky XX can phai cd
sir
dau
tu va khao sat mdt khdi lugng bao chi cang nhu tap chi va hdi ky
ciia
nhung hgc gia tri thiic cd ten tudi thdi ky nay.
Trong pham vi mdt bai bao cao khoa hgc nhd, chiing tdi chua cd
dip de gidi thieu mdt each chi tiet nhung tu lieu da khao sat dugc tren
mat bao
eiia
Thanh Nghi cung nhu
ciia
ca nhdm bao Tri Tan.
O
day
chiing tdi chi xin gidi thieu chung ve hoan canh lich sir, xuat
xii ciia
td
tap chi va nhdm Thanh Nghi vdi mong mudn
neu
mdt vai y tudng
nghien
eiiu
cung nhu khao sat nhung chuyen bie'n
pbire
tap

eiia
khuynh
hudng tu tudng
eiia
tang lop tieu tu san tri thiie Viet Nam va vai tro
quan trgng
ciia
hg tren dia hat van boa, bao chi va nghe thuat, ke ca
nhirng ban che' mang tinh chat quy luat tat ye'u.
Ca Thanh Nghi va Tri Tan (ra ddi sau Thanh Nghi chua tdi mot
thang) deu mang mot ndi dung "cap tie'n" cung nhu nhu'ng ban che
gidng nhau. Song hai td tap chi nay cd the duge coi la tam long, la
nhiet huyet cua nhirng tri thiic tieu tu san Viet Nam giau
Idng
yeu
nude,
cd tam giu lay hdn cua nude qua viec nghien
ciiu,
tuyen truyen
truyen thdng lich sir, van hoa, dan tgc Viet Nam. Tuy cd su phan hoa
trong gidi bao chi song dai da sd tang
Idp
tri thiic tieu tu san Viet Nam
trong
lang
bao da hudng theo eon dudng sang - con dudng van hoa
v6
san, tranh con dudng tu san phan ddng. Theo con dudng each mang
v6
san, khdng tham gia chinh

phii bii
nhin than Nhat
Trin
Trgng Kim, ho
'"
Theo D6 Quang Hung,
Sdd,
tr. 176.
'^'
Truong Chinh - Ve vdn hod
nghe
thuat, tr. 8, Nxb. VH 1976, tr. 44.
700
da gdp phan vao
viec
bao ve, co
oa,
tuyen
truy6n
cho nen van hoa
truyen thdng cua dan tgc, tuy quan
diim,
each
nhin con thii cuu va cd
it
nhi^u
han che'.
Tai lieu tham khao
1.
Bdo Thanh Nghi (15/5/1941).

2.
va
Dinh Hoe, Hdi ky Thanh Nghi - Nxb. Van hgc
(1997).
3.
Dd Quang Hung - Lich
su^
bdo chi Viet Nam 1965- 1945 (Nxb.
DHQG Ha Ndi, 2000).
4.
Nguyen Vy, Vdn thi
si
tien chie'n (Hdi ky van hgc- Nxb. Hdi
Nha van Ha Ndi, 1994).
5.
Lich sit can hien dai
Viet Nam
(Tap bai giang - Thac
si
Pham
Thu - Khoa Tie'ng Viet va Van hda Viet Nam cho ngudi nude
ngoai, 2004).
701