BÀI GIẢNG MÔN KINH TẾ CHÍNH TRỊ CHỦ NGHĨA TƯ BẢN HIỆN ĐẠI

05/03/2010
05/03/2010
1
1


CNTB tự do cạnh tranh
CNTB độc quyền
(CNTB hiện đại)
CMTS
Hà Lan
1566
Đầu
TK
XX
C.Mac
F.Angghen V.I. Lenin Đến nay
05/03/2010
05/03/2010
2
2


CHỦ NGHĨA TƯ BẢN
CHỦ NGHĨA TƯ BẢN
HIỆN ĐẠI
HIỆN ĐẠI
TS. Nguyễn Quốc Dũng
TS. Nguyễn Quốc Dũng

05/03/2010
05/03/2010


3
3
Kết cấu bài giảng
Kết cấu bài giảng
I. Luận điểm của V.I Lenin về những đặc
điểm của của CNTB độc quyền (CNTB
hiện đại)
II. Chủ nghĩa tư bản độc quyền nhà nước
– một biểu hiện mới của CNTB độc
quyền
III. Vị trí lịch sử của CNTB
05/03/2010
05/03/2010


4
4
I. Luận điểm của V.I Lenin về những
I. Luận điểm của V.I Lenin về những
đặc điểm của CNTB độc quyền
đặc điểm của CNTB độc quyền
1. Tích tụ sản xuất, tập trung sản xuất và
sự hình thành tổ chức độc quyền
05/03/2010
05/03/2010

5
5
a.
a.
Một số khái niệm
Một số khái niệm
- Tích tụ sản xuất:
Là sự tăng lên về
quy mô sản xuất
(vốn, số công
nhân, hàng hóa,
dịch vụ…) bằng
con đường tích lũy
trong nội bộ sản
xuất. Kết quả làm
xuất hiện những xí
nghiệp khổng lồ.
05/03/2010
05/03/2010


6
6
a.
a.
Một số khái niệm
Một số khái niệm
-
Tập trung sản xuất:

Là sự tăng lên về quy
mô sản xuất (vốn, số
công nhân, hàng hóa,
dịch vụ…) bằng con
đường hợp nhất sản
xuất. Kết quả làm
xuất hiện những xí
nghiệp khổng lồ
05/03/2010
05/03/2010


7
7
- Nguyên nhân của tích tụ
- Nguyên nhân của tích tụ
và tập trung sản xuất
và tập trung sản xuất
- Nguyên nhân
Bùng nổ
Cuộc CM KHCN
Cạnh tranh
ác liệt
Khủng hoảng
Kinh tế
05/03/2010
05/03/2010


8

8
Tự do c. tranh
Tích tụ SX,
Tập trung sx
Cạnh
tranh
Khủng
hoảng
kinh tế
KHCN
Độc quyền
b. SỰ HÌNH THÀNH TỔ CHỨC ĐỘC QUYỀN
05/03/2010
05/03/2010


9
9
- Khái niệm
- Khái niệm
•
Là tổ chức liên minh
các nhà tư bản hoặc
nhà nước tư bản
nhằm khống chế các
hoạt động sản xuất
kinh doanh để từ đó
thu lợi nhuận độc
quyền cao
05/03/2010

05/03/2010
10
10


05/03/2010
05/03/2010


11
11
- Nguyên nhân dẫn tới độc quyền
- Nguyên nhân dẫn tới độc quyền
Tích tụ &
tập trung
sản xuất
phát triển
Số lượng các XN
Tư bản giảm tương đối
Thế và lực của từng
XN tăng tuyệt đối
Tổ chức
độc quyền
Mặc dù
ĐQ ra đời từ
cạnh tranh. Song
ĐQ vẫn không
thủ tiêu được
cạnh tranh
05/03/2010

05/03/2010


12
12
Conglomerate
Tổ chức
độc quyền
Concern
Consortium
Trust
Cartel
Syndicate
Đầu tư thị trường CK và Tài chính
Cả liên kết dọc và ngang.
Pham vi h/đ quốc tế
Hình thức liên kết dọc của các
tổ chức độc quyền khác nhau
(cả carter, syndicate, trust) trên
phạm vi quốc tế
Việc sản xuất, lưu thông đều do
ban quản trị quản lý
Việc lưu thông do ban quản trị
chung đảm nhận
Thỏa thuận về lưu thông (giá cả,
qui mô, thị trường tiêu thụ …
- NHỮNG HÌNH THỨC
CỦA TỔ CHỨC
ĐỘC QUYỀN
05/03/2010

05/03/2010


13
13
2. TƯ BẢN TÀI CHÍNH & ĐẦU SỎ TÀI CHÍNH
Tổ chức
độc quyền
ngân hàng
Tổ chức
Độc quyền
công nghiệp
(Đầu sỏ TC)
Tư bản tài chính
Tổ hợp
công nghiệp
quân sự
Ngân
hàng nhỏ
Phá sản
Sát nhập
Cạnh tranh khốc liệt
a. Bản chất
05/03/2010
05/03/2010


14
14
b. Sự thống trị của TB tài chính

b. Sự thống trị của TB tài chính
1. Chế độ tham dự
2. Chế độ ủy nhiệm
05/03/2010
05/03/2010


15
15
3. Xuất khẩu tư bản
3. Xuất khẩu tư bản
a. Bản chất:
xuất khẩu
giá trị
nhằm
chiếm
đoạt giá
trị thặng
dư (đầu
tư vốn ra
nước
ngoài)
QG A
(T)
QG B
(…H’ – T’)
Giá trị (tiền, TLSX…)
XK TB khác XK hàng hóa
XK TB khác XK hàng hóa
05/03/2010

05/03/2010


16
16
Xuất khẩu
hàng hóa:
xuất khẩu
giá trị
nhằm
thực hiện
giá trị
thặng dư
QG A
(H’)
QG B
(…T’)
Hàng hóa, dịch vụ…
05/03/2010
05/03/2010


17
17
b. Nguyên nhân của XK tư bản
b. Nguyên nhân của XK tư bản
Nền KT tư bản phát triển mạnh mẽ làm
cho tích lũy tư bản ngày càng lớn do đó
làm xuất hiện tình trạng thừa tư bản, trong
khi đó do cạnh tranh, khan hiếm nguyên

liệu, sức lao động… nên P’ giảm. Điều
này đưa đến xuất khẩu tư bản
05/03/2010
05/03/2010


18
18
C. NHỮNG HÌNH THỨC CỦA XUẤT KHẨU TƯ BẢN (1/3)
Xuất khẩu
tư bản
Trực tiếp
(FDI)
Gián tiếp
(ODA)
Mục tiêu
Kinh tế
Chính trị
Căn cứ vào tính chất
Đầu tư XKTB
05/03/2010
05/03/2010


19
19
C. NHỮNG HÌNH THỨC CỦA XUẤT KHẨU TƯ BẢN (2/3)
Xuất khẩu
tư bản
Xuất khẩu

tư bản
nhà nước
Xuất khẩu
tư bản
tư nhân
Kinh tế
Chính trị
Quân sự
Hướng vào
các ngành
thuộc kết cấu
hạ tầng
Tạo điều kiện
cho tư bản
tư nhân
Yêu cầu các nước
phụ thuộc về chính trị
-
Đặt căn cứ QS
- Khối LM quân sự
Ngành chu chuyển vốn
nhanh và lợi nhuận
độc quyền cao
Công ty
xuyên quốc gia
Căn cứ vào chủ thể
XKTB
05/03/2010
05/03/2010

20
20
C. NHỮNG HÌNH THỨC MỚI XUẤT KHẨU TƯ BẢN (3/3)
Xuất khẩu
tư bản
Các nước
phát triển
Các nước
lạc hậu
-
Đáp ứng nhu cầu
tiêu dùng cao cấp
-
Nhu cầu phát triên nền
kinh tế tri thức
- Khai thác chi phí thấp
- Bán công nghệ lạc hậu
Căn cứ vào hướng
XKTB
05/03/2010
05/03/2010


21
21
4. Sư phân chia thế giới về KT giữa
4. Sư phân chia thế giới về KT giữa
các tổ chức độc quyền quốc tế
các tổ chức độc quyền quốc tế

a. Bản chất:
Thực chất là sự phân chia thị trường thế
giới của các tổ chức độc quyền quốc tế
và các nước
b. Nguyên nhân:
Đảm bảo XKTB được an toàn và có hiệu
quả
c. Biểu hiện: EU, ASEAN, AFTA, APEC…
05/03/2010
05/03/2010


22
22
5. Sự phân chia thế giới về lãnh thổ
5. Sự phân chia thế giới về lãnh thổ
giữa các nước đế quốc
giữa các nước đế quốc
a. Bản chất:
Thực hiện các cuộc chiến tranh xâm
lược của các nước đế quốc
b. Nguyên nhân:
Giải quyết 2 vấn đề cốt tử của nền kinh
tế tư bản: Nguyên liệu và thị trường
05/03/2010
05/03/2010


23
23

NHỮNG ĐẶC ĐIỂM CỦA CNTB ĐỘC QUYỀN
CNTB
tự do
cạnh tranh
KHKT
Cạnh
tranh
Khủng
hoảng
KT
Tích tụ
Tập trung
SX
Tổ chức
độc quyền
ĐQ
Công nghiệp
ĐQ
Ngân hàng
TBTC
Đầu sỏ TC
XKTB
Phân chia
thế giới
về lãnh thổ
Phân chia
thế giới
về KT
05/03/2010
05/03/2010

24
24
Nhà nước TS
Tổ chức
độc quyền
CNTB
độc quyền
Nhà nước
Phục vụ lợi ích
của tổ chức độc quyền
Phục vụ lợi ích
của nhà nước tư sản
Giải quyết mâu thuẫn
của CNTB
II. CNTB ĐỘC QUYỀN NHÀ NƯỚC
+
Phụ
thuộc
1. Bản chất
05/03/2010
05/03/2010


25
25
II. CNTB ĐỘC QUYỀN NHÀ NƯỚC
Sức mạnh
độc quyền

tư nhân
CNTB
Độc quyền
Nhà nước
Sức mạnh
Nhà nước
Tư sản
Là quan hệ KT chính trị xã hội
1. Bản chất