Những giải pháp xây dựng và phát triển đội ngũ giáo viên tại trường phổ thông trung học cơ sở Hồng Hải Thành phố Hạ Long trong giai đoạn hiện nay
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1.09 MB, 83 trang )
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA SƯ PHẠM
NGUYỄN KIM LIÊN
NHỮNG GIẢI PHÁP XÂY DỰNG VÀ PHÁT TRIỂN ĐỘI
NGŨ GIÁO VIÊN
TẠI TRƯỜNG PHỔ THÔNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HỒNG
HẢI
THÀNH PHỐ HẠ LONG TRONG GIAI ĐOẠN HIỆN NAY
TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SỸ QUẢN LÝ GIÁO DỤC
CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ GIÁO DỤC
MÃ SỐ: 60.14.05
HÀ NỘI - 2006
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA SƯ PHẠM
NGUYỄN KIM LIÊN
NHỮNG GIẢI PHÁP XÂY DỰNG VÀ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ
GIÁO VIÊN TẠI TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HỒNG HẢI
THÀNH PHỐ HẠ LONG TRONG GIAI ĐOẠN HIỆN NAY
TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SỸ QUẢN LÝ GIÁO DỤC
Chuyên ngành: QUẢN LÝ GIÁO DỤC
Mã số: 60.14.05
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC
PGS TS. ĐẶNG XUÂN HẢI
HÀ NỘI - 2006
MỤC LỤC
Mở đầu ...................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài .................................................................................... 1
2. Mục đích nghiên cứu .............................................................................. 3
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ........................................................ 3
4. Giả thuyết khoa học ................................................................................ 4
5. Nhiệm vụ nghiên cứu ............................................................................. 4
6. Phạm vi nghiên cứu ................................................................................ 4
7. Phương pháp nghiên cứu ........................................................................ 4
8. Cấu trúc luận văn.................................................................................... 5
Chương 1: Cơ sở lý luận của đề tài ......................................................... 6
1.2. Một số lý luận liên quan đến vấn đề nghiên cứu .................................. 7
1.2.1. Các khái niệm công cụ...................................................................... 7
1.2.1.1. Đội ngũ giáo viên .......................................................................... 7
1.2.1.2. Phát triển đội ngũ giáo viên ......................................................... 10
1.3. Vài nét về Giáo dục Phổ thông và những đăc trưng của đội ngũ giáo
viên trường Trung học cơ sở .................................................................... 15
1.3.1. Vài nét về Giáo dục Phổ thông và Trung học cơ sở ........................ 15
1.3.2. Chất lượng đội ngũ giáo viên Trung học cơ sở ............................... 16
1.3.3. Số lượng đội ngũ giáo viên ............................................................. 19
1.3.4. Cơ cấu đội ngũ giáo viên ................................................................ 19
1.3.5. Các phương pháp nghiên cứu nội dung phát triển đội ngũ giáo viên22
1.3.5.1. Các phương pháp theo tiếp cận quản lý nguồn nhân lực. ............. 22
1.3.5.2. Tiếp cận thực tiễn tổ chức ............................................................ 24
1.4. Phương pháp và giải pháp phát triển đội ngũ giáo viên trường Trung
học cơ sở .................................................................................................. 26
78
1.4.1. Phương pháp phát triển đội ngũ giáo viên Trung học cơ sở ............ 26
1.4.1.1. Các phương pháp giáo dục, vận động, tuyên truyền ..................... 27
1.4.1.2. Các phương pháp hành chính ....................................................... 28
1.4.1.3. Các phương pháp kinh tế ............................................................. 29
1.4.2. Giải pháp phát triển đội ngũ giáo viên Trung học cơ sở .................. 30
Chương 2: Thực trạng phát triển đội ngũ giáo viên của một số trường
Trung học cơ sở ở Hạ Long và trường Trung học cơ sở Hồng Hải ..... 34
2.1. Khái quát về tình hình địa lý- kinh tế của thành phố Hạ long............. 34
2.2. Vài nét về phát triển văn hoá - giáo dục đào tạo của địa phương ....... 35
2.2.1. Vài nét về phát triển giáo dục Phổ thông cơ sở ở thành phố Hạ Long
................................................................................................................. 36
2.2.2. Thực trạng quản lý đội ngũ ở các trường Trung học cơ sở Thành phố
Hạ Long ................................................................................................... 37
2.2.3. Khái quát quá trình xây dựng và phát triển nhà trường Trung học cơ
sở Hồng Hải thành phố Hạ Long .............................................................. 41
2.2.3.1. Vài nét về trường Trung học cơ sở Hồng Hải .............................. 41
2.2.3.2.Tổ chức bộ máy quản lý và đội ngũ giáo viên của trường ............. 42
2.3. Mục tiêu và các chỉ tiêu phát triển của trường Trung học cơ sở Hồng
Hải trong giai đoạn hiện nay..................................................................... 48
Chương 3: Một số giải pháp chủ yếu nhằm phát triển đội ngũ giáo viên
trường Trung học cơ sở Hồng Hải trong giai đoạn hiện nay ............... 52
3.1. Căn cứ xác định các giải pháp phát triển đội ngũ giáo viên trường
Trung học cơ sở........................................................................................ 52
3.2. Nhóm biện pháp liên quan đến thực hiện chủ trương chuẩn hoá giáo
viên .......................................................................................................... 53
79
3.2.1. Biện pháp 1: Quán triệt nhận thức “chuẩn hoá” đối với đội ngũ giáo
viên Trung học cơ sở trong giai đoạn mới cho mọi thành viên của nhà
trường....................................................................................................... 53
3.2.2. Biện pháp 2: Kế hoạch hoá việc nâng chuẩn cho đội ngũ giáo viên 55
3.2.3. Biện pháp 3: Nâng cao ý thức về vai trị người giáo viên Phổ thơng
trong giai đoạn hội nhập hiện nay. ............................................................ 56
3.2.4. Biện pháp 4: Bồi dưỡng kiến thức kỹ năng đổi mới phương pháp dạy
học ........................................................................................................... 58
3.3. Nhóm biện pháp phát triển đội ngũ theo tinh thần phát triển nguồn
nhân lực ................................................................................................... 60
3.3.1. Biện pháp 5: Biện pháp quy họạch đội ngũ ..................................... 60
3.3.2. Biện pháp 6: Biện pháp sử dụng đội ngũ ........................................ 61
3.3.3. Biện pháp 7: Biện pháp tạo môi trường phát triển đội ngũ .............. 62
3.3.4. Biện pháp 8: Lôi cuốn các lực lượng xã hội, lực lượng giáo dục khác
tham gia vào việc xây dựng môi trường hoạt động của giáo viên ............. 63
Kết luận và khuyến nghị ........................................................................ 69
1. Kết luận ................................................................................................ 69
2. Khuyến nghị ......................................................................................... 72
Tài liệu tham khảo ................................................................................. 74
80
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
STT
Chữ viết đầy đủ
Chữ viết tắt
1
GV
:
Giáo viên
2
HS
:
Học sinh
3
THCS
:
Trung học cơ sở
4
GD
:
Giáo dục
5
PP
:
Phương pháp
6
GD&ĐT
:
Giáo dục và đào to
7
PTTH
:
Ph thụng Trung hc
8
PPDH
:
Ph-ơng pháp dạy học
81
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Đất nước ta đang chuyển sang thời kỳ phát triển mới, đó là thời kỳ
cơng nghiệp hố hiện đại hố đất nước. Trong bối cảnh hội nhập, với xu thế
tồn cầu hóa, cùng với nền kinh tế tri thức, sự bùng nổ của công nghệ thơng
tin, nước ta có những thách thức, cũng như vận hội mới. Đảng và nhà nước
ta đã chọn giáo dục - đào tạo, khoa học - công nghệ là “quốc sách hàng đầu”,
phát huy yếu tố con người, coi con người là “vừa là mục tiêu, vừa là động
lực của sự phát triển”. Hiến pháp nước cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt nam
năm 1992 đã ghi “Giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu”. Và mục tiêu
của giáo dục nước ta là “Đào tạo con người Việt nam phát triển tồn diện, có
đạo đức tri thức, sức khỏe thẩm mỹ và nghề nghiệp, trung thành với lý tưởng
độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, hình thành và bồi dưỡng nhân cách,
phẩm chất và năng lực của công dân, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp xây
dựng và bảo vệ tổ quốc”. [5; tr19]
Mục tiêu của của giáo dục Trung học cơ sở là: “Nhằm giúp học sinh
củng cố và phát triển những kết quả của giáo dục tiểu học, có học vấn Phổ
thơng ở trình độ cơ sở và những hiểu biết ban đầu về kỹ thuật và hướng
nghiệp để tiếp tục học Trung học Phổ thông, trung cấp, học nghề hoặc đi
vào cuộc sống lao động. [5; tr 22]. Để thực hiện được mục tiêu GD, địi hỏi
phải có rất nhiều yếu tố, trong đó có đội ngũ GV. Nghị quyết hội nghị ban
chấp hành Trung ương 2 khoá VIII đã khẳng định “Giáo viên là nhân tố
quyết định chất lượng giáo dục và được xã hội tôn vinh”.
Trong thời đại hiện nay khi mà nguồn gốc của sự giàu có và phát
triển tồn diện của một đất nước khơng chỉ là tài nguyên, vốn kỹ thuật mà
1
yếu tố ngày càng trở nên quyết định chính là nguồn lực con người, tiềm
năng và năng lực sáng tạo con người. Do đó việc xây dựng và phát triển đội
ngũ giáo viên của ngành GD- ĐT nói chung và đội ngũ giáo viên trường
Trung học cơ sở nói riêng là vấn đề quan trọng và cấp bách trong giai đoạn
hiện nay. Chỉ thị 40 - CT/ TW ngày 15/6 2004 của ban bí thư Trung ương
Đảng về việc “Xây dựng, nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo và cán bộ
quản lý giáo dục giai đoạn 2005- 2010”, trong đó mục tiêu tổng quát nêu:
“Xây dựng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục được chuẩn hoá,
đảm bảo chất lượng đủ về số lượng, đồng bộ về cơ cấu, đặc biệt chú trọng
nâng cao bản lĩnh chính trị, phẩm chất, lối sống, lương tâm, tay nghề của
nhà giáo, thông qua việc quản lý, phát triển đúng định hướng và có hiệu
quả sự nghiệp giáo dục để nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực;
đáp ứng những đòi hỏi ngày càng cao của sự nghiệp mạnh cơng nghiệp
hố, hiện đại hố đất nước”.
Từ những vấn đề trên đã đặt ra cho ngành GD- ĐT một nhiệm vụ vô
cùng quan trọng và bức bách là nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên.
Chất lượng và hiệu quả giáo dục của nước ta trong những năm gần đây tuy
đã có những bước khởi sắc, nhưng chưa đáp ứng được với u cầu của thời
kỳ cơng nghiệp hố - hiện đại hố và cơng nghệ thơng tin hiện nay. điều đó
đã được chỉ rõ trong nghị quyết trung ương II khoá VIII của Ban chấp hành
Trung ương Đảng: “Giáo dục và đào tạo nước ta còn yếu kém bất cập về cả
qui mô, cơ cấu, nhất là chất lượng và hiệu quả chưa đáp ứng kịp với những
đòi hỏi ngày càng cao về nhân lực của công cuộc đổi mới về kinh tế xã hội
và bảo vệ tổ quốc, thực hiện cơng nghiệp hố- hiện đại hố đất nước theo
định hướng xã hội chủ nghĩa”. [3] Chất lượng giáo dục nói chung và chất
lượng dạy học nói riêng cũng còn nhiều hạn chế. Thực tế trong thời gian
qua trường Trung học cơ sở Hồng Hải có nhiều cố gắng về nhiều mặt nhất
2
là công tác bồi dưỡng, phát triển đội ngũ giáo viên để đáp ứng yêu cầu đào
tạo. Song do đặc điểm tình hình nhà trường có nhiều biến động trong
những năm qua và trước những yêu cầu nhiệm vụ hiện tại cũng như thời
gian tới, đội ngũ giáo viên nhà trường cịn có những bất cập về số lượng,
chất lượng, về năng lực chun mơn và khả năng thích ứng với kinh tế thị
trường.Vì vậy đã có ảnh hưởng đến chất lượng và hiệu quả đào tạo. Từ
thực tế và yêu cầu đòi hỏi nhất thiết phải xây dựng và phát triển đội ngũ
giáo viên đủ về số lượng, mạnh về chất lượng, đồng bộ về cơ cấu góp phần
thực hiện mục tiêu của sự nghiệp giáo dục: “Nâng cao dân trí, đào tạo nhân
lực, bồi dưỡng nhân tài phục vụ sự nghiệp cơng nghiệp hố, hiện đại hố
đất nước”. Để góp phần phát triển sự nghiệp giáo dục - đào tạo của thành
phố Hạ Long chúng tôi chọn đề tài: “Những giải pháp xây dựng và phát
triển đội ngũ giáo viên tại trường Trung học cơ sở Hồng Hải- Thành phố
Hạ Long trong giai đoạn hiện nay” làm đề tài của luận văn.
2. Mục đích nghiên cứu
Đề xuất những giải pháp khả thi nhằm phát triển đội ngũ giáo viên
trường Trung học cơ sở Hồng Hải thành phố Hạ long tỉnh Quảng Ninh đáp
ứng nhu cầu phát triển nhà trường và nâng cao chất lượng giáo dục trong
giai đoạn hiện nay.
3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Đội ngũ giáo viên trường Trung học cơ sở.
3.2. Đối tƣợng nghiên cứu
Những giải pháp phát triển đội ngũ giáo viên trường Trung học cơ sở
Hồng Hải - Thành phố Hạ Long trong giai đoạn hiện nay.
3
4. Giả thuyết khoa học
Nếu đề xuất và triển khai đồng bộ các biện pháp tác động đến tất cả
các nội dung của công tác quản lý nhân sự trong trường học thì sẽ phát
triển đội ngũ giáo viên của trường Trung học cơ sở và đáp ứng được nhu
cầu đổi mới trong giai đoạn hiện nay.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Xác định cơ sở lý luận phát triển đội ngũ giáo viên của trường
Trung học cơ sở.
- Nghiên cứu thực trạng đội ngũ giáo viên của trường Trung học cơ
sở Hồng Hải trong giai đoạn vừa qua.
- Đề xuất những giải pháp nhằm đáp ứng yêu cầu nâng cao chất lượng
giáo dục của trường Trung học cơ sở Hồng Hải trong giai đoạn hiện nay.
6. Phạm vi nghiên cứu
- Trọng tâm của luận văn là nghiên cứu các giải pháp xây dựng và
phát triển đội ngũ giáo viên Trung học cơ sở Hồng Hải thành phố Hạ Long
- tỉnh Quảng Ninh từ năm 2005- 2010.
7. Phƣơng pháp nghiên cứu
7.1. Nhóm phƣơng pháp nghiên cứu lý thuyết
Sử dụng các phương pháp nghiên cứu lý luận: phân tích tổng hợp, hệ
thống hoá, khái quát hoá các tài liệu để xây dựng khung lý thuyết và các
khái niệm công cụ làm luận cứ lý luận cho vấn đề nghiên cứu.
7.2. Nhóm phƣơng pháp nghiên cứu thực tiễn
- Phương pháp tổng kết kinh nghiệm: nhằm tổng kết các kinh nghiệm
phát triển đội ngũ giáo viên của trường Trung học cơ sở Hồng Hải.
4
- Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi: nhằm thu thập thông tin từ
đội ngũ cán bộ quản lý và đội ngũ giáo viên của trường Trung học cơ sở về
thực trạng các biện pháp phát triển đội ngũ giáo viên của trường. Phương
pháp này cũng được sử dụng để đánh giá các giải pháp được đề xuất.
- Phương pháp quan sát: Nhằm thu thập thông tin về thực trạng đội
ngũ giáo viên của trường trong giai đoạn vừa qua.
8. Cấu trúc luận văn
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận và Khuyến nghị, Tài liệu tham khảo,
luận văn được trình bày trong 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận của đề tài.
Chương 2: Thực trạng phát triển đội ngũ giáo viên của trường Trung
học cơ sở Hồng Hải trong giai đoạn hiện nay.
Chương 3: Một số giải pháp chủ yếu nhằm phát triển đội ngũ giáo
viên trường Trung học cơ sở Hồng Hải trong giai đoạn hiện nay.
5
Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA ĐỀ TÀI
1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Nghiên cứu về đội ngũ giáo viên cịn được thực hiện dưới góc độ
quản lý giáo dục ở cấp vĩ mô và vi mô. Nhiều hội thảo khoa học về chủ đề
đội ngũ giáo viên dưới góc độ quản lý giáo dục theo ngành, bậc học đã
được thực hiện. Có thể kể đến một số nghiên cứu loại này của tác giả
Nguyễn Quốc Chí, Nguyễn Thị Mỹ Lộc [18], Đỗ Minh Cương, Nguyễn Thị
Doan[12]….
Những năm gần đây, nhiều luận văn tốt nghiệp đã chọn đề tài
nghiên cứu thuộc lĩnh vực quản lý nhân sự trong giáo dục, trong đó có vấn
đề phát triển đội ngũ giáo viên. Các tác giả nghiên cứu về vấn đề phát
triển đội ngũ giáo viên theo bậc học và ngành học trong đó chủ yếu đề cập
đến đội ngũ giáo viên của các trường đại học, cao đẳng và khối trường
Trung học chuyên nghiệp. Có thể kể đến nghiên cứu của tác giả Đào Thị
Hồng Thuý với nghiên cứu về xây dựng đội ngũ giảng viên nhằm đáp ứng
yêu cầu phát triển của trường Cao Đẳng Du Lịch Hà Nội trong giai đoạn
hiện nay[31], Nghiên cứu của tác giả Nguyễn Công Chánh về giải pháp
quản lý phát triển đội ngũ giáo viên trường Cao Đẳng Bạc liêu [15],
nghiên cứu của tác giả Lưu Hoài Nam về một số biện pháp xây dựng và
phát triển đội ngũ giảng viên của trường Đại học Dân lập Quản Lý và
kinh doanh Hà Nội [29], Nghiên cứu của tác giả Cao Viết Sơn về nghiên
cứu cơ sở khoa học và thực tiễn để xây dựng mơ hình đảm bảo chất lượng
dùng cho các trường Cao Đẳng Sư phạm miền núi trên cơ sở trường Cao
Đẳng Sư phạm Sơn La [30]… Nghiên cứu về đội ngũ giáo viên cịn được
thực hiện dưới góc độ là nội dung của công tác quy hoạch phát triển giáo
dục của vùng, miền và lãnh thổ.
6
Đặc biệt luận án tiến sỹ đầu tiên của khoa học quản lý GD đã được
bảo vệ thành công tháng 5/2005 tại Khoa Sư phạm ĐHQGHN của NCS
Nguyễn Sỹ Thư [32] “… Nghiên cứu phát triển đội ngũ giáo viên THCS
của các tỉnh Tây Nguyên đáp ứng yêu cầu phổ cập GD trong bối cảnh mới”
được thực hiện dưới góc độ là nội dung của công tác quy hoạch phát triển
giáo dục của vùng, miền và lãnh thổ.
Khảo sát các nghiên cứu nêu trên, có thể rút ra một số nhận xét như
sau:
- Nghiên cứu về đội ngũ giáo viên được triển khai ở nhiều bình diện
khác nhau và đặc biệt được quan tâm trên bình diện quản lý giáo dục.
- Các nghiên cứu về phát triển đội ngũ giáo viên được tập trung vào
hai mảng chính: nghiên cứu phát triển đội ngũ giáo viên theo cấp bậc và
ngành học, nghiên cứu phát triển đội ngũ giáo viên cho từng cơ sở giáo dục
thuộc bậc, cấp ngành học.
- Chưa có những nghiên cứu cụ thể về đội ngũ giáo viên Trung học
cơ sở của trường Trung học cơ sở Hồng Hải - thành phố Hạ Long.
Như vậy, nghiên cứu về phát triển đội ngũ giáo viên của nhà trường
là vấn đề được quan tâm nghiên cứu một cách hệ thống.
1.2. Một số lý luận liên quan đến vấn đề nghiên cứu
1.2.1. Các khái niệm công cụ
1.2.1.1. Đội ngũ giáo viên
Giáo viên
Theo luật giáo dục nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam, giáo
viên là nhà giáo giảng dạy ở cơ sở giáo dục mầm non, giáo dục Phổ thông,
giáo dục nghề nghiệp. [5; tr 56]
7
Theo Điều 70-73 luật giáo dục 2005 thì nhà giáo là người có những
nhiệm vụ, quyền hạn và trách nhiệm giảng dạy, giáo dục trong nhà trường,
cơ sở giáo dục khác; Theo Điều 29 - chương IV của điều lệ trường Trung
học của Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành thì giáo viên trường Trung học
là người làm nhiệm vụ giảng dạy, giáo dục trong nhà trường, gồm: Hiệu
trưởng, phó hiệu trưởng, giáo viên bộ mơn,giáo viên tổng phụ trách đội
(đối với trường THCS) [2].
* Giáo viên Trung học cơ sở phải có những tiêu chuẩn:
+ Phẩm chất chất đạo đức tốt.
+ Đạt trình độ chuẩn về đào tạo chun mơn, nghiệp vụ (có bằng tốt
nghiệp Cao đẳng Sư phạm hoặc có bằng tốt nghiệp Cao đẳng và có chứng
chỉ bồi dưỡng nghiệp vụ Sư phạm).
+ Đủ sức khoẻ theo yêu cầu nghề nghiệp.
+ Lý lịch bản thân rõ ràng.
* Nhiệm vụ của giáo viên trường THCS là:
+ Giáo dục, giảng dạy theo đúng chương trình, kế hoạch, soạn bài,
chuẩn bị thí nghiệm: kiểm tra đánh giá quản lý học sinh trong các hoạt động
giáo dục, tham gia các hoạt động giáo dục, tham gia các hoạt động bộ mơn.
+ Rèn luyện đạo đức, học tập văn hố, bồi dưỡng chuyên môn và
nghiệp vụ để nâng cao chất lượng và hiệu quả giảng dạy giáo dục.
+ Thực hiện nghĩa vụ công dân, pháp luật của nhà nước và điều lệ
của nhà trường.
+ Giữ gìn phẩm chất danh dự uy tín của nhà giáo.
+ Phối hợp các đồn thể, tổ chức xã hội, trong các hoạt động giáo dục.
* Giáo viên trường THCS được đảm bảo các quyền:
8
+ Được nhà trường tạo diều kiện để thực hiện các nhiệm vụ giảng
dạy và giáo dục.
+ Được đảm bảo mọi quyền lợi về vật chất, tinh thần, được chăm sóc
sức khoẻ theo các chính sách, chế độ đối nhà giáo.
+ Được trực tiếp hoặc thông qua tổ chức của mình tham gia quản lý
nhà trường.
+ Được hưởng nguyên lương và phụ cấp khi được cử đi học để nâng
cao trình độ chun mơn nghiệp vụ.
+ Được hưởng các quyền lợi khác theo qui định của pháp luật.
Nhà giáo là nhân tố quyết định chất lượng của giáo dục và được xã
hội tôn vinh. Trong bối cảnh của giai đoạn cơng nghiệp hố, hiện đại hố
đất nước hiện nay nhà giáo phải không ngừng trau dồi và rèn luyện năng
lực phẩm chất của mình mới đáp ứng được yêu cầu ngày càng cao của việc
cung cấp nguồn nhân lực, nhân tài mà xã hội mong đợi. Nói cách khác,
việc nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực và bồi dưỡng nhân tài mà nhà giáo
thực hiện có mẫu số chung là nhân cách của con người mới của thế hệ trẻ
Việt Nam. Với ý nghĩa này, GV là tấm gương cho người học và họ phải là
mẫu hình nhân cách. Tất cả những điều này phụ thuộc không nhỏ vào chất
lượng của giáo dục, vào “lao động đặc thù” của các nhà giáo.
Đội ngũ giáo viên:
Theo từ điển Tiếng Việt định nghĩa „„đội ngũ là một tập hợp một số
đông người cùng chức năng hoặc nghề nghiệp, hợp thành một lực
lượng‟‟.[7] Căn cứ vào đó có thể quan niệm: Đội ngũ giáo viên là những
tập hợp giáo viên được tổ chức thành một lực lượng (có tổ chức), có chung
một lý tưởng, mục đích, nhiệm vụ là tạo ra “sản phẩm GD”, thực hiện mục
tiêu nhà nước- xã hội đề ra cho lực lượng, tổ chức đó. Họ làm theo một kế
9
hoạch thống nhất và gắn bó với nhau thơng qua lợi ích về vật chất và tinh
thần trong khn khổ qui định của luật GD và điều lệ nhà trường.
1.2.1.2. Phát triển đội ngũ giáo viên
Phát triển:
Thuật ngữ phát triển theo nghĩa triết học là “biến đổi hoặc làm
cho biến đổi từ ít đến nhiều, hẹp đến rộng, thấp đến cao, đơn giản đến
phức tạp”. Nguyên nhân của sự phát triển là ở sự liên hệ tác động qua lại
của các mặt đối lập vốn có bên trong các sự vật hiện tượng. Hình thái
cách thức của sự phát triển đi từ những biến đổi về lượng đến những
biến đổi, chuyển hoá về chất và ngược lại. Con đường xu hướng của sự
phát triển không theo đường thẳng cũng khơng theo đường trịn khép kín
mà theo đường xốy ốc, tạo thành xu thế phát triển, tiến lên từ từ, từ đơn
giản đến phức tạp, từ thấp đến cao, từ kém hoàn thiện đến ngày càng
hoàn thiện hơn.
Phát triển là q trình nội tại, là bước chuyển hố từ thấp đến cao.
Phát triển có thể là một q trình hiện thực nhưng cũng có thể là một
tiềm năng của sự vật hiện tượng.
Phát triển nguồn nhân lực
Phát triển nguồn nhân lực là tạo ra sự phát triển bền vững về hiệu
năng của mỗi thành viên và hiệu quả chung của tổ chức, gắn liền với
việc không ngừng tăng lên về mặt chất lượng và số lượng của đội ngũ
cũng như chất lượng sống của nhân lực. Theo lý thuyết quản lý nguồn
nhân lực, phát triển đội ngũ có thể bao gồm ba vấn đề:
Nội dung cơ bản thứ nhất là xây dựng đội ngũ bao gồm: qui hoạch,
tuyển dụng, sắp xếp bố trí.
10
Nội dung chủ yếu thứ hai là sử dụng đội ngũ đó bao gồm triển
khai việc thực hiện các qui định về chức năng, nhiệm vụ của đội ngũ,
đánh giá sàng lọc.
Nội dung chủ yếu thứ ba là phát triển đội ngũ, bao gồm việc tạo
môi trường thuận lợi cho đội ngũ phát huy tiềm năng của họ, thực hiện
tốt chế độ chính sách đối với đội ngũ giáo viên, chú ý công tác bồi
duỡng đội ngũ, thưởng phạt rõ ràng, tạo điều kiện cho những cán bộ,
giáo viên có tiềm năng và hoài bão được thăng tiến.
Nội dung của phát triển nhân lực xét trên bình diện xã hội là một
phạm trù rộng lớn. Một số quan điểm nghiên cứu cho rằng: phát triển
nguồn nhân lực bao gồm 3 mặt chủ yếu là giáo dục- đào tạo, sử dụng bồi
dưỡng và đầu tư việc làm.
Phát triển nguồn nhân lực được đặt trong nhiệm vụ quản lý nguồn
nhân lực và là một nội dung quan trọng của quản lý nguồn nhân lực. Có thể
hình dung quan hệ giữa phát triển nguồn nhân lực với quản lý nguồn nhân
lực qua hình 1.1 dưới đây:
11
Quản lý
Nguồn
Nhân lực
Phát triển
Nguồn
nhân lực
- Giáo dục
- Đào tạo
- Bồi dưỡng
- Phát triển
- Nghiên cứu,
phục vụ.
Sử dụng
Nguồn
nhân lực
Môi trường PT
nguồn
nhân lực
- Tuyển dụng
- Sàng lọc
- Bố trí
- Đánh giá
- Đãi ngộ
- Kế hoạch hoá
sức lao động.
- Mở rộng việc
làm
- Mở rộng qui
mơ việc làm
- Phát triển tổ
chức.
Hình 1.1: Quan hệ giữa phát triển nguồn nhân lực với quản lý nguồn
nhân lực
12
13
Phát triển đội ngũ giáo viên Trung học cơ sở.
Nhân loại đang bước vào thế kỷ thức 21. Những thành tựu của cách
mạng khoa học- công nghệ hiện đại, đặc biệt là công nghệ thông tin, công
nghệ sinh học, công nghệ vật liệu, công nghệ năng lượng...đã làm cho nền
kinh tế thế giới biến đổi sâu sắc mạnh mẽ về cơ cấu, chức năng và phương
thức hoạt động. Đây khơng phải là sự biến đổi bình thường mà là một
bước ngoặt lịch sử có ý nghĩa trọng đại, nền kinh tế chuyển từ kinh tế
công nghiệp sang kinh tế tri thức, nền văn minh nhân loại chuyển từ văn
minh cơng nghiệp sang văn minh trí tuệ. Nền kinh tế tri thức đã làm thay
đổi cơ cấu kinh tế lao động, thay cho nền sản xuất chủ yếu dựa vào tài
nguyên và lao động chân tay sẽ là nền sản xuất chủ yếu dựa vào trí tuệ
con người. Tri thức ngày càng trở thành nhân tố trực tiếp của chức năng
sản suất. Đầu tư vào tri thức trở thành yếu tố then chốt cho sự tăng trưởng
kinh tế dài hạn. UNESCO- tổ chức văn hoá giáo dục của liên hợp quốc đã
xác định „ chỉ có đổi mới và phát triển mạnh mẽ đội ngũ giáo viên mới
đảm bảo chất lượng và sự phù hợp của giáo dục trong một thế giới đang
thay đổi này‟.
Phát triển đội ngũ giáo viên Trung học cơ sở thực chất là xây dựng
và phát triển cả ba yếu tố: qui mô, chất lưọng và cơ cấu. Trong đó:
- Qui mơ thể hiện bằng số lượng.
- Cơ cấu thể hiện sự hợp lý trong bố trí về cơ cấu chuyên ngành, độ
tuổi giới tính, chuyên mơn nghiệp vụ,... hay nói cách khác tạo ra ê kíp
đồng bộ, đồng tâm nhất trí có khả năng hỗ trợ bù đắp cho nhau về mọi
mặt.
- Chất lượng: Đây là nhân tố quan trọng nhất trong việc xây dựng
và phát triển đội ngũ giáo viên.
14
Theo Từ điển tiếng Việt: „Chất lượng, phạm trù triết học biểu thị
những thuộc tính bản chất của sự vật hiện tượng chỉ rõ nó là cái gì, tính ổn
định tương đối của sự vật, hiện tượng, hiện tượng phân biệt nó với sự vật,
hiện tượng khác, chất lượng là đặc tính khách quan của sự vật, hiện tượng.
Chất lượng biểu hiển ra bên ngồi qua các thuộc tính. Nó là cái liên kết
các thuộc tính của sự vật lại làm một, gắn bó với một sự vật như một tổng
thể, bao qt tồn bộ một sự vật và khơng tách khỏi sự vật. Sự vật trong
khi vẫn còn là bản thân nó thì khơng thể mất chất lượng của nó. Sự thay
đổi chất lượng kéo theo sự thay đổi của sự vật về văn bản. Chất lượng của
sự vật bao giờ cũng gắn với tính qui định về số lưọng của nó và khơng thể
tồn tại ngồi tính qui định ấy. Mỗi sự vật bao giờ cũng là sự thống nhất
của chất lưọng và số lượng‟‟. Theo chúng tôi, chất lượng là cái tạo nên
phẩm chất, giá trị của một người, một sự vật, sự việc. Đó là tổng thể
những thuộc tính căn bản khẳng định sự tồn tại của một sự vật và để phân
biệt sự vật này với sự vật khác. Như vậy xây dựng và phát triển đội ngũ
giáo viên nói chung Trung học cơ sở nói riêng phải thực hiện trên cả 3
mặt:
- Tăng cường hoàn thiện về số lượng, chất lượng cơ cấu
- Quản lý sử dụng đội ngũ giáo viên
- Tạo động lực và môi truờng cho sự phát triển
1.3. Vài nét về giáo dục Phổ thông và những đăc trƣng của đội ngũ
giáo viên trƣờng Trung học cơ sở
1.3.1. Vài nét về giáo dục Phổ thông và Trung học cơ sở
Mục tiêu GD Phổ thơng là giúp học sinh phát triển tồn diện về đạo
đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ và các kỹ năng cơ bản, phát triển năng lực
cá nhân, tính năng động sáng tạo, hình thành nhân cách con người Việt
15
nam XHCN, xây dựng tư cách và trách nhiệm công dân; chuẩn bị cho học
sinh tiếp tục học lên hoặc đi vào cuộc sống….
GD THCS nhằm giúp cho học sinh củng cố và phát triển những kết
quả của GD tiểu học, có học vấn Phổ thơng ở trình độ cơ sở và những
hiểu biết ban đầu về kỹ thuật hướng nghiệp để tiếp tục học Phổ thông,
trung cấp, học nghề hoặc đi vào cuộc sống. [5; tr21]
1.3.2. Chất lượng đội ngũ giáo viên Trung học cơ sở
Chất lượng đội ngũ là một khái niệm rộng bao hàm nhiều yếu tố
như: trình độ được đào tạo của từng thành viên trong đội ngũ, thâm niên
công tác của các thành viên, thâm niên trong vị trí làm việc, sự hài hồ
giữa các yếu tố của năng lực, phẩm chất của từng giáo viên… Có thể khái
quát chất lượng đội ngũ giáo viên Trung học cơ sở ở 2 yếu tố chính sau
đây:
- Phẩm chất và năng lực của các giáo viên
- Sự hài hoà giữa các yếu tố trong cơ cấu của một đội ngũ, trong đó:
+ Hài hồ giữa chức vụ, ngạch bậc và trình độ đào tạo: mức đạt
được phải như thế nào, có tồn tại năng lực chun mơn vượt quá hoặc
không đáp ứng yêu cầu công việc không? Nếu có thì tập trung ở khâu
nào? tỷ trọng bao nhiêu?
+ Sự hài hồ giữa nội dung cơng việc và vị trí mà người giáo viên
đang đảm nhiệm ….
Theo hai tiêu chí trên, khi đánh giá chất lượng của đội ngũ giáo
viên Trung học cơ sở (và xác định mục tiêu cho phát triển đội ngũ giáo
viên) phải chú ý các khía cạnh như:
16
- Trong đội ngũ giáo viên Trung học cơ sở tình trạng đạt và vượt
chuẩn như thế nào? Các biện pháp cần được thực thi để đạt được mục đích
mong muốn về trình độ đào tạo của đội ngũ?
Khi đạt được trình độ đào tạo, giáo viên Trung học cơ sở có đáp
ứng các u cầu giảng dạy trong tình hình mới hay khơng? Có bao nhiêu
giáo viên khơng đủ năng lực để giảng dạy trên thực tế? cần bồi dưỡng cho
họ hay là áy dụng các biện pháp tổ chức? Việc bố trí giáo viên hiện nay đã
hợp lý chưa, yếu tố đó có làm hiệu quả giáo dục được cao lên không?...
Tất cả những vấn đề nêu trên phải được phân tích theo mơ hình nhân
cách của người giáo viên với hệ thống phẩm chất và năng lực cụ thể của họ
được xác định trong mơ hình (hình 1.1).
-Yêu cầu về phẩm chất của giáo viên nói chúng và giáo viên trường
Trung học cơ sở nói riêng: phẩm chất xã hội, đạo đức, chính trị thế giới
quan, phẩm chất cá nhân, phẩm chất ý chí như: kỷ luật, tự chủ, tính mục
đích, quả quyết, phê phán, cung cách ứng xử như tác phong lễ tiết …..
- Yêu cầu về năng lực của giáo viên Trung học cơ sở bao gồm các
năng lực như: khă năng thích ứng năng lực sáng tạo, sự mềm dẻo linh hoạt
trong cuộc sống xã hội; năng lực chủ thể hoá như khả năng biểu hiện tính
độc lập, khả năng biểu hiện cái riêng, bản lĩnh cá nhân; năng lực hành
động: khả năng hành động có mục đích, có điều khiển, chủ động, tích cực,
năng lực giao tiếp, khả năng thiết lập và duy trì quan hệ với người khác:
năng lực sáng tạo nghệ thuật; khả năng cảm nhận, thể hiện và hành động
theo cái đẹp, sáng tạo các giá trị nghệ thuật…
17
NHÂN CÁCH
PHẨM CHẤT
NĂNG LỰC
- Các phẩm chất xã hội.
- Các phẩm chất cá nhân.
- Các phẩm chất ý chí
- Cung cách ưing xử
- Năng lực xã hội.
- Năng lực chủ thể hoá.
- Năng lực hành động.
- Năng lực giao lưu.
NHÂN CÁCH GIÁO VIÊN
TRUNG HỌC CƠ SỞ
PHẨM CHẤT NHÀ
GIÁO
NĂNG LỰC SƢ PHẠM
CÁC NĂNG
LỰC
DẠY HỌC
CÁC NĂNG
LỰC
GIÁO DỤC
CÁC NĂNG
LỰC TỰ
HỒN THIỆN
Hình1.2. Mơ hình nhân cách của giáo viên Trung học cơ sở
18
1.3.3. Số lượng đội ngũ giáo viên
Số lượng đội ngũ giáo viên được xác định trên cơ sở số lượng học
sinh (biên chế theo đơn vị lớp học) và định mức biên chế theo qui định
của nhà nước.
Khi tính tốn số lượng giáo viên của trường Trung học cơ sở cần
quan tâm đến một số vấn đề sau:
Sự thay đổi trong quy mô lớp học (sĩ số học sinh/ lớp học). Sự
thay đổi này sẽ làm ảnh hưởng đến số lượng giáo viên bộ mơn.số học
sinh tính theo đơn vị lớp học ở trường Trung học cơ sở đôi khi không sử
dụng theo định mức chung của trường Trung học cơ sở.
1.3.4. Cơ cấu đội ngũ giáo viên
- Cơ cấu theo chuyên môn: Nếu xét tổng thể, đội ngũ giáo viên tại
một trường Trung học cơ sở cụ thể thì cơ cấu này cho biết tổng thể về tỉ
lệ giáo viên của các môn học, sự thừa thiếu giáo viên ở những mơn học
đó.
Nếu xem xét đội ngũ giáo viên của một mơn học trên tập hợp các
trường thì cơ cấu này cho biết tỉ lệ giáo viên môn học đó ở các trường có
cân đối hay khơng, số tiết dạy của mơn học trong tuần (tính theo tổng số
lớp) trên phân bố giáo viên của mơn học đó là hợp lý hay khơng hợp lý.
- Cơ cấu theo trình độ đào tạo:
Cơ cấu giáo viên Trung học cơ sở theo trình độ đào tạo là sự phân
chia giáo viên theo tỉ lệ ở các trình độ đào tạo. Các trình độ đào tạo của
giáo viên Trung học cơ sở có thể bao gồm trình độ như sau: Cao đẳng Sư
phạm của các bộ mơn hoặc có thể Đại học Sư phạm. Xác định một cơ
cấu hợp lý về trình độ đào tạo và thực hiện các hoạt động liên quan để
19
