Ảnh hưởng của phong cách làm cha mẹ đến hành vi không thích nghi của trẻ em vị thành niên có rối loạn hành vi

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC



PHẠM THỊ BÍCH PHƢỢNG



ẢNH HƯỞNG CỦA PHONG CÁCH LÀM CHA MẸ
ĐẾN HÀNH VI KHÔNG THÍCH NGHI CỦA TRẺ EM
VỊ THÀNH NIÊN CÓ RỐI LOẠN HÀNH VI


LUẬN VĂN THẠC SĨ TÂM LÝ HỌC




HÀ NỘI – 2012

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC


PHẠM THỊ BÍCH PHƢỢNG


ẢNH HƯỞNG CỦA PHONG CÁCH LÀM CHA MẸ
ĐẾN HÀNH VI KHÔNG THÍCH NGHI CỦA TRẺ EM

VỊ THÀNH NIÊN CÓ RỐI LOẠN HÀNH VI

LUẬN VĂN THẠC SĨ TÂM LÝ HỌC

CHUYÊN NGÀNH: TÂM LÝ HỌC LÂM SÀNG
TRẺ EM VÀ VỊ THÀNH NIÊN


Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS. TS. Bahr Weiss
Ths. Trần Thành Nam



HÀ NỘI – 2012

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT TIẾNG VIỆT
Ch vit tt
c là
HLHVCM
Hun luyn hành vi cha m
PCLCM
Phong cách làm cha m
RLHV
Ri lon hành vi
VTN
V thành niên


DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT TIẾNG ANH
Ch vit tt

Xut phát t cm t ting anh
c là
CBCL
Child Behavior Cheklist
Bng lit kê hành vi tr
em ca Achenbach
CD
Conduct Disorder
Ri lon hành vi
CRBPI

Behavior
Báo cáo ca tr v hành vi
ca cha m
DSM-IV
Diagnostic and Statistical
Manual of Disorders, 4
th
S tay chng
kê các ri lon tâm thn
(Hi tâm thn hc hoa k),
ln th IV.
GPA
Grade Point Average
m s trung bình ( theo
cách tính ca M)
ICD-10
International Classification of
Diseases, 10
th

Phân loi bnh quc t l
th 10
ODD
Oppositional Defiant Disoder
Ri lon phòng v chng
i
PAQ
Parental Authority
Questionnaire
Bng hi v thm quyn
ca cha m


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU 1
1. Lý do ch tài 1
2. Mu. 3
3. ng, khách th nghiên cu 4
4. Gi thuyt khoa hc 4
5. Nhim v nghiên cu 4
6. Gii hn phm vi nghiên cu 5
7. u 5
8. i ca lu 6
9. Cu trúc ca lu 7
Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN 8

 8
 8
am 10
 14

 14
 16

 20
 20
 22

DSM- ICD) 25
 29


 37
h niên 40
 40
 41
 42
 44
Chƣơng 2: TỔ CHỨC NGHIÊN CỨU 46
m ca khách th nghiên cu 46
2.1.1. Ma chn và phân loi khách th: 46
m ca nhóm tr t tng: 46
m ca nhóm tr hc tng THCS Hic: 48
2.2 T chc thu thp s liu 49
n 1 49
 49
 50
 50
 51
 55
Chƣơng 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 56

m khách th nghiên cu 56
3.2. Ma phong cách làm cha m và ri long
ngoi ca tr VTN. 62
3.2.1. Ma phong cách làm cha m và ri long
ngoi ca tr VTN  ng s IV 69
3.2.2. Ma phong cách làm cha m và ri long
ngoi ca tr VTN  ng THCS Hic 75

3.2.3. Bàn lun và so sánh gia phong cách làm cha m và ri lon hành vi
ca tr VTN  ng s ng THCS Hic. . 80
3.3. Nhng yu t n mi quan h gia phong cách làm cha m
và ri lon hành vi  tr VTN. 82
3.3.1. S ng thành viên  82
 84
3.3.3. Ngh nghip ca cha m 89
KT LUN VÀ KHUYN NGH 95
TÀI LIU THAM KHO 99
PH LC 107



DANH MỤC BẢNG

Bng: 1.1 T l ri lon hành vi ti Anh 22
Bng: 1.2 Thng kê mt s hành vi vi phm pháp lut  thành ph H Chí
Minh 24
Bng: 3.1 Tình trng kinh t c 57
B hc vn ca cha 58
B hc vn ca m 58
Bng: 3.4 S  59

Bng: 3.5 Ngh nghip ca m 60
Bng: 3.6 Ngh nghip ca cha 61
Bng: 3.7 Mi quan h gia các phong cách làm cha m và ri lon hành vi 
tr VTN 62
Bng: 3.8 Mi quan h gia hành vi làm cha m và ri lon hành vi  tr
VTN 66
Bng: 3.9 Mi quan h gia phong cách làm cha m và ri lon hành vi  tr
ng 70
Bng: 3.10 Mi quan h gia hành vi làm cha m vi ri lon hành vi  tr
VTN 72
Bng: 3.11 Mi quan h gia phong cách làm cha m vi ri lon hành vi ca
tr VTN  ng THCS Hic 75
Bng; 3.12 Ma hành vi làm cha m và ri lon hành vi  tr
VTN  ng THCS Hic. 77
Bng: 3.13 So sánh s khác bit ging
Hic 80
Bng: 3.14 S i hành vi m áp ca cha m . 83
Bng: 3.15 M hc vn ca cha m vi các hành vi
làm cha m và ri lon hành vi  tr VTN 85
Bng: 3.16 Ma ngh nghip ca m vi hành vi nht quán
và hành vi kim soát tâm lý ca m. 91


DANH MỤC BIỂU ĐỒ

Bi 1.1 Mô hình phác tho tính hiu qu ca phong cách làm cha m 14
Bi: 1.2 Mô hình nguyên nhân ca ri lon hành vi (ngun: Spender và
Scott 1996) 36
Bi 3.1 Mi quan h gia các phong cách làm cha m và ri lon hành vi
 tr VTN 63

Bi: 3.2 Mi quan h gia hành vi làm cha m và ri lon hành vi  tr
66
Bi: 3.3 Mi quan h gia phong cách làm cha m và ri lon hành vi
ng ngoi  tr ng 70
Bi: 3.4 Mi quan h gia hành vi làm cha m và ri long
ngoi  tr ng 73
Bi: 3.5 Mi quan h gia phong cách làm cha m và ri lon hành vi
ng ngoi  tr ng Hic 76
Bi: 3.6 Mi quan h gia hành vi làm cha m và ri long
ngoi  tr ng Hic 78



1
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
1.1. Rối loạn hành vi là một rối loạn khá phổ biến ở trẻ em trên thế giới và
gây ảnh hưởng không nhỏ đến đời sống và sự phát triển của trẻ cũng như
sự phát triển của xã hội
Ri lon hành vi là mt ri lon khá ph bin  c trên th gii,
la tui tp trung cho ri lon này ch yu là v thành niên. Theo thng kê
dch t hc ti M thì t l ph bin chim khong 4% dân s (DSM-IV 
ây là mt con s rt cao trong các ri nhiu v sc khe tinh
thn  tr em. Nhng th ra rng t l mc ri lon hành vi ti
  cc 5 tui, t l nam  n là
i, t l mc phi gia nam và n là 3:1[33].
Bên cn mà xã hi phi dành ra cho ri lon hành vi là khá
ln và nó gây tn tht cho s phát trin ca xã hi nói chung và cho bn thân
tr nói riêng. Ti M, tng chi phí cho mi mt tr có ri lon hành vi nghiêm
trng trong sut cui khong 2 tri. Gm:

- Phí tn cho nhng nn nhân ca hành vi phm ti và nhng thit hi
do chúng gây ra.
- Phí tn cho tòa án và các chi phí v phía cnh sát.
- Tn tht v t (khi cá nhân không có vic làm và tr thành
mc sn xui)
- Chi phí y t u tr lm dng cht).
y, thit hi mà ri lon hành vi mang li cho xã hi là quá ln,
nó ng không nhn s phát trin ca tr mà còn ng trc
tin s tin b ca xã hi. Chính vì vy mà ri lon hành vi  thanh thiu
  c quan tâm và nghiên c  tìm     
nhc can thip hiu qu cho ri lon này.

2
1.2. Rối loạn hành vi là một rối loạn ngày càng thu hút được sự quan tâm
chú ý của xã hội vì sự phát triển phức tạp không ngừng của nó
Trong thi gian gn i chúng liên
tn tình hình vi phm pháp lut ca tr v thành
niên, bi tình hình vi phm các chun mm pháp
lut ca tr  v thành niên vi phm pháp lut là vn nn
làm nhc nhi các nhà chi. Biu hin hành vi
không thích nghi ca tr v thành niên rt phc tp, t nhng hành vi không
thích nghi v mn nhng hành vi vi phm pháp lut
nghiêm trp ca, hip dâm, gi
Trong phng hc, nh l bo lc hc
c xã hi quan tâm nhiu. Tính ch vi phm
ngày càng nghiêm trng. Hi       i chúng
không ng      ng và xã hi ngày càng quan tâm
nhi nhng hành vi không thích nghi ca tr.
ng v ni cm v nhng hành vi không thích nghi
ca tr v thành niên trong xã hi hii phi có nh

sách gii quyt.
1.3. Phong cách làm cha mẹ là một trong những yếu tố ảnh hưởng đến
hành vi không thích nghi của trẻ có rối loạn hành vi
ng xã hu tiên và n s
phát trin tâm lý nhn thc ca tr; t rò quan
trng nht n s hình thành và phát trin nhân cách, hành vi ca
tr ng thi gian cha m dành cho tr nhiu nht so vi các cá nhân khác
xung quanh tr. Nhiu nghiên cu ch ra rng các bc cha m  vi
tr bng tình yêu t ng thnh rõ ràng
    u chnh hành vi ca tr s giúp tr phát trin nhng
khuôn mu hành vi tt. Ví d u ca Chao (2001) [36, tr. 1832 -

3
1843] ch ra rng nhng cha m dành nhiu thi gian cho tr, tích cc gi
nhng thc mc ca tr, s dng ít hình pht và dành nhiu thi gian quan
c các công vic ca tr thì t l tr có hành vi chi, sai phm
và vi phm pháp lut rt thc li, nhng bc cha m s dng nhiu
hình pht mà không gii thích, thiu s  n nhng công vic tr
ng x vi các tình hung không thng nhng dn nhng
biu hin ri lon hành vi  tr i xã hi.
Hin nay, ti Vit Nam nhng nghiên cu v phong cách làm cha m
và s ng cn hành vi không thích nghi  tr có ri lon
u. Hin ti ch có mt vài nghiên nghiên cu v mi
quan h cha m - con cái hoc s ng ci hành vi không
thích nghi ca tr. Tuy nhiên, nhng nghiên c thng
 i rc trong tng phm vi nh l. Vic nghiên cu s
ng ca phong cách làm cha m cho chúng ta hi ng
nhân t n vic hình thành nhng hành vi không thích nghi ca
tr v thành niên. T ng d báo và cách thc phòng nga hiu qu
i vi ri lon hành vi  tr v thành niên.

Vi nh     c nghiên c  tài  ng ca
phong cách làm cha m n hành vi không thích nghi ca tr em v thành niên
có ri loc làm cn thit, không nh mt lý
lut thc trong vic phòng ngn nhng
hành vi không thích nghi ca tr v thành niên.
2. Mục đích nghiên cứu
nh nhng phong cách làm cha m nào thì n hành vi
không thích nghi  tr có ri lon hành vi.
Xnh nhng yu t có th n mi quan h gia phong
cách làm cha m và hành vi không thích nghi ca tr.

4
 xut bin pháp t  n hành vi và phong cách ca cha m
nhm gim thiu hành vi không thích nghi ca tr có ri lon hành vi.
3. Đối tƣợng, khách thể nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Phong cách làm cha m ca tr có ri lon hành vi và s ng ca
phong cách làm cha m n hành vi không thích nghi ca tr có ri lon hành vi
3.2. Khách thể nghiên cứu
Tng s khách th tham gia vào kho sát ca chúng tôi gm 342 khách
th chính gm:
- 86 hng và 86 cha m tham gia vào kho sát
chính thc.
- 85 hng THCS Hic và 85 cha m tham gia vào
i chng.
Khách th ph gm:
- 5 giáo viên cng
- 5 giáo viên cng THCS
4. Giả thuyết khoa học
4.1. Phong cách làm cha mẹ dân chủ nghiêm minh thì tỉ lệ nghịch với

hành vi không thích nghi của trẻ có rối loạn hành vi
4.2. Những phong cách làm cha mẹ độc đoán, thờ ơ-không quan tâm, dễ dãi-
nuông chiều quá mức thì dự báo những hành vi không thích nghi ở trẻ.
4.3. Những yếu tố về điều kiện kinh tế, trình độ học vấn, kinh nghiệm nuôi
dạy con cái cũng như nghề nghiệp của cha mẹ. Đặc biệt là cách giáo dục
con sử dụng nhiều hình phạt, thiếu nhất quán, không có sự quan tâm, kiểm
soát con cái có liên quan đến sự phát triển hành vi không thích nghi của trẻ
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Hệ thống hóa những vấn đề lý luận về trẻ em vị thành niên và rối
loạn hành vi ở trẻ em vị thành niên

5
5.2. Xác định các kiểu phong cách làm cha mẹ và nghiên cứu mối tương
quan giữa phong cách làm cha mẹ với hành vi không thích nghi của trẻ có
rối loạn hành vi. Từ đó đưa ra một số dự báo cũng như những hướng
phòng ngừa hiệu quả đối với trẻ em vị thành niên.
6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu
6.1. Giới hạn về nội dung nghiên cứu
Trong lu nghiên cu:
Nhng hành vi không thích nghi ca tr c chc
 thng Asebach và s i chiu vi nhng tiêu
chun chua DSM IV trong ri lon hành vi ca tr v thành niên.
- Phong cách làm cha m s nh da trên tiêu chun ca

6.2. Giới hạn về đối tượng nghiên cứu:
- Vi nhóm kho sát chính: Tr em v thành niên   tui t n
i 16 tuc chu
hc tp tng s ng Nai.
- Vi chng: Hng THCS Hic c
chui lon hành vi.

6.3. Về địa bàn nghiên cứu
Tng s ng THCS Hic
ng Nai.
7. Phƣơng pháp nghiên cứu
 tài s dng phi hu:
- u tài liu
- háp trc nghim
- ng vn sâu
- ng kê toán hc.


6
8. Đóng góp mới của luận văn
8.1. Đóng góp về mặt lý luận
Nhng kt qu c v mt lý lu
- nh các loi phong cách làm cha m 
Tây và ci Vi tui v thành niên.
- nh mi liên h gia phong cách làm cha m có con  la tui
v thành niên và nhng hành vi không thích nghi ca tr có ri lon hành vi
i VN
- nh nhng hành vi làm cha m c th góp phn phát trin các
hành vi không thích nghi ca tr v thành niên có ri loi
i VN
8.2. Đóng góp về mặt thực tiễn
- u tiên  VN nghiên cu v s ng ca phong
cách làm cha m n hành vi không thích nghi ca tr có ri lon hành vi.
- Ngoài ra, hai phong cách làm cha m th -không quan tâm và
phong cách d dãi - nuông chiu có ng ch yn hành vi không
thích nghi ca tr.
- Riêng vi phong cách làm cha m dân ch không tìm th 

quan vi ri lon hành vi  tr m m
khác bim gi
- Kt qu nghiên cu s  cho vic xây phát tri
trình hun luyn hành vi cha m  gim thiu hành vi không thích nghi ca
tr la tui v thành niên ti VN.
- Vi kt qu nghiên cu này có th làm tài liu tham kh
 cho các nhà giáo dc, cho cha m và nhng nhà nghiên cu tâm lý
lâm sàng muu nhng cách phòng ngc
can thip cho tr có ri lon hành vi.


7
9. Cấu trúc của luận văn
Ngoài phn m u, kt lun, khuyn ngh, tài liu tham kho lu
d ki
 lý lun
 chu
t qu nghiên cu

8
CHƢƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN
1.1. Những nghiên cứu thực nghiệm về sự ảnh hƣởng của phong cách làm
cha mẹ và rối loạn hành vi
1.1.1. Nghiên cứu ở phương tây




 







 [55]
 




 





9


 


 


, tr. 241 - 246].

 
và Bountrogianni (1992) [57, tr. 17 - 




 
 


(Grade Point Average) 


Forehand và Nousiainen (1993) [40
             


 - 

10

              
 

 


[68,
tr. 1063 - 




[53, tr. 60 - 68
               


 



 


1.1.2. Nghiên cứu ở Châu Á và Việt Nam




11
               

 




 t
 

 [36, tr. 1832 - 1843].

 [36, tr. 1832 - 









gi






12


gni & Yoshikawa, 2002) [42]




(Chao, 2001) [ 36, tr. 1832 - 1843]. 

36, tr. 1832 - 1843]

 
               

 



) và mong
 





                


13




Liu & Li (2000) [37, tr.401 - 



  






  
 
 

 [45, tr. 815 - 
 





48

14

 


ra, Liu


  

           

       
h

1.2. Định nghĩa và phân loại phong cách làm cha mẹ
1.2.1. Định nghĩa phong cách làm cha mẹ
Phong cách theo mt s nhà tâm lý h     Lê
c hi th
th pháp, cách thc gii quyt các nhim v ca hot
 là nhng
c hành x ca cha m  giáo dc con cái và
thc hin các ch [23, tr. 373], [4, tr. 615].
Phong cách làm cha m  cp nhiu bu t nh
phong cách làm cha m c cho rng b ng bi c khí cht ca cha
m và c khí cht ca con cái; nói mng bi
tng cha m khác nhau và tng nu ht cha m hc
cách nuôi dy con cái t chính cha m ca mình- mt s h chp nhn mt s
h loi b cách mà cha m h  dng trong vic nuôi dy con cái.

15
Mc du mi tác gi khi nghiên cu v phong cách làm cha m ng

ng ch kiu hu ng h và xây dng khái nim
phong cách làm cha m dm ca Diana Baumrind (1991) [34,
tr. 56 - 95] cho rphong cách làm cha m là nhng khuôn mu khác nhau
mà cha m ng s d  c gng kim soát và xã h  a tr”.
n mm:
u tiên, phong cách làm cha m là nhng khuôn mu khác nhau  cha
m, hay nói cách khác kiu phong cách làm cha m mà Baumrind phát trin
không nên hiu bao gm nhng hành vi sai lm ca cha m, chng hn nhng
mô hình hành vi có th c quan sát thy trong các trung tâm phc hi nhân
phm hoc trung tâm tr m côi.
Th hai, Baumrind gi thuyt rng khuôn mu làm cha m xoay quanh
s kim soát; mc dù nhng cha m có l  gng
kim soát và xã ha tr và ng cnh mà h s dng nhng hành vi
làm cha m ng vai trò ch yu ca tt c cha m
ng, dy d và kim soát tr. Phong cách làm cha m có hai yu t
chính: s nng nhit ca cha m và mong mun ca cha m (Maccoby và
Martin, 1983). S nng nhit ca cha m  m áp và
h tr cn ng cnh mà cha m tp trung c c cá nhân hóa,
t u chnh bn thân, t khnh bn thân bng s hòa hp, ng h và
n vi nhng nhu cc bit ca tr. Nhng mong mun
ca cha m c hiu là hành vi ki chng
yêu cu ca cha m làm cho tr kt ni trong tòan b i s
ng thành ca tr, s giám sát, c gng bng nhng k lut và sn sàng
u vi tr không vâng l), [51], [34, tr. 61 - 62].
T nhng phân tích trên v phong cách làm cha m, trong phm vi
nghiên cu lung ý vi khái niphong

16
cách làm cha mẹ là những khuôn mẫu khác nhau mà cha mẹ thường sử dụng
để cố gắng kiểm soát và xã hội hóa đứa trẻ

1.2.2. Phân loại phong cách làm cha mẹ
ng xã hu tiên ca tr và có ng
quan trng trong sut cui ca ma tr; cách nuôi dy và mi quan h
gia cha m và tr v thành niên ng tích cc trc tin s phát trin
cm xúc xã hi ca tr  dn nhng v v cm xúc và
hành vi ca tr.


 60 ca th k c, 






 100 
(Baumrind, 1967). 










 ,  , 
, 










 ,  4
: [35, tr. 239 - 276].
- 






- 


- 
- K v 







m soát











, 














. Tuy nhiên,







 





 t phong
 (Maccoby & Martin, 1983) [51]n hin nay, phn ln
các nhà nghiên cu ng h phân loi có 4 





m:
+Phong cách dân chủ: Theo Diana Baumrind, phong cách cha m dân
ch thì có nhiu m áp (vd: din t nhiu cm xúc tích cc ta tr
nhng lut l phù hp vi la tui ca tr và sn sàng tho lun nhng lut l
c dù cha m s i quynh cho tho lu dân
ch thì nhiu s nng nhit vi trng yêu cu và mong mun hp