Xây dựng và sử dụng Graph trong dạy học chương Cơ chế di truyền và biến dị Sinh học 12 trung học phổ thông

7
MỤC LỤC
MỞ ĐẦU 1
1. Lý do chọn đề tài 1
2. Mục đích nghiên cứu 4
3. Đối tượng, khách thể và phạm vi nghiên cứu 5
4. Phương pháp nghiên cứu 5
5. Giả thuyết khoa học 6
6. Nhiệm vụ nghiên cứu 6
7. Đóng góp của đề tài 7
8. Cấu trúc của luận văn 7
Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI 8
1.1. Lược sử vấn đề nghiên cứu …………………………………………8
1.1.1 Trên thế giới 8
1.1.2. Ở Việt Nam 10
1.2. Cơ sở lý luận của đề tài ……………………………………………….11
1.2.1. Các khái niệm 11
1.2.2. Vai trò của graph trong dạy học 13
1.2.3. Phân loại graph trong dạy học 15
1.2.4. Các mô hình graph 18
1.3. Cơ sở thực tiễn ………………………………………………………26
1.3.1. Điều tra tình hình giáo viên sử dụng các phương pháp, phương tiện,
kỹ thuật dạy học ở trường phổ thông 26
1.3.2. Tình hình giáo viên sử dụng các graph trong dạy học chương “Cơ
chế di truyền và biến dị”, Sinh học 12 THPT kiểu bài lên lớp 29
1.3.3. Phân tích nguyên nhân thực trạng giáo viên sử dụng phương pháp
graph như hiện nay ở trường phổ thông 32

8
Chương 2. XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG GRAPH TRONG DẠY HỌC CHƯƠNG

“CƠ CHẾ DI TRUYỀN VÀ BIẾN DỊ”, SINH HỌC 12 THPT 35
2.1. Xây dựng graph dạy học 35
2.1.1. Vai trò của phương pháp graph trong dạy học 35
2.1.2. Các nguyên tắc xây dựng graph 38
2.1.3. Phân tích cấu trúc nội dung chương “Cơ chế di truyền và biến dị”,
Sinh học 12 trung học phổ thông làm cơ sở xây dựng graph 39
2.1.4. Quy trình xây dựng graph dạy học 41
2.1.5. Các graph được xây dựng từ nội dung kiến thức Chương: Cơ chế di
truyền và biến dị, Sinh học 12 THPT 44
2.2. Sử dụng graph trong dạy học ……………………………………… 54
2.2.1. Các nguyên tắc sử dụng graph trong dạy học 54
2.2.2. Quy trình sử dụng graph trong dạy học 55
2.2.3. Sử dụng các graph để thiết kế giáo án thực nghiệm 59
Chương 3. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM 83
3.1. Mục đích thực nghiệm ……………………………………………….83
3.2. Nhiệm vụ thực nghiệm ……………………………………………….83
3.3. Nguyên tắc thực nghiệm ……………………………………………… 83
3.4. Đối tượng thực nghiệm ……………………………………………….83
3.5. Khách thể thực nghiệm. ……………………………………………….83
3.6. Nội dung thực nghiệm ……………………………………………… 84
3.6.1. Bố trí thực nghiệm 84
3.6.2. Xử lý số liệu 86
3.7. Kết quả thực nghiệm ……………………………………………….88
3.7.1. Kết quả định lượng 88
3.7.2. Kết quả định tính 94
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ 100
1. Kết luận 100
2. Khuyến nghị 101

9

TÀI LIỆU THAM KHẢO 102
PHỤ LỤC 104




4
DANH MỤC CÁC KÍ HIỆU, CHỮ CÁI VIẾT TẮT


DH : Dạy học
ĐB : Đột biến
ĐC : Đối chứng
GV : Giáo viên
HS : Học sinh
NST : Nhiễm sắc thể
PP : Phương pháp
SGK : Sách giáo khoa
THPT : Trung học phổ thông
TN : Thực nghiệm
KT : Kiểm tra
NXB : Nhà xuất bản

5
DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 1.1. Điều tra tình hình sử dụng các phương pháp dạy học của GV
Bảng 1.2. Điều tra tình hình sử dụng phương pháp graph trong dạy học chương
“Cơ chế di truyền và biến dị”, Sinh học 12 THPT
Bảng 1.3. Kết quả điều tra về học tập của học sinh đối với môn Sinh học
Bảng 2.1. Graph phân biệt các dạng đột biến gen liên quan đến 1 cặp nuclêôtit
Bảng 2.2. Vị trí và chức năng các vùng của gen cấu trúc
Bảng 2.3. Phân biệt các dạng đột biến cấu trúc nhiễm sắc thể
Bảng 3.1. Thống kê số bài kiểm tra đạt các điểm từ 1 đến 10 của HS
Bảng 3.2. Tổng hợp điểm các bài kiểm tra của các lớp thực nghiệm và đối chứng
qua 2 lần kiểm tra trong thực nghiệm
Bảng 3.3. So sánh kết quả giữa nhóm thực nghiệm và đối chứng qua 2 lần kiểm
tra trong thực nghiệm
Bảng 3.4. Phân loại trình độ HS qua kiểm tra trong thực nghiệm
Bảng 3.5. Tổng hợp điểm các bài kiểm tra của các lớp thực nghiệm và đối chứng
qua 2 lần kiểm tra sau thực nghiệm
Bảng 3.6. So sánh kết quả giữa nhóm thực nghiệm và đối chứng qua 2 lần kiểm
tra sau thực nghiệm
Bảng 3.7. Phân loại trình độ học sinh qua kiểm tra sau thực nghiệm

6
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ


Biểu đồ 3.1. So sánh kết quả của 2 nhóm thực nghiệm và đối chứng
Biểu đồ 3.2. So sánh kết quả của hai nhóm lớp thực nghiệm và đối chứng


10
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
1.1. Xuất phát từ yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học hiện nay
o 
              
 
 
               

 



 
 trong

 X

o









11






1.2. Xuất phát từ các đặc trưng cơ bản của chương trình Sinh học cấp trung
học phổ thông
  t inh
 
P
 
. 



HS 
  
 
  h.
1.3. Xuất phát từ tình hình và thực trạng dạy học hiện nay của giáo viên

GV  GV 
   THPT             


 

12

HS 


HS
1.4. Xuất phát từ lợi thế của phương tiện graph trong dạy học



, 





         





S


c
S

13





1.5. Xuất phát từ thực trạng sử dụng phương pháp graph của giáo viên trung
học phổ thông hiện nay
GV 
               
      



GV THPT 
 
THPT 

“Xây dựng và sử dụng
graph trong dạy học chương “Cơ chế di truyền và biến dị”, Sinh học 12
THPT”
       HS        
 
2. Mục đích nghiên cứu

 c
    t    

14


3. Đối tượng, khách thể và phạm vi nghiên cứu
- Đối tượng nghiên cứu: 
c
.
- Khách thể nghiên cứu: 

- Phạm vi nghiên cứu: c
 t.
4. Phương pháp nghiên cứu
4.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận
-  


- 

- 

- 

graph.
- 




15

4.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn
- 

- 



4.3. Phương pháp thực nghiệm sư phạm
           
   

5. Giả thuyết khoa học

c 


6. Nhiệm vụ nghiên cứu
-        
c
bi 
- 
 
-  
c t.
- graph  c
 t.

16
-  c
 t 

.
- 

7. Đóng góp của đề tài
- 
THPT.
- ng graph 
c THPT.
-  
c THPT.
-     
c 
trong .
8. Cấu trúc của luận văn
, n  , 
ng:
Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn của đề tài
Chương 2: Xây dựng và sử dụng graph trong dạy học chương “Cơ chế di
truyền và biến dị”, Sinh học 12 THPT
Chương 3: Thực nghiệm sư phạm





17
CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI
1.1. Lược sử vấn đề nghiên cứu
1.1.1 Trên thế giới

h gii l
 
  Leonhard
  ng “Bảy cây
cầu ở Konigsburg” (C 
  
    u 
 h

 , “Lý thuyết graph và những
ứng dụng của nó”,  
 


 
 () 
 Dirk Janssens; T() 
  
(Grzegorz Rozenberg
 
 Trong
onathan L. Gross (T

18
ia, New York 



  M. 
 khoa

(M 
 
    M.          graph,
 
  ng
 

 X.  M. 
 
 
  
raph.
972, V. P. 
 
 

              
 
   
 

19
1.1.2. Ở Việt Nam



THPT


T   Nguyn Ngu

chuyy hc c 
b nhi  
cu nhng ng dn ct graph trong khoa hc
bit trong ging dy H u

   Trn Tr      ng
 u c  gii,
ng h th lc  ng ph 
u s d ng dn 
tu s dng dn 
t  d  h thn thc
c trong mc trong mm thit
lp m n kin thc sinh ghi nh 
  i dung c
 d- Photpho  lp 11 ng ph 
h          c vn d  mt
y hc Hc thc s u qu.

20
u n d 
- ng d ng trung h gi 
s d  duy ca hc sinh trong hc ta
n k SGK cng nh u tham khc.
c dy hc Sinh hc  ng ph - ti
t trong s nhng ngu m
thng v  ng dt graph trong dy hc Sinh hc.
1.2. Cơ sở lý luận của đề tài
1.2.1. Các khái niệm
1.2.1.1. Khái niệm phương pháp graph
- - 

      
 




 

    

qua .
G  t c         ng ho 
ng) n cnh nnh
ca graph ho. Trong mnh ca graph thng

21
hay cong ng, quan trc ni cnh
tr  i r.
graph 
. ,
graph 
; K
 

 
 


 



1.2.1.2. Khái niệm graph nội dung

 h 



h 
h 
h 



22
1.2.1.3. Khái niệm graph hoạt động

 Graph 
h 
, 
 h 
n. Graph 
- 

1.2.1.4. Mối quan hệ giữa graph nội dung và graph hoạt động trong dạy học
Theo


 m

 

h h 
h h h 





Hình 1.1. Mối quan hệ giữa graph nội dung và graph hoạt động trong dạy học
1.2.2. Vai trò của graph trong dạy học
ng trong qy hu qu 
u qu c nhn thu qu  hin
 kh n t th, chi tic
Graph 
Graph 
Graph 

23
quan. Hiu qu c nhn thc th hin  kh ng
h  to ra graph.
1.2.2.1. Hiệu quả thông tin


 

graph 
Graph  
- - , 


qu - 

 
inh
, 
  

inh

1.2.2.2. Hiệu quả phát triển năng lực nhận thức của học sinh



graph 


24
 


     , n
 , 

, 
i

1.2.3. Phân loại graph trong dạy học
Theo , p





:
- 

- 



- , 
- , 


25
       

 


graph có hướng - graph vô hướng; graph
khép - graph mở; graph đủ - graph câm - graph khuyết.
- Graph có hướng: L
trong graph. 






Hình 1.2. Graph có hướng
- Graph vô hướng: L       


Hình 1.3. Graph vô hướng
- Graph khép: L   
  nhau.

26




Hình 1.4. Graph khép
- Graph mở: Li 
i 




Hình 1.5. Graph mở
- Graph đầy đủ: L 






Hình 1.6. Graph đầy đủ
- Graph khuyết: L

g




A
C
B
E
G
D
H

27





Hình 1.7. Graph khuyết
- Graph câm: L





Hình 1.8. Graph câm
* Tóm lại: M

graph, ph

 
1.2.4. Các mô hình graph
1.2.4.1. Graph nội dung dạy học













A



G

H

28
             
 
 cung theo
 



Gr
 
- 
- 
 
 
 
        - 

 



a graph ni dung
- Graph n c lc tr c sinh tip c
hiu h th. S dng graph n 
hc sinh nh c t x   cao
i cho l, h
va hc t dng graph n ng cho
hp xp, t ch hin t duy.