Sử dụng mẫu sinh học để đánh giá ô nhiễm ASEN trong nước giếng khoan tại khu vực nông thôn và đề xuất giải pháp khắc phục

DAI HOC
QUOC GIÀ
HA NOI
TRl/ÒNG
DAI HOC KHOA HOC
Tl/NHIÉN
/?
BAO CAO TONG KET
DE
TAI:
QMT.04.04
SÙDUNG MÀU SINH
HOC DE DÀNH GIÀ Ó
NHIÈM
ASEN TRONG
Nl/ÒC GIÉNG
KHOAN TAI KHU
VlTC
NÒNG THÒN
VA
DE
XUAT GIÀI
PHÀP KHÀC PHUC
Don vi
thitc
hién:
Trung tàm Nghién
cuu
Cóng nghé Mói
tru&ng
vàPhàt trién Ben

Vùng
(CETASD),
Tru&ng
Dai hoc Khoa hoc Tu nhién
CETiSD
DAI
HOC
QUÓC GIÀ
HA
NQi
TRUNG TÀM THQNG
TIN THU VIÉN
or/
3 30
HA
NÓI
- 2005
Biéu màu
C-BC-01-THTH
BAO CAO
DINH
KY
TÌNH HÌNH
THl/C HIÈN
DE
TÀI/
DlT
AN
(6 thàngl
Idn,

truàc 15/3 va 15/9
hàng nàm)
Noi nhan
bào
cào:
Ban Khoa hoc va Gòng nghé, Dai hoc Qudc
Già Ha Nói
Vàn
phdng
Chirong
trình:
Nhàn
ngày
/ /200
Ky:2
1.
Tén De tài:
Tié'ng
Viét;
Sùdung
màu sinh hoc
dédành
già ó nhiém asen trong
nuàc
gieng khoan tal khu
vuc
nóng thòn
va
de
xudt

giài phàp khàc
phuc
Tié'ng Anh: Using of biomarkers to estimate
arseuic
contamination in
groundwater
at
rural
areas and
suggestionfor
mitigation
Ma so: QMT.04.04,
Càp
Dai hgc Qudc
Già
Ngày
bào
cào
15/04/2005
Ky:2
2.
Co quan chù
tri:
Trudng Dai hgc Khoa hgc Tu nhién
3.
Chù
nhiém de tài:
GS.TS Pham Hùng Viét
Giàm
ddc Trung tàm Nghién

ciiu
Cóng nghé Mói rudng
va Phàt
trién
Trudng Dai hgc Khoa hgc Tu nhién
Ben viing
4.
Thdi
gian thirc
hién: 12 thang, tir 8/2004 dén
8/2005
5. Tong kinh
phi thirc
hién: 100 triéu ddng
6. Gòng trình
chinh thufc dà thuc
hién
tinh tir
ngày 1 thàng 8 nàm 2004
dén
ky bào
cào:
Dà
thuc hién muc tiéu cung
càp
càc
diì liéu
ve
miic
dò ó

nhilm
asen trong
nude ngàm
va
tich luy
trong co the ngudi tai mot sd khu vuc nóng thón ddng
bang Bàc
bò
b)
Di xuàt
giài phàp khàc phuc, giàm nhe nhilm asen nhu
xày
bé
Igc
càt tai quy mó
già
dlnh
hoac tram càp
nude
tàp trung tuyén xà.
10.
Yèu càu khoa hoc dòi vdì san pham tao ra (dang kèt qua II, III)
TT
1
Tén
san
pham
Bào cào tòng két
Yéu càu khoa hgc
+

Xày dung dugc qui trình xu
ly va
phàn tich
asen trong màu
toc
+ Cung càp càc dir liéu
vi miic
dò ó
nhilm asen trong
nude
ngàm
va tich
luy trong co
thè
ngudi tai mot sd khu
vuc nóng thòn ddng
bang
Bàc bò
+ DI xuàt giài phàp khàc phuc, giàm
nhe nhiém asen nhu xày
bè Igc
càt tai
quy mó
già dình
hoac tram càp
nude
tàp trung tuyén xS.
Chù
thich
Cd kèm theo

bào cào
11.
Nhàn xét
va
dành già két qua dat dugc
(Trong thdi gian
lién
quan dén bào cào)
• Qui trình phàn
tich
asen trong màu toc dà xày dung, tdi uu
va
hoàn thién. Phuong phàp
xù
ly va phàn
tich
asen trong màu toc thu dugc
co
dò chinh xàc,
làp
lai
va
tin cày cao.
Viéc su dung ky thuàt
16
vi
song
co uu diém ve tiét kiem thdi gian, hoà
chat,
ed

nàng
suàt phàn tich cao do khà nàng xu ly ddng
loat
màu trong cùng mot
dilu
kién da dugc
chuong trình hoà.
Qua
trình phàn huy màu xày ra triet de trong khóng gian kin, trành ó
nhilm cho ngudi
làm
viéc.
• Nghién
ciiu
hàm
lugng
asen trong càc giéng khoan dugc
lày
d huyen Hoài
Diic
(càch
trung tàm Ha nói 25 km), Càc mdi tuong quan giua hàm lugng asen trong càc giéng
khoan vdi càc chi tiéu khàc nhu dò dàn, the oxi hoà
khir,
hàm lugng sàt
va
photphat dà
dugc làm sàng tò. Két qua khào sàt cho thày mói trudng
khir
chiém uu

thè
vdi già tri
trung
blnh
khoàng
-120mV,
hàm lugng trung
bình ciia
sàt
va
photphat là 6.5 mg/1
va
0.7
mg/1.
Sd liéu cùa 54 màu
nude
cho thày hàm lugng asen phàn bd tir 5 - 434
|ig/l
vdi già
trj trung blnh là
251
|ig/l.
Nhung ngudi dàn d vùng này dà dùng bé
Igc
càt de
loai
bd sàt
va mot phàn
asen ddng két tua vdi càc hydroxit
sàt

(III)
co
trong
nude
ngàm. Tuy nhién,
do hàm lugng sàt khóng dù
Idn
de hàp thu toàn bò asen nén hàm lugng asen trong
nude
Igc
vàn
con
cao (trung blnh là 81
[ig/l
). Do dà,
nhùng
ngudi dàn d
day
dà tiép xùc vdi
mùc dò asen khà cao cà trong
nude
ngàm chua
Igc va
dà
Igc.
Trong nghién
cùxi
này 204
màu tdc
va

50 màu
nude
tiéu cùa ngudi dàn d
day
dà dugc lày de phàn tich hàm lugng
asen
tóng va
càc dang asen khac nhau. Su tich luy asen trong càc màu toc dat tdi 1.71
mg/kg (0.16 - 10.36 mg/kg) so sành vdi vùng ddi
chóng
là 0.25 mg/kg, co 61.8% sd màu
cao hon mùc dò cho phép cùa WHO (1 mg/kg). Tre em dudi 15
tuoi
co xu hudng tich
luy asen cao hon d ngudi trudng thành (trung blnh là 2.53 mg/kg). Hàm lugng asen trong
nude
tiéu cùa ngudi dàn d vùng bi ó nhilm là 146
|ag/l
(30-394
|ig/l)
dugc so sành vdi
vùng ddi chùng là 77
|j.g/l.
Càc sd liéu thu dugc cho thày nhung ngudi dàn d xà Son
Ddng dang nàm trong
tlnh
trang bào dòng
vi
nhilm dòc asen.
• Viéc dành già khà nang loai bo asen

bang
bé
Igc
càt dugc nghién
ciiu
d 3 xa ngoai thành
Ha
Noi vdi
71
giéng khoan. Trong sd 71 giéng
ed
38 giéng (53,5%)
ed
nóng dò asen
vugt
qua
tiéu chuan
nude
udng cùa WHO
va
cùa Bò Y té Viét Nam quy dinh là 10
|ig/l.
Tai càc bé co
nude
thó chùa hàm lugng asen cao hon mùc cho phép cho thày 90% sd bé
loc
co khà nang làm giàm asen tdi hàm lugng
50|ag/l,
40% sd bé giàm tdi nhd hon
10

^g/1.
Tinh trung bình hiéu
qua
loc thì càc bé loc càt
co
the loai tdi 80% hàm lugng
asen
co
trong
nude
giéng khoan. Sd bé loc khóng dat mùc yéu càu
co
nguyén nhàn chù
yéu
co
trong
nude
giéng khoan. Sd bé loc khóng dat mùc yéu càu
co
nguyén nhàn chù
yéu do nguón
nude
ngàm chùa nhiéu asen nhung lugng sàt lai khóng dù de tao nén
Idp
hàp phu asen. Ngoài ra su co mat cùa photphat vói hàm lugng cao (>2mg/l) sé canh
tranh vdi asen càc vi tri hàp phu trén hat
Fe(OH)3
làm giàm hiéu qua cùa bé loc.
Nhln
chung hiéu

qua
loai asen tòt néu nóng dò sàt
Idn
hon 12mg/l. Thuc té cho thày de giàm
nóng dò asen trong
nude
xuò'ng dudi 50
|ig/l
càn co ti le
Fé/
As
bang
50 trd
lén.
De
dat
dugc mùc cho phép cùa TCYTG
va
cùa Viét Nam
ve
asen trong
nude
àn (10
M-g/L),
yéu
càu ti le
Fé/
As >250.
12.
Kinh phi

Kinh phi luy ké dà dugc càp
irudc
bào cào là: 50 triéu dóng
Kinh phi dà dugc càp trong ky bào cào: 50 triéu dóng
Bang 5
Dgt
1
2
Thdi gian
Ngày 06 thàng 10 nàm 2004
Ngày 28 thàng
12
nàm 2004
Còng luy ké (a va b)
Sd tién (VND)
50.000.000
50.000.000
100.000.000
13.
Tinh hình
sur dung kinh
phi
de thuc hién De tài tinh dén ky
1
(Viét nam dóng)
STT
1
Thdi gian
su dung
Tong kinh

phi
(a
va
b)
Trong do:
a) Ngàn sàch
SNKH
- Tinh dén trudc
ky bào cào:
- Trong ky bào
cào:
Còng:
b) Càc nguón
vdn khàc:
Tóng sd tién
da su dung
71.044.000
28.956.000
100.000.000
40.000.000
3ào
cào
Bang 6
Trong
dò
Thué
khoàn
chuyén
món
3

Tóng kinh phi dà dugc càp:
Tòng kinh phi dà su dung:
Sd kinh phi dà quyét toàn:
Càc khoan chi
Idn
trong thdi gian lién quan dén bào
Nguyén
vat
liéu.
nàng
lugng
4
cào
Thiét
bi mày
móc
5
Xày
dung
nhd
va
sua
chiJa
6
Khàc
7
100.000.000
100.000.000
71.044.000
14.

NhQrng
vàn
de
tón tai
càn
giài quyét
15.
Dir
kién
nhflrng
cóng viéc càn trién khai tiép trong thdi gian tdi
16.
Két
luàn va
kién
nghj
Càc muc tiéu
de
ra cùa
de
tài dà dugc thuc hién
va
hoàn thành dùng thdi han vdi
chat
lugng
tòt,
ed
y nghTa thuc tién cao.
+
Càn md ròng viéc khào sàt

tinh
hình ò nhilm asen trong
nude
ngàm
va nude
sinh boat d
càc vùng nóng thòn Viét Nam.
+
Viéc nghién
ciiu nhiing
tàc dóng cùa asen lén
sue
khoé ngudi dàn d nhiing vùng nguy co
cao càn dugc quan tàm
+
Phò bién
va khuyé'n
khich viéc su dung càc bé
Igc
càt
de
loai bd asen dóng thdi nhàn
dang càc vùng
ed nude
ngàm vdi ndng dò asen cao nhung nóng dò sàt thàp de
ed
càc giài
phàp thay
thè
nguón

nude
khàc.
Chù
nhiém de tài
(Hg tén, chù ky)
Pham Hùng Viét
Thù trudng co quan chù
tri
De tài
I,
chù ky, dóng dàu)
HO HI£U
TRUONG-
TS.^^)^
rA
t4^
BAO CAD TÓNG KET
De tài:
SÙDUNG
MAU SINH HOC
DE
DÀNH GIÀ Ó NHIÈM ASEN TRONG
NlTÒC GIÉNG
KHOAN TAI KHU VUC NÓNG THÓN
VA
DE
XUÀT GIÀI PHÀP KHÀC PHUC
I. DAT VÀN
DE
O nhiém asen trong

nude
ngàm dàc biet là trong
nude
giéng khoan dà dugc phàt
hién tai nhiéu qudc
già
trén
thè
gidi vi du Trung qudc,
Dai
loan,
An dò,
Bàngladet,
Mehico, Achentina, Campuchia
va
Viét nam. Tai
Bàngladet
vào
nhirng
nàm 90 càc nhà
nghién
ciiu
dà phàt hién ra thàm boa nhiém dòc asen trén mot khu vuc dàn cu ròng
Idn,
tu
dd dén nay vàn
di
ó nhiém asen trong
nude
ngàm dugc chinh phu nhiéu qudc

già va
càc nhà khoa hgc trén toàn
thè'
gidi dàc biet quan tàm (Anawar, 2002). Do asen
ed
dòc
tfnh rat
cao,
gay
hai cho
sue
khoé ké cà khi tiép xùc
làu dai
vdi hàm lugng thàp nén hién
nay
Tó
chùc Y té
thè
gidi dà
de
xuàt tiéu chuàn asen trong
nude
udng là 10
|ig/l,
nàm
2002 Bò Y té Viét nam dà ban hành quy dinh
ve
tiéu chuàn asen trong
nude
càp tai càc

nhà mày
nude
tai càc dò thi tu 50
|j.g/l
xuò'ng 10
\ig/ì.
Song song vdi viéc diéu tra hàm lugng asen trong
nude,
tai càc khu vuc ó nhilm
cao càc nhà khoa hgc dà tién hành nghién cuu su tich tu
va
tàc dòng sinh hgc cùa asen
lén ca the ngudi. Càc nghién
cùu
này cho phép tiép càn sàu hon tdi mùc dò nhilm asen
thuc su trén càc quàn
thè
dàn cu dua trén viéc xàc dinh hàm lugng asen trong màu,
nude
tiéu
va
tdc cùa càc ddi tugng co su dung nguòn
nude
ò nhilm trong sinh boat. Két qua
nghién cùu cho thày d nhùng ngudi dugc
su
dung
nude
khóng ò nhilm asen thì hàm
lugng asen trong

nude
tiéu là khoàng 10
\ig/\
trong khi d nhùng ngudi su dung
nude
co
hàm
lirgng
asen cao hgn
lOO^g/1,
su tich luy asen trong nude tiéu
ed thè
lén tdi
170p.g/l.
Hàm lugng asen trong tdc cùa ngudi dàn sdng tai khu vuc khóng co ò nhilm asen
thudng
d mùc 0,02-0,2 mg/kg (WHO-2000)
con
tai càc diém
ed
ó nhilm già tri này co
the lén tdi
lOmg/kg.
Tai càc khu vuc nhu
Tày
Bengan, An dò két qua nghién cuu dich
ti
hgc cho thày su tàng dàng ké ty le ngudi dàn bi suy giàm
sue
khoè, màc càc benh

vi
gan, phòi man tinh, tiéu hoà
va
thàn kinh so vdi quàn
thè
dàn dùng
nude ed
asen nhd
hon 50
)ig/lit
(SEGH,2000)
va
cùng d càc quàn
thè
dàn cu này su tich luy asen trong tdc
va nude
tiéu cao hon nhiéu
làn
so vdi già tri thóng thudng.
Nghién cuu
ve
asen trong dàt
va nude
dà dugc tién hành tai Viét nam tu sdm nhung
ò nhilm asen trong
nude ngàm chi
dugc tàp trung khào sàt vào nàm 1999. Su tuong tu
ve
mat dia
chat

thuy vàn tai ddng
bang
chàu thd
song
Gang, Bàngladet
va
ddng
bang
chàu
tho
song
Hong,
song
Mékóng bào dòng cho càc nhà khoa hgc mot su ó nhilm asen
tilm
an trong càc ngudn
nude
giéng khoan. Càc sd liéu nghién
ciiu
ban dàu tuy chua nhiéu
nhung dà cho thày mot nguy co ó nhilm asen ró rét tai
nhilu
khu vuc thuòc ddng
bang
chàu
thó song Hong va song Me
kòng nhu
Ha
nói, Phù Thg, Hai Phdng, Nam Dinh,
Dóng Thàp, v.v Hàu hét

nude
ngàm cùa dòng
bang
chàu thó song
Hong ed
hàm lugng
sàt, mangan
va
amoni
rat
cao dà
chi
ra ràng dilu kién khù trong tàng tram tich cùa khu
vuc này tuong tu nhu
Bàngladet
(Dàng Vàn Can - 1992, Pham Hùng Viét - 2000,
M.Berg-2001)
Ké't
qua
khào sàt so bò tai càc
tinh
dóng
bang
Bàc bò cho thày mot sd noi
ed
hàm
lugng asen trong
nude
giéng khoan lén tdi
600|J.g/l,

cao hon tiéu chuan cùa TCYTTG 60
làn. Ngày nay cùng vdi su phàt trién cóng nóng nghiép, sd giéng khoan dugc làp dàt tai
càc ho
già
dlnh khu vuc nóng thòn ngày càng
Idn,
nhung hàu nhu khóng co su kièm soàt
vi
mùc asen trong do. Theo bào cào cùa UNICEF
va
trung tàm ve sinh
nude
sach nóng
thòn
thl ed
tdi
13%
dàn sd Viét nam
su
dung
nude
giéng khoan (khoàng gàn 10 triéu
ngudi).
Viéc tién hành càc nghién cùu dilu tra hàm lugng asen trong
nude
sinh boat cùa
ngudi dàn
va
su tich luy sinh hgc là vò cùng càn thiét nhàm cung càp tu liéu tin cày cho
càc nhà quàn ly trong

ITnh
vuc
nude
sach nóng thón
va
càc nhà chàm sóc
sue
khóe ban
dàu
ed
bién phàp bào ve
sue
khoè còng dòng trudc khi mot thàm boa tuong tu sé xày ra
gidng nhu d Bàngladet (Pham Hùng
Viet-2000,
M.Berg-2001).
Ngudi dàn tai khu vuc nóng thón Viét nam nhàt là càc tinh ddng
bang
Bàc bò hién
dang khai thàc nguón
nude
ngàm thóng qua càc giéng khoan UNICEF
va
tu xày làp
de
phuc vu cho muc dich sinh boat
va
mot phàn
tuoi
tiéu.

VI
vày càc giài phàp don giàn,
san
ed,
ré tién
va
hiéu
qua
vàn là càch thùc phù hgp khi dua vào thuc té'. Vdi càc giéng
bi ó nhilm asen thl hién tai bè càt
Igc
sàt tó ra là bién phàp hiéu
qua
tuy nhién nd cùng
phu thuòc vào thành phàn boa hgc cùa
nude
ngàm nhàt là sàt
va
photphat, Xuàt phàt
tu
xu
thè
ò nhilm asen tai mot sd khu vuc tai ngoai thành
Ha
nói
va
mot sd tinh ddng
bang
Bàc bò là
ed

that, hién du luàn quàn chùng
con
nhiéu hoang mang nhu mùc dò ó nhilm
asen nhu
thè
nào, càn dùng càch
gì de
giàm nhe su
ed dò
lai chua dugc giài quyét triét
de,
màt khàc ành hudng cùa su ò nhiém asen trong
nude
ngàm dén
sue
khoè cùa ngudi
su dung tai Viét nam cùng chua dugc
de
càp tdi, chùng tòi
de
xuàt mot du àn nghién
cù\i:
"Su
dung màu sinh
hgc
de dành già ó nhiém asen trong nuàc gieng khoan tai khu vuc
nóng thón
va
de
xuàt

gidi phàp khàc phuc
De
tài nghién
ciiu
này sé ddng gdp mot phàn vào chuong trình hành dòng qudc
già
ve dàm bào cung càp
nude
sach
va
ve sinh nóng thòn giai doan 2000-2010. Càc két qua
cùa
de
tài sé dua ra nhùng
bang
chùng
ve
mùc dò ò nhiém asen trong co thè ngudi
va
nhung nguy co
ve sue
khoè còng ddng. Càc giài phàp giàm thièu sé dugc
de
xuàt
va
dành già nhàm giùp cho còng tàc tuyén truyén giào
due
ngudi dàn tai càc vùng chua
ed
nude

càp nhàn thùc dugc hièm boa cùa ó nhiém
nude
sinh boat, càc nhà quàn ly sé
ed
thém co sd
de
xày dung càc du àn
ve
càp
nude
tàp trung cho càc vùng nóng thón.
II.
NOI DUNG BÀO CÀO
Vdi thdi gian thuc hién tu 8/2004 dén ky bào cào tóng két, de tài da giài quyét
dugc càc vàn
de
sau:
1.
Xày
dirng va
tdi uu qui trình phàn tich asen trong màu tdc
Toc dugc coi là mot loai chi thj sinh hgc hùu hiéu cho viéc nghién cùu su nhilm
dòc asen man tinh, khóng
gay
khó khan khi lày màu,
ed
su ón dinh
va
khóng dòi boi diéu
kién bào quàn khàt khe (Ann Morgan, 2001; Dombovari, 1998). De xàc dinh hàm lugng

asen trong màu toc
bang
phuong phàp quang phò hàp thu nguyén
td
(AAS), càn vó co
hoà màu
de
dua asen tu dang hùu co
ve
dang vò co hoà tan trong dung dich. Hién nay ky
thuàt xù ly udt vdi axit dàc co tinh óxy boa manh trong bình Kendan
va
trong
lo
vi song
(he kin) dang dugc dùng nhiéu nhàt (Pham Luàn, 1998; Pham Luàn,
1999).
Vó co hoà
màu trong he kin dudi diéu kién àp suàt cao thudng hiéu
qua
hon so vdi he md
vi
no cho
phép thuc hién
qua
trình phà màu d nhiet dò cao hon diém sòi cùa càc tàc nhàn óxy hoà,
tdn it thdi gian
va
khóng
gay

màt màu (Damkroger,
1997;
Pham Luàn, 1999), song trang
thiét bi thudng dàt tién
ma
khóng phài tàt cà càc phdng thi nghiém déu dàp ùng dugc. Do
dò
chùng tòi dà nghién cUu xày dung
va
tdi uu quy trình phàn tich hàm lugng asen tóng
trong màu
toc
vdi cà hai ky thuàt xù ly màu
bang lo
vi sdng
va
blnh Kendan.
1.1. Phuong phàp nghién cùu
Màu toc nghién cùu dugc
càt
sàt da dàu d vùng cham hoac vùng sau
gay,
sau do
rda
sach
bang
xà phdng trung tinh, tràng
bang nude
càt
va

sày khó d
60°C.
• Vó
co'
hoà
màu
theo ky thuàt
lo
vi
song:
su dung càc axit
HNO3,
HCl va
xù ly theo
chuong trình nàng lugng nhu d bang 1
•
Ky thuàt vó ca hoà màu trong hình Kendan: su dung càc axit
HNO3,
H2SO4,
dun
càch càt d nhiet dò 250 -
300^C
dén khi thu dugc dung dich trong.
Ngoài ra, hydropeoxit
H2O2
là
chat ed
tinh óxy hoà dugc thém vào
de
làm tàng khà

nàng phà huy màu.
Bang
1.
Nàng lugng
cung càp cho qua trình vó
co'
hoà màu trong
lo
vi
song
Càc
buóc
Nàng
luang
Thòri
gian (phùt)
1
~300W
10
2
0
2
3
~600W
15
4
0
1
5
~450W

10
Toàn bò asen trong màu sau xù ly dugc khù
ve
As(III) bang dung dich
NaI
50%
va
xàc dinh nóng dò
bang
phuong phàp AAS vdi thiét bi tao khi hydrua HVG (Shimadzu).
Tuy nhién, càc oxit nito
va
nitrosyl clorua tao thành tu nitrit trong
qua
trình vó co
hoà màu làm giàm khà nàng phàt hién toàn bò lugng As hoà tan do khà nàng óxy hoà
manh cùa chùng càn trd su tao thành khi asin
AsH^.
De trành ành hudng này, càn loai bd
càc nitrit
bang
axit amido sulfonic
HSO3NH2
(ASA)
vi
nd
co
khà nàng khù chgn
Igc
ddi

vdi nitrit theo phuong trình sau (Damkroger, 1997):
NO2
+ HSO3NH2
(H^) -^ N2
+
HSO4
+
H2O
(1)
Do dd trudc khi thuc hién phàn ùng khù As (V)
ve
As (III)
bang
dung dich NaI
50%,
chùng tòi cho thém dung dich ASA vào màu.
Nhu vày, càc vàn
de
cu thè dugc nghién
ciiu
là:
• Khào sàt chgn hòn hgp óxy hoà, nóng dò ASA thich hgp
va
thdi gian phàn ùng
giùa
ASA vdi nitrit.
• Dò làp lai
va
dò chinh xàc cùa phuong phàp.
1.2. Két qua nghién

culi
1.2.L
Vó co hoà màu theo ky thuàt là vi
song
Két
qua
vó ca hoà màu vdi càc hòn hgp óxy hoà khàc nhau (A: 5 mL HCl, 1 mL
HNO3,
1 mL
H2O2;
B: 4 mL HCl, 2 mL HNO3, 1 mL
H2O2 va
C: 3 mL HNO3, 1 mL
H^02)
cho thày hòn hgp òxy hoà B
va
C cho ké't qua phàn
tich
asen trong màu tdc cao
hon so vdi hòn hgp A, nhung su khàc nhau khi thuc hién vó co hoà màu bang hòn hgp B
va
C là khóng dàng ké. Nhu vày, axit HNO3 dóng vai trd chù yéu trong viéc phà huy màu
do khà nàng òxy hoà manh
ma
khóng càn thiét bó xung thém axit HCl. Do do, chùng tòi
chgn hòn hgp vò co hoà màu góm 3 mL HNO3
va
1 mL
H2O2.
Trong phuong phàp này,

tàc dung cùa viéc thém axit ASA vào màu do trudc khi dinh lugng As dugc thè hién rò
ràng. Phép do hoàn toàn khóng thuc hién dugc khi khóng bó xung ASA do lugng axit
nitric du
va
nitrit cùng vdi càc san phàm khi nhu
NO2
tao thành trong trong
qua
trình vó
co hoà màu co khà nàng óxy hoà manh nén làm giàm tàc dung khù cùa
NaBH4,
càn trd
su tao thành khi asin
ASH3.
00
e
0.3
0.2
0.1
0.0
10 20 30 40 100 270 340 410 590
Nóng dò ASA
(mmol/L)
Hinh
1. Khào sàt càc hèn hgp óxy hoà Hình 2. Khào sàt nóng do ASA (vi
song)
(O - khóng thém ASA; A, B, C - thém ASA 400 mmol/L)
Nghién cùu su ành hudng cùa lugng ASA thém vào, chùng tòi thày ràng phép do dat
két
qua

cao nhàt khi nóng dò ASA trong dung dich phàn ùng là 30 mmol/L (hình 2)
va
thdi gian phàn ùng tòt nhàt là
15
phùt (hình 3).
De
xàc dinh dò chinh xàc
va
dò làp lai cùa phuong phàp, chùng tòi su dung màu
toc
kièm chùng (Certified Reference Materìal) NCS ZC 81002 (0,59 ± 0,07 mg As/kg). Xù
ly
va
phàn tich màu d càc diéu kién dà chgn (n = 9), két
qua
thu dugc
ed
dò làp lai
va
dò
chinh xàc cao vdi nóng dò asen xàc dinh dugc là 0,58 ± 0,03 mg/kg (99,1 ± 4,2%).
1.2.2. Vò co hoà màu trong bình Kendan
Xù ly màu trong blnh Kendan d nhiet dò cao là mot phuong phàp truyén thò'ng dugc
nhiéu phòng thi nghiém àp dung
va
dugc coi là phuong phàp xù ly màu tiéu chuan. Trong
nghién
ciiu
này, chùng tòi dà tién hành khào sàt tàc dung cùa viéc bó sung axit ASA vào
màu do trudc khi thuc hién phàn

ùìig
khù As (V)
ve
As (III). Ké't
qua
khào sàt (hình 4)
cho thày viéc bó xung ASA vào màu do làm tàng khà nàng phàt hién asen, tuy nhién tàc
dung này khóng thè hién ro ràng khi khào sàt d càc nóng dò ASA khàc nhau. Diéu này là
do
qua
trình vó co hoà màu thuc hién trong he md nén càc axit
ed
nhiet dò sòi thàp
va
càc san
pham khi bi bay boi khi dun, lugng axit nitric du cùng nhu nitrit tao thành khóng
dàng ké nén khòng
gay
nhiéu dén phép do As nhu xù ly màu trong
lo
vi
song.
Song
de
tàng dò nhay cùa phép do co thè bó xung axit ASA vdi nóng dò trong dung dich phàn
dng
là 10 mmol/L.
"co
%
0-3-

E
^
0.2 -
<:
o-
60 0.1 -
i
;
Nóng dò ASA (mmol/L)
Hình 3. Khào sàt thdi gian phàn ùng
loai nitrit
Hình 4. Khào sàt ành
huòng
cùa
nóng do ASA (Kendan)
Dò làp lai cùng nhu dò thu hói cùa phuong phàp
va
ành hudng cùa nén màu dén
phép do dugc xàc dinh
bang
càch thém vào màu trudc khi xù ly mot lugng thich hgp
dung dich asen chuàn. Làm làp lai 4 làn, ké't
qua
phàn tich cho dò làp lai cùng nhu dò thu
bòi lugng As thém vào khà tdt
(96,6
± 7,2%).
Nhu vày, co thè su dung hai ky thuàt
lo
vi song

va
blnh Kendan trong nhùng diéu
kién dà chgn
de
vó ca hoà màu toc trong phàn tich xàc dinh asen, Tuy nhién, xù ly màu
trong bình Kendan tdn nhiéu thdi gian (khoàng 15-16 tié'ng cho mói me),
su
dung nhiéu
loai hoà
chat va
là he ho nén
de
bi nhiém ban bay màt
chat.
Vdi viéc bó xung thém axit
ASA khi tién hành phép do As, viéc xù ly màu
bang
ky thuàt
lo
vi sdng tò ra hiéu
qua
hon han so vdi bình Kendan, mói me xù ly (10 màu) chi trong khoàng 1 tié'ng, tdn it hoà
chat,
xù ly triét de, khòng
gay
màt
chat,
co dò chinh xàc
va
làp lai cao, thich hgp cho yéu

càu phàn tich thudng xuyén vdi so lugng màu
Idn
do khà nàng xù ly ddng loat màu trong
cùng mot diéu kién dà dugc chuong trình hoà. Qua trình phàn huy màu xày ra trong
khòng gian kin, trành ó nhiém cho ngudi làm viéc.
2.
Tinh
hình ò nhiém asen va nguy co nhiém dòc asen
tir nude
giéng khoan tai mot
so vùng nòng thòn
2.1.
Phuong phap nghién cuu
* Dia diém nghién cùru: xà Van Phùc, huyen Thanh
Tri,
ngoai thành
Ha
Nói
va
xà Son
Ddng, huyen Hoài
Due,
Ha
Tày
* Diém ddi chùng: xà Thugng Càt, huyen
Tu
Liém,
Ha
Noi
*Lày màu

Màu nude: tai Van Phùc lày ngàu nhién 21 màu, tai Som Ddng lày 53 màu
va
tai
Thugng Càt lày 20 màu
(nude
ngàm vùa bom
va nude
dà qua loc càt), màu
nude
dugc
Igc
qua giày loc Whatman
0,45|J.m,
dung trong chai nhua sach dà dugc rùa
bang
axit.
Màu
nude
dugc axit hoà dén pH < 2 boi axit HNO3
va
dugc giù d noi màt cho dén khi
phàn tich càc chi tiéu hoà hgc. Hàm lugng
Fé,
As dugc xàc dinh
bang
phép do AAS,
nóng dò photphat dugc xàc dinh
bang
phuong phàp
trac

quang
UV-VIS
3101
(Shimadzu).
Màu sinh hgc: màu toc
va nude
tiéu dugc lày tu 204 ngudi dàn tai Son Dóng, 29
ngudi dàn xà Van Phùc
va
25 ngudi tai Thugng Càt. Màu toc dugc rùa sach can thàn
bang
xà phòng trung tinh, tràng ky vdi
nude
càt, sau dd dugc sày khó.
Qua
trình vó co
hoà
va
phàn tich màu dugc thuc hién theo qui trình dà xày dung d trén. Màu
nude
tiéu
dugc bào quàn d nhiet dò -
20^C
trudc khi phàn tich
bang
he thóng
HPLC-ICPMS.
Qui trình phàn tich càc dang asen trong
nude
tiéu dugc thuc hién nhu trong tài liéu

(Kubota et al., 2001). Hàm lugng asen tóng sd dugc tinh
bang
tóng hàm lugng asen
càc
dang.
VINH
PHUC
PHU
THO
r
PHUSPHLJOI'
San
Dóng
HOA BtNH
HA
NAM
^>o.n:*
,%0C
tbi/HOAI
fi-i ;
\\sin
Mai
?tMANH)"T^
t
HUNG
YEH
/
HAMAM
.]J "P .in
•

/
p-T
Thircmg
CàtJ°/\
^ 0
J
%
f
0
.)>
Van Phùc
Hình 5. Dia diém nghién cùu
2.2.
Két qua nghién
cùru
2.2.1.
Tinh hinh ó nhiém asen trong
nuóc
Bang
2. Su phàn
bohàm
lugng asen tai càc diém nghién cùu
Dia diém
Th
trong Càt
Van
Phùc
San Dóng
Nóng dò
As trung

bình
(|ag/l)
9
117
251
Tòng
so
màu
20
21
53
Su phàn bó asen trong nuróc ngàm
(so
màu, phàn
tram)
<10
Mg/L
18(90%)
6 (28%)
0
10-50
^g/L
1 (5%)
2(10%)
2 (4%)
50 - 200
^ig/L
1 (5%)
8 (38%)
20 (38%)

> 200
^g/L
0
5 (24%)
31 (58%)
Càc sd liéu thu dugc cho
thà'y mdc
dò asen co màt trong
nude gié'ng
khoan là
rà't
khàc nhau giira càc xà
va ké
cà trong mot xà, già tri do dugc
bié'n
thién
tìjr
< 1 \igl\ den
gàn 500
|ig/l,
vi du 90% sd màu tai xà Thugng Càt
ed
hàm lugng asen nhd han 10
|ug/l,
trong khi dd d
San
Dòng khóng màu nào
ed
nòng dò asen nhd han già tri này. Trong sd
càc xà co biéu hién ó nhiém asen thì San dòng bi ò nhiém nang né nhàt vdi ti le 100% sd

màu khào sàt co lugng asen cao han tiéu chuàn cho phép là 10
[ig/l,
dàc biet co tdi 58%
sd màu cao han 200
^g/1,
dd là muc rat nguy
hiém néu
ngudi dàn su dung truc
tiép nude
này khóng qua
Igc de
àn udng. Theo càc
két qua
tóng két ciia Tó churc Y té
thè
gidi, hàu
hét càc benh nhàn
ed
biéu hién làm sàng nhiém dòc asen rò d An Dò
va
Bàngladet dà
sir
dung
nude ed
asen
tu'
200
|ig/l
trd lén trong khoàng thdi gian
tir

7-15 nàm (Ann Morgan,
2001).
Tuy nhién néu
miic
phai nhiém nhd han thì thdi gian u benh sé dai han
chù
khóng
phài là khóng bi ành hudng. Tai Van Phùc
tinh
hình ó nhiém asen khóng tram trgng nhu
San Dóng nhung cung co tdi
62%
sd màu
ed
asen cao han 50
|J.g/l (bang
2).
Khi xét su phàn bd cùa asen trong
nude
ngàm tai tùng xà ta cùng thày su dao dóng
rat khàc nhau (hình 6). Tai Van phùc
tu
<1 dén
350|ig/l
(trung bình
117
^ig/l),
con
San
Dóng

tu
30- 450
|ig/l
(trung bình
251
|ig/l).
8
OJD
500
400
-•—
Thugng Càt
-•—
Van Phùc
^fc—San
Dóng
«^^
)—I—I—I—I—I—I—I—I—I—I—I—I—1—I—I—r
1 4 7 10 13 16 19 22 25 28 31 34 37 40 43 46 49 52
Vi
tri lày
màu
Hình 6.
Su
phàn
boasen
theo khóng gian
2.2.2. Su tich luy asen trong
toc va
bài tiét qua nuàc tiéu

Asen là nguyén td dòc hai vdi rat nhiéu ành hudng nghiém trgng ddi vdi
sue
khoè
cùa con ngudi khi tiép xùc vdi nd. Sau khi di vào ca
thè
ngudi, khoàng 50% asen dugc
bài tiét vào
nude
tiéu, mot
ti
le nhd vào da, tdc, mdng tay
va
phói. Asen trong
nude
tiéu
da, tdc, mdng tay
va
phói dugc su dung nhu mot loai chi thi cho su nhiém dòc asen cùa
ngudi dàn. Nhùng ngudi udng
nude
nhiém ban asen thudng
ed nhiJng
biéu hién tón
thuang
ve
da. Phai nhiém làu ngày vdi nguón
nude
ó nhiém asen
ed thè
dàn tdi nhiéu

benh khàc nhau nhu viém màng két,
sùng
hoà da, rdi loan sàc td, càc benh tim mach, rdi
loan mach ngoai vi
va
he thdng thàn kinh, ung thu da, chùng hoai thu (Jain et al, 2000).
Bang 3. Nóng do asen trong màu nuàc, toc va nuàc tiéu cùa
nguùi
dàn tai Thugng Càt,
Van Phùc
va
San Dóng
Tóng
so
màu
Max
Min
Trung bình
Nuóc ngàm
ilJglL)
TC
20
141
<1
9,6
VP
21
357
<1
117

SD
54
434
4,7
252
Toc (mgikg)
TC
25
0,47
0,06
0,25
VP
29
2,75
0,01
0,5
SD
200
10,4
0,16
1,71
Nuàc
tiéu
i/Jglg
creatinine)
TC
10
141
23
77

SD
50
394
30
146
Két
qua
phàn tich cho
thày
su tuang quan
rat
rò giùa hàm lugng asen trong
nude
giéng
va
trong tdc
(bang
3). Ò Thugng Càt là diém ddi chùng, hàm lugng asen trong
nude
ngàm hàu hét déu dat tiéu chuan cho phép (trung bình nhd han 10
|ig/L),
già tri asen
trong màu tdc là 0,25 mg/kg (0,06-0,47 mg/kg), trong khi dd d Van Phùc
va
Som Dóng
hàm lugng asen trong tdc tuang ùng là 0,5 mg/kg (0,01-2,75 mg/kg)
va
1,61 mg/kg
(0,16-10,36 mg/kg). Tai San ddng, 70% sd màu
ed

nòng dò asen trong tdc
Idn
han 1
mg/kg, dàc biet
ed
nhùng màu lén dén 10 mg/kg. Két
qua
này co
thè
so sành vdi nhùng
nghién cùu a Tày Bengan, An dò là nai
ed nude
ngàm bi nhiém asen nàng né vdi nóng dò
asen trong toc ngudi dàn d khoàng 3-10 mg/kg (Awanar et al., 2002). Két
qua
phàn tich
cùng cho thày nóng dò asen trong
nude
tiéu cùa ngudi dàn d San Dóng cao khoàng hai
làn so vdi ngudi dàn d Thugng Càt. Theo TCYTTG, mùc asen trong tdc cao han 1 mg/kg
dugc chuàn doan là dà bi nhiém dòc asen man tinh. d nhùng ngudi khóng bi phai nhiém
asen thì nóng dò asen trong toc thudng là 0,08 - 0,25 mg/kg, trong
nude
tiéu
KZ"
25 - 30
|ig/L
(Anawar et al., 2002).
300
250

200
<
?.
150
C
'<0
^ 100
50
0
@
Thuang Càt
• San Dóng
nVan
Phuc
Nuóc
ngàm
(ug/L) Toc x 100 (mg/kg) Nuóc tiéu (ug/g
creatinine)
Hình 7. Tuang quan hàm lugng asen trong
toc,
nuò'c
tiéu vai nóng do asen trong
nude
ngàm
Asen thudng tich tu trong toc
va
mdng tay vói nóng dò cao han nhùng phàn khàc d
ca
thè va
su bài tiét asen cao trong

nude
tiéu biéu thi su bóc lo asen lién
tue.
Trong vùng
nghién cùu ngudi dàn dà dùng
nude
giéng khoan trong khoàng 2-10 nàm nhung khóng
thudng xuyén
de
udng
va
nàu àn. Ò vùng nòng thòn Viét Nam, ngudi dàn thudng gom
va
chùa
nude
mua trong sudt mùa mua, nguón
nude
sach này dugc dùng cho udng
va
chuan
bi bua àn. Nhung trong sudt thdi ky cudi mùa khó khi khòng co thém
nude
mua, ngudi
dàn phài tam thdi dùng
nude
ngàm truc tiép hay sau khi loc dan giàn. 0 Van Phùc
va
San
10
Dóng, ngudi dàn chù yéu dùng

nude
ngàm sau khi qua loc càt. Két
qua
phàn tich cho
thày hàm lugng asen trung bình trong
nude
dà qua
Igc
d Van Phùc là 22,5
|ig/L,
d
Sem
ddng là 83
fig/L.
Nhu vày
nude
àn cùa ngudi dàn San Ddng dà vugt
qua
gidi han tdi da
cho phép 50
|ag/L
cùa mot sd qudc
già
nhu
Achentina,Bàngladet,
Méhico,Tày Bengan-Àn
Dò,
mot
sd vùng d Trung Qudc (Jack et al., 2003), do do ndng dò asen trong tdc cùa
ngudi dàn d San Dóng cao han nhiéu so vdi Van Phùc. Diéu này co

nghla
ràng, thàt
khòng
de
dàng
de
tinh toàn liéu lugng
va
thdi gian biéu hién cho mói trudng hgp cu
thè.
Tuy nhién vdi nhùng két
qua
diéu tra, ngudi dàn San dòng dà tich luy As khoàng 1,71
mg/kg trong toc
va
146
|ig/g
creatinine trong
nude
tiéu
chi
ra ràng hg dà bj nhiém dòc
asen man tinh tuy chua thày xuàt hién càc dàu hiéu làm sàng.
Mot sd nghién cùu cho thày càc dàu hiéu nhiém dòc asen
man
tinh nhu nhùng tón
thuang
ve
da (thay dói sàc td, sùng hoà,
H)

thudng xuàt hién sau 5 - 15 nàm tiép xùc.
Su
dung
nude
àn co asen ndng dò
Idn
han 50
|ig/L
thì nguy ca màc càc benh ung thu lién
quan dén asen là 1 trén 100 (Jack et al., 2003). Nhu vày,
sue
khoè cùa nhùng ngudi dàn d
khu vuc ó nhiém asen trong
nude
ngàm dà khào sàt thuc té dang bi de doa.
Bang 4. O nhiém asen trong nuàc ngàm
va
su tich tu trong
toc,
nuàc tiéu tai San Dóng
va
mot
so
vùng khàc bi ó nhiém nang trén The giai
Khu vuc
San dóng, VN
Bihar, An
Dò
(Chakraborti,
2003)

Bàngladet (Anawar, 2002)
Tiéu chuan cùa TCYTTG
Nuóc ngàm
(Ug/L)
252 (5 - 434)
(38,6%
> 300)
19,9%
>300
10 - 9000
10
Toc
(mg/kg)
1,71 (0,16- 10,36)
4,37(1,2- 13,3)
1,1-19,84
0,2
Nuóc
tiéu
(|J.g/g
creatinine)
146 (30 - 394)
598 (279-1474)
50 - 9420
<100
3.
De xuàt
giài phàp khàc
phuc ò nhiém asen trong
nude

giéng khoan
Trudc
tinh
hình thuc té
ve
su ò nhiém asen trong
nude
giéng khoan d mot sd vùng
nóng thón ddng
bang
song
Hong va
nguy ca nhiém dòc asen man tinh cùa ngudi dàn khi
su dung nguón
nude
này,
de
gdp phàn giàm thiéu ành hudng cùa asen dén
sue
khoé,
chùng tòi dà dành già phuang phàp
su
dung bé loc càt de loai bò asen, mot phuang phàp
dan giàn, già thành thàp
va de
àp dung. Dd là mó hình bé loc dà
va
dang dugc àp dung
rat hiéu qua trong càc
già

dình d vùng dóng
bang song
Hong vdi muc dich loai bdt sàt.
11
3.1.
Hiéu qua loai bò asen cùa
belge
càt
Bé loc trong càc
già
dình nòng thón Viét Nam thóng thudng dugc thiét ké gdm hai
bé,
bé trén chùa vat liéu loc nhu càt
ed san
d dia phuang, bé dudi dùng
de
chùa
nude
dà
Igc.
Khi
nude
ngàm dugc bam lén bé
Igc
va chày qua tàng càt, asen sé dugc còng két vdi
Fe(0H)3 va
dugc giù lai trén bé màt càt.
Chùng tòi dà nghién cùu d 2 xà ngoai thành
Ha
Nói (Van phùc, Thugng Càt)

de
dành già khà nàng loai bò asen
bang
bé
Igc
càt vdi 71 giéng. Trong sd
71
ho
già
dình
ed
38
ho
(53,5%)
su
dung
nude
ngàm vdi nóng dò asen vugt
qua
tiéu chuàn
nude
udng cùa
WHO
va
cùa Bò Y té Viét nam quy dinh là 10
[ig/ì.
Khào sàt khà nàng loai asen tai càc
bé
ed nude
thó chùa hàm lugng asen cao han mùc cho phép cho thày 90% sd bé loc co

khà nàng làm giàm asen tdi hàm lugng
50|_ig/l,
40% sd bé giàm tdi nhd han 10
[ig/l
(hìnhS).
Tinh trung bình hiéu
qua
loc thì càc bé
Igc
càt co
thè
loai tdi 80% hàm lugng
asen co trong
nude
giéng khoan. Sd bé loc khóng dat mùc yéu càu
ed
nguyén nhàn chù
yéu do ngudn
nude
ngàm chùa nhiéu asen nhung lugng sàt lai khòng dù
de
tao nén
Idp
hàp phu asen. Ngoài ra hàm lugng photphat cao cùng
gay
càn trd cho
qua
trình
Igc
asen

kiéu này.
400
Cac bé loc
da Khao
sat
Hình 8. Khà nàng hai asen cùa càc bé loc
Bàn
chat
hoà hgc cùa
qua
trình loai bó As
bang
phuang phàp bé
Igc
phu thuòc chù
yéu vào thành phàn
nude
ngàm, nhàt là hàm lugng
Fé
hoà tan
va
photphat. Viéc cho
nude
chày qua dém càt dà giù lai càc hat sàt
va
asen dóng két tu. Su co màt photphat vdi hàm
lugng cao
(>2mg/l)
sé canh tranh vdi asen càc vi tri hàp phu trén hat
Fe(0H)3

làm giàm
hiéu qua cùa bé loc (hình 9). Càc dién tròn to dai dién cho càc màu
ed
photphat cao.
12
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
-
100%
-
t/*
•
•• •
-|—
20
—1—
30
50
10 20 30 40
Hình 9. Anh huàng cùa hàm lugng sat hoà tan
(mg/l)
tai khà nàng loai asen cùa

bèlge
(%)
Ndi mot càch càm quan vdi màt thudng, khi nhìn thày
nude
giéng khoan trong sudt,
khóng co ké't tua vàng sau mot thdi gian
de
ngoài khóng khi thì
nude
chùa it sàt (khoàng
nhd han
lmg/1),
bé càt khóng
thè
loai asen (néu
ed)
tdt dugc
vi
lugng sàt khòng dù
de
tao ra hat hàp phu
Fe(0H)3.
Néu
nude
co màu vàng nhat vdi hàm lugng sàt lén tdi khoàng
12mg/l
thì hiéu
qua
loai asen sé tdt han. Néu
nude ed

màu vàng sàm
tue
là sàt nhiéu tdi
vài chuc mg/1 thì bé
Igc
càt sé co hiéu
qua rat
tdt khi loai asen. Thuc té cho thày
de
giàm
ndng dò asen trong
nude
xuò'ng dudi 50
\igfL
càn co ti le
Fé/
As
bang
50 trd lén.
De
dat
dugc mùc cho phép cùa TCYTTG
va
cùa Viét Nam
ve
asen trong
nude
àn (10
fig/L),
yéu

càu
ti
le
Fé/
As >250.
3.2. De xuàt làm mó hinh
belge
loai asen
Trén ca sd phàn tich
nude
giéng
va
tìm hiéu
ve
dia hình cùng nhu thdi quen su dung
nude
àn cùa ngudi dàn d Van Phùc, chùng tòi dà
quyé't
dinh thiét ké
va
xày dung bé
Igc
càt thi diém cho
de
tài này tai dia bàn cùa
già
dình óng Chù Vàn Bdn ò xà Van Phùc
de
làm mó hình nghién cùu. Bé loc dugc xày
tu

gach
va
xi màng
va
gdm hai bé chóng lén
nhau. Bé trén
ed
tàc dung
Igc,
bé dudi
de
chùa
nude
sau khi
Igc.
Bé trén co
lo
thoàt d
day.
Su dung mot tàm ludi dan giàn chàn giùa
Idp
càt
va lo
thoàt
de
trành khóng cho càt
tròi
khòi bé
Igc
(hình 10).

Phàn bé trén dugc
dò
day hai
lóp
càt,
Idp
dudi là càt vàng
va Idp
trén là càt den.
Nude
ngàm dugc barn
tu
giéng khoan (bam tay hoac barn dién) vào bé loc
va
chày qua
Idp
càt xuò'ng bé chùa phia dudi. Phàn càt phài dugc giù khó giùa càc làn bam
va
loc
de
trành su boat dòng cùa vi khuan
va
duy
tri
diéu kién thoàng khi.
13
Hình 10. Mó hình bé
Igc
càt loai asen
Màu

nude
dugc lày
va
phàn tich mói tuàn mot làn. Két
qua
phàn tich cho thày hiéu
qua loai As
rat
tòt; ndng dò As dàu vào trung bình là 174
|J.g/L va
dàu ra là 20
|ig/L.
Nhu
vày bé
Igc
này
ed thè
loai dugc gàn 90% asen trong
nude.
Hinh 11. Giàn phun làm tàng khà nàng tiép xùc cùa nuàc vai óxy
Theo dành già, lugng óxy co mat trong mot bé loc càt nhd (0,05
m'')
khi càt khó dù
de
xù ly han 150
lit nude
ngàm mói làn ngay cà khi nòng dò sàt rat cao (50 mg/L). Tuy
nhién, boat dòng cùa vi khuàn trong bé loc, lugng
nude
ngàm

qua
nhiéu làm cho
nude
khón^T thè
thoàt hét khói phàn càt co
thè
dàn tdi
sir
thiéu óxy
va
làm cho hiéu
qua
loc
kém han.
Vi
vày khi dugc làp dat
de
trd thành mot he thdng làm thoàng trudc khi
Igc
nhu
14
giàn phun mua (càc dng dàn
ed due
càc
lo
nhd) phia trén bé càt co
thè
làm tàng cudng su
tiép xùc óxy ddi vdi càc he thdng
Igc

càt
va
khién cho hiéu
qua
cùa bè
Igc
dugc tàng
cudng thém (hình
11).
3.3. Càc
gidi
phàp khàc
Su
dung bé
Igc
càt nhàm loai bò asen trong
nude
giéng khoan là mot giài phàp phù
hgp vdi diéu kién hoàn cành cùa bà con d vùng nóng thón, song
chi
hiéu qua ddi vdi
nude
chùa nhiéu sàt.
Con
ddi vdi
nude
ngàm ò nhiém asen cao nhung hàm lugng sàt lai thàp
nhu d San ddng thì bé loc càt khóng phài là giài phàp tòt.
O vùng nóng thón Viét Nam, ngudi dàn thudng gom
va

chùa
nude
mUa trong sudt
mùa mua, ngudn
nude
sach này dugc dùng
de
udng
va
nàu àn.
Day
cùng là mot giài phàp
de
giàm bdt viéc su dung
nude
giéng khoan ò nhiém asen trong sinh boat. Tuy nhién chi
phi cho viéc xày càc bé chùa
nude
mua dù
Idn de
cung càp
nude
àn quanh nàm khòng it,
vi thè
nhiéu bò
già
dình nghèo khóng tu xày dugc. Ngoài ra tinh hình
con
trd nén xàu
han néu nhùng vùng này nàm gàn khu cóng nghiép thì khà nàng ó nhiém khóng khi cùng

lai
gay
ra nhùng khó
khan
mdi.
Nhu vày, trudc khi
ed
mot giài phàp trgn ven nhàm loai bò asen trong
nude
giéng
khoan,
ben
canh viéc àp dung càc bé
Igc
càt ho
già
dình ddi vdi
nude
ngàm giàu sàt, càn
khuyé'n khich
su diing
càc ngudn
nude
co
san
khàc làm
nude
àn (nhu giéng khai,
nude
mua).

Khi dd bà con càn dugc uu tién,
ho
trg kinh phi
de
xày bè chùa
nude
mua, dào
giéng khai, hoac cung càp
nude
khóng
ed
asen
bang
càch làp dat càc tram xù ly
nude
tàp
trung càp xà.
IH.
KÉT
LUÀN
VA KIÉN NGHI
Chùng tòi dà xày dung
va
tdi uu qui trình phàn tich asen trong màu toc - là
mot
chi
thi sinh hgc hùu hiéu
de
nhàn biet su nhiém dòc asen
man

tinh, lày
va
phàn tich càc màu
nude
ngàm, màu
toc,
nude
tiéu cùa ngudi dàn
de
dành già mùc dò ò nhiém asen trong
nude va
su tich luy trong ca thè ngudi ddng thdi
bude
dàu dành già
ve
khà nàng loai bò
asen trong
nude bang
bé loc càt.
Tu
càc ké't
qua
nghién
ciJu,
co thè rùt ra càc két luàn
va
kién Ughi sau:
> Nude
ngàm tai mot sd vùng nóng thón dóng
bang

Bàc bò thuc té' dà bi ó nhiém
asen
> Thóng qua viéc dành già càc chi thi sinh hgc (toc,
nude
tiéu) cùa ngudi dàn sdng
tai San Ddng
va
Van Phùc cho thày
ed
mdi tuang quan rò rét giùa ndng dò asen
15
trong
nude
ngàm va su tich luy trong tdc,
nude
tiéu. Nhu vày, ngudi dàn sdng tai
khu vuc nghién cùu dang phài ddi màt vdi su nhiém dòc asen
man
tinh do
su
dung
nude
ngàm ó nhiém asen. Do dd, viéc nghién cùu nhiing tàc dóng cùa asen lén
sue
khoé ngudi dàn d nhùng vùng nguy ca cao càn dugc quan tàm
^
Càn nàng cao nhàn thùc trong còng dóng
ve
tinh dòc hai khi
su

dung nguón
nude
ó nhiém asen
>
Càn md ròng viéc khào sàt
tinh
hình ó nhiém asen trong
nude
ngàm
va nude
sinh
boat d càc vùng nóng thón Viét Nam
>
Bè
Igc
càt là mot giài phàp dan giàn
de
loai bò asen song hiéu
qua
loai bò asen chi
cao khi nóng dò sàt trong
nude
ngàm dù
Idn
>
Nhàn dang càc vùng ("càc diém ndng")
ed nude
ngàm vdi nóng dò asen cao
va
nóng dò sàt thàp

de ed
càc giài phàp thay
thè
nguón
nude
khàc.
16
TÀI LIÉU THAM KHÀO
/.
Ann Morgan (2001).
ChapterS:
Exposure andhealth
effects.
P. 32 - 33

2.
Anawar, H.,
M.,
Akai,
J„
Mostofa, K., M., G., Safiullah, S., Tareq, S., M. (2002).
Arsenic poisoning in groundwater Health risk and geochemical sources in
Bangladesh.
Environment intemational. 27
3.
Chakraborti D., Mohammad M. Rahman,
Kunal
Paul, Uttam K. Chowdhury,
Mrinal K. Sengupta,
Dilip

Lodh, Chitta R. Chanda, Kshitish C. Saba and Subhash
C. Mukherjee (2002). Arsenic calamity in the Indian subcontinent; What lessons
have been learned ?. Talanta, Volume 58,
Issue
1, Pages 3 - 22
4. Dang Van Can. Arsenic in
gè
logicai formations in Ma River upstream (Son La
province) and its effect to environment. Proceeding. Regional seminar on
environment geology. Ha Noi, 1992.
5.
G.Damkroger,
M.Grote, E. JanBen (1997). Comparison of sampìe digestion
procedures for the determination of arsenic in certified marine samples using the
FI-HG-AAS-
technique. Fresenius J
Anal
Chem 357:
817-821
6. Jack C. Ng, Jianping Wang, Amjad Shraim
(2003).
A global health problem
caused by arsenic from naturai sources. Chemosphere 52, p.
1353
- 1359.
7.
Janos Dombovari and Lajos Papp (1998). Comparison of sample preparation
methods for dementai analysis of human hair. Microchemical journal 59,187-193
8. C. K. Jain and I. Ali (2000). Arsenic:
occurrence,

toxicity and speciation
techniques. Wat. Res.
Voi.
34, No. 17, pp. 4304 - 4312.
9. SEGH, 2000. Forth International conference on arsenic exposure and health
effects. Book of abstracts. San Diego , CA, June,18 - 22.
10.
Pham Luàn, Dàng Quang Nggc,
Tran Tu
Hiéu, Lai Vàn Hoà (1998). Nghién cùu
xàc dinh mot so kim hai trong
toc
cóng nhàn thuóc khu vuc nhà mày in. Tap chi
phàn tich Hoà, Ly
va
Sinh hgc, Tàp 3, sd 1, tr. 5 - 8
11.
Pham Luàn (1999). Giào trình hudng dàn
ve
nhùng vàn
de
ca sd cùa càc ky thuàt
xù ly màu phàn tich. Phàn I, tr.
22-23.
12.
Pham HùngViét,
Tran Hong
Con,
Nguyén thi Chuyén. Buac ddu khdo sàt nhàm
dành già hàm lugng Asen trong nuàc ngàm

va
nuàc càp khu
vite Ha
nói. Hói thào
qudc té
ve
Ò nhiém Asen: Hién trang, tàc dóng dén
sue
khoè còng ddng
va
càc
bién phàp phòng ngùa.
Ha
nói thàng 12 - 2000.
13.
Michael Berg, Hong Con Tran, Thi
Chuyén
Nguyén,
Hung Viet Pham, Roland
Schertenleib, Walter Giger. Asenic Contamination of Groundwater and Drinking
water in Vietnam: A Human Health Threat. Environmental Science&Technology,
July
1,2001
_
DAI HOC
QUÓC
GiA
r.A
MOi i
TRUNG

TÀMTHÒNGTINTHUVIÉN^
PT/
530
17
PHU LUC
Càc bài bào kboa hoc
flà
còng bo trong khuòn kho de tài QMT.04.04
1.
Vi Thi Mai Lan, Pham Thi Kim Trang, Nguyén Thi Minh Bue, Pham Hùng Viét
(2004).
'Xày
dung
va
tdi uu qui trình phàn tich asen trong màu
toc'
Tuyén
tap Hói thào Khoa hoc làn 3 Trudng DH KHTN - Tiéu ban Khoa hgc - Còng
nghé Mói trudng, tr. 44 - 50,
11/2004
2.
Samuel Luzi, Michael Berg, Pham Thi Kim Trang, Pham Hong Nhàt, Pham
Hùng Viét (2004).
"
Gidi phàp
sùdung belge
càt
à
qui mó hg
già

dinh
de
loai
b&t
asen (thqch tin) trong nuóc giéng
khoan^^
Tuyén tap Hói thào Khoa hoc
làn 3 Trudng DH KHTN - Tiéu ban Khoa hoc - Còng nghé Mói trudng, tr. 52 -
55,
11/2004
I