Ứng dụng Viễn thám và hệ thông tin địa lý trong nghiên cứu biến động sử dụng đất vùng cửa sông Mã tỉnh Thanh Hóa giai đoạn 1990 – 2010

ð I H C QU C GIA HÀ N I
TRƯ NG ð I H C KHOA H C T NHIÊN
---------------------

NGUY N ð C ANH

NG D NG VI N THÁM VÀ H THÔNG TIN ð A LÝ TRONG
NGHIÊN C U BI N ð NG S

D NG ð T VÙNG C A SƠNG MÃ

T NH THANH HĨA GIAI ðO N 1990 - 2010

LU N VĂN TH C SĨ KHOA H C

Hà N i – Năm 2013


ð I H C QU C GIA HÀ N I
TRƯ NG ð I H C KHOA H C T NHIÊN
---------------------

NGUY N ð C ANH

NG D NG VI N THÁM VÀ H THÔNG TIN ð A LÝ TRONG
NGHIÊN C U BI N ð NG S

D NG ð T VÙNG C A SƠNG MÃ

T NH THANH HĨA GIAI ðO N 1990 – 2010

Chuyên ngành: Qu n lý tài nguyên môi trư ng
Mã s : 60850101

LU N VĂN TH C SĨ KHOA H C

NGƯ I HƯ NG D N KHOA H C:

TS. Ph m Quang Sơn

Hà N i – Năm 2013


L I C M ƠN

Lu n văn đư c hồn thành t i trư ng ð i H c Khoa H c T Nhiên – ð i H c
Qu c Gia Hà N i t năm 2011–2013. ð có đư c k t qu này, trư c h t tác gi b y t
lòng bi t ơn sâu s c t i TS. Ph m Quang Sơn là ngư i Th y đã giúp đ và đóng góp
nh ng ý ki n quý báu cho tác gi trong su t quá trình nghiên c u và th c hi n lu n
văn.
Xin chân thành c m ơn Khoa ð a Lý, Trư ng ð i H c Khoa H c T Nhiên –
ð i H c Qu c Gia Hà N i, Trung Tâm Vi n Thám và Geomatic (VTGEO) – Vi n ð a
Ch t – Vi n Hàn Lâm Khoa H c và Công Ngh Vi t Nam ñã t o m i ñi u ki n thu n
l i và giúp ñ nhi u m t ñ tác gi hoàn thành lu n văn.
M t l n n a xin chân thành c m ơn gia đình tác gi , nh ng t p th , các cá nhân
ñã h t s c quan tâm giúp ñ và t o ñi u ki n thu n l i đ tác gi có th hồn thành
lu n văn. R t mong nh n đư c nhi u đóng góp ý ki n c a các nhà khoa h c, các ñ ng
nghi p và b n ñ c đ lu n văn đư c hồn thi n hơn.
Tơi xin chân thành c m ơn!
Hà N i, tháng 12 năm 2013

M CL C
M C L C ....................................................................................................................... 1
DANH SÁCH CÁC B NG ............................................................................................ 3
DANH SÁCH CÁC HÌNH.............................................................................................. 4
B NG KÍ HI U CÁC CH VI T T T ........................................................................ 5
CHƯƠNG 1. T NG QUAN VÀ CƠ S PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U BI N
ð NG VÙNG C A SÔNG T THÔNG TIN VI N THÁM VÀ H THÔNG TIN
ð A LÝ (GIS)................................................................................................................ 10
1.1. T NG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN C U ..................................................... 10
1.1.1. Tình hình nghiên c u vùng c a sơng...................................................................10
1.1.2. Nghiên c u tài ngun đ t b ng phương pháp vi n thám và GIS....................12

1.2. QUAN ðI M NGHIÊN C U............................................................................ 14
1.3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U ...................................................................... 15
1.3.1. Cơ s nghiên c u bi n ñ ng b ng vi n thám và GIS .........................................15
1.3.2. Phương pháp ñánh giá bi n ñ ng b ng vi n thám và GIS ................................19

CHƯƠNG 2. ð C ð C ðI M ðI U KI N T NHIÊN, KINH T – XÃ H I KHU
V C NGHIÊN C U .................................................................................................... 24
2.1. ð C ðI M ðI U KI N T NHIÊN................................................................ 24
2.1.1. V trí đ a lý .............................................................................................................24
2.1.2. ð c ñi m ñ a hình ñ a m o ...................................................................................24
2.1.3. ð c đi m th i ti t, khí h u....................................................................................25
2.1.4. ð c ñi m th y văn .................................................................................................27
2.1.5. Tài nguyên ñ t .......................................................................................................28
2.1.6. Tài nguyên r ng ....................................................................................................28

2.2. ðI U KI N KINH T XÃ H I ......................................................................... 29
2.2.1. Dân s và lao đ ng.................................................................................................29

2.2.2. Tình hình kinh t ...................................................................................................29

CHƯƠNG 3. NGHIÊN C U BI N ð NG S D NG ð T VÙNG C A SÔNG
MÃ T NH THANH HÓA B NG D LI U VI N THÁM VÀ GIS .......................... 31
3.1. MÔ T D LI U............................................................................................... 31
3.2. QUY TRÌNH NGHIÊN C U............................................................................. 32
3.2.1. X lý d li u nh ...................................................................................................32
3.2.2. Xây d ng chú gi i ..................................................................................................34
3.2.3. Chi t xu t thông tin t nh vi n thám.................................................................37
3.2.4. Kh o sát th c ñ a...................................................................................................38

3.3. BI N ð NG S D NG ð T VÙNG C A SƠNG MÃ T NH THANH HĨA38
3.4. NH NG V N ð KHAI THÁC VÙNG VEN BI N C A SÔNG MÃ
TRONG B I C NH BI N ð I KHÍ H U VÀ NƯ C BI N DÂNG................... 56
3.4.1. B i c nh BðKH và NBD trên th gi i và Vi t Nam...........................................56
3.4.2. K ch b n v BðKH vàNBD Vi t Nam..............................................................57
1


3.4.3. V n ñ khai thác trong b i c nh BðKH và NBD vùng c a sông Mã t nh
Thanh Hóa........................................................................................................................58

K T LU N VÀ KI N NGH ....................................................................................... 61
TÀI LI U THAM KH O ............................................................................................. 63
PH C L C.................................................................................................................... 65

2


DANH SÁCH CÁC B NG

B
B
B
B
B
B
B

ng 2.1. S li u khí tư ng thu văn các tháng năm 2008 c a huy n Ho ng Hóa ..................26
ng 2.2. Phân lo i đ t huy n Ho ng Hố................................................................................28
ng 3.1. Khóa gi i đốn trong khu v c nghiên c u năm 1989 ...............................................35
ng 3.2. Khóa gi i đốn trong khu v c nghiên c u năm 2001 ...............................................36
ng 3.3. Khóa gi i đốn trong khu v c nghiên c u năm 2013 ...............................................37
ng 3.4. Ma tr n bi n ñ ng các ñ i tư ng năm 1989 và 2001.............................................45
ng 3.5. Ma tr n bi n ñ ng các ñ i tư ng năm 2001 và 2013.............................................48

3


DANH SÁCH CÁC HÌNH
Hình 1.1. S tương tác gi a hi n tr ng s d ng ñ t, l p ph b m t, tài ngun đ t ..............15
Hình 1.2. Nguyên lý khi ch ng x p các b n đ .........................................................................16
Hình 1.3. Vi c ch ng x p các b n ñ theo phương pháp c ng và m t ví d trong vi c
b n đ theo phương pháp c ng..................................................................................................16
Hình 1.4. Sơ đ khái qt mơ hình qu n lý và tích h p thơng tin khơng gian..........................17
Hình 1.5. M t thí d trong phân lo i l i m t b n đ .................................................................17
Hình 1.6. Nghiên c u bi n ñ ng b ng vi n thám và GIS..........................................................19
Hình 1.7. Các phương pháp đánh giá bi n đ ng .......................................................................20
Hình 1.8. Ngun t c nghiên c u bi n đ ng trong GIS ............................................................22
Hình 2.1. Khu v c v trí c a sơng Mã .......................................................................................24

Hình 2.2. Nhi t ñ , lư ng mưa, ñ m, lư ng b c hơi các tháng trung bình trong năm 2008
c a huy n Ho ng Hóa................................................................................................................27
Hình 2.3. S ngày mưa và s gi n ng các tháng trong năm huy n Ho ng Hóa ......................27
Hình 3.1. nh v tinh Landsat khu v c nghiên c u năm 2001 và 2013 ...................................31
Hình 3.2. Vùng nghiên c u sau khi ñư c c t t nh landsat OLI năm 2013 ............................34
Hình 3.3. Sơ đ đi m kh o sát th c đ a khu v c nghiên c u....................................................38
Hình 3.4. B n ñ phân b s d ng ñ t vùng c a sơng Mã năm 1989.......................................39
Hình 3.5. B n ñ phân b s d ng ñ t vùng c a sơng Mã năm 2001.......................................41
Hình 3.6. B n đ phân b s d ng đ t vùng c a sơng Mã năm 2013.......................................43
Hình 3.7. Hi n tr ng s d ng đ t chuy n sang ni tr ng th y s n giai đo n 1989 - 2001......45
Hình 3.8. ð t nơng nghi p, đ t tr ng chuy n sang ñ t dân cư giai ño n 1989 - 2001..............46
Hình 3.9. ð t dân cư chuy n sang ñ t nông nghi p giai ño n 1989 – 2001 .............................46
Hình 3.10. ð t tr ng chuy n sang ñ t NTTS và m t nư c giai ño n 1989 – 2001...................47
Hình 3.11. ð t tr ng chuy n sang ñ t dân cư giai ño n 1989 – 2001.......................................47
Hình 3.12. ð t dân cư chuy n sang ñ t du l ch giai ño n 2001 - 2013.....................................48
Hình 3.13. M t nư c chuy n sang ni tr ng th y s n giai ño n 2001 - 2013.........................49
Hình 3.14. ð t nơng nghi p chuy n sang ñ t dân cư giai ño n 2001 - 2013 ............................50
Hình 3.15. ð t nơng nghi p chuy n sang ni tr ng th y s n giai đo n 2001 - 2013..............50
Hình 3.16. ð t tr ng chuy n sang nuôi tr ng th y s n giai ño n 2001 - 2013 .........................51
Hình 3.17. ð t tr ng ñ i núi tr c chuy n sang ñ t r ng giai đo n 2001 – 2013 ......................51
Hình 3.18. Bi u ñ bi n ñ ng hi n tr ng s d ng ñ t năm 1989, 2001, 2013 ..........................52
Hình 3.19. B n đ bi n đ ng s d ng đ t vùng c a sơng Mã giai đo n 1989 – 2001..............54
Hình 3.20. B n đ bi n ñ ng s d ng ñ t vùng c a sơng Mã giai đo n 2001 - 2013...............55
Hình 3.21. Bi n đ ng mơi trư ng đ t do s phát tri n c a môi trư ng nư c ...........................59

4


B NG KÍ HI U CÁC CH

VI T T T

Ch vi t t t

Ch vi t ñ y ñ

BðKH

Bi n ñ i khí h u

CD

Chuyên d ng

DC

Dân cư

DL

Du l ch

DT

ð t tr ng

DTDNT

ð t tr ng ñ i núi tr c

R

R ng

MN

M t nư c

NBD

Nư c bi n dâng

NN

Nông nghi p

NTTS

Nuôi tr ng th y s n

XD

Xây d ng

5


M

ð U

1. Tính c p thi t c a đ tài
Vi t Nam có m ng lư i sơng ngịi dày đ c v i 2860 sơng ngịi l n nh và ñư ng b
bi n ch y d c t B c xu ng Nam v i chi u dài 3.260km. B i v y, đã hình thành r t nhi u vùng
c a sông trên lãnh th nư c ta. Vùng c a sơng v i đ c ñi m t nhiên vô cùng ñ c bi t, là nơi
n m trong tương tác c a bi n và h lưu sơng ngịi trong l c đ a, v a ch u nh hư ng c a ch đ
th y văn sơng ngịi v a ch u nh hư ng c a ch ñ h i văn ven bi n. Vì v y, đây là nơi có mơi
trư ng t nhiên ln tr ng thái bi n đ ng m nh. Ho t ñ ng di n ra m nh nh t là c a hai quá
trình b i t và xót l trong q trình phát tri n c a sông và r ng hơn là châu th .
Chính đ c đi m trên mà vùng c a sơng hình thành và phát tri n các h sinh thái r t đ c
thù, có ý nghĩa đ i v i s phát tri n kinh t - xã h i, b o v môi trư ng và ña d ng sinh h c. C
th , vùng c a sông v a là vùng s n xu t, cung c p ngu n lương th c, th c ph m v a ñ ng th i
ñ m nhi m ch c năng tiêu thoát nư c lũ, giao thông th y, b o v môi trư ng như ñi u ti t
ngu n nư c ng m, kh ng ch lũ l t, b o v ñư ng b bi n, góp ph n n đ nh khí h u, nơi b o
t n và b o v các ngu n gen quý. Tuy nhiên vi c qu n lý, khai thác và b o v trên khu v c c a
sơng cịn nhi u v n đ b t c p. Ho t ñ ng phát tri n kinh t xã h i c a con ngư i làm cho q
trình mơi trư ng t nhiên trong khu v c này theo chi u hư ng tiêu c c, ñ c bi t là s bi n ñ i
s d ng ñ t có tác ñ ng x u t i s n xu t, khai thác và các ch c năng chính c a c a sơng.
Vùng c a sơng Mã thu c đ a ph n t nh Thanh Hóa là khu v c quan tr ng trong xây
d ng và phát tri n kinh t xã h i c a t nh vùng lân c n. ðây là nơi mà các ho t ñ ng kinh t như
khai thác h i s n, nuôi tr ng th y s n, giao thông th y, phát tri n du l ch - ngh dư ng ven bi n,
vv... Tuy nhiên như đã phân tích trên, ñây hi n nay ho t ñ ng phát tri n kinh t xã h i c a
con ngư i làm bi n ñ ng s d ng ñ t. ð c bi t, vi c m r ng quy ho ch xây d ng m i các
cơng trình nhà , giao thông, du l ch vùng ven bi n này ngày càng di n ra nhanh chóng. D n
đ n bi n ñ ng s d ng ñ t trong khu v c này ngày càng thêm m nh m .
Bên c nh đó, trong b i c nh hi n nay ñang di n ra bi n ñ i khí h u (BðKH) và nư c
bi n dâng (NBD) di n ra trên tồn c u thì vùng c a sông là nh ng khu v c s ch u nh hư ng
c a các d ng tai bi n thiên nhiên, như hi n tư ng nư c dâng do bão, xói l b bi n, v ñê bi n,
b i l p lu ng l ch, nhi m m n, ô nhi m ngu n nư c và ñ t ven bi n,.vv…
V i m c ñích nghiên c u, ñánh giá bi n ñ ng s d ng đ t vùng c a sơng do ho t đ ng

c a các q trình t nhiên và các ho t ñ ng c a con ngư i gây ra. Nh m ph c v cho phát tri n
kinh t - xã h i b n v ng khu v c vùng c a sông Mã. ð tài nghiên c u ñư c l a chon v i tiêu
ñ : “ ng d ng Vi n thám và h thông tin ð a lý trong nghiên c u bi n ñ ng s d ng ñ t vùng
c a sơng Mã t nh Thanh Hóa giai đo n 1990 – 2010”.

6


2. M c tiêu nghiên c u c a ñ tài
ng d ng thơng tin vi n thám đa th i gian và GIS ñ th y ñư c s bi n đ i
trong q trình phát tri n v c không gian và th i gian khu v c c a sơng Mã t nh
Thanh Hóa.
3. Nhi m v nghiên c u
3.1. ðánh giá t ng quan các nghiên c u v vùng c a sông và kh năng s d ng
thông tin vi n thám trong nghiên c u vùng ven bi n và c a sông.
3.2. Thu th p và x lý các ngu n tư li u có liên quan đ n khu v c nghiên c u
(đ a ch t, đ a m o, khí tư ng- th y- h i văn, kinh t - xã h i, nh v tinh, b n ñ các
lo i).
3.3. ði u tra th c ñ a, ñ i sánh v i b n ñ bi n ñ ng, đánh giá đ chính xác và
khai thác thơng tin cho ñánh giá bi n ñ ng môi trư ng t nhiên.
3.4. Xây d ng mơ hình x lý thơng tin không gian trong nghiên c u vùng ven
bi n và c a sơng.
3.5. Tích h p thơng tin khơng gian trên các h th ng x lý nh s và GIS; phân
tích, đánh giá qui mơ bi n đ ng mơi trư ng t nhiên.
3.6. ðánh giá bi n đ ng không gian vùng ven bi n c a sông Mã và ñưa ra ñ nh
hư ng khai thác vùng c a sông trong b i c nh BðKH và NBD
4. Phương pháp nghiên c u
S d ng k t h p các phương pháp nghiên c u truy n th ng và các phương pháp
có ng d ng cơng ngh hi n ñ i như vi n thám, H thơng tin đ a lý (GIS).
Các phương pháp truy n th ng s d ng trong đ tài:

- Phân tích th ng kê và t ng h p các tài li u, s li u v kinh t - xã h i.
- ði u tra kh o sát ngoài th c đ a.
Các phương pháp và cơng ngh m i:
- Phân tích nh và tri t xu t thơng tin vi n thám trên các h th ng x lý nh s .
- Tích h p thơng tin nh, b n đ và các thơng tin đ a lý khác trên các ph n m m
H thơng tin đ a lý (GIS).
- Phân tích, đánh giá m i quan h gi a các y u t t nhiên và nhân t o.

7


5. Ph m vi nghiên c u
- Ph m vi không gian: Khu v c n m k p gi a 2 con sông là sông Trư ng Giang và sơng
Mã thu c huy n Hồng Hóa, t nh Thanh Hóa.

- Ph m vi th i gian: Nghiên c u bi n ñ ng s d ng ñ t vùng c a sơng Mã giai đo n
1990 – 2010. C th là t năm 1989 ñ n 2013
- Ph m vi khoa h c: V i m c tiêu và nhi m v ñã ñ t ra, n i dung trong lu n văn ch
gi i h n ph m vi nghiên c u trong nh ng v n ñ ch y u sau:
1. Xây d ng b n ñ bi n ñ ng hi n tr ng s d ng đ t c a sơng Mã t nh Thanh
Hóa giai ño n 1990 - 2010
2. ð xu t các gi i pháp khai thác, s d ng h p lý tài nguyên và b o v môi trư ng
vùng c a sông Mã trong b i c nh bi n đ i khí h u.
6. D li u, trang thi t b ph c v cho nghiên c u
ð tài nghiên c u ñã s d ng các tư li u và thi t b sau:
- B n ñ ñ a hình t l 1:25 000 khu v c nghiên c u.
- Các tài li u th ng kê t nhiên, kinh t xã h i qua các năm nghiên c u.
- Ba nh v tinh Landsat TM, ETM và OLI ch p vào các ngày 23/11/1989;
16/11/2001 và 8/10/2013.
- M t s các bài báo khoa h c, tài li u liên quan ñ n khu v c nghiên c u.

- Máy tính, các ph n m m GIS và x lý nh g m: ENVI, Mapinfo và ArcGIS.
8


7. C u trúc lu n văn
N i dung lu n văn c u trúc thành 3 chương chính ngồi ph n m ñ u và k t
lu n, c th g m:
Chương 1: T ng quan và cơ s phương pháp nghiên c u bi n ñ ng vùng c a
sông t thông tin Vi n thám và H thơng tin ð a lý (GIS)
Chương 2: ð c đi m ñi u ki n t nhiên, kinh t - xã h i khu v c nghiên c u
Chương 3: Nghiên c u bi n ñ ng s d ng đ t vùng c a sơng Mã t nh Thanh
Hóa b ng d li u Vi n thám và GIS

9


CHƯƠNG 1.
T NG QUAN VÀ CƠ S PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U BI N ð NG
VÙNG C A SÔNG T THÔNG TIN VI N THÁM VÀ H THÔNG TIN
ð A LÝ (GIS)
1.1. T NG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN C U
1.1.1. Tình hình nghiên c u vùng c a sơng
a. Trên th gi i
Nghiên c u v vùng c a sông k ñ n ñ u tiên là nh ng nghiên c u khoa h c
vào th k XIX - ñ u Th k XX, c a Danhinski A. (1869), Cretner G.R (1878),
Rusell R.J (1936)… các cơng trình c a các nhà khoa h c này ch y u d ng l i m c
ñ ñ nh hư ng lý thuy t cơ b n,mang tính ch t xây d ng cơ s phương pháp lu n.
Tuy nhiên, nghiên c u v vùng c a sông c a các nhà khoa h c trên th gi i có
th phân ra theo các hư ng:
Hư ng nghiên c u ñánh giá ñi u ki n v ñ a ch t, ki n t o, th ch h c.

Cơng trình tiêu bi u c a Zenkovic V.P (1946), Leontev O.K (1955),...
Hư ng nghiên c u ño ñ c các ñ c trưng thu văn.
Cơng trình c a Trekhovic P.S (1904), Apolov B.A (1930),...
Hư ng nghiên c u ñánh giá các vùng c a sơng thơng qua các y u t h i
văn (sóng gió, thu tri u, dịng ch y ven b ,...).
Cơng trình c a Zubov N.N, Makarov S.O,....Ph n l n các cơng trình nghiên c u
đ u d ng l i phân tích đi u ki n t nhiên vùng c a sơng, chưa đ c p sâu cơ ch tác
ñ ng qua l i gi a các y u t đ ng l c sơng - bi n.
Hư ng nghiên c u ñánh giá cơ ch phát tri n đ a hình c a sơng.
Cơng nghiên c u c a sông v m t lý thuy t c a Xamoilov I.V (1952), cơng
trình nghiên c u đã khái qt hố trong sơ đ v m i tương tác gi a các y u t đ ng
l c sơng - bi n trong cơ ch phát tri n ñ a hình c a sơng.
Cơng trình nghiên c u Mikhailov V.N, phát tri n mơ hình thu văn v dịng
ch y phân t ng vùng bi n trư c c a sơng do s thay đ i đ c tính hố - lý c a các l p
nư c pha tr n.

10


Hư ng nghiên c u v s hình thành châu th (delta) và phát tri n các c a
sơng.
Cơng trình c a Zenkovic (1960-1962), Leontrev (1961), Koleman J.M (1974),
Wright L.D (1974).
Hư ng nghiên c u quá trình phát tri n c a sơng và phân nhánh lịng d n.
Cơng trình nghiên c u c a Makkaveev N.I (1955), Baidin S.S (1962,1971),…
Hư ng nghiên c u vùng ven bi n và c a sơng có s d ng cơng ngh vi n
thám và H thơng tin đ a lý (GIS).
ðây là hư ng nghiên c u m i hình thànhtrong nh ng năm cu i Th k XX, khi
con ngư i phóng các v tinh quan sát vào vũ tr và phát tri n các ngành công ngh
m i như Tin h c (Informatic) và ð a tin h c (Geomatic). Các cơng trình nghiên c u

đi n hình c a nhà khoa h c Regrain R. (1980), Gross M.F (1983), Lessard G.L (1983),
Dubois J.M.M (1988), …
a. T i Vi t Nam
Nghiên c u v vùng c a sông th c s ñư c quan tâm sau khi chúng ta dành ñ c lâp và
b t ñ u xây d ng ñ t nư c. Có th chia các hư ng l n sau ñây:
Hư ng nghiên c u thu văn c a sơng.
Cơng trình nghiên c u c a các nhà khoa h c: Nguy n Văn Cư (1979) nghiên c u qui
lu t v n chuy n sa b i khu v c c a C m (H i Phòng); Nguy n Ng c Th y (1985,1995) nghiên
c u ñ c tính thu tri u và nư c dâng ven bi n và các c a sông Vi t Nam; ð T t Túc (1982)
nghiên c u và d báo dịng ch y h lưu sơng MêKơng; Nguy n Ng c Hu n (1987) nghiên
c u ch ñ thu văn vùng tri u khu v c ñ ng b ng sông C u Long (ðBSCL); Nguy n Bá Quỳ
(1996) nghiên c u di n bi n c a sông vùng tri u dư i nh hư ng c a bão - lũ; Nguy n Th
Th o Hương (2000) nghiên c u di n bi n c a sông vùng lu ng t u vào c ng H i Phòng (sông
C m - c a Nam Tri u); Nguy n Bá Uân (2002) nghiên c u di n bi n m t s c a sông Mi n
Trung và kh năng tiêu thoát lũ và khai thác kinh t ven bi n,
Hư ng nghiên c u v ñ a m o - ñ a ch t
+ Vùng ñ ng b ng sơng H ng: cơng trình c a Vũ ðình Ch nh (1977), Hoàng Ng c K
(1977), ð Văn T (1986), Tr n ð c Th nh (1993)… Nguy n Th Ti p (1993) nghiên c u
hình thái đ ng l c d i ven b delta sông H ng; Nguy n ð c C (1993) nghiên c u ñ c đi m
đ a hố tr m tích ven bi n H i Phịng; Ngơ Quang Tồn (1995) nghiên c u đ c đi m tr m tích
và l ch s phát tri n các thành t o ð t ph n đơng b c ðBSH; ðinh Văn Huy (1996) nghiên
c u đ c đi m hình thái - đ ng l c khu b bi n hi n ñ i H i Phòng; Hoa M nh Hùng (2002)
11


nghiên c u đ ng l c hình thái c a sơng đ ng b ng B c B ; Dỗn ðình Lâm (2003) nghiên c u
l ch s ti n hố tr m tích Holocen vùng châu th sơng H ng...
+ Khu v c ven bi n Mi n Trung có các nghiên c u c a ð ng Văn Bào (1996) nghiên
c u ñ c ñi m ñ a m o ñ ng b ng Hu - Qu ng Tr ; Vũ Văn Phái (1996) nghiên c u ñ c ñi m
ñ a m o b bi n hi n ñ i Trung B Vi t nam (t ðèo Ngang t i mũi ðá Vách); Lê Xuân H ng

(1996) nghiên c u đ c đi m xói l b d i ven bi n Vi t Nam
Hư ng c u vùng ven bi n và c a sông có ng d ng cơng ngh vi n thám k thu t
s và h thơng tin đ a lý (GIS).
Xu t hi n trong nh ng năm cu i th p k 1990, cơng trình khoa h c c a Ph m Văn C
(1996) v s d ng ph i h p hai công ngh x lý nh s và GIS trong xây d ng b n ñ ñ a m o
vùng đ ng b ng sơng H ng; Nguy n Ng c Th ch và các tác gi khác (1997) ñ c p ñ n kh
năng ng d ng vi n thám trong nghiên c u tài nguyên và môi trư ng; Ph m Quang Sơn (20042007) nghiên c u di n bi n các vùng c a sông ðBSH t thơng tin vi n thám đa th i gian, ña ñ
phân gi i.
G n ñây nh t là nghiên c u c a tác gi Ph m Quang Sơn và nnk. “Nghiên c u bi n
ñ ng các vùng c a sông ven bi n B c B , B c Trung B tư thông tin Vi n thám phân gi i cao
và GIS, ph c v chi n lư c phát tri n kinh t bi n và b o v Tài nguyên – Môi trư ng” (2012).
1.1.2. Nghiên c u tài nguyên ñ t b ng phương pháp vi n thám và GIS
GIS b t ñ u ñư c xây d ng Canada t nh ng năm 60 c a th k XX ñư c ng d ng
trong r t nhi u lĩnh v c trên toàn th gi i. Năm 1972, v i vi c phóng v tinh Landsat 1 đã m
ra m t k nguyên m i cho vi c s d ng vi n thám trong quan sát và nghiên c u Trái ð t. Cho
ñ n nay, v i hơn 30 năm phát tri n vi c tích h p tư vi n thám và GIS cho nhi u m c đích
nghiên c u khác nhau ñã r t ph bi n.
Vào nh ng năm 1979 - 1980 các cơ quan khoa h c Vi t Nam b t ñ u ti p c n công
ngh vi n thám. Hi n nay Vi t Nam, có hơn 20 cơ quan, t ch c thu c nhi u B , Ngành và
các trư ng ð i h c ( B Tài nguyên và Môi trư ng, B Khoa h c và Công ngh , B Nông
nghi p và Phát tri n Nông thôn, B Th y s n, Vi n Hàn lâm Khoa h c và Công ngh Vi t
Nam, Trư ng ð i h c Khoa h c T nhiên, Trư ng ñ i h c M ð a ch t…) ñang s d ng m t
cách có hi u qu các tư li u vi n thám trong chương trình, d án thu c lĩnh v c c a mình.
M t trong nh ng ng d ng r ng rãi và có hi u qu đó là nghiên c u hi n tr ng l p ph ,
hi n tr ng s d ng ñ t và bi n ñ ng tài nguyên ñ t d a vào vi c k t h p công ngh vi n thám
và GIS.

12

a. Trên th gi i
Adam Johnson ti n hành nghiên c u l p b n ñ b m t l p ph , hi n tr ng s d ng ñ t
khu v c mi n nam Mississippi d a vào c p nh Landsat 5 (TM) năm 1990 và Landsat 7 (ETM)
năm 2000. Trong nghiên c u tác gi ñã s d ng ch s th c v t và kh o sát bi n ñ ng d a trên
phân tích ch s th c v t NDVI.
Nghiên c u c a Somporn Sangawongse v bi n ñ ng s d ng ñ t Chi ng Mai, Thái
Lan. Th i ñi m nghiên c u năm 1988 t i năm 1991 b ng nh vi n thám s d ng phương pháp
phân lo i kho ng cách ng n nh t (Minimum distance) và phương pháp xác su t c c ñ i
(Maximum Likelihood). Nghiên c u bi n ñ ng d a trên t s nh.
Manishika Jain ng d ng vi n thám và GIS nghiên c u m r ng đơ th khu v c
Udaipur, n ð d a trên so sánh phân lo i trong th i ñi m năm 1972, 1990 và 2000 và phân
tích ch ng x p d li u.
Nghiên c u s bi n đ ng đơ th thơng qua vi c thành l p b n ñ s d ng ñ t t i các th i
ñi m năm 1959, 1969 và 1978 t i Delhi, n ð b ng cơng ngh vi n thám đa th i gian c a
Gupta D. M và Menshi M.K.
Nghiên c u c a J.G.Masek, F.E. Lindsay và S.N.Goward v s phát tri n ñô th giai
ño n 1973 - 1996 th ñô Oasinhton t d li u nh v tinh Landsat. Nhóm nghiên c u s d ng
ch s th c v t NDVI, các filter l c, k thu t phân ngư ng và ñưa ra k t qu là b n ñ m r ng
ñ t ñô th .
Shigenobu Tachizuka và các c ng s nghiên c u s m r ng đơ th

Băng C c (Thái

Lan) là m t thành ph v i m c đ đơ th hố và cơng nghi p hố cao. Nghiên c u tính tốn ch
s t ng h p c a ñ t, nư c và th c v t đ phân tích đưa ra ñánh giá bi n ñ ng s d ng ñ t.
b. T i Vi t Nam
Tác gi Ph m Minh H i và Yasushi Yamaguchi dùng các d li u vi n thám bao g m:
Landsat MSS (1975) ñ phân gi i 70m, Landsat MSS (1984) ñ phân gi i 70, Landsat TM
(1992) ñ phân gi i 30, ASTER (2001) ñ phân gi i 15m và Landsat ETM+ (2003) v i ñ
phân gi i 30m. V i phương pháp phân lo i dùng thu t toán xác su t c c ñ i d a vào vi c l y

m u: đ t đơ th , nư c, th c v t thưa, th c v t dày, nư c ñ c, ñư ng, ñ t m, ñ t tr ng, cát và áp
d ng ch s t ng h p th c v t, ñ t, nư c theo dõi bi n ñ ng l p ph b m t Hà N i dư i tác
ñ ng c a đơ th hố.
V i m c đích nghiên c u bi n ñ ng s d ng ñ t và xác đ nh thơng s nh m đánh giá
tác ñ ng c a vi c m r ng ñô th đ n mơi trư ng khu v c thành ph H Chí Minh và các vùng
lân c n. trong nghiên c u c a mình, Tr n Hùng đã s d ng phương pháp phân lo i xác su t
c c ñ i.
13


Theo ñ tài “Nghiên c u s phát tri n c a đơ th Hà N i b ng tư li u vi n thám ña ph
và ña th i gian”, tác gi Nguy n ðình Dương đã s d ng phương pháp x lý s và phân lo i
theo thu t tốn xác su t c c đ i trên các nh năm 1992, 1999, 2001.
Tác gi Vũ Anh Tuân v i ñ tài “Nghiên c u bi n ñ ng hi n tr ng l p ph th c v t và
nh hư ng c a nó t i q trình xói mịn lưu v c sơng Trà Khúc b ng phương pháp Vi n thám
và H th ng thơng tin đ a lý” nghiên c u bi n ñ ng l p ph d a trên phân lo i có ki m đ nh và
phân lo i dư i pixel.
ð tài “ ng d ng công ngh Vi n thám và GIS nghiên c u hình thái khơng gian c a s
phát tri n đơ th Hà N i giai ño n 1975 -2005” c a Nguy n Th Ng c Nga s d ng 2 phương
pháp phân lo i xác su t c c ñ i và phân lo i ñ nh hư ng ñ i tư ng v i ch s th c v t (NDVI)
và ch s đơ th (UV) k t h p v i phân tích khơng gian trong GIS.
Nh Th Xn, ðinh B o Hoa, Nguy n Th Thuý H ng ñánh giá bi n ñ ng s d ng ñ t
huy n Thanh Trì - thành ph Hà N i giai ño n 1994 - 2003 trên cơ s phương pháp vi n thám
k t h p GIS.
Lu n văn t t nghi p c a Nguy n Th Thuý H ng v nghiên c u bi n ñ ng m t s lo i
hình s d ng đ t c a huy n T Liêm – Hà N i qua hai giai ño n 1994 và 1999, s d ng tư li u
SPOT 3 và SPOT 4. Phương pháp nghiên c u bi n ñ ng k t h p v i phân lo i có ki m đ nh và
ch s SAVI (ch s th c v t ñi u ch nh nh hư ng c a ñ t).
Lu n văn th c s c a Bùi Phương Th o. “ ng d ng vi n thám và GIS nghiên c u
bi n ñ ng s d ng ñ t c a Nam Tri u – c a C m (H i Phòng) và vùng c a ðáy (Nam

ð nh – Ninh Bình) trong giai đo n 1987 – 2010”. Tác gi ñã ch n 2 vùng c a sơng v i
có 2 đ nh hư ng kinh t phát tri n khác nhau ñ ñánh giá ñi m gi ng nhau và khác
nhau trong quá trình bi n ñ ng s d ng ñ t.
1.2. QUAN ðI M NGHIÊN C U
S d ng ñ t (Land use) là m t lo t các ho t ñ ng c a con ngư i tác ñ ng lên b m t trái
đ t. M t hình th c s d ng ñ t c th s tương ng v i m t vùng l p ph b m t. M i quan h
gi a hình th c s d ng ñ t và l p ph b m t th hi n trong hai khía c nh:
+ M t vùng l p ph b m t có th bao g m nhi u lo i hình s d ng đ t khác nhau. Ví
d : r ng có th bao g m r ng s n xu t, r ng phịng h , nơi b o t n đ ng v t hoang dã,...
+ M t lo i hình s d ng ñ t cũng ch a ñ ng nhi u lo i l p ph b m t. Ví d : m t nơng
tr i (hi n tr ng s d ng đ t) có th bao g m ñ ng lúa, ñ ng c , khu v c xây d ng, di n tích m t
nư c (hi n tr ng l p ph ).
V i quan ñi m các h p ph n hi n tr ng s d ng ñ t, l p ph b m t, tài nguyên ñ t và
quy ho ch s d ng đ t ln tương tác qua l i. Ho t ñ ng s d ng ñ t c a con ngư i tác ñ ng
14


t i s b n v ng c a tài ngun đ t thơng qua l p ph b m t. Quy ho ch s d ng ñ t h p lý,
khoa h c chính là cơng c h u hi u ñ b o v ngu n tài nguyên ñ t.

Hình 1.1. S tương tác gi a hi n tr ng s d ng ñ t, l p ph b m t, tài nguyên ñ t

1.3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U
1.3.1. Cơ s nghiên c u bi n ñ ng b ng vi n thám và GIS
a. Kh năng phân tích
- Phân tích d li u thu c tính: mơ t và x lý th ng kê.
- Phân tích d li u khơng gian: tính tốn kích thư c, các phép bi n đ i hình h c... mơ t
khơng gian v i b n đ .
- Phân tích t ng h p d li u thu c tính và khơng gian: Phân tích và tra c u.
- Phép tính li n k - vùng đ m buffering, n i suy...

- Phép tính liên k t.
- Phép ch ng x p b n ñ .
b. Kh năng ch ng x p b n đ (Map Overlaying).
Phân tích khơng gian (đ a lý) là m t q trình giúp tìm ñư c các câu tr l i cho bài toán
c th ho c tìm đư c gi i pháp cho m t v n ñ c th liên quan ñ n đ a lý. Kh năng phân tích
các quan h ñ a lý c a ñ i tư ng nhi u layers khác nhau là quan tr ng trong phân tích đ a lý
(đư c g i là ch ng x p d li u).
Vi c ch ng x p các b n ñ trong k thu t GIS là m t kh năng ưu vi t c a GIS trong
vi c phân tích các s li u thu c v khơng gian, đ có th xây d ng thành m t b n ñ m i mang
các ñ c tính hồn tồn khác v i b n đ trư c đây (hình 1.2; 1.3; 1.4).

15


Hình 1.2. Nguyên lý khi ch ng x p các b n đ

Hình 1.3. Vi c ch ng x p các b n ñ theo phương pháp c ng và m t ví d trong vi c
b n đ theo phương pháp c ng.
Ngu n:[Cơ s vi n thám- Nguy n Ng c Th ch (2005). NXB Nông nghi p, Hà N i.]

Trong GIS các thơng tin đư c qu n lý theo các l p, nh vi c ch ng ghép các l p thông
tin cùng m t h to đ đ a lý t đó d dàng cho th y m c ñ bi n ñ ng c v khơng gian l n
th i gian các đ i tư ng, cho phép ñánh giá m t cách khách quan v di n bi n phát tri n c a khu
v c nghiên c u. K t qu mô hình hố và tích h p các thơng tin khơng gian v các ñ i tư ng là
cơ s tin c y cho vi c d đốn v xu th phát tri n c a khu v c nghiên c u trong m t giai ño n
nh t ñ nh.

16

Hình 1.4. Sơ đ khái qt mơ hình qu n lý và tích h p thơng tin khơng gian
Ngu n:[Nghiên c u bi n ñ ng các vùng c a sông ven bi n b c b , b c trung b t thông tin
vi n thám phân gi i cao và gis, ph c v chi n lư c phát tri n kinh t và b o v tài nguyên – môi
trư ng]

c. Kh năng phân lo i l i (Reclassification)
M t trong nh ng ñi m n i b t trong ph n m m GIS trong vi c phân tích các thu c tính
s li u thu c v khơng gian là kh năng c a nó ñ phân lo i các thu c tính n i b t c a b n đ .
Nó là m t q trình nh m ch ra m t nhóm thu c tính thu c v m t c p nhóm nào đó. M t l p
b n đ m i ñư c t o ra mang giá tr m i, mà nó đư c t o thành d a vào b n đ trư c đây.

Hình 1.5. M t thí d trong phân lo i l i m t b n đ

d. Tính di n tích (Area Calculation)
ðây là m t trong nh ng kh năng r t quan tr ng, kh năng này cho phép ta tính
tốn đư c s bi n đ i quy mơ di n tích c a đ i tư ng. K t qu phân tích đư c trình
bày dư i d ng s n ph m khác nhau.
17


- D ng b ng bi u: D ng d li u ch n l c, b ng t ng h p th ng kê.
- D ng ñ th , bi u ñ : d ng c t, ñư ng, pie-chart, histogram…
- D ng b n ñ : b n ñ n n, b n ñ chuyên ñ .
- D ng báo cáo.
e. Chi t xu t thông tin b ng ti p c n đa quy mơ
ð chi t xu t thơng tin t nh vi n thám, có nhi u cách ti p c n khác nhau, có th chia
ra làm hai cách chính là gi i đốn nh b ng m t thư ng và x lý nh s .
• Gi i đốn b ng m t thư ng
Gi i đốn b ng m t thư ng là phương pháp khoanh ñ nh các v t th cũng như xác ñ nh
tr ng thái c a chúng nh phân bi t các đ c tính y u t nh (ñ sáng, ki n trúc, ki u m u, hình

d ng, kích thư c, bóng, v trí, màu) và các y u t ñ a k thu t. Cơ s đ gi i đốn b ng m t là
các chu n gi i đốn và khóa gi i đốn. Phương pháp này có th khai thác các tri th c chuyên
gia và kinh nghi m c a ngư i gi i đốn, đ ng th i phân tích ñư c các thông tin phân b không
gian m t cách d dàng. K t qu gi i đốn ph thu c r t nhi u vào kinh nghi m và kh năng c a
ngư i phân tích. H n ch c a gi i đốn b ng m t là khơng nh n bi t đư c h t các đ c tính ph
c a đ i tư ng, nguyên nhân do kh năng phân bi t s khác bi t v ph c a m t ngư i h n ch
(12-14 m c).
Như v y, trong gi i ñoán b ng m t ph i n m b t và phân bi t ñư c các d u hi u gi i
đốn, cơng vi c đó địi h i ngư i gi i đốn ph i có ki n th c chun mơn v ng đ có th k t
h p t t các ki n th c trong q trình gi i đốn nh và ch có v y m i có th đưa ra k t qu
chính xác.
• Phương pháp x lý nh s
X lý nh s là phương pháp phân tích tư li u vi n thám d ng hình nh s . Ưu th c a
phương pháp x lý s là có th phân tích đư c tín hi u ph r t chi ti t (256 m c ho c hơn). V i
s tr giúp c a máy tính và các ph n m m chuyên d ng, có th tách chi t r t nhi u thơng tin
ph c a đ i tư ng, t đó có th nh n bi t các ñ i tư ng m t cách t ñ ng. Q trình x lý s
c n có s k t h p nhu n nhuy n v i ki n th c chuyên môn c a ngư i phân tích, ho c ngư i l p
trình các chương trình tính tốn. Ưu đi m n i b t là th i gian x lý ng n, vi c phân lo i ñ i
tư ng ñư c ti n hành nhanh chóng trên ph m vi r ng mà khơng c n nhi u cơng đi th c đ a,
cơng vi c th c hi n hoàn toàn d a vào giá tr s c a các pixel nên k t qu thu đư c khách quan
khơng ph thu c ch quan c a ngư i gi i đốn. Như c ñi m cơ b n c a phương pháp x lý s
là khơng t n d ng đư c tri th c và kinh nghi m c a con ngư i. ð ng th i do x lý s ch thu n
túy d a vào ñ c trưng ph n x ph c a các ñ i tư ng nên cịn có s nh m l n cho vi c phân
tích thơng tin c a m t s đ i tư ng có giá tr ph ph n x g n như nhau.
18


Hình 1.6. Nghiên c u bi n đ ng b ng vi n thám và GIS

1.3.2. Phương pháp ñánh giá bi n ñ ng b ng vi n thám và GIS

a. B ng vi n thám
B n ch t c a Vi n thám là s thu nh n thông tin ph n x t các ñ i tư ng trên m t ñ t
dư i tác d ng c a năng lư ng đi n t . Chính năng lư ng ñi n t này ñư c th hi n trên nh.
Q trình chi t xu t thơng tin t nh vi n thám là quá trình chuy n đ i thơng tin nh thành các
thơng tin có ý nghĩa ñ i v i ngư i s d ng. Vi c chi t xu t thơng tin đư c ti p c n theo c hai
hư ng: không gian và th i gian.
- Ti p c n theo không gian cho phép chi t xu t thông tin t

nh

- Ti p c n theo th i gian cho phép ñánh giá bi n ñ ng hi n tr ng s d ng ñ t t các nh
vi n thám ch p qua các giai ño n.
V i cách ti p c n như v y, vi c nghiên c u ñánh giá bi n ñ ng s d ng ñ t b ng d li u
vi n thám ña th i gian yêu c u ñ i v i d li u vi n thám như sau:
- Tư li u nh ñư c ch p cùng b c m ho c tương t
- Tư li u nh ph i có cùng đ phân gi i khơng gian, cùng t m nhìn (đ cao bay ch p,
các băng ph , ñ phân gi i ph ), cùng mùa
- Tư li u đa th i gian.
Có b n phương pháp đánh giá bi n ñ ng b ng vi n thám ch y u d a theo các trình t
x lý sau (xem hình 1.7):

19


Hình 1.7. Các phương pháp đánh giá bi n đ ng
Ngu n:[ Survey of multispectral methods for land cover change analysis]

● Phương pháp 1: Phân tích sau phân lo i
ðây là phương pháp ñơn gi n, d th c hi n. Ti n hành phân lo i ñ c l p hai nh ch p
hai th i kỳ khác nhau. Thư ng s d ng ma tr n chéo ñ tính tốn tương quan bi n đ ng gi a

các ñ i tư ng, l p ñư c các báo cáo s li u th ng kê và b n ñ bi n ñ ng. ð chính xác c a
phương pháp này ph thu c ch t ch vào ñ chính xác c a phép phân lo i đ c l p, các sai s
xu t hi n m i l n phân lo i nh s b l n trong q trình đi u tra bi n đ ng.
Vi c phân lo i có th ti n hành theo phân lo i có ki m đ nh ho c khơng có ki m đ nh.
Trong cách phân lo i khơng có ki m đ nh, ta chia m c ñ xám c a nh ra các c p khác nhau r i
phân lo i nh theo các m c xám đó. V i phân lo i có ki m ñ nh, ta ph i ñ nh nghĩa rõ ràng các
l p phân lo i và l a ch n có tính đ n đ c thù c a tư li u nh, sau đó ch n đ c tính ph ho c c u
trúc cho phép phân bi t các l p c n ñư c t p h p, ch n vùng m u và ch n l a phương pháp
phân lo i.
● Phương pháp 2: Phân lo i tr c ti p t

nh ña th i gian

Phương pháp này th c ch t là phương pháp ghép hai nh vào nhau thành nh ña th i
gian trư c khi phân lo i. Hai nh có N kênh ñư c ch ng ph lên t o ra m t nh có 2N kênh.
20


V i phương pháp này ch ph i phân lo i m t l n cho nh ña th i gian và có th phân lo i có
ki m đ nh ho c khơng ki m đ nh. ð chính xác c a phương pháp này ph thu c vào s khác
bi t ph gi a các l p có thay đ i và khơng thay đ i. (N u l y m u thì ph i l y t t c các m u
khơng bi n đ ng cũng như các m u bi n ñ ng).
● Phương pháp 3: Nh n bi t thay ñ i ph
Phương pháp này s d ng các k thu t khác nhau ñ t hai nh ban ñ u t o nên m t
kênh hay nhi u kênh nh m i th hi n s thay ñ i ph . S khác bi t ho c tư ng t ph gi a các
pixel có th đư c tính theo t ng pixel ho c tính trên tồn c nh cùng v i tính trên t ng pixel.
Phương pháp này địi h i n n ch nh hình h c ph i có sai s nh hơn 1 pixel.
K t qu c a vi c so sánh là t o ra m t nh ch rõ nh ng khu v c có thay ñ i và không
thay ñ i cũng như m c ñ thay ñ i (g i là nh thay ñ i). Khi nh này ñư c t o ra ñ phân ñ nh
rõ các pixel thay ñ i và m c đ thay đ i thì c n ph i có m t vài bư c x lý ti p theo, trong đó

quan tr ng nh t là k thu t phân ngư ng. Phân ngư ng th c ch t là vi c ñ nh nghĩa m c ñ mà
t i đó ta coi là có s thay đ i. Phương pháp xác ñ nh ngư ng ñư c s d ng nhi u nh t là phân
tích hàm phân b c a nh thay ñ i.
● Phương pháp 4: K t h p
Phương pháp này s d ng phương pháp nh n bi t thay ñ i ph ñ ch ra các vùng có
thay ñ i và sau ñó ch áp d ng phương pháp phân lo i cho nh ng vùng thay ñ i ñ ñ nh danh
s thay đ i đó.
Ta có th bi u hi n nghiên c u bi n ñ ng như sau: cùng m t ñ i tư ng trên m t ñ t
ñư c ph n ánh trên hai l p thông tin khác nhau s cho m t giá tr như nhau, t t nhiên có s gi i
h n v chu vi và di n tích có th bi n ñ i (b ng nhau, l n hơn hay nh hơn) n u ta ch ng x p
hai l p thơng tin đó thì ph n di n tích trùng nhau c a ñ i tư ng s ñư c gán giá tr cũ, còn các
giá tr khác s là các giá tr khác c a các l p thơng tin bi n đ ng, tuỳ theo phép tốn s d ng
trên l p thông tin v chúng k t qu s th hi n s tăng ho c gi m v m t di n tích c a ñ i tư ng
trên th c t . Vì v y, ñ ñánh giá ñư c bi n ñ ng hi n tr ng s d ng đ t thì trư c h t c n ph i
phân lo i ñư c các ñ i tư ng s d ng ñ t.
Nghiên c u bi n ñ ng s d ng ñ t b ng vi n thám trong n i dung lu n văn này ñư c
ti n hành như sau:
Bư c 1: L a ch n hai tư li u nh c a hai th i kỳ khác nhau đư c thu cùng mùa khí h u
(t t nh t là cùng tháng trong năm), c t và n n theo cùng t a ñ chung.
Bư c 2: Phân lo i các ñ i tư ng s d ng ñ t

21


Trong bư c này tác gi phân lo i thông qua phương pháp gi i đốn b ng m t thư ng và
k t h p v i kh o sát th c ñ a ñ cho k t qu chính xác. T k t qu gi i đốn xây d ng b n ñ
hi n tr ng s d ng ñ t c a t ng th i ñi m bư c 3:
Bư c 3: S d ng h th ng thơng tin đ a lý nh m phân tích, đánh giá bi n đ ng hi n
tr ng s d ng ñ t nh vi c ch ng x p b n ñ hi n tr ng l p ph qua các th i gian khác nhau.
Bư c 4: Ti n hành phép tốn chéo (crossing) đ thành l p b n ñ bi n ñ ng và ma tr n

bi n ñ ng. Trên ma tr n này, các ñơn v c a b n ñ n m trên ñư ng chéo c a ma tr n là nh ng
đơn v khơng bi n đ ng, cịn v hai phía đư ng chéo là nh ng đơn v bi n đ ng v i nh ng tính
ch t c th c a q trình bi n đ ng.
B n ñ hi n tr ng s d ng ñ t c a t ng th i ñi m ñư c ch ng x p ñ chi t xu t thơng
tin v s bi n đ ng s d ng đ t.
b. B ng GIS

Hình 1.8. Ngun t c nghiên c u bi n ñ ng trong GIS
Ngu n:[Cơ s vi n thám- Nguy n Ng c Th ch (2005). NXB Nông nghi p, Hà N i.]

M t trong các phương pháp nghiên c u bi n ñ ng là thi t l p ma tr n bi n ñ ng (ma
tr n hai chi u). Trong các ph n m m x lí chuyên d ng (ILLWIS, IDRISI), ma tr n ñư c th c
hi n trong ch c năng CROSSING. Nguyên t c c a CROSSING là t o b n ñ m i th hi n s
bi n ñ ng v s lư ng gi a các ñ i tư ng, s bi n ñ ng ñó ñư c th hi n b ng m t b ng th ng
kê hai chi u. Các ñ i tư ng đ a lí dù đơn gi n hay ph c t p ñ u ñư c quy thành 3 d ng: ñi m
(point), ñư ng (line, polyline), vùng (polygon). Trong đó:
ði m (point): th hi n m t ph n t c a d li u g n v i m t v trí xác đ nh trong không
gian 2 ho c 3 chi u.
ðư ng (line, polyline): th hi n đ i tư ng đ a lí phân b theo tuy n, đư c mơ t b ng
m t chu i to ñ k ti p nhau trong khơng gian.
Vùng (polygon): trong đó v trí và ph m vi phân b các ph n t d li u đư c mơ t
b ng m t chu i các to đ khơng gian khép kín, có to đ ñi m ñ u và ñi m cu i trùng nhau.
22