Phát triển du lịch cộng đồng tại vườn quốc gia U Minh thượng

§¹i häc quèc gia hµ néi
tr-êng ®¹i häc khoa häc x· héi vµ nh©n v¨n


TRNH NGC ANH


PHÁT TRIỂN DU LỊCH CỘNG ĐỒNG
TẠI VƢỜN QUỐC GIA U MINH THƢỢNG

Chuyên ngành: Du lịch
(Chương trình đào tạo thí điểm)


LUẬN VĂN THẠC SĨ DU LỊCH


NG DN KHOA HC : PGS.TS. TRC THANH



H Ni, 2013
§¹i häc quèc gia hµ néi



2

tr-êng ®¹i häc khoa häc x· héi vµ nh©n v¨n

TRNH NGC ANH


PHÁT TRIỂN DU LỊCH CỘNG ĐỒNG
TẠI VƢỜN QUỐC GIA U MINH THƢỢNG

Chuyên ngành: Du lịch
(Chương trình đào tạo thí điểm)


LUẬN VĂN THẠC SĨ DU LỊCH


NG DN KHOA HC : PGS.TS. TRC THANH



H Ni, 2013




3

MỤC LỤC
Danh mục các chữ viết tắt ………………………………………………….4
Danh mục các bảng, biểu, sơ đồ, mô hình………………………………….5
MỞ ĐẦU 8

1. Lý do chọn đề tài 8
2. Mục đích và nhiệm vụ của đề tài 10
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 10
4. Lƣợc sử nghiên cứu 11
5. Phƣơng pháp nghiên cứu 16
6. Cấu trúc của luận văn 17
CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ DU LỊCH CỘNG ĐỒNG 18
1.1. Khái niệm 18
1.1.1. Cộng đồng 18
1.1.2. Du lịch cộng đồng 18
1.2. Đặc điểm của du lịch cộng đồng 19
1.3. Mục tiêu của du lịch cộng đồng 20
1.4. Nguyên tắc phát triển du lịch cộng đồng 21
1.5. Các bên tham gia du lịch cộng đồng 22
1.6. Các loại hình du lịch có sự tham gia của cộng đồng 24
1.7. Điều kiện phát triển du lịch cộng đồng 25
1.7.1. Nhu cầu của khách du lịch 25
1.7.2. Tài nguyên du lịch 26
1.7.3. Năng lực của cộng đồng địa phương 26
1.7.4. Cơ chế chính sách 27
1.8. Bài học kinh nghiệm phát triển du lịch cộng đồng trên thế giới và tại
Việt Nam 28
1.8.1. Trên thế giới 28
1.8.2. Tại Việt Nam 35
Tiểu kết 42
CHƢƠNG 2. ĐIỀU KIỆN VÀ THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN 43
DU LỊCH CỘNG ĐỒNG TẠI VƢỜN QUỐC GIA U MINH THƢỢNG 43

4

2.1. Điều kiện phát triển du lịch cộng đồng tại VQG U Minh Thƣợng 43
2.1.1. Nhu cầu của khách du lịch 43
2.1.2. Tài nguyên du lịch 45
2.1.3. Chính sách phát triển du lịch 56
2.1.4. Cơ sở vật chất kỹ thuật du lịch 57
2.1.5. Đặc điểm dân cư 60
2.2. Thực trạng hoạt động du lịch cộng đồng tại VQG U Minh Thƣợng 61
2.2.1. Sản phẩm du lịch 61
2.2.2. Khách du lịch 64
2.2.3. Doanh thu du lịch 70
2.2.4. Sự tham gia của người dân địa phương vào hoạt động du lịch 71
2.3. Những thuận lợi và khó khăn trong phát triển du lịch cộng đồng tại
Vƣờn quốc gia U Minh Thƣợng 73
2.3.1. Thuận lợi 73
2.3.2. Khó khăn 74
Tiểu kết 75
CHƢƠNG 3. MỘT SỐ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN 76
DU LỊCH CỘNG ĐỒNG TẠI VƢỜN QUỐC GIA U MINH THƢỢNG 76
3.1. Căn cứ đề xuất giải pháp phát triển du lịch cộng đồng tại Vƣờn quốc
gia U Minh Thƣợng 76
3.1.1. Chiến lược phát triển du lịch của tỉnh 76
3.1.2. Năng lực cộng đồng 79
3.2. Một số giải pháp phát triển du lịch cộng đồng tại Vƣờn quốc gia U
Minh Thƣợng 80
3.2.1. Giải pháp về nhân lực địa phương 80
3.2.2. Giải pháp về sản phẩm du lịch cộng đồng 84
3.2.3. Giải pháp về cơ chế, chính sách 86
3.2.4. Giải pháp về quy hoạch 87
3.2.5. Giải pháp về vốn, đầu tư 88
3.2.7. Giải pháp về xúc tiến, quảng bá 90

3.3. Kiến nghị 92
3.3.1. Đối với UBND tỉnh Kiên Giang 92

5

3.3.2. Đối với Ban quản lý Vườn quốc gia 92
KẾT LUẬN 94
TÀI LIỆU THAM KHẢO 96
PHỤ LỤC 102



6

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

C 
 vt cht k thut : CSVCKT
Du lch cng 
Du l : DLST
ng bCu Long 
ng : GDMT
i : HN
t bn : Nxb
ch : TNDL
 H  : TP.HCM
 : UBND
n quc gia : VQG

7

DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ, MÔ HÌNH

Stt
Danh mục
Tên
Trang
1
Bng 2.1
Ln ng so vnh
42
2
Bng 2.2
Thc vca ng
44

3
Bng 2.3
Nhi  ng
45
4
Bng 2.4
Tng lc m 
46
5
Bng 2.5
Nhng yu t hp dch tng
62
6
Bng 2.6
Byu t dch v du lch tng
63
7
Bng 2.7
n vi VQG U Minh Tng 
65
8
Bng 2.8
 ch
66
9
Bng 2.9
n VQG U Minh Tng 
67
10
Bng 2.10

M VQG U Minh Tng
68
11
Bi 2.1
u th ch 
41
12
Bi 2.2
c tm ng
60
13
Bi 2.3
M ng
68
14
Bi 2.4
Doanh thu du lch t
69
15
Bi 2.5
u hong du lch cng
70
16
 2.1
B qu VQG U Minh Tng
54
17

n  ti VQG Gunung Halimun
30

8

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài
Hi Vi
c ta gia nhp t chi th gi 2007. Nhi
ngh  ng GDP cc
dch v , nh tng
hi quan h vi nhii quan h cht ch,
  ri gi
l t bi
trong hong du lch ph thuc rt nhic phi hi
 , quyn li giham gia.
 , du li rt nhiu lc tip
hop cho co ving
  h t vt cht k thut (CSVCKT) tn s
hiu bi i sng ci
n kinh t cu
t ln, th hing li chi
n kinh t p ca mi quc gia.
Theo tha Tng c  ho l h
a c c gi      l h
a c  - 11,5 % gim 1,1 - 1,3 % so vi
2011, thc gim 1,6 % c l h
p trung nhiu  
sng ch yu bng ngh         a
i nhuc t ng th
vc st nhim v cn thc mt.

ng ch (TNDL) t 
l  c s o c

9

hong du l d
gp nhiu bt cp trong qu      n cht
ng sn phm du lch gimc sng cc
m bo. S tham gia ca trong  hot ng du lch
  vn cn  mc thp, ngi dn mi ch ch yu tham gia vo mt s
khu kng quan trng, li ch v kinh t kng thng xuy vp bnh.
hnh thc tham gia hu nhmang tnh cht t pht, xut pht t quy lut
cung cu ca kinh t th trng (ngi d th li,  thu nhp th h
lm) trong khi  t canh tc  lng nghip th ng ng b thu hp
 s dng  mc ch du lch. Do vn  vic lm ca ngi dn li
tr nn cp thit hn.
Vn  t ra i vi du lch U Minh Tng ln gip ngi d a
phng tham gia hot ng du lch  s li kt vi nhau, mang tnh
cng ng su sc, cg v nhng mc ch li ch chung. Vic t chc thu
h  vo hot ng du lch gip h nng cao cht lng cuc
sng, nhn thc v vic bo v mi trng t  to ra mi trng 
hp dn khch du lch.  lc iu , cn c s quan tlin kt
ca rt nhiu ngnh, nhiu quan c chc tch m trc tip l ngnh du
lch vhh quyn s ti. Vii nh du lch ngo kho
 v t nguyn, m ra nhng gii php cn cn c s nghin cu
mt cch ton din, thit thc hn v , thy c vai t quan trng ca
h trong s ph trin bn vng ca ngnh du lch.
Hin du lch c
ng bi ma lon kinh t,
i  y, hon vi vi

i s kt hn li nhm mang li hiu
qu v nhi viu nhm phát triển du lịch
cộng đồng ở các Vườn quốc gia (VQG) ca Vit Nam 

10

cu “Phát triển du lịch cộng đồng tại vườn quốc gia U Minh Thượng” 
t vit s
2. Mục đích và nhiệm vụ của đề tài
Mục đích của đề tài
M n
 ti VQG ng mn vng.
Nhiệm vụ của đề tài
 c mm v c thc
hi 
- T n v 
- u king.
- Khc trng hong  tng.
- ng  tng.
-  xung.
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu
u kin du lch, thc trng hong du lch ti VQG
U Minh  ng du lch
tng.
Phạm vi nghiên cứu
- ng hong du lch dim VQG
ng.
- Thch tng t 
n 2012.

11

4. Lƣợc sử nghiên cứu
m m n hot
ng kh gi
 Vit Nam.
Trên thế giới
T cui th k u th k ch ng quy
hom du lch  nhn v
c, nch khu v 
th du lt gia hong du lch vi
vic s dn  
th k  ch du lch dc b bi
Lp, Anh, Ai Cc s d
hong phc v n du l yu ch  thc
hic thi vp ngun
t
th, cung 
T sau Chin tranh th gii th c bit t 1950 n nay, s ng
ch b
quan trng  c gia. Nhiu khu du lch lng m
n nn kinh t ng quyn s dt, vic cung
m n
li cm, mt
c c cui nhn gich dn
, gin c
cao chng cuc sng ca h c bit t  l u
 n du lch gn vi m
bo tn cng. Nhi

c  n li ca cn du

12

lch, thch. a G.
Cazes, R. Lanquar, Y. Raynouard trong Quy hoach du lịch
mt trong nhu cung cp nhng kin th quy
hoch du lc s dng rt nhiu tc ta t nh
cu v   git
hin nhiu vch  nhng h
Peter E. Murphy (1986) vi Tourism: A community Approach
gi cung cp m du lch vp cn v
ng, khuyn nh
i ving sn phm du lc
           Philip L.Pearce
(1997), Tourism Community Relationshipst
hp nhic kinh t
cu nhnh mi ca du l
ng v du lch. Du lu  
gi L. Roberts, Derek Hall (2001) vi Rural Tourism and Recreation:
Principles to Practice (CABI). Du lt
lc to ra ci
ng d
quy hoch du lo tn
phm c Paul F.J.Eagles, S.F.McCool (2003) vi  Tourism in
National Parks and Protected Areas: Planning and Management, CABI. Mt
 u c   Derek Hall (2003) vi Tourism and Sustainable
Community Development, Routledge nhn ma cng trong
vic bo v n bn vng kinh t Sue Beeton
(2006) vi Community Development Through Tourism, Landlinks Press cho

rn phi lp mt k hon cho c kinh
doanh du lc hin vic trao quyn trong hong du lch


13

ho      n du l      
Building Community Capacity of Tourism Development, C.A.B International
ct b
ch  nhiu c bin thc
c c du lt hn ch. Gi
ng v n tu hiu trong vic
lp k hon du l
nhi    gii. Rhonda Phillips (2012), Tourism, Planning and
Community Development, Routledge cho r  l  
c ct qua nh
bo tn TNDL tng qu mnh v du lch
i  v du l
 n c ng   Uel Blank (1989), The Community Tourism
Industry: Imperative – The Necessity, The Opportunities, It’s Potential,
Venture Publishing; Martha Honey (1998), Ecotourism and Sustainable
Development: Who owns paradise?, Island Press; Michael J Halton (1999),
Community Based Tourism in the Asia Pacific, School of Media Studies at
Humber College, Rob Harris (2002), Sustainable Tourism, Routledge; Derek
Hall, Morag Mitchell, Irene Kirkpatrick (2005), Rural Tourism and
Sustainable Business, Multilingual Matters Limited; World Tourism
Organitzaion (2009), Tourism Community Development – Asian Practices;
Jarkko Saarinen, Fritz Becker, Haretsebe Manwa (2009), Sustainable Tourism
in Southern Africa: Local Communities and Natural Resources in Transition,
Tourism Channel View Publications; David L. Edgell Sr. (2006), Managing

Sustainable Tourism: A Legacy for the Future, Haworth Press; E. Wanda
George, Donald G. Reid, Heather Mair (2009), Rural Tourism Development:
Localism and Cultural Change, 

14

Nhu v   gi
 c du ln mc m
ra nhmt thun li t hiu
qu 
Tại Việt Nam
Du lch bn ti Vit Nam t 
Nhu v du lc thc hi
i thp k i bu xut hin  Vit Nam i
dc. V sau, nh
cu v c thc hin mc tip v
mc ti (2006), Du lịch cộng
đồng – Lý thuyết và vận dụng, Nxb Khoa hc K thu Hi Yn
(ch Du lịch cộng đồngc Vit Nam
lii h
cu v m du l. Trong phm vi lu  t
s u nht ca nhn  c
u v du lch ca VQG U Minh Tng i
        Nina Iversen (2003), Tourism
development of U Minh Thuong National Park, Vietnam, NHTV
Internationale Hogeschool Breda
v n du lch  VQG U Minh Tng ng th ra nh
tng dn cho s n du li l mt
kinh t        u ca PGS.TS. Phm Trung
Nghiên cứu xây dựng mô hình bảo vệ môi trường du lịch với

sự tham gia của cộng đồng góp phần phát triển du lịch bền vững trên đảo Cát
Bà - Hải Phòng. Kt qu  
dng ti mt s m du lt s m du lch
Nam Trung Bm vi ca Tng cc du l a PGS.TS.

15

Ph    c B    ng tham kh 
 ng quy ch qung vi s tham gia ca cng
ti nhiu khu v c. Vi nhng kt qu c t  
u du lch ca Vit Nam 
l tham gia c (2003) vi Nghiên cứu xây
dựng mô hình phát triển du lịch dựa vào cộng đồng tại chùa Hương – Hà
Tây.  t s 
trong hong du l t trong nh 
p vng du lch t
i nha m t
tham kho thit thc ti VQG U Minh Tng 
vi Xây dựng mô hình du lịch cho người nghèo ở Vườn quốc gia Cúc
Phươngi hc Khoa hi (HN)  th 
ch tng th xung gi
kh thi v du l ng cc du lch (2011) c
d Phát triển du lịch cộng đồng kết hợp với xói đói giảm nghèo và
chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn đến năm 2020
cu v du lp v
t s d  lop trung ch yu 
min bc thc hiS 
   ch tnh Th     Mô hình du lịch cộng
đồng/du lịch sinh thái tại Nam Đông (Thừa Thiên Huế); B ch huy b i
 H Du lịch cộng đồng gắn với

phát triển bền vững tại xã Việt Hải; S  ch tnh
 Nghiên cứu, đề xuất xây dựng mô hình du lịch cộng
đồng tại Khu du lịch sinh thái Vân Long (Gia Viễn, Ninh Bình)u
u kin v t 
hc ca cng th xung
p trong vic tham gia hong du lch ta .

16

Nhận xét
Ph c s u cho thc nhi
khoa hc  n ca lo
vp tc tho lu n thng nht quan nim, nhn
thc v . phi cng   ging
i tt c c gi
 tin dng nhu c ,
 u kic tr ti VQG U Minh
ng  nu t n nay - t 
nhng gi p vi nhn.
5. Phƣơng pháp nghiên cứu
Phương pháp thu thập dữ liệu thứ cấp
  dng ngun d liu th cp (d li li 
 ng du lch t
ng ka VQG U Minh Tng   thao
ch tQuy hoch tng th n du lch 
  , nh    
r 
cu trong khong thi gian t n d liu
quan tri vi hong du lch ca t
Ngun d li c 

n thn, t c vn dc cung cp nhn,
lu
Phương pháp khảo sát thực địa
t hiu qu rt ln trong vic tip cng
p s liu trc tip v tin c
 U Minh Tngthc hin, vic trc ti

17

nhc sng ca i khong th
t khn hn (t 
 c nhng s liu thc t .  gun d
liu tr    quan trng nh
n tng kinh doanh du lch cng
kh ch cng trong m.
Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi
  phng vi
ng ch, ban qu
thi gian ngn bng nhi m 
tin cn thic cung cp thit th c thc hin
nhm mu nhng kin thc v du l ci
ng phng vn t ng cho h  n trong
   n DL t   ng h c thc hin trong
i nhc h
 l thuc Ban qu
ng trong khu vm. Nhng th t bng h
 p trong vin
i VQG U Minh Tng.
6. Cấu trúc của luận văn
n m u, kt luu tham kh lc, phn ni

a lu
:  n v du lch cng
  u kin  c trng  n du lch c ng ti
n quc gia U Ming
t s gin du lch cng tn quc
ng

18

CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ DU LỊCH CỘNG ĐỒNG
1.1. Khái niệm
1.1.1. Cộng đồng
c hm v cng rn thm hin
nay. Cng ch y cu t i vi ph
mi quan h o tn c

, 









 , 




  










 . 





















 , 

,



.  , 


















.
y, trong phu ca lukhái niệm cộng
đồng được hiểu là một nhóm dân cư cùng sinh sống trên một lãnh thổ nhất

định, được gọi tên như làng, xã, huyện, thị, tỉnh, thành phố, quốc gia… có
những dấu hiệu chung về thành phần giai cấp, truyền thống văn hóa, đặc
điểm kinh tế - xã hội Hi Yn, 2012).
1.1.2. Du lịch cộng đồng
Thut ng  c du ln t thp k 70
- c du ngoc t chc t
  m tr nhi
cao vi ru kin sinh ho
h tr ri v
lch c s  ng khi b lc, c c
ph n x tu ki,

19

cung cch vng gn du l
h tr c i bn x   n       
, t chc kinh ti c
 c mp du lch; ng thi 
ch tu ki n t
 , kinh t 
cn tr p dch v v
c nhin x 
nhp t vic cung cp vc v  
c ph bi i vn s
t i vi cng.
n  Vit Nam i nh
c coi trng t sau nhm v 
cm ca cn ct
y, tng hp t nhin c ch
DLCĐ là một loại hình du lịch do chính cộng đồng người dân phối hợp tổ

chức, quản lý và làm chủ để đem lại lợi ích kinh tế và bảo vệ được môi trường
chung thông qua việc giới thiệu với du khách các nét đặc trưng của địa
phương (phong cảnh, văn hóa). (Theo Qu    
 t Nam, 2012)
1.2. Đặc điểm của du lịch cộng đồng

sau:               

; 
- ; p



20


 - 
; c
; pn
m bo s ng trong vic chia s ngun thu
nhp du lch cho cng gi; u t
tr ng n du lch c
ch, t chp qu
c.
1.3. Mục tiêu của du lịch cộng đồng
p, ci thin 





ng hong sn xut, kinh doanh lc hu t
sinh sng tp vch v du lch. T 
kinh t  mi
thu nhp cho qu n cng t sinh sng.  
thu nhc nhiu l vi
h tng phc v cho du lch v mt n thay
i din mng  c hot
ng du lch mi vich v

Mt trong nhng m o c




, 









 n ra
xung quanh. H c m mang tri thc t vii kin th
vch. Song song o nguc du
luynh
u bi nhn thc v mt kinh t - i ca h p, nh
nh

21

Hong du lc gn vo tn t
nhing rt li vch v 
tric thc hio tng
kit kim, nh m
n cho  du lch sn phm du ln
y nim t c bo t 
ch vi c
cng.
1.4. Nguyên tắc phát triển du lịch cộng đồng
c th hip c
n vng vn kinh t
ng
bo v nh quan
mang li l  n sc bng viy ngh
nghip truyn th a c
ng quyn lc cho cng vcng
ng t t chc quy, ti cho cng
tham gia nhin du lch, cng t  m du lch,
 t lp k hon. H c giao quy 
trin du lch, thc hich v du lch.
V vy khi pht trin  cn thc hin cc nguy tc sau:
t li i thin chng cuc sng ca cng
ngng l.
a cng tham gia ngay t u trong tt c 
 ng thi h c quyn tham gia tho lu hoch, quy hoch,
thc hiu t n du lch, trong mt s ng h
th trao quy cho cng

22

Nhn bit, h tr v ph huy quyn s hu cng ng i vi du
lm t h ca h i vi  gi tr vn  - t nhin; khai
th tim nng du lch ng thi gn vo tm v 
 t  nhm m bo ph trin bn vng,
kng l hi cho li  ca cc th h k tip.
Tc y s hc hi v v  ca nhau; tn trng s kh bit v vn
 vnhn phmng gp mt phn li ch c nh vo cc d  cng
ng.
1.5. Các bên tham gia du lịch cộng đồng
Hong ti mn co tn
TNDL, do vu t quan tru.
 ng, bo t
a: ngh thut ki thut sn xu
th  thut truyn thng, ngh thut m thng x, l hi,
 thut truyn th
c hp dc bii vch.
i sn xum cung cp
ng thi h ng du lch, tn
phm phc v  du lch  th ca
mi hong du lo tn   ng thu li ca
h t c hic m
cng nhng nhu cu du l
thuc ch yng sng ca h.
Thc tng sng ti c
, 
 kinh t - c hu. Do
v nhn thc v du lng cp, d b

23

suy  ng cuc sng. n ch
li vng du lch.
ng du lch cc quy hoch, qu chc hp
ng bn vng ngay t n.
m c gn k huyt thng,
 quan h ng x cng theo th b
Nhu v 
ng ca cn dt cng. H 
nhi din cho c nh
n du l ng ban du lch ca
p.
c m, bi
din cho cng. H  chn
ng sc mt tp th ca cc bi
ti mnh ca cng trong mi hong kinh t
hi ca c ng li ct,
u ni gia cng vi th gi
 ch, t chc thu 
khoa h h tr cng v vic lp d quy ho
trin du ln, k thut, kinh nghi 
     ch       i ch li dn
ng thc hin du lch trong giai
ch. Sau mt thi gian du lch hot
ng, h s trao quyn qu
Doanh nghip l ch v du lu ni gi
du lch vi cng, gi  n phm du lch
cho cp mt phn sn phm du l

cung m bo cho s ng cho sn phm du lch. H

24

 s dn t
p ca. , h  c chia
s l    bng vi         
quan.
u t ca cu du lch. Thc t ti nhiu
n lcn t n.
Do vy, h  v ng ting
m bo s i vi sn phm

1.6. Các loại hình du lịch có sự tham gia của cộng đồng
  

homestay  .
 (DLST): DLST ong
- 





ch. 


 




 

25


  
 

   
homestay: 
 




tr  
. D
              

: 
 
  
t - 

1.7. Điều kiện phát triển du lịch cộng đồng
1.7.1. Nhu cầu của khách du lịch
i tng ca du lch bao gi cng l kh du lch. ng di gc
 du lch i chung, h lkhch th, l yu t to ra th trng. V hn ht
c cu th mi c cung, do  cho thy tm quan trng mang tnh quyt nh

s h thnh v pht trin ca mt loi hnh du lch cng nh im du lch.
Khch du lch c ng ltip cn ngun TNDL  a phng cng
nhnhng  n s c c li ch khi cung cp cc sn
phm du lch cho khch. Nu nhu cu ca khch du lch cao th ngun cung