Quản lý ngân sách cấp xã, phường trên địa bàn quận Hoàng Mai – TP Hà Nội

MỤC LỤC
DANH MỤC SƠ ĐỒ, BẢNG BIỂU
LỜI NÓI ĐẦU
Cấp xã, phường là đơn vị hành chính cơ sở có tầm quan trọng đặc biệt, là
cấp gần dân nhất, chính quyền cấp xã, phường là cầu nối trực tiếp giữa nhân
dân với Đảng và Nhà nước, là nơi tổ chức thực hiện đường lối, chính sách của
Đảng, pháp luật của Nhà nước và địa phương, có chức năng quản lý nhà
nước. Để thực hiện đầy đủ các chức năng, nhiệm vụ này, đòi hỏi chính quyền
cấp xã, phường phải có phương tiện tài chính đủ mạnh. Ngân sách cấp xã,
phường là công cụ, phương tiện tài chính quan trọng để chính quyền cấp xã,
phường thực hiện chức năng, nhiệm vụ của mình. Trong thời gian qua, cùng
với sự đổi mới đi lên của đất nước trên tất cả các lĩnh vực, ngân sách cấp xã,
phường cũng có nhiều thay đổi theo hướng tính cực, tạo nguồn thu nhiều hơn,
đáp ứng nhu cầu ngày càng phong phú đa dạng trên địa bàn xã, phường, mặt
khác chính quyền nhà nước cấp trên cũng luôn đẩy mạnh hỗ trợ nguồn chi
cho ngân sách cấp xã, phường, giúp chính quyền cấp xã, phường cân đối
nguồn ngân sách.
Mặc dù, thời gian qua công tác quản lý ngân sách cấp xã, phường đã đạt
được nhiều kết quả tốt đẹp; tuy nhiên, bên cạnh đó còn tồn tại rất nhiều hạn
chế, yếu kém: như trong hoạt động quản lý thu ngân sách do chưa tổ chức
khai thác hết tiềm năng sẵn có, còn buông lỏng trong quản lý các khoản thu
được giao vì vậy gây ra tình trạng lãng phí, thất thu lớn. Công tác tổ chức bộ
máy quản lý ngân sách xã, phường còn yếu kém, trình độ năng lực của cán bộ
quản lý ngân sách xã, phường còn có nhiều hạn chế so với nhiệm vụ được
giao chính vì vậy hiệu quả quản lý ngân sách xã, phường chưa cao. Từ những
yếu kém, hạn chế đã nêu trên đòi hỏi chúng ta phải xem xét, phân tích thực
trạng tình hình quản lý ngân sách xã, phường để tìm ra giải pháp hoàn thiện
công tác quản lý ngân sách cấp xã, phường.
3
Nhận thức được tính cấp thiết của vấn đề đó, trong thời gian thực tập tại
Phòng Tài chính – Kế hoạch quận Hoàng Mai, được sự hướng dẫn, giúp đỡ

của các cô chú, anh chị tại cơ quan, đặc biệt là sự giúp đỡ của giáo viên
hướng dẫn ThS. Phạm Thị Thanh Vân, tôi đã tập trung nghiên cứu và chọn đề
tài:
“Quản lý ngân sách cấp xã, phường trên địa bàn quận Hoàng
Mai – TP Hà Nội”
Mục đích của đề tài
- Hệ thống hóa cơ sở lý luận về ngân sách cấp xã, phường, quản lý ngân
sách cấp xã, phường …
- Phân tích, làm rõ thực trạng quản lý ngân sách cấp xã, phường trên địa
bàn quận Hoàng Mai giai đoạn 2009 - 2011. Qua việc phân tích thực trạng để
đánh giá những ưu, nhược điểm, những hạn chế tồn tại trong quản lý và điều
hành ngân sách cấp xã, phường trên địa bàn quận Hoàng Mai.
- Nghiên cứu các nguyên nhân chú yếu dẫn đến những hạn chế trong
quản lý ngân sách xã, phường trên địa bàn quận Hoàng Mai.
- Đề xuất các giải pháp để hoàn thiện quản lý ngân sách cấp xã, phường
trên địa bàn quận Hoàng Mai, nhằm góp phần ổn định và phát triển kinh tế xã
hội ở cơ sở.
Đối tượng, phạm vi nghiên cứu của đề tài
Hoạt động quản lý và điều hành ngân sách cấp xã, phường trên địa bàn
quận Hoàng Mai là đối tượng nghiên cứu chính của đề tài.
Phạm vi nghiên cứu của đề tài là thực trạng công tác quản lý ngân sách
cấp xã, phường trên địa bàn quận Hoàng Mai giai đoạn 2009 – 2011
Phương pháp nghiên cứu
Trong quá trình nghiên cứu đề tài em sử dụng tổng hợp phương pháp
duy vật biện chứng và phương pháp duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mac –
Lênin, ngoài ra sử dụng một số phương pháp khác như: Phương pháp hệ
4
thống hoá, khái quát hoá những vấn đề lý luận có liên quan đến quản lý ngân
sách cấp xã, phường, phương pháp thống kê, kế toán, khảo sát thực tế, thu
thập số liệu, phương pháp phân tích, xử lý số liệu…

Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài
- Tổng hợp và làm rõ những lý luận, cơ sở khoa học về ngân sách xã,
phường và quản lý ngân sách xã, phường.
- Đánh giá thực trạng quản lý ngân sách xã, phường trên địa bàn quận
Hoàng Mai giai đoạn 2009 – 2011 từ đó rút ra những ưu điểm và hạn chế cần
khắc phục.
- Đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý và điều hành
ngân sách nhà nước cấp xã, phường trong giai đoạn tới.
Kết cấu của đề tài: đề tài được chia làm 3 chương
CHƯƠNG 1: LÝ LUẬN CHUNG VỀ NGÂN SÁCH CẤP XÃ, PHƯỜNG VÀ
QUẢN LÝ THU NGÂN SÁCH CẤP XÃ, PHƯỜNG.
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ NGÂN SÁCH
PHƯỜNG TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN HOÀNG MAI THÀNH PHỐ HÀ NỘI.
CHƯƠNG 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN LÝ NGÂN
SÁCH CẤP PHƯỜNG TẠI QUẬN HOÀNG MAI.
Với kiến thức của một sinh viên về lý luận và kinh nghiệm thực tiễn còn
nhiều hạn chế nên đề tài không tránh khỏi những thiếu sót, em rất mong nhận
được sự đóng góp ý kiến của các thầy cô giáo để đề tài được hoàn thiện hơn.
Em xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ của cô Phạm Thị Thanh Vân , các
cô chú, anh chị trong Phòng Tài chính – Kế hoạch quận Hoàng Mai đã tạo
mọi điều kiện giúp đỡ để em hoàn thành đề tài này.
5
CHƯƠNG I
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG VỀ QUẢN LÝ NGÂN SÁCH
CẤP XÃ, PHƯỜNG
1.1. Khái quát chung về Ngân sách Nhà nước, ngân sách cấp xã,
phường
1.1.1. Khái niệm Ngân sách Nhà nước
Như chúng ta đều biết Ngân sách Nhà nước thể hiện các mối quan hệ
kinh tế giữa Nhà nước và các chủ thể khác trong xã hội, là sự vận động của

các nguồn tài chính gắn với quá trình tạo lập, sử dụng quỹ tiền tệ tập trung
của Nhà nước, phát sinh khi Nhà nước tham gia vào quá trình phân phối các
nguồn tài chính quốc gia. Ngân sách nhà nước là kế hoạch tài chính cơ bản để
hình thành, phân phối, sử dụng quỹ tiền tệ tập trung của nhà nước, đồng thời
đây cũng là nguồn lực để nuôi sống bộ máy nhà nước và là công cụ hữu hiệu
để Nhà nước điều tiết nền kinh tế, giải quyết các vấn đề xã hội. Ngân sách nhà
nước được xem như là tấm gương phản ánh các hoạt động kinh tế của nhà
nước và thể hiện thái độ, quan điểm, cách thức mà nhà nước giải quyết các
vấn đề kinh tế xã hội.
Theo luật ngân sách 2002 (đã sửa đổi) của nước ta thì NSNN được hiểu
là “toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước đã được cơ quan nhà nước có
thẩm quyền quyết định và thực hiện trong một năm, để đảm bảo thực hiện các
chức năng, nhiệm vụ của nhà nước”.
1.1.2. Khái niệm ngân sách cấp xã, phường
Cấp xã, phường là một trong bốn cấp chính quyền của nước ta, là tổ
chức chính quyền cơ sở của bộ máy quản lý nhà nước, làm cầu nối trực tiếp
giữa nhân dân với Đảng và nhà nước. Có chức năng, nhiệm vụ thực hiện mục
tiêu Nhà nước do dân, vì dân, giải quyết các mối quan hệ giữa Nhà nước với
nhân dân; là công cụ tài chính quan trọng để chính quyền Nhà nước cấp xã,
6
phường thực hiện tốt mọi chức năng, nhiệm vụ được giao. Chính quyền cấp
xã, phường thực hiện đầy đủ các nhiệm vụ thuộc tất cả các lĩnh vực do pháp
luật quy định. Để có thể thực hiện đầy đủ các chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn
của mình tất yếu đòi hỏi chính quyền cấp xã, phường phải có một nguồn lực
tài chính – ngân sách đủ mạnh để điều chỉnh các hoạt động ở xã, phường đi
đúng hướng, góp phần thực hiện các mục tiêu phát triển kinh tế xã hội của
Đảng và Nhà nước. Theo luật NSNN thì ngân sách cấp xã, phường là một bộ
phận của NSNN được quy định cụ thể các khoản thu, chi và được quản lý
thống nhất theo chính sách, cơ chế quản lý về NSNN. Ngân sách xã, phường
có thể được hiểu như sau

-Về phương diện hình thức biểu hiện bên ngoài: Ngân sách xã, phường
là toàn bộ các khoản thu, chi trong dự toán đã được HĐND xã, phường quyết
định và được thực hiện trong 1 năm nhằm đảm bảo nguồn tài chính cho chính
quyền nhà nước cấp xã, phường trong quá trình thực hiện các chức năng,
nhiệm vụ về quản lý kinh tế xã hội trên địa bàn.
- Về phương diện bản chất: Ngân sách xã, phường là hệ thống các quan
hệ kinh tế giữa chính quyền nhà nước cấp xã, phường với các chủ thể khác
phát sinh trong quá trình phân phối các nguồn tài chính nhằm tạo lập quỹ
ngân sách xã, phường; trên cơ sở đó mà đáp ứng cho các nhu cầu chi ngân
sách gắn liền với việc thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của chính quyền nhà
nước cấp xã, phường.
Như vậy ta có thể khẳng định rằng ngân sách cấp xã, phường là một bộ
phận hữa cơ trong hệ thống ngân sách Nhà nước, được kết cấu chặt chẽ và
chịu sự điều chỉnh vĩ mô của NSNN theo mục tiêu chung của quốc gia; kết
hợp hài hòa giữa lợi ích chung và quyền lợi vật chất của từng xã, phường, dựa
trên cơ sở sử dụng nguồn tài chính tại chỗ có hiệu quả, tạo mọi điều kiện
thuận lợi cho cấp xã, phường hoàn thành nhiệm vụ được giao. Ngân sách cấp
xã, phường là nhân tố góp phần thực hiện thành công mục tiêu công nghiệp
7
hóa - hiện đại hóa nông nghiệp nông thôn.
1.1.3. Lịch sử ngân sách cấp xã, phường
Có thể nói nước ta cũng như các nước khác trên thế giới nếu muốn tồn
tại và hoạt động tốt thì đòi hỏi cần phải có nguồn tài chính phục vụ các nhu
cầu, thực hiện nhiệm vụ của đất nước, trước đây nguồn tài chính ở cấp xã,
phường được gọi là các qũi xã, phường, ngày nay gọi là ngân sách xã,
phường. Cơ chế hình thành và quản lý ngân sách xã, phường có sự khác nhau
giữa các thời kỳ phát triển của đất nước nhưng từ trước đến nay nước ta luôn
xem ngân sách xã, phường là một bộ phận của nguồn tài chính quốc gia. Ngân
sách xã, phường của nước ta đã có lịch sử trên một ngàn năm gắn liền với các
triều đaị phong kiến cho đến xã hội bây giờ. Mặc dù mỗi thời kỳ xã, phường

có tên gọi khác nhau như: thời kỳ đầu đất nước tự chủ Khúc Hạo gọi là giáp
xã đến các thời đại của nhà Đinh, Lê, Lý, Trần gọi là hương xã nhưng nhìn
chung chức năng của xã, phường không thay đổi qua các thời kỳ trên; đó là
đều thực hiện chức năng quản lý tất cả các lĩnh vực ở địa phương, triển khai
pháp luật vào đời sống nhân dân, quản lý ngân sách xã, phường để thực hiện
các nhiệm vụ ở địa phương.
Dù ở bất kỳ giai đoạn nào thì công tác tài chính ngân sách xã, phường
cũng luôn được coi trọng có đầy đủ các chức danh, nhiệm vụ cụ thể và đặc
biệt kỷ luật tài chính luôn được đề cao thực hiện. Ở thời đại Khúc Hạo có có
tri giáp trông coi nhân lực và đánh thuế, thời nhà Lê có xã trưởng, nhà Trần
có xã quan trông coi việc nộp thuế. Thời nhà Nguyễn chính quyền thực dân
pháp quy định chức sắc ở nước ta với 3 kỳ khác nhau nhưng đều phụ trách
công tác tài chính như Hội đồng kỳ mục (Bắc kỳ), Đại hội đồng kỳ mục (Nam
kỳ), Thường trực Hội đồng kỳ mục ở (Trung kỳ) tất cả đều thực hiện nhiệm
vụ lập ngân sách cấp xã, phường.
Như vậy qua quá trình tìm hiểu trên ta có thể khẳng định rằng dù ở bất
kỳ thời đại nào và cũng như bất kỳ một đơn vị hành chính nào, với nhu cầu
8
quản lý thống nhất về kinh tế và quản lý hành chính, để xã, phường tồn tại và
phát triển tốt cần có một nguồn lực tài chính nuôi dưỡng bộ máy chính quyền,
để thực thi những nhiệm vụ của nhà nước giao; vì thế ngân sách xã, phường
ra đời, tồn tại và phát triển là tất yếu khách quan cùng với sự hình thành và
phát triển của xã, phường.
1.1.4. Đặc điểm ngân sách cấp xã, phường
Có thể khẳng định rằng ngân sách xã, phường là một cấp trong hệ thống
NSNN vì vậy ngân sách xã, phường mang đầy đủ những đặc điểm chung của
NSNN; mặt khác cấp xã, phường là cấp chính quyền cơ sở vì vậy bên cạnh
những đặc điểm chung của NSNN ngân sách cấp xã, phường còn có những
đặc điểm riêng tạo ra sự khác biệt căn bản so với các cấp ngân sách khác.
- Đặc điểm chung

+ Hoạt động của ngân sách xã, phường luôn gắn chặt với hoạt động
của chính quyền nhà nước cấp xã, phường;
+ Quản lý ngân sách xã, phường bắt buộc phải tuân theo một chu
trình luật định và khoa học;
+ Hầu hết các khoản thu, chi của ngân sách xã, phường được thực
hiện theo phương thức phân phối lại và không hoàn trả trực tiếp.
- Đặc điểm riêng
Hiện nay NSNN Việt Nam bao gồm 4 cấp tương đương với 4 cấp chính
quyền của nhà nước ta. Tuy chức năng, nhiệm vụ của 4 cấp chính quyền về cơ
bản giống nhau, nhưng phạm vi và quy mô hoạt động có sự khác nhau vì vậy,
ngân sách cấp xã, phường có những đặc điểm riêng, có tính chất đặc biệt so
với các cấp ngân sách khác đó là: Ngân sách cấp xã, phường vừa là một cấp
ngân sách cơ sở, cấp cuối cùng trong hệ thống các cấp ngân sách nhà nước;
vừa là một đơn vị trực tiếp sử dụng ngân sách của mình. Từ tính chất đặc biệt
của ngân sách cấp xã, phường yêu cầu phải xây dựng các tiêu chí để nâng cao
hiệu quả quản lý ngân sách cấp xã, phường phù hợp với yêu cầu công cuộc
9
đổi mới đất nước ta.
1.1.5. Vị trí, vai trò ngân sách cấp xã, phường
Cấp xã, phường là tổ chức chính quyền cơ sở của bộ máy quản lý nhà
nước, có chức năng, nhiệm vụ thực hiện mục tiêu nhà nước do dân, vì dân
giải quyết các mối quan hệ giữa nhà nước với nhân dân. Để thực hiện được
những nhiệm vụ này chính quyền cấp xã, phường phải có ngân sách đủ mạnh
để điều chỉnh các hoạt động của xã, phường đi đúng định hướng mà Đảng và
Nhà nước ta đã đề ra.
Với khái niệm ngân sách cấp xã, phường là một bộ phận của NSNN, vì
vậy bản chất vai trò của NSNN cũng là bản chất, vai trò của ngân sách xã,
phường nhưng phạm vi hoạt động được thu hẹp trên từng địa bàn của đơn vị
hành chính xã, phường, xã, phường, thị trấn cụ thể được biểu hiện như sau:
- Ngân sách xã, phường là nguồn tài chính chủ yếu để đảm bảo cho

chính quyền Nhà nước cấp xã, phường thực thi các nhiêm vụ kinh tế, xã hội
trên địa bàn. Để thực hiện các chức năng, nhiệm vụ về quản lý kinh tế xã hội
trên địa bàn theo sự phân cấp trong hệ thống chính quyền nhà nước, chính
quyền xã, phường phải có nguồn tài chính đủ lớn. Có thể nói ngân sách cấp
xã, phường là quỹ tiền tệ có quy mô lớn nhất trong số quỹ tiền mà chính
quyền cấp xã, phường được quản lý và sử dụng, nguồn tiền trong ngân sách
xã, phường chỉ được phép thực hiện các nhiệm vụ mà chính quyền xã,
phường phải đảm nhận. Vì vậy khả năng đảm bảo nguồn tài chính từ ngân
sách cấp xã, phường như thế nào sẽ ảnh hưởng không nhỏ đến mức độ thực
hiện các nhiệm vụ kinh tế, xã hội của chính quyền nhà nước cấp xã, phường.
- Ngân sách cấp xã, phường là công cụ tài chính quan trọng để giúp
chính quyền Nhà nước cấp xã, phường khai thác các thế mạnh về kinh tế, xã
hội trên địa bàn xã, phường đó. Cùng với quá trình hoàn thiện luật NSNN, cơ
chế phân cấp về quản lý kinh tế - xã hội cho chính quyền cấp xã, phường
ngày càng nhiều hơn tạo thế chủ động cho các xã, phường trong quá trình xây
10
dựng và phát triển kinh tế xã hội trên địa bàn. Chính trong quá trình này ngân
sách xã, phường đóng vai trò to lớn thông qua việc tạo lập các nguồn tài chính
cần thiết để chính quyền xã, phường đầu tư khai thác các thế mạnh về kinh tế
xã hội nông thôn và từng bước tạo đà cho sự phát triển kinh tế trong những
năm tới,
- Ngân sách cấp xã, phường là công cụ tài chính giúp chính quyền nhà
nước cấp trên thực hiện nhiệm vụ kiểm tra, giám sát hoạt động của chính
quyền cấp xã, phường. Nhà nước ta là một hệ thống tổ chức thống nhất có sự
phân công, phân cấp trách nhiệm, quyền hạn quản lý kinh tế xã hội cho chính
quyền cấp dưới yêu cầu cần có sự giám sát thường xuyên của cơ quan chính
quyền nhà nước cấp trên đối với hoạt động của cơ quan chính quyền nhà nước
cấp dưới. Vì vậy có thể nói rằng ngân sách cấp xã, phường là một trong
những công cụ hữu hiệu cho chính quyền nhà nước cấp trên thực hiện quyền
giám sát của mình đối với hoạt động của chính quyền nhà nước cấp dưới bởi

một trong những nguồn thu của ngân sách cấp xã, phường là nguồn chi bổ
sung từ ngân sách cấp trên.
Thông qua các nguồn thu, nhiệm vụ chi tại ngân sách xã, phường chính
quyền xã, phường thực hiện sự quản lý của mình trên tất cả mọi mặt của đời
sống kinh tế xã hội đảm bảo sự ổn định về chính trị và thúc đẩy sự phát triển
kinh tế xã hội trên địa bàn xã, phường. Từ những vai trò trên ta có thể khẳng
định ngân sách xã, phường là ngân sách của dân, do dân vì dân và là công cụ
tài chính quan trọng để chính quyền nhà nước cấp xã, phường thực hiện các
chức năng nhiệm vụ được giao.
1.1.6. Nhiệm vụ ngân sách cấp xã, phường
Hiến pháp nước Việt Nam đã khẳng định: Chính quyền cấp xã, phường
là nơi trực tiếp liên hệ với dân giải quyết công việc của dân, gắn bó với đời
sống nhân dân, do dân vì dân. Chính vì vậy nhiệm vụ của chính quyền cấp xã,
phường rất rộng giải quyết toàn bộ mối quan hệ và lợi ích giữa Nhà nước với
11
nhân dân bằng pháp luật. Chính quyền cấp xã, phường sử dụng ngân sách để
thực hiện các chức năng, nhiệm vụ được giao có thể kể đến như đảm bảo chi
phí thường xuyên của bộ máy quản lý Nhà nước ở xã, phường, đầu tư chăm lo
lợi ích công cộng đê điều thủy lợi…Hiện nay trong cơ chế mới nhiệm vụ chủ
yếu của ngân sách xã, phường là tập trung đầy đủ các khoản thu theo chế độ
quy định để để đảm bảo nhu cầu chi giao cho xã, phường thực hiện, hoạt động
của ngân sách xã, phường gắn liền với thị trường, tập trung khai thác các
nguồn thu sẵn có đồng thời chủ động tạo ra các nguồn thu mới.
Ngân sách xã, phường là một bộ phận của NSNN vì vậy hoạt động của
ngân sách xã, phường có liên quan đến chủ trương của Đảng, chính sách pháp
luật của nhà nước, liên quan đến lợi ích giữa ngân sách các cấp, liên quan đến
các biện pháp nghiệp vụ hành chính, kinh tế, tài chính, kế toán và đồng thời
cũng liên quan đến việc tổ chức hướng dẫn chỉ đạo đôn đốc công tác kiểm tra
thanh tra của các cơ quan nhà nước có thẩm quyền vì vậy quản lý ngân sách
xã, phường là nhiệm vụ của nhiều cơ quan khác nhau.

HĐND và UBND ở cấp xã, phường có nhiệm vụ quản lý ngân sách xã,
phường theo đúng quy định của pháp luật được quy định tại điều 25, 26 của
luật NSNN.
1.2. Đặc điểm quản lý ngân sách tại chính quyền nhà nước cấp
xã, phường
Quản lý ngân sách tại chính quyền nhà nước cấp xã, phường là sự tác
động của bộ máy nhà nước cấp xã, phường vào quá trình hoạt động của ngân
sách cấp xã, phường. Quá trình hoạt động của ngân sách cấp xã, phường luôn
chịu sự ràng buộc bởi hệ thống bộ máy nhà nước cấp xã, phường, thực tiễn
đời sống và thực tiễn kinh tế xã hội của xã, phường đó. Tuy nhiên đời sống
kinh tế xã hội trên địa bàn xã, phường luôn biến động theo thời gian vì vậy
trong thực tế không thể áp dụng được một mô hình quản lý khuôn mẫu, cứng
nhắc mà cần có sự thay đổi linh hoạt thích ứng với mọi biến động của đời
12
sống xã hội.
Quản lý ngân sách tại chính quyền nhà nước cấp xã, phường có thể khái
quát lên thành những đặc điểm chung như sau:
- Quản lý ngân sách tại chính quyền nhà nước cấp xã, phường là sự quản
lý kết hợp giữa 2 yếu tố: yếu tố con người và yếu tố tài chính. Có thể nói rằng
hoạt động của ngân sách cấp xã, phường luôn gắn liền với các đơn vị, tổ chức
thụ hưởng nguồn ngân sách ở cấp xã, phường; họ vừa điều hành hoạt động
ngân sách xã, phường vừa thụ hưởng nguồn ngân sách này. Chính vì thế yếu
tố đầu tiên khi đề cập đến quản lý ngân sách nhà nước là việc quản lý con
người trong các tổ chức, hoạt động của những người này chi phối đến hoạt
động ngân sách. Các cơ quan tổ chức thực hiện và thụ hưởng nguồn ngân
sách luôn lấy yếu tố hoạt động của ngân sách làm mục tiêu để soi rọi vào
động cơ, biện pháp cách thức điều hành của đơn vị mình, đây chính là đặc
điểm quan trọng nhất của quản lý nhà nước về ngân sách. Kinh nghiệm thực
tế cho ta thấy quản lý ngân sách không phải chỉ đơn thuần tác động vào hoạt
động ngân sách mà quan trọng hơn là tác động vào yếu tố con người chỉ có

như vậy hoạt động quản lý mới đạt hiệu quả như mong muốn, vì thế nếu đơn
vị nào coi nhẹ yếu tố con người không chú trọng, cân nhắc trong việc lựa
chọn người quản lý ngân sách thì có thể dẫn đến tình trạng lãng phí thất thoát
tài sản của nhà nước.
Quản lý Ngân sách xã, phường tại chính quyền nhà nước cấp xã, phường
là sự kết hợp chặt chẽ tổng hòa các biện pháp hành chính, tổ chức, kinh tế và
luật pháp. Mỗi biện pháp quản lý luôn có những ưu và nhược điểm riêng khác
nhau vì vậy trong hoạt động quản lý luôn phải có sự kết hợp đồng bộ giữa các
biện pháp trên, tùy thuộc vào từng trường hợp cụ thể mà nhấn mạnh đến biện
pháp này hoặc biện pháp khác, quản lý ngân sách xã, phường cũng không
ngoại lệ. Nhìn một cách tổng quát có thể nói rằng quản lý ngân sách xã,
phường là quản lý các hoạt động và các cơ quan thụ hưởng các nguồn lực tài
13
chính vì vậy để hoạt động quản lý đạt hiệu quả cao không thể áp dụng riêng
một biện pháp cụ thể mà cần có sự phối hợp giữa các biện pháp trên. Tuy
nhiên hoạt động quản lý ngân sách là hoạt động đặc thù của các cơ quan nhà
nước vì vậy các biện pháp như: biện pháp hành chính và luật pháp phải luôn
được nhấn mạnh thực hiện trong mọi trường hợp để thể hiện tính uy quyền
của ngân sách nhà nước.
1.3. Nội dung quản lý ngân sách cấp xã, phường
1.3.1. Cơ chế quản lý ngân sách cấp xã, phường
Cơ chế quản lý ngân sách cấp xã, phường là việc triển khai thực hiện các
luật, chế độ, chính sách cũng như các công cụ quản lý ngân sách cấp xã,
phường nhằm giúp cho hoạt động của chính quyền cấp xã, phường đảm bảo
tuân thủ đúng theo pháp luật của nhà nước, công tác quản lý trong lĩnh vực
ngân sách và tài chính cấp xã, phường ngày càng hoàn thiện góp phần tích
cực vào việc tăng cường và nâng cao chất lượng quản lý ngân sách cấp xã,
phường trong từng thời kỳ. Các chế độ, chính sách áp dụng trong quản lý
ngân sách cấp xã, phường như chế độ kế toán và tài chính xã, phường; các
chế độ, chính sách đối với cán bộ công chức cấp xã, phường; các cơ chế phân

cấp nguồn thu, nhiệm vụ chi và tỉ lệ phân chia nguồn thu cho cấp xã, phường
do HĐND cấp thành phố quyết định; các chế độ định mức chi ngân sách xã,
phường do các cấp có thẩm quyền quyết định.
1.3.2. Sự cần thiết phải hoàn thiện cơ chế quản lý nhà nước về ngân
sách xã, phường trong giai đoạn mới
Hiện nay cơ chế quản lý kinh tế xã hội đã có sự thay đổi phù hợp với sự
phát triển của đất nước, yêu cầu tất yếu đặt ra cho hoạt động quản lý ngân
sách xã, phường là cần phải đổi mới và hoàn thiện cơ chế quản lý ngân sách
trong giai đoạn mới để đáp ứng được yêu cầu của xã hội. Đổi mới cơ chế ở
đây là đổi mới từ phương hướng, mục tiêu đến nội dung và phương pháp quản
lý ngân sách xã, phường. Ngân sách xã, phường phải đảm bảo cho chính
14
quyền xã, phường hoạt động có hiệu lực, quản lý kinh tế xã hội bằng pháp
luật đảm bảo sự tăng trưởng kinh tế với tiến bộ và công bằng xã hội ở nông
thôn. Chính vì vậy sự chuyển đổi nội dung quản lý chi ngân sách từ chi bao
cấp tất cả mọi lĩnh vực sang chi có lựa chọn phù hợp với từng nhiệm vụ cụ
thể sẽ đảm bảo sự cân đối ngân sách cấp xã, phường.
Đổi mới phương pháp quản lý ngân sách xã, phường, từ chỗ trước đây
chưa xem ngân sách xã, phường là một bộ phận của hệ thống tài chính quốc
gia, chưa có sự quản lý thống nhất thì nay ngân sách xã, phường được xem là
một bộ phận của ngân sách nhà nước, quản lý thống nhất bằng pháp luật
chung. Chính phủ tham gia kiểm soát khối lượng sử dụng các khoản thu chi
của chính quyền xã, phường bằng các công cụ, phương tiện bộ máy thống
nhất của ngành tài chính có tính đặc thù riêng của từng xã, phường.
Đổi mới quản lý ngân sách xã, phường phải theo phương châm tiếp thu
và chọn lọc những kinh nghiệm quản lý mang lại hiệu quả trong các giai đoạn
trước, từ những kinh nghiệm này cần đúc rút thành những bài học lý luận để
cung cấp cho thực tiễn những cơ chế quản lý ngân sách xã, phường ngày càng
hoàn chỉnh hơn. Ví dụ từ phương châm “ Nhà nước và nhân dân cùng làm”,
trong giai đoạn hiện nay cần phải biết phát huy sức mạnh của nhân dân huy

động tối đa các nguồn thu vào ngân sách nhà nước cấp xã, phường phục vụ
cho sự phát triển chung của xã, phường. Ngân sách xã, phường đóng vai trò
khởi động và điều chỉnh mọi hoạt động theo định hướng phát triển chung của
nhà nước.
1.3.3. Nội dung quản lý ngân sách cấp xã, phường
Quản lý ngân sách cấp xã, phường rất đa dạng và phức tạp về nội dung
quản lý, chúng ta có thể khái quát ở những nội dung chính như sau:
1.3.3.1.Quản lý thu, chi ngân sách cấp xã, phường
•Quản lý thu ngân sách cấp xã, phường
Hoạt động thu ngân sách nói chung và thu ngân sách cấp xã, phường nói
15
riêng được thực hiện bằng các hình thức: thuế, phí, lệ phí và các khoản thu từ
các hoạt động sự nghiệp có thu; thu đấu thầu, thu khoán và hoa lợi công sản;
các khoản đóng góp của tổ chức, cá nhân theo quy định của pháp luật, các
khoản đóng góp trên nguyên tắc tự nguyện, viện trợ không hoàn lại của các tổ
chức, cá nhân trong nước và nước ngoài, thu kết dư ngân sách năm trước và
các khoản khác theo quy định của pháp luật
- Các yêu cầu trong quản lý thu ngân sách cấp xã, phường
+ Đảm bảo tập trung một phần nguồn lực tài chính cho chính quyền nhà
nước cấp xã, phường để có thể thực hiện tốt các chức năng, nhiệm vụ của
chính quyền cấp xã, phường trong từng giai đoạn cụ thể. Đây là một yêu cầu
cơ bản không thể thiếu được đối với mọi chính quyền nhà nước các cấp, tuy
nhiên mức độ huy động nguồn tài chính lại phụ thuộc vào chức năng, nhiệm
vụ mà chính quyền cấp đó đảm nhiệm và cách thức sử dụng nguồn lực tài
chính cũng như khả năng tạo ra nguồn tài chính của địa phương đó.
Thực tế cho thấy mức độ huy động nguồn tài chính của địa phương
thường chịu tác động của các yếu tố như: Tỷ lệ phát triển kinh tế của địa
phương đó; năng suất đầu tư; mức độ chi tiêu của địa phương …chính vì vậy
nội dung quản lý thu ngân sách cấp xã, phường không chỉ là quản lý các hình
thức thu và số thu ngân sách nhà nước mà còn phải tổ chức quản lý các yếu tố

quyết định đến số thu của ngân sách nhà nước.
+ Quản lý thu ngân sách cấp xã, phường phải đảm bảo khuyến khích địa
phương thúc đẩy phát triển kinh tế, đảm bảo nguồn thu ngân sách nhà nước
ngày càng lớn hơn. Đây chính là yêu cầu nhằm khắc phục tư tưởng nguồn thu
thoát ly kinh tế, do đó trong quá trình thực hiện thu ngân sách nhà nước phải
luôn dựa trên cơ sơ thực trạng nền kinh tế của địa phương, thực trạng hoạt
động sản xuất kinh doanh trên địa bàn xã, phường để từ đó có cách thức chỉ
đạo thu phù hợp, không để xảy ra tình trạng chỉ vì mục tiêu trang trải các
khoản chi của địa phương mà gia tăng các khoản thu gây khó khăn cho đời
16
sống nhân dân và làm cạn kiệt nguồn thu trong tương lai. Quản lý nguồn thu
cho ngân sách cấp xã, phường phải coi việc tạo ra các nguồn thu trong tương
lai là mục tiêu cơ bản quyết định đến sự ổn định của nguồn thu.
+ Công bằng xã hội là yêu cầu cơ bản trong việc quản lý nguồn thu, phải
bảo đảm thực hiện nghiêm túc, minh bạch các chính sách chế độ thu do cơ
quan nhà nước có thẩm quyền ban hành. Quá trình huy động các nguồn lực tài
chính phải dựa trên đời sống thực tế của người dân, phải sát với khả năng
đóng góp của nhân dân. Các khoản thu của ngân sách nhà nước cấp xã,
phường phải rõ ràng, minh bạch và tuân thủ đầy đủ các chính sách chế độ thu
do cơ quan nhà nước có thẩm quyền ban hành.
•Quản lý chi ngân sách cấp xã, phường
Chi ngân sách cấp xã, phường là quá trình chính quyền nhà nước cấp xã,
phường sử dụng nguồn ngân sách tập trung được vào việc thực hiện các chức
năng, nhiệm vụ của mình trong từng công việc cụ thể theo thời gian và không
gian nhất định. Chi ngân sách cấp xã, phường gồm 2 nội dung đó là: chi đầu
tư phát triển và chi thường xuyên chính vì vậy quản lý chi ngân sách cấp xã,
phường bao gồm 2 nội dung chính như sau:
+ Quản lý chi đầu tư phát triển
+ Quản lý chi thường xuyên
Để các khoản chi tại chính quyền cấp xã, phường có thể sử dụng mang

lại hiệu quả cao tất yều trong quá trình quản lý cần phải tuân thủ các yêu cầu
cơ bản sau:
+ Quản lý chi ngân sách cần phải đảm bảo nguồn tài chính cần thiết để
các cơ quan công quyền ở cấp xã, phường thực hiện nhiệm vụ được giao theo
đúng chế độ đường lối, chính sách của nhà nước. Chúng ta phải khẳng định
rằng ngân sách nhà nước cấp xã, phường là công cụ tài chính quan trọng của
chính quyền nhà nước cấp xã, phường, chính vì vậy dù ở trong bất kỳ hoàn
cảnh nào việc quản lý các khoản chi ngân sách cấp xã, phường đều phải
17
hướng vào việc thực hiện mục tiêu chính là đảm bảo nguồn tài chính cho việc
thực hiện các nhiệm vụ của cơ quan nhà nước. Tuy nhiên trong thực tế không
phải lúc nào cũng huy động đủ các nguồn thu để đảm bảo thực hiện đầy đủ
các nhiệm vụ chi, vì vậy để có thể chi mang lại hiệu quả cao chính quyền nhà
nước cấp xã, phường phải chú ý xác lập được thứ tự ưu tiên các khoản chi để
chi trước vào những nhiệm vụ cấp bách quan trọng.
+ Quản lý các khoản chi của ngân sách nhà nước cấp xã, phường cần
phải đảm bảo yêu cầu tiết kiệm và hiệu quả. Đây là yêu cầu sống còn trong
mọi hoạt động kinh tế xã hội, đặc biệt việc quản lý các khoản chi của ngân
sách nhà nước lại phải coi trọng hơn nữa yêu cầu tiết kiệm và hiệu quả. Có
thể nói rằng các khoản chi của ngân sách cấp xã, phường luôn thể hiện tính
phức tạp với quy mô rộng thường không gắn liền với lợi ích cụ thể vì vậy
chưa lôi kéo được sự quan tâm của người dân. Các khoản chi từ ngân sách
nhà nước cấp xã, phường thường có tỷ trọng lớn và ảnh hưởng đến toàn bộ
các vấn đề kinh tế của xã, phường vì vậy nếu chính quyền xã, phường chi
không đúng mục đích, không tiết kiệm sẽ gây ra nhiều tổn hại cho sự phát
triển kinh tế của xã, phường.
+ Quản lý chi ngân sách xã, phường đặc biệt phải đảm bảo yêu cầu gắn
nội dung quản lý các khoản chi ngân sách nhà nước cấp xã, phường với nội
dung quản lý các mục tiêu kinh tế vĩ mô như vấn đề tăng trưởng kinh tế hay
giải quyết tình trạng thất nghiệp; hai nội dung này có mối quan hệ chặt chẽ tác

động qua lại với nhau là cơ sở, nền tảng của nhau.
1.3.3.2.Phân cấp quản lý ngân sách cấp xã, phường
Phân cấp quản lý ngân sách là quá trình nhà nước Trung ương phân giao
nhiệm vụ, quyền hạn, trách nhiệm nhất định cho chính quyền địa phương
trong hoạt động quản lý ngân sách. Phân cấp quản lý ngân sách giải quyết các
mối quan hệ giữa chính quyền nhà nước trung ương và các cấp chính quyền
nhà nước ở địa phương trong việc xử lý các vấn đề liên quan đến hoạt động
18
của ngân sách nhà nước bao gồm 3 nội dung sau: Quan hệ về mặt chế độ,
chính sách; quan hệ vật chất về nguồn thu và nhiệm vụ chi; quan hệ về quản
lý chu trình ngân sách
Chúng ta có thể hiểu một cách khái quát khái niệm phân cấp quản lý
ngân sách cấp xã, phường như sau: Phân cấp quản lý ngân sách cấp xã,
phường là một biện pháp quản lý ngân sách cấp xã, phường. Thực chất của
việc phân cấp ngân sách cấp xã, phường chính là việc phân chia trách nhiệm,
quyền hạn quản lý ngân sách cấp xã, phường cho chính quyền cấp xã, phường
nhằm làm cho hoạt động quản lý của ngân sách cấp xã, phường lành mạnh và
đạt hiệu quả cao. Thực tế cho thấy phân cấp quản lý ngân sách cấp xã,
phường là cách tốt nhất để gắn các hoạt động của ngân sách cấp xã, phường
với các hoạt động kinh tế xã hội một cách cụ thể nhất và tập trung đầy đủ kịp
thời, đúng chính sách chế độ các nguồn tài chính, phân phối sử dụng công
bằng, hợp lý, tiết kiệm có hiệu quả cao phục vụ mục tiêu phát triển kinh tế xã
hội của cấp xã, phường.
Trong nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung bao cấp, NSNN là một kế
hoạch tài chính cơ bản của nhà nước được quản lý theo cấp kế hoạch và cấp
ngân sách. Trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, NSNN
có các chức năng sau
- Là công cụ phân phối nguồn tài chính để đảm bảo các nhu cầu chi tiêu
của nhà nước;
- Điều chỉnh quá trình kinh tế vĩ mô trong việc phân bố nguồn lực xã hội;

- Tái phân phối thu nhập để thúc đẩy sản xuất, thực hiện công bằng xã
hội.
Để thực hiện các chức năng này một cách đồng bộ và có hiệu quả cao
cần phải giải quyết tốt mối quan hệ về quyền lợi, về vật chất giữa các cấp
chính quyền. Thực chất là giải quyết sự kiểm soát các nguồn thu và khả năng
thực hiện, trách nhiệm chi ngân sách cho từng cấp chính quyền. Phân cấp
19
quản lý ngân sách cấp xã, phường thể hiện chính quyền cấp xã, phường được
giao những nhiệm vụ thu, chi cụ thể, có quyền tự chủ về ngân sách và quyền
thực thi các chức năng hành chính trong phạm vi của địa phương mình. Phân
cấp ngân sách cấp xã, phường không chỉ tập trung vào việc nâng cao tính tự
chủ của chính quyền cấp xã, phường, mà đặc biệt qua đó đã tạo điều kiện cho
chính quyền cấp xã, phường hoạt động độc lập, hướng tới việc nâng cao tính
trách nhiệm về chính trị hiệu quả và minh bạch.
Mặt khác phân cấp quản lý ngân sách cấp xã, phường đã giúp cho quyền
hạn, trách nhiệm của chính quyền cấp xã, phường được xác định cụ thể, đồng
thời phân cấp quản lý ngân sách cấp xã, phường còn phản ánh mối quan hệ về
lợi ích kinh tế giữa chính quyền cấp xã, phường với chính quyền cấp trên và
giữa ngân sách cấp xã, phường với ngân sách cấp trên.
•Mục tiêu và yêu cầu của sự phân cấp quản lý NSNN cấp xã, phường
Mục tiêu của việc phân cấp quản lý NSNN cấp xã, phường được quy
định bởi chức năng và nhiệm vụ của chính quyền nhà nước cấp xã, phường,
có sự thay đổi theo điều kiện cụ thể. Phân cấp quản lý ngân sách xã, phường
nhằm nâng cao tính chủ động, tích cực của địa phương trong việc thực hiện
nhiệm vụ phát triển kinh tế, xã hội, an ninh quốc phòng.
Yêu cầu của việc phân cấp nhiệm vụ quản lý ngân sách xã, phường là
việc giao quyền thu, quyền chi cho chính quyền cấp xã, phường phải rõ ràng
nhằm thực hiện có hiệu lực, hiệu quả quyền thu, quyền chi ở cấp xã, phường.
Để thực hiện tốt mục tiêu, yêu cầu nói trên, và để chế độ phân cấp quản lý
ngân sách xã, phường mang lại hiệu quả cao cần tuân thủ một số nguyên tắc

sau:
- Việc phân cấp quản lý ngân sách cấp xã, phường phải phù hợp với
phân cấp quản lý kinh tế xã hội của cấp xã, phường; phải luôn xem phân cấp
quản lý kinh tế xã hội là tiền đề, là điều kiện để thực hiện phân cấp ngân sách
xã, phường. Thực hiện nguyên tắc này là cơ sở cho việc giải quyết mối quan
20
hệ về mặt kinh tế giữa chính quyền cấp xã, phường với chính quyền cấp trên
bằng cách quy định cụ thể nguồn thu và nhiệm vụ chi của cấp xã, phường. Để
thực hiện tốt sự phân cấp quản lý ngân sách cần giải quyết tốt mối quan hệ
giữa nhiệm vụ và quyền lợi, quyền lợi phải tương xứng với nhiệm vụ được
giao.
- Quá trình phân cấp quản lý ngân sách cấp xã, phường phải luôn đảm
bảo được tính hiệu quả. Cần phải phân định rõ nhiệm vụ thu, chi của ngân
sách cấp xã, phường và ổn định tỷ lệ phần trăm phân chia các khoản thu, số
thu bổ sung từ ngân sách cấp trên cho ngân sách cấp xã, phường từ 3 đến 5
năm. Phân cấp quản lý ngân sách cấp xã, phường phải mang tính ổn định
nhằm tạo điều kiện cho ngân sách cấp xã, phường chủ động khai thác và bồi
dưỡng nguồn thu để thực hiện tốt các nhiệm vụ được giao và tiến tới cân đối
ngân sách cấp xã, phường.
- Một trong những nguyên tắc cơ bản khi thực hiện phân cấp quản lý
ngân sách cấp xã, phường đó là cần đảm bảo tính công bằng. Phân cấp quản
lý ngân sách cấp xã, phường phải dựa vào yêu cầu cân đối chung của địa
phương nhưng phải hạn chế đến mức thấp nhất sự chênh lệch về kinh tế, văn
hóa xã hội giữa các vùng. Thực hiện tốt điều này sẽ góp phần đảm bảo cho
hoạt động của ngân sách cấp xã, phường thích ứng với mọi biến động của tình
hình kinh tế xã hội trên địa bàn xã, phường
* Nội dung phân cấp quản lý ngân sách cấp xã, phường
+ Về phân cấp nguồn thu: Phân cấp nguồn thu cho ngân sách cấp xã,
phường được tiến hành dựa trên căn cứ là nhu cầu chi phải đảm bảo thực hiện
chức năng quản lý nhà nước ở cấp chính quyền cơ sở, cung cấp các dịch vụ

công cộng, các phương tiện khác phục vụ dân sinh. Theo quy định tại điểm C
khoản 2 điều 4 luật ngân sách nhà nước thì nguồn thu của ngân sách xã,
phường do HĐND cấp thành phố quyết định phân cấp trong phạm vi nguồn
thu ngân sách địa phương được hưởng. Nguồn thu của ngân sách cấp xã,
21
phường gồm có 3 khoản lớn như sau:
1. Các khoản thu ngân sách xã, phường hưởng 100% bao gồm: Các
khoản phí, lệ phí thu vào ngân sách xã, phường theo quy định; thu từ hoạt
động sự nghiệp của xã, phường, phần nộp vào ngân sách nhà nước theo chế
độ quy định; thu đấu thầu, thu khoán theo mùa vụ từ quỹ đất công ích và hoa
lợi công sản khác theo quy định của pháp luật do xã, phường quản lý; các
khoản huy động đóng góp của tổ chức, cá nhân bao gồm: Các khoản huy động
đóng theo quy định của pháp luật, các khoản đóng góp trên nguyên tắc tự
nguyện để đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng do HĐND xã, phường quyết định
đưa vào ngân sách xã, phường quản lý và các khoản đóng góp tự nguyện
khác; các khoản viện trợ không hoàn lại của các tổ chức và cá nhân trong và
ngoài nước trực tiếp cho ngân sách xã, phường theo chế độ quy định; thu kết
dư ngân sách năm trước và các khoản thu khác theo quy định của pháp luật.
Nhà nước quy định ngân sách xã, phường được hưởng 100% các khoản
thu trên là nhằm mục đích tăng cường khả năng tài chính cho chính quyền cấp
xã, phường, dành nguồn ngân sách cho các nhiệm vụ trọng tâm, giảm gánh
nặng cho ngân sách cấp trên, đồng thời tạo tính chủ động tránh việc khai thác
quá mức các nguồn thu trên địa bàn xã, phường gây ảnh hưởng đến đời sống
nhân dân.
2. Các khoản thu phân chia theo tỷ lệ phần trăm giữa ngân sách cấp xã,
phường với ngân sách cấp trên bao gồm các khoản thu sau: Thuế chuyển
quyền sử dụng đất; thuế nhà, đất; thuế môn bài thu từ các cá nhân, hộ kinh
doanh, thuế sử dụng đất nông nghiệp thu từ hộ gia đình, lệ phí trước bạ nhà,
đất. Các khoản thu này tỷ lệ ngân sách xã, phường, thị trấn được hưởng tối
thiếu 70%. Căn cứ vào nguồn thu và nhiệm vụ chi của xã, phường, thị trấn,

HĐND cấp thành phố có thể quyết định tỷ lệ ngân sách xã, phường, thị trấn
được hưởng cao hơn đến mức tối đa là 100%.
22
Ngoài các khoản thu phân chia theo quy định nêu trên, ngân sách cấp xã,
phường còn được HĐND thành phố bổ sung thêm các nguồn thu phân chia
sau khi các khoản thuế, lệ phí phân chia theo luật ngân sách nhà nước đã dành
100% cho xã, phường và các khoản thu ngân sách xã, phường được hưởng
100% nhưng vẫn chưa được cân đối nhiệm vụ chi. Việc phân chia nguồn thu
như trên sẽ tạo điều kiện cho xã, phường chủ động trong nguồn thu của mình
thích ứng với mọi biến động trên địa bàn xã, phường.
3. Thu bổ sung từ ngân sách cấp trên gồm thu bổ sung cân đối và thu bổ
sung có mục tiêu
- Thu bổ sung cân đối ngân sách được xác định trên cơ sở chênh lệch
giữa dự toán chi được giao và dự toán thu từ các nguồn thu được phân cấp, số
bổ sung này được xác định từ năm đầu của thời kỳ ổn định ngân sách và được
giao ổn định từ 3 đến 5 năm.
- Thu bổ sung có mục tiêu là các khoản bổ sung theo từng năm để hỗ trợ
xã, phường thực hiện một số nhiệm vụ cụ thể.
Ngoài các khoản thu trên chính quyền cấp xã, phường không được đặt ra
các khoản thu trái với quy định của pháp luật.
+ Phân cấp nhiệm vụ chi
Việc phân cấp nhiệm vụ chi cho ngân sách cấp xã, phường được dựa vào
các căn cứ sau:
- Trước hết căn cứ vào chế độ phân cấp quản lý kinh tế xã hội của nhà
nước;
- Thứ hai căn cứ vào các chính sách chế độ về hoạt động của các cơ quan
nhà nước, Đảng cộng sản Việt Nam, các tổ chức chính trị xã hội nhiệm vụ chi
của ngân sách xã, phường được chia thành 2 khoản lớn như sau: Chi thường
xuyên, chi đầu tư phát triển
1. Chi thường xuyên gồm: Các khoản chi cho hoạt động của các cơ quan

Nhà nước ở xã, phường; hoạt động của cơ quan Đảng cộng sản Việt Nam ở
23
xã, phường; các tổ chức chính trị xã hội ở xã, phường sau khi trừ các khoản
thu theo điều lệ và các khoản thu khác (nếu có); đóng bảo hiểm xã hội, bảo
hiểm y tế cho cán bộ xã, phường; chi cho công tác dân quân tự vệ, trật tự an
toàn xã hội; chi cho công tác xã hội và hoạt động văn hóa, thông tin, thể dục
thể thao do xã, phường quản lý; chi sự nghiệp giáo dục; hỗ trợ các lớp bổ túc
văn hóa, trợ cấp nhà trẻ, lớp mẫu giáo, kể cả việc trợ cấp cho giáo viên mẫu
giáo và nuôi dạy trẻ do xã, phường quản lý; chi sự nghiệp y tế; hỗ trợ chi
thường xuyên và mua sắm các trang thiết bị phục vụ cho khám chữa bệnh của
trạm y tế xã, phường; chi sửa chữa, cải tạo các công trình phúc lợi, các công
trình hạ tầng do xã, phường quản lý như: trường học , trạm y tế, nhà trẻ, lớp
mẫu giáo, nhà văn hóa, thư viện, đài tưởng niệm, cơ sở thể dục thể thao, cầu,
đường giao thông, công trình cấp và thoát nước công cộng riêng đối với thị
trấn còn có nhiệm vụ chi sữa chữa cải tạo vỉa hè, đường phố, công viên…hỗ
trợ khuyến khích phát triển các sự nghiệp kinh tế…
2. Chi đầu tư phát triển
Chi đầu tư xây dựng các công trình kết cấu hạ tầng kinh tế xã hội không
có khả năng thu hồi vốn theo phân cấp của thành phố; chi đầu tư xây dựng các
công trình kết cấu hạ tầng kinh tế xã hội của xã, phường từ nguồn huy động
đóng góp của các tổ chức, cá nhân cho từng dự án nhất định theo quy định
của pháp luật, do HĐND xã, phường quyết định đưa vào ngân sách xã,
phường quản lý; các khoản chi đầu tư phát triển khác theo quy định của pháp
luật.
1.3.3.3.Quản lý chu trình ngân sách cấp xã, phường
Một trong những điểm khác biệt của quản lý ngân sách nhà nước so với
các khu vực khác là quản lý theo năm ngân sách (năm tài chính hay tài khóa).
Năm ngân sách là giai đoạn mà trong đó dự toán thu, chi ngân sách do Quốc
hội quyết định có hiệu lực thi hành.
24

Chu trình ngân sách hay còn gọi là quy trình ngân sách dùng để chỉ toàn
bộ hoạt động của một ngân sách kể từ khi bắt đầu hình thành cho đến khi kết
thúc chuyển sang ngân sách mới. Một chu trình ngân sách gồm 3 khâu nối
tiếp nhau đó là: lập ngân sách; chấp hành ngân sách và quyết toán ngân sách.
Luật NSNN đã khẳng định ngân sách xã, phường là toàn bộ các khoản
thu chi trong dự toán đã được HĐND xã, phường quyết định và được thực
hiện trong một năm, như vậy hoạt động của ngân sách xã, phường có tính chu
kỳ lặp đi lặp lại theo từng năm ngân sách, hình thành nên các chu trình ngân
sách liên tục. Gắn với mỗi năm ngân sách là việc tổ chức chấp hành ngân sách
của năm đó, cũng như một chu trình ngân sách chung, chu trình ngân sách xã,
phường là sự tổng hợp của 3 khâu công việc: lập, chấp hành và quyết toán
ngân sách xã, phường. Quản lý chu trình ngân sách xã, phường thực chất là tổ
chức thực hiện 3 khâu công việc của chu trình ngân sách đã nêu trên.
1. Lập dự toán ngân sách cấp xã, phường: Đây là khâu mở đầu của một
chu trình ngân sách, đó là việc dự trù, dự báo, tính toán trước để đưa ra được
các số liệu dự kiến về việc thực hiện thu, chi ngân sách xã, phường trong năm
ngân sách tiếp theo.
2. Chấp hành dự toán ngân sách cấp xã, phường: Đây là khâu tiếp theo
trong chu trình ngân sách, là quá trình sử dụng tổng hợp các biện pháp kinh
tế, tài chính và hành chính nhằm biến các chỉ tiêu thu chi ghi trong kế hoạch
ngân sách nhà nước năm của xã, phường trở thành hiện thực. Có thể nói đây
là khâu cốt yếu, trọng tâm có ý nghĩa quyết định đối với quản lý chu trình
ngân sách cấp xã, phường. Và là khâu biến những kế hoạch trên giấy tờ trong
khâu lập dự toán trở thành hiện thực.
3. Quyết toán ngân sách cấp xã, phường
Đây là khâu cuối cùng của một chu trình ngân sách nhằm tổng kết lại
quá trình thực hiện dự toán ngân sách năm đánh giá toàn bộ kết quả hoạt động
của một năm ngân sách, trên cơ sở đó rút ra ưu điểm, nhược điểm và bài học
25