Quá trình tổ chức trận tập kích sân bay Cát Bi

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN


VŨ THỊ HÀ PHƯƠNG




QUÁ TRÌNH TỔ CHỨC TRẬN TẬP KÍCH SÂN BAY CÁT BI
(NGÀY 07/3/1954)







LUẬN VĂN THẠC SĨ LỊCH SỬ









HÀ NỘI – 2008

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN


VŨ THỊ HÀ PHƯƠNG


QUÁ TRÌNH TỔ CHỨC TRẬN TẬP KÍCH SÂN BAY CÁT BI
(NGÀY 07/3/1954)


Chuyên ngành: Lịch sử Việt Nam
Mã số: 60-22-54










LUẬN VĂN THẠC SĨ LỊCH SỬ


Người hướng dẫn khoa học:
PGS.TS. NGUYỄN ĐÌNH LÊ

HÀ NỘI - 2008

MỤC LỤC

Trang
Trang phụ bìa

Lời cam đoan

Mục lục

MỞ ĐẦU
1
Chương I: BỐI CẢNH LỊCH SỬ CỦA TRẬN ĐÁNH
8
1.1. Hải Phòng - Kiến An trong cuộc kháng chiến chống thực
dân Pháp
8
1.2. Sân bay Cát Bi - Một căn cứ không quân lợi hại của thực dân
Pháp trong cuộc chiến tranh xâm lược Việt Nam (1945 - 1954)
21
1.3. Sân bay Cát Bi trong chiến cuộc Đông xuân 1953 - 1954
27
Chương II: QUÁ TRÌNH CHUẨN BỊ CHO TRẬN ĐÁNH
34
2.1. Trinh sát - gây dựng cơ sở
34
2.2. Xác định phương án chiến đấu
45
2.3. Xây dựng lực lượng và chuẩn bị vật chất

54
2.4. Tổ chức luyện tập theo phương án chiến đấu
56
Chương III: DIỄN BIẾN, KẾT QUẢ CỦA TRẬN ĐÁNH
63
3.1. Tổ chức trận đánh và diễn biến
63
3.2. Kết quả
73
Chương IV: ĐÁNH GIÁ
75
4.1. Một số đặc điểm của trận đánh
75
4.1.1.Vai trò lãnh đạo tiền phong của Đảng
75
4.1.2.Tính chất bí mật, bất ngờ
79
4.1.3. Lực lượng chiến đấu nhỏ nhưng tinh nhuệ
83
4.1.4.Trận đánh là đỉnh cao của chiến tranh nhân dân ở Hải
Phòng - Kiến An trong kháng chiến chống thực dân Pháp
85
4.2. Ý nghĩa
89
KẾT LUẬN
95
TÀI LIỆU THAM KHẢO
97
PHỤ LỤC
101

MỞ ĐẦU

1.Lý do chọn đề tài

Trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lƣợc, Hải Phòng là
thành phố ―đi trƣớc về sau‖ ( nhân dân Hải Phòng phải tiến hành cuộc kháng
chiến từ ngày 20 tháng 11 năm 1946, trƣớc ngày toàn quốc kháng chiến một
tháng và là địa phƣơng cuối cùng mà thực dân Pháp rút quân, ngày 13 tháng 5
năm 1954). Cuộc kháng chiến ở đây của không chỉ lâu dài, mà còn vô cùng khó
khăn ác liệt vì Hải Phòng không có lực lƣợng vũ trang chính quy thƣờng trực.
Thế nhƣng, vƣợt lên tất cả quân và dân Hải Phòng chiến đầu ngoan cƣờng và
làm nên những chiến thắng vang dội, tiêu biểu là chiến thắng trong trận tập kích
sân bay Cát Bi ngày 7 tháng 3 năm 1954.
Với Hải Phòng sân bay Cát Bi đã trở thành một cái tên gắn liền cuộc kháng
chiến chống Pháp. Ngay từ khi thực dân Pháp tấn công Hải Phòng ngày 20
tháng 11 năm 1946, quân và dân thành phố đã anh dũng đứng lên kháng chiến,
và một trong những trận đánh đầu tiên là trận đánh bảo vệ sân bay Cát Bi. Và
trong chiến cuộc Đông xuân 1953 - 1954, trận tập kích sân bay Cát Bi cũng trở
một trận đánh đỉnh cao của lực lƣợng vũ trang địa phƣơng, đóng góp quan trọng
vào thắng lợi của chiến dịch Điện Biên Phủ lịch sử.
Ngày nay Cát Bi trở thành sân bay dân dụng lớn của Hải Phòng, địa danh
Cát Bi đã đƣợc đặt tên cho một phƣờng, một con đƣờng của thành phố. Tuy
nhiên thực tế hiện nay cho thấy phần lớn ngƣời Hải Phòng không biết hoặc biết
rất ít về lịch sử địa phƣơng, trong đó có lịch sử kháng chiến chống Pháp và trận
đánh sân bay Cát Bi. Vì vậy, việc nghiên cứu về trận tập kích sân bay Cát Bi
cũng chính là tìm hiểu về một trong những sự kiện lịch sử của thành phố, thông
qua trận đánh cũng hiểu rõ hơn về đặc điểm của Hải Phòng trong kháng chiến
chống Pháp, về những khó khăn của lực lƣợng vũ trang Kiến An - Hải Phòng

cũng nhƣ những chiến công vẻ vang của họ. Đồng thời nội dung nghiên cứu của
đề tài nếu đƣợc sử dụng vào việc giảng dạy lịch sử địa phƣơng Hải Phòng sẽ có
tác dụng thiết thực trong việc đƣa lịch sử của thành phố đến gần hơn với ngƣời
Hải Phòng.
Ngoài ra, việc nghiên cứu trận tập kích sân bay Cát Bi trong kháng chiến
chống Pháp của lực lƣợng vũ trang Hải Phòng - Kiến An cũng giúp tìm hiểu về
một cách đánh đầy táo bạo bất ngờ vào hậu cứ của địch, đạt hiệu quả rất cao, đó
là cách đánh của bộ đội đặc công tinh nhuệ - một cách đánh mới của lực lƣợng
vũ trang Việt Nam.

2. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

- Đối tƣợng nghiên cứu: Quá trình quân và dân Kiến An - Hải Phòng tổ
chức chuẩn bị và tiến hành tập kích sân bay Cát Bi ngày 07/3/1954.
- Phạm vi nghiên cứu: Trận tập kích sân bay Cát Bi của lực lƣợng vũ trang
nhân dân Kiến An - Hải Phòng trong kháng chiến chống Pháp, thời gian từ
tháng 10 năm 1953 (bắt đầu quá trình chuẩn bị cho trận đánh) và kết thúc vào
ngày 07/3/1954.

3.Phương pháp nghiên cứu

Sử dụng phƣơng pháp nghiên cứu lịch sử. Đồng thời sử dụng các phƣơng
pháp cụ thể nhƣ: phân tích, so sánh, tổng hợp, khái quát để giải quyết các nhiệm
vụ nghiên cứu do đề tài đặt ra.

4.Lịch sử nghiên cứu đề tài

Trận tập kích sân bay Cát Bi ngày 7/3/1954 trong kháng chiến chống Pháp
của bộ đội địa phƣơng Kiến An là một đề tài lịch sử đã đƣợc nhiều nhà nghiên
cứu đề cập tới, hoặc bản thân các cán bộ chiến sĩ trực tiếp tham gia trận tập kích

này đã lƣợc thuật lại trong nhiều nguồn tƣ liệu.
Thứ nhất, trận tập kích sân bay Cát Bi đƣợc đề cập trong những tài liệu viết
về kháng chiến chống Pháp nhƣ:
―Mấy vấn đề lớn ở khu Tả Ngạn sông Hồng trong kháng chiến chống
Pháp‖ của Đặng Kinh, Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia, Hà Nội 2001;
―Truyền thống anh hùng của quân và dân khu Ba‖ của Cục Chính trị Quân
khu 3, Hà Nội, 1980;
―Quân khu 3 - Những trận đánh trong kháng chiến chống Pháp‖ của Bộ tƣ
lệnh Quân khu 3, Nhà xuất bản Quân đội nhân dân, Hà Nội, 1990.
Những tài liệu này đã trình bày thực tiễn và kinh nghiệm trên từng lĩnh vực
quan trọng của cuộc kháng chiến chống Pháp ở Quân khu Ba, khu Tả Ngạn,
trong đó có đề cập đến trận đánh sân bay Cát Bi nhƣ là một trong những sự kiện
quan trọng, tiêu biểu.
Thứ hai, có một số tài liệu đã viết về trận đánh trong loạt tài liệu trình bày
về các trận tập kích nhƣ: ―Tập kích sân bay Cát Bi - Gia Lâm - Bạch Mai‖ của
Cục Chính trị liên khu 3, Nhà xuất bản Quân đội nhân dân, Hà Nội, 1962.
Thứ ba, trận đánh này cũng đƣợc trình bày trong phần viết về lịch sử kháng
chiến chống Pháp của Đảng bộ Hải Phòng, Bộ Tƣ lệnh Hải Phòng, hay lịch sử
Đảng bộ của các xã của Hải Phòng nhƣ:
―Lịch sử Đảng bộ Hải Phòng‖ (Tập 1: 1925 - 1955) của Ban chấp hành
Đảng bộ Hải Phòng, Nhà xuất bản Hải Phòng, Hải Phòng, 1991;
―Những sự kiện về lịch sử đấu tranh vũ trang của Hải Phòng‖ (Tập 1:
1930 - 1955) của Bộ Tƣ lệnh Hải Phòng, Nhà xuất bản Hải Phòng, Hải Phòng,
1979;
―Hải Phòng - Lịch sử kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược‖ của
Nguyễn Trƣờng Xuân, Nhà xuất bản Quân đội nhân dân, Hà Nội, 1986;
―Lịch sử Đảng bộ huyện An Hải‖ của Ban thƣờng vụ huyện uỷ An Hải,
Nhà xuất bản Hải Phòng, Hải Phòng, 1990;
―Lịch sử Đảng bộ xã Hòa Nghĩa‖ (1940 - 2000) của thƣờng vụ Hòa
Nghĩa, Nhà xuất bản Hải Phòng, Hải Phòng, 2001;

―Lịch sử đấu tranh vũ trang thị xã Kiến An‖ (1945 - 1975) của Ban
thƣờng vụ huyện uỷ Kiến An , Nhà xuất bản Quân đội nhân dân, Hà Nội, 1994.
Các tác phẩm này đã khái quát chân thực, sinh động những sự kiện lịch sử
chính yếu của các huyện, của thành phố trong cuộc kháng chiến chống Pháp và
một trong những sự kiện đó là trận tập kích sân bay Cát Bi.
Thứ tƣ, trận đánh vào sân bay Cát Bi đƣợc đề cập đến trong các hồi kí nhƣ:
―Hồi kí các nhân chứng lịch sử thành phố Hải Phòng‖ (quyển1) của Hội khoa
học lịch sử thành phố Hải Phòng, Nhà xuất bản Hải Phòng, Hải Phòng, 2003;
hoặc những tác phẩm viết để tuyên truyền về chiến thắng này nhƣ: ―Đánh
trường bay‖ của Nguyễn Khắc Tƣờng, Nhà xuất bản Phổ thông, Hà Nội, 1957;
―Chiến thắng trường bay Cát Bi Hải Phòng‖ của Ty tuyên truyền văn nghệ Hải
Phòng, Hải Phòng, 1954.
Tuy nhiên cho tới nay nhìn chung các tài liệu đề cập đến trận đánh Cát Bi
còn ít, chƣa khai thác sâu, chƣa có công trình nào nghiên cứu về trận đánh này
nhƣ một đề tài lịch sử cụ thể, hoàn chỉnh; trong đó bao gồm cả việc trình bày
một cách hệ thống về hoàn cảnh, tiến trình chuẩn bị, diễn biến của trận đánh
cũng nhƣ đi sâu vào việc nhận định, đánh giá những đặc điểm và tầm ảnh hƣởng
của chiến thắng này.

5.Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài luận văn

Thứ nhất, luận văn đã hệ thống hoá những tƣ liệu, sự kiện lịch sử liên quan
đến trận tập kích sân bay Cát Bi, góp phần cung cấp thêm tƣ liệu lịch sử cho
việc nghiên cứu lịch sử địa phƣơng nói riêng và lịch sử kháng chiến chống Pháp
của nhân dân cả nƣớc nói chung.
Thứ hai, luận văn góp phần giúp ngƣời đọc hiểu rõ hơn về đặc điểm của
Hải Phòng trong kháng chiến chống Pháp, có cái nhìn khái quát về lịch sử
kháng chiến chống Pháp của Hải Phòng; đồng thời qua đó cũng hiểu rõ hơn về
cuộc kháng chiến chống Pháp gian khổ nhƣng thắng lợi vẻ vang của nhân dân
Việt Nam.

Thứ ba, luận văn đã khai thác về một phƣơng thức tấn công mới, táo bạo
của lực lƣợng vũ trang Kiến An - Hải Phòng, đó là cách đánh của bộ đội đặc
công tinh nhuệ. Đây là cách đánh sáng tạo của chiến tranh nhân dân mà cuối
những năm kháng chiến chống Pháp và suốt cuộc kháng chiến chống Mĩ vẫn
đƣợc vận dụng và đã trở thành cách đánh truyền thống của nghệ thuật quân sự
Việt Nam.
Thứ tƣ, luận văn góp phần vào nghiên cứu giảng dạy về lịch sử địa
phƣơng, giai đoạn kháng chiến chống Pháp của Hải Phòng. Học sinh sẽ có điều
kiện tìm hiểu sâu về một chiến thắng đỉnh cao trong cuộc kháng chiến chống
Pháp của nhân dân Hải Phòng, một chiến thắng có ý nghĩa đặc biệt, ảnh hƣởng
không nhỏ đến ý chí kháng chiến của quân và dân Tả ngạn Sông Hồng, góp
phần quan trọng vào chiến thắng Điện Biên Phủ lịch sử.

6.Bố cục của luận văn

Ngoài phần Mở đầu và Kết luận, luận văn đƣợc chia thành 4 chƣơng.
Chương I: Bối cảnh lịch sử của trận đánh, gồm 27 trang với các phần:
1.1. Hải Phòng - Kiến An trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp
1.2. Sân bay Cát Bi - Một căn cứ không quân lợi hại của thực dân Pháp
trong cuộc chiến tranh xâm lƣợc Việt Nam (1945 - 1954)
1.3. Sân bay Cát Bi trong chiến cuộc Đông xuân 1953 - 1954
Chương II: Quá trình chuẩn bị cho trận đánh, gồm 30 trang với các phần:
2.1. Trinh sát - gây dựng cơ sở
2.2. Xác định phƣơng án chiến đấu
2.3. Xây dựng lực lƣợng và chuẩn bị vật chất
2.4. Tổ chức luyện tập theo phƣơng án chiến đấu
Chương III: Diễn biến, kết quả của trận đánh, gồm 13 trang với các phần:
3.1. Tổ chức trận đánh và diễn biến
3.2. Kết quả
Chương IV: Đánh giá, gồm 15 trang với các phần:

4.1. Một số đặc điểm của trận đánh
4.1.1.Vai trò lãnh đạo tiền phong của Đảng
4.1.2.Tính chất bí mật, bất ngờ
4.1.3. Lực lƣợng chiến đấu nhỏ nhƣng tinh nhuệ
4.1.4.Trận đánh là đỉnh cao của chiến tranh nhân dân ở Hải Phòng -
Kiến An trong kháng chiến chống thực dân Pháp
4.2. Ý nghĩa


CHƯƠNG I
Bối cảnh lịch sử của trận đánh

1.1. Hải Phòng - Kiến An trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp
Do vị trí chiến lƣợc quan trọng của thành phố Cảng, Hải Phòng là một
trong những địa phƣơng ở miền Bắc bị quân đội viễn chinh Pháp tổ chức tiến
công xâm chiếm đầu tiên. Tiếng súng kháng chiến của quân dân Hải Phòng nổ
ra sớm; so với nhiều địa phƣơng khác trong toàn quốc, nhân dân Hải Phòng phải
bƣớc vào cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lƣợc trƣớc một tháng (từ
tháng 11 năm 1946). Cuộc chiến đấu ngoan cƣờng của quân dân Hải Phòng 
Kiến An tuy có gây cho địch những tổn hại nặng nề, song chúng sớm chiếm
đóng đƣợc thành phố Hải Phòng và nhiều địa bàn quan trọng của tỉnh Kiến An.
Sau khi nổ súng xâm lƣợc, thực dân Pháp đã mau chóng xây dựng Hải
Phòng  Kiến An trở thành một khu vực tổng kho, hệ thống căn cứ tiếp tế hậu
cần của địch để chi viện cho cả miền Bắc Đông Dƣơng, trƣớc hết là cho các mặt
trận trong đồng bằng Bắc Bộ. Vì vậy chúng sớm thực hiện kế hoạch phòng thủ
nghiêm mật, vững chắc khu vực Hải Phòng  Kiến An. Trong các thời điểm
chiến tranh bao giờ địch cũng tập trung lực lƣợng quân đội lớn để bảo vệ vị trí
đầu cầu chiến lƣợc này. Quân viễn chinh Pháp ở Hải Phòng luôn tập trung đông
và sớm.
Đối với thực dân Pháp, Hải Phòng là khu cố thủ chiến lƣợc của địch ở đồng

bằng Bắc Bộ, cảng Hải Phòng là cửa ngõ về đƣờng biển lớn nhất miền Bắc
Đông Dƣơng. Từ đây, thực dân Pháp tiếp nhận nhân lực, vật lực để duy trì và
mở rộng cuộc chiến tranh xâm lƣợc. Hải Phòng  Kiến An lại nằm trong địa bàn
chiến lƣợc rất trọng yếu của chiến trƣờng chính Bắc Bộ. Khi tiến hành chiến
tranh xâm lƣợc trở lại Việt Nam, ý đồ chiến lƣợc của thực dân Pháp là chiếm
giữ đồng bằng Bắc Bộ làm chỗ đứng chân, ra sức bình định nhằm biến nơi đây
thành hậu phƣơng chiến lƣợc trực tiếp để chúng vơ vét nguồn nhân lực, của cải
dồi dào thực hiện âm mƣu chiến tranh xâm lƣợc của chúng.
Hải Phòng là một đô thị, hải cảng bị chiếm đóng sớm, Kiến An là vành đai
bảo vệ Hải Phòng, cũng bị địch chiếm từ tháng 4 năm 1947. Ngay từ những
ngày đầu chiếm đóng, thực dân Pháp đã chú trọng xây dựng thị xã về quân sự,
chính trị, kinh tế, biến nơi đây thành hậu cứ chiến lƣợc của chúng trong khu vực
cố thủ Hải Phòng - Kiến An, làm một trong những bàn đạp xuất phát để đánh
phá vùng duyên hải, đồng bằng Bắc Bộ cũng nhƣ chi viện cho các chiến trƣờng
khác. Lúc này toàn bộ Kiến An chỉ có 2 vùng, đó là vùng địch tạm chiếm và
vùng tranh chấp, không có vùng tự do. Ngay sau khi chiếm đƣợc Hải Phòng và
thị xã Kiến An, chúng đã tổ chức đánh theo chiến thuật ―vết dầu loang‖, xúc
tiến các cuộc tiến công lấn chiếm bằng đƣợc vùng nông thôn.
Ngay từ đầu, thực dân Pháp đã xác định triệt tiêu tất cả những lực lƣợng vũ
trang thƣờng trực và bán vũ trang ở Hải Phòng. Vì vậy tại đây chỉ có lực lƣợng
bộ đội địa phƣơng chứ không có bộ đội chủ lực. Vì vậy, với đảng bộ Hải Phòng
 Kiến An, trở ngại lớn nhất là xa sự chỉ đạo của Liên khu uỷ, của trung ƣơng
và hành quân của bộ đội gặp nhiều khó khăn khi đánh sâu vào địa bàn này.
Trong hoàn cảnh đặc thù đó, địch có ƣu thế nhiều mặt. Cơ sở kháng chiến của ta
luôn luôn bị địch khủng bố, phá vỡ, chỉ hai huyện Tiên Lãng, Vĩnh Bảo có khu
du kích nhƣng thƣờng xuyên bị địch uy hiếp, càn quét, giành giật.
Thực tiễn chiến đấu ở những ngày đầu đã đặt hai địa phƣơng Hải Phòng và
Kiến An phải trở thành một chiến trƣờng, vì vậy ngày 26 tháng 11 năm 1946
Hải Phòng và Kiến An hợp nhất. Cuối tháng 3 năm 1947, bộ đội Vệ quốc đoàn
chỉ còn một đại đội ở Kiến An. Bộ chỉ huy chiến khu Ba đã rút hầu hết lực

lƣợng chủ lực về khu. Từ đây, quân và dân Hải Phòng - Kiến An phải tự đảm
đƣơng mọi nhiệm vụ chiến đấu trên các mặt trận địa phƣơng là chính. Đây là
một khó khăn rất lớn của Hải Phòng  Kiến An so với nhiều địa phƣơng khác
trên cả nƣớc. Do đặc điểm và tính chất của địa bàn nên việc tổ chức, xây dựng
lực lƣợng vũ trang ở tỉnh và thành phố, ngoài những nguyên tắc cơ bản về xây
dựng lực lƣợng vũ trang nhân dân của Đảng, nó còn mang những nét riêng.
Trong suốt những năm kháng chiến, trên địa bàn hầu nhƣ không có bộ đội chủ
lực (của Quân khu và của Bộ) hoạt động, mọi mặt hoạt động, tác chiến đều do
lực lƣợng vũ trang địa phƣơng đảm nhiệm, có vai trò nòng cốt trong phong trào
toàn dân đánh giặc. Lực lƣợng vũ trang địa phƣơng chỉ bao gồm ba thứ quân là
bộ đội địa phƣơng tỉnh, bộ đội địa phƣơng huyện và dân quân du kích.
Cuối tháng 2 năm 1948, liên tỉnh uỷ Hải  Kiến (đƣợc thành lập vào 26
tháng 11 năm 1946) đã ra nghị quyết về ―Xây dựng căn cứ hậu phƣơng và xây
dựng căn cứ ngay trong lòng địch, tổ chức đánh phá địch ở khắp nơi, thực hiện
chiến tranh nhân dân về mọi mặt‖. Thời kì này Hải Phòng  Kiến An đã hình
thành hai vùng rõ rệt: vùng tự do và vùng bị địch chiếm, ngăn cách bởi sông
Văn Úc. Thực dân Pháp đã thành lập phân khu Hải Phòng gồm Hải Phòng 
Kiến An  Đồ Sơn nằm trong khu Duyên Hải. Chúng buộc phải phân tán các
lực lƣợng cơ động, phần lớn là lính Âu  Phi, làm nhiệm vụ chiếm đóng những
nơi trọng yếu và lập những đội ứng chiến nhỏ để càn quét và ứng cứu cho hệ
thống đồn bốt khi bị bộ đội ta tấn công.
Sang năm 1949, sau khi tăng viện cho chiến trƣờng Bắc Bộ hơn 3 vạn
quân, thực dân Pháp mở cuộc hành quân đánh chiếm và bình định nhiều địa bàn
ở trung du và đồng bằng Bắc Bộ. Chúng ta càng gặp thêm nhiều khó khăn. Lúc
này Hải Phòng - Kiến An nằm trong thế bao vây cả bốn phía. Các địa bàn tự do
Tiên Lãng, Vĩnh Bảo không tránh khỏi các cuộc hành quân chiếm đóng rất ác
liệt của địch còn ở nội thành phong trào của ta còn hạn hẹp và yếu. Vì nằm sâu
trong vùng địch tạm chiếm nên về tƣơng quan lực lƣợng thì địch luôn ở thế
mạnh: vị trí đóng dày đặc, hàng ngũ hội tề, tổ chức do thám chúng cài cắm tới
tận thôn xóm. Bất cứ lúc nào thực dân Pháp cũng có thể tập trung càn quét, sục

sạo, khủng bố, bắn giết nhân dân.
Nhân dân Hải Phòng  Kiến An mặc dù vẫn luôn hƣớng về kháng chiến
nhƣng do vừa phải trải qua những ngày tháng cực kì khó khăn, gian khổ, nên
đồng bào còn sợ bị địch khủng bố, sợ cán bộ bị bắt đầu hàng khai báo, liên luỵ
đến mình. Do đó các cán bộ đi khôi phục, xây dựng cơ sở đã gặp phải vô vàn
khó khăn.
Cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp của nhân dân ta đến đầu năm 1950
đã có bƣớc phát triển mới, có ý nghĩa chiến lƣợc: Chính quyền nhân dân càng
thêm vững chắc, tinh thần chiến đấu của quân dân càng cao, lại đƣợc sự ủng hộ
của các lực lƣợng hoà bình và dân chủ thế giới. Tình hình đó tạo ra những điều
kiện thay đổi cục diện chiến tranh có lợi cho ta, bất lợi cho địch. Hải Phòng 
Kiến An về lâu dài nằm trong ảnh hƣởng những thuận lợi của tình hình mới.
Nhƣng trƣớc mắt cuộc chiến đấu còn vô cùng gian khổ, quyết liệt. Trong thời
gian này, Hải Phòng  Kiến An đã xây dựng và củng cố các đại đội bộ đội địa
phƣơng, mỗi huyện có từ một trung đội đến một đại đội và chú trọng hơn đến
công tác xây dựng lực lƣợng dân quân du kích.
Về phía thực dân Pháp, do phải tập trung quân cơ động để đánh chiếm
đồng bằng và trung du đầu năm 1950 nên chúng phải giảm bớt quân chiếm
đóng, rút bỏ một số vị trí ít quan trọng trên địa bàn Hải Phòng  Kiến An. Song
chúng lại tăng cƣờng hoạt động chính trị, ra sức củng cố nguỵ quyền và hoạt
động gián điệp do thám. Vùng tạm chiếm Kiến An chúng kết hợp chặt chẽ cả
hành động quân sự lẫn thủ đoạn chính trị, càn quét triệt phá cơ sở kháng chiến
Đối với những khu có cơ sở kháng chiến mạnh, chúng tập trung càn quét liên
tục, dài ngày, cày đi xới lại 5, 6 tháng liền.
Để đối phó với nguy cơ thất bại trong cuộc chiến tranh xâm lƣợc Đông
Dƣơng, Pháp buộc phải cầu xin viện trợ quân sự của đế quốc Mĩ và từ đó ngày
càng phụ thuộc vào Mĩ. Theo kế hoạch Đờlát đờ Tátxinhi và nhận đƣợc viện trợ
của Mĩ cả về mặt vật chất và chuyên gia kĩ thuật, địch xây dựng Hải Phòng 
trung tâm của vùng chiến thuật và chia thành bốn tiểu khu chỉ huy thẳng xuống
các quân trấn. Dựa vào hệ thống đƣờng không, đƣờng bộ, chúng xây dựng hệ

thống boong - ke, lô cốt dọc theo các tỉnh Quảng Yên, Hải Dƣơng, Kiến An với
nhiều vành đai bao quanh Hải Phòng và sẵn sàng chi viện, ứng cứu cho nhau.
Đặc biệt chúng mở rộng sân bay Cát Bi, xây dựng thêm hai sân bay Kiến An,
Đồ Sơn và nhiều kho hậu cần đƣợc khoét sâu vào hệ thống đồi núi ở Kiến An.
Xét trên toàn cục, từ sau Thu Đông 1950, địch đã mất dần quyền chủ động
chiến lƣợc trên chiến trƣờng chính nhƣng ở vùng đồng bằng Bắc Bộ, nhất là
vùng tạm chiếm sâu nhƣ, chúng vẫn tạm thời bình định đƣợc. Ngày 19 tháng 4
năm 1951, Ban thƣờng vụ Liên khu uỷ 3 chỉ thị trực tiếp cho thành uỷ Hải
Phòng phải chuyển hƣớng hoạt động: ―Nhằm đúng trọng tâm là tranh thủ nhân
dân, nắm chắc được dân là yếu tố căn bản cho mọi hoạt động‖ [8, Tr.465].
Sống trong vòng kiểm soát của địch, nhân dân buộc phải chấp nhận chính quyền
bù nhìn, vì muốn đƣợc yên ổn làm ăn nhƣng tấm lòng của đồng bào luôn hƣớng
về kháng chiến, căm thù giặc, thƣơng yêu cán bộ, bộ đội. Nhƣng do cách hoạt
động lộ liễu trƣớc đây không bảo vệ đƣợc dân nên khi cán bộ về bắt liên lạc lúc
đầu cũng có nhiều ngƣời ngần ngại, sợ sệt.
Tháng 9 năm 1952, Khu uỷ Tả Ngạn
1
đã ra nghị quyết về việc phát triển
thắng lợi sau chiến dịch Hoà Bình. Trên tinh thần nghị quyết của Khu uỷ, Kiến
An - Hải Phòng đã quán triệt phƣơng châm dùng lực lƣợng tinh nhuệ đánh vào
thị xã, thành phố. Cùng với quân và dân khu Tả Ngạn, quân dân Kiến An - Hải
Phòng vẫn phải tích cực chống càn quét của địch, nhất là phải đánh thắng cuộc
càn quét lớn; tiếp tục tấn công quân địch trên các đƣờng giao thông, chủ động
đánh vào các căn cứ tiêu diệt chủ lực và phá phƣơng tiện chiến tranh của địch;
chuẩn bị tốt để phối hợp với chiến cuộc Đông Xuân chiến lƣợc 1953 - 1954.
Đầu năm 1952, Kiến An bổ sung cho bộ đội chủ lực khu 2 đại đội hoàn
chỉnh và 4000 tân binh. Tỉnh thành lập tiếp 2 đại đội mới để thay thế, đồng thời
kiện toàn lực lƣợng vũ trang các huyện. Tháng 10 năm 1952, Tỉnh uỷ Kiến An
mở hội nghị chiến tranh du kích xác định rõ nhiệm vụ và hoạt động Đông Xuân
1952  1953 là: ―Tích cực tranh thủ thời cơ, liên tục dẻo dai công kích địch,

1
Liên khu Ba (ngày nay là Quân khu Ba) đƣợc hình thành trên cơ sở hợp nhất Chiến khu Hai (Hữu ngạn sông
Hồng và Chiến khu Ba (Tả ngạn sông Hồng). Từ tháng 7 năm 1952 đến tháng 7 năm 1954, Liên khu Ba lại đƣợc
tách thành Khu Ba và Khu Tả ngạn trực thuộc trung ƣơng.
song song với bồi dưỡng lực lượng ta, tăng cường chất lượng cho bộ đội và dân
quân du kích, đủ sức đánh tiêu hao, tiêu diệt địch củng cố khu du kích, đẩy
mạnh vũ trang tuyên truyền, mở rộng cơ sở chính trị trong vùng địch tạm
chiếm‖ [3, Tr.118].
Công tác gây dựng cơ sở của địa phƣơng đã có bƣớc tiến mới. Sau một thời
gian dài làm công tác dân vận, chính lòng kiên trì, nhẫn nại của cán bộ, đảng
viên và chiến sĩ đã làm cho bà con xúc động, khơi dậy lòng yêu nƣớc của bà
con. Nhân dân đã đƣa cán bộ về nhà, đào hầm cất giấu, nuôi ăn, nuôi mặc, canh
gác, bảo vệ. Các cơ sở đƣợc hồi phục, phong trào đấu tranh phát triển hơn. Bên
cạnh đó hoạt động Đông Xuân 1952  1953 nổ ra trên khắp chiến trƣờng toàn
quốc tạo nên bầu không khí vô cùng phấn khởi trong nhân dân Hải Phòng -
Kiến An. Sau những năm tháng đau thƣơng, gian khổ, giờ đây nhân dân vùng bị
địch tạm chiếm đã thực sự nhìn thấy ánh sáng của thắng lợi.
Thực hiện chỉ thị của Khu uỷ Tả Ngạn (đƣợc thành lập năm 1952 theo
quyết định của Tổng quân uỷ) về hoạt động Xuân Hè 1953, Tỉnh uỷ và Tỉnh đội
Kiến An đã quán triệt phƣơng châm dùng lực lƣợng tinh nhuệ đánh vào thị xã,
thành phố; chủ trƣơng đẩy mạnh hoạt động ở vùng sau lƣng địch và tổ chức
những trận tập kích vào các hậu cứ chiến lƣợc của chúng. Do tình hình cơ sở
kháng chiến ở một số xã nằm ven thị xã Kiến An đƣợc khôi phục và ngày càng
mạnh lên đã tạo điều kiện cho các chiến sĩ quân báo của ta bám sát, điều tra nắm
chắc tình hình vị trí, kho tàng của địch ở thị xã Kiến An.
Sau một thời gian bí mật chuẩn bị địch tình, xây dựng kế hoạch tác chiến,
ngày 20 tháng 4 năm 1953, Tỉnh uỷ Kiến An quyết định tập trung lực lƣợng bộ
đội địa phƣơng gồm 300 quân tinh nhuệ tập kích vào thị xã Kiến An. Đây là
một phân khu quan trọng, đồng thời là cứ điểm hậu cần chiến lƣợc hợp thành

khu cố thủ Hải Phòng của thực dân Pháp.
Sau 25 phút chiến đấu đánh vào nhiều mục tiêu, bộ đội địa phƣơng Kiến
An đã tiêu diệt và bắt sống toàn bộ bộ máy đầu não nguỵ quyền, nguỵ quân; thu
nhiều tài liệu quan trọng. Cụ thể, chúng ta đã ―tiêu diệt 677 tên trong đó có tỉnh
trƣởng Trịnh Nhƣ Tiếp và toàn bộ Ban chỉ huy Bảo chính đoàn, bắt sống 120
tên trong đó có nhiều lính Âu Phi. Đồng thời ta phá huỷ đƣợc 300 xe cơ giới,
trong đó có 25 xe tăng; phá huỷ hoàn toàn 60 kho bom đạn là kho dự trữ chiến
lƣợc của địch; trong đó có nhiều phƣơng tiện, vũ khí mới vận chuyển để tiếp tế
cho các mặt trận. Đại đội com - măng - đô khét tiếng tàn ác và có nhiều nợ máu
với nhân dân quanh thị xã bị trừng trị thích đáng‖ [3, Tr.62].
Trận đánh này đã gây chấn động, choáng váng cho quân địch ở Hải Phòng,
Kiến An, cổ vũ mạnh mẽ cho khí thế chiến đấu của quân dân ta. Đồng thời nó
khiến cho quân địch hết sức hoang mang, vì một căn cứ chiến lƣợc quan trọng
nằm sâu trong lòng địch, đƣợc bố phòng hết sức chặt chẽ cũng không đảm bảo
đƣợc an toàn.
Trận tập kích vào thị xã Kiến An của bộ đội địa phƣơng đã phá một mảng
quan trọng khu căn cứ liên hợp chiến lƣợc Hải Phòng, phối hợp kịp thời có hiệu
quả với chiến dịch Thƣợng Lào. Đây là một thắng lợi hết sức quan trọng ở giữa
thị xã Kiến An, vùng hậu cần chiến lƣợc, nơi địch bố phòng nghiêm mật. Đây
là trận đánh lớn đầu tiên vào một tỉnh lị trong cuộc kháng chiến chống Pháp; vì
vậy nó đã đóng góp nhiều kinh nghiệm quý báu cho các trận tập kích tiếp theo
vào hậu cứ địch ở Hải Phòng cũng nhƣ các chiến trƣờng khác.
Thắng lợi của trận tập kích này cho thấy lực lƣợng vũ trang địa phƣơng đã
trƣởng thành và cuộc chiến tranh nhân dân ở Hải Phòng  Kiến An đã có đủ khả
năng tiến lên đánh bại đội quân xâm lƣợc Pháp.
Để tấn công các căn cứ của địch ở cạnh thành phố Hải Phòng, Ban chỉ huy
Tỉnh đội xác định muốn thắng lớn thì phải đánh sâu hơn thị xã Kiến An. Vì vậy,
vào đầu tháng 5 năm 1953, thƣờng vụ Tỉnh uỷ đã duyệt ý đồ quyết tâm đốt hết
kho dầu Thƣợng Lí (Sở Dầu). Đêm ngày 18 tháng 6 năm 1953, bộ đội tỉnh Kiến
An cùng với bộ đội huyện An Dƣơng đã tập kích tổng kho xăng dầu Bắc Bộ của

địch ở Sở Dầu ―đốt cháy 147 triệu lít xăng dầu, phá huỷ 300 xe cơ giới các loại,
gây thiệt hại cho địch 400 triệu đồng Đông Dƣơng‖ [3, Tr117].
Đây là đòn phủ đầu trời giáng vào kế hoạch Na - va, nó có ý nghĩa to lớn
vì đã đánh thẳng vào dạ dày của địch. Chiến thắng Sở Dầu là một chiến thắng
kép: vừa phá đƣợc kho tàng phƣơng tiện chiến tranh lớn của địch, vừa bảo toàn
đƣợc lực lƣợng ta, làm thất bại kế hoạch trả thù của địch vào sáng hôm sau. Đây
là thắng lợi của quan điểm chiến lƣợc đúng, tiêu diệt sinh lực địch cả về quân số
và phƣơng tiện chiến tranh. Chiến thắng này cũng là kết quả của tinh thần chiến
đấu thông minh và đầy quả cảm của các cán bộ, chiến sĩ, đồng thời cũng là kết
quả của thế trận chiến tranh nhân dân. Đây là đòn đánh hiểm thứ hai của quân
dân Hải Phòng - Kiến An giáng xuống đầu quân xâm lƣợc. Sau trận Sở Dầu,
địch gặp khó khăn lớn về hậu cần, chúng nơm nớp lo sợ các cuộc tấn công sắp
tới của quân ta xuất phát từ các chỗ đứng chân từ nông thôn Kiến An và ngoại
thành Hải Phòng.
Nhìn chung, chiến thắng Kiến An, Sở Dầu khẳng định chủ trƣơng của
Tỉnh uỷ về việc: tìm sơ hở của địch để chủ động tiến công, đánh thẳng vào sào
huyệt, phá cơ sở hậu cần chiến lƣợc của địch là hoàn toàn đúng đắn. Hơn thế,
nó còn nói lên sự trƣởng thành về kĩ thuật, chiến thuật của bộ đội địa phƣơng,
sự mạnh lên về trình độ chỉ huy chiến đấu, cho ta kinh nghiệm về đánh thọc sâu
vào hậu cứ của địch có hiệu quả lớn.
Về phía thực dân Pháp, bƣớc vào năm 1953, kế hoạch quân sự của Xa -
lăng không vẫn không cứu vãn đƣợc tình hình, trái lại ở đâu địch cũng rơi vào
tình thế bị động đối phó. Lực lƣợng của địch luôn bị căng ra, bị bao vây chia
cắt, bị tiêu hao và tiêu diệt. Để cứu vãn tình thế, chính phủ Pháp phải tính đến
cái gọi là: Những điều kiện quân sự làm cơ sở cho một giải pháp chính trị có
danh dự. Tháng 5 năm 1953, chính phủ Pháp cử tƣớng Na - va, nguyên tổng
thanh tra quân đội Pháp, cựu tƣ lệnh lục quân khối quân sự Bắc Đại Tây Dƣơng
làm tổng chỉ huy quân đội viễn chinh Pháp ở Đông Dƣơng sang Việt Nam. Na -
va sang nhận nhiệm vụ, mang theo bản kế hoạch mang tên hắn đƣợc hội đồng
tham mƣu trƣởng Pháp đánh giá cao và đƣợc can thiệp Mĩ đồng tình và viện trợ.

Đây là một kế hoạch chiến lƣợc quy mô, một âm mƣu chính trị và quân sự
thâm độc, ngoan cố, một cố gắng cuối cùng của thực dân Pháp trong cuộc chiến
tranh xâm lƣợc Đông Dƣơng. Chúng đặt kì vọng sẽ giành lại thế chủ động về
quân sự trên toàn chiến trƣờng Đông Dƣơng và kết thúc cuộc chiến xâm lƣợc
trong vòng 18 tháng. Nhiệm vụ trung tâm của kế hoạch Na - va là xây dựng lực
lƣợng cơ động chiến lƣợc lớn. Vì vậy, vừa sang đến Việt Nam, Na - va đã đẩy
mạnh việc bình định Bắc Bộ, Bình Trị Thiên, Nam Bộ. Chúng liên tiếp mở
nhiều cuộc hành quân lớn, càn quét dữ dội vào các vùng căn cứ của ta.
Đặc biệt, khi triển khai kế hoạch Đông Xuân theo hƣớng tập trung binh lực
bảo vệ đồng bằng Bắc Bộ hay theo hƣớng đƣa quân lên Tây Bắc (xây dựng tập
đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ) nhằm bảo vệ Thƣợng Lào nhằm giảm sức ép cho
đồng bằng Bắc Bộ, Na -va cũng hết sức chú ý tới việc bảo vệ vị trí đầu cầu
chiến lƣợc Hải Phòng - Kiến An.
Kế hoạch Na - va là một thử thách lớn, đặt cho Đảng và nhân dân ta phải
giải quyết ngay, nhất là bƣớc một của kế hoạch này là càn quét bình định đối
với khu vực Tả Ngạn nói chung, đặc biệt là khu căn cứ liên hợp Hải Phòng 
Kiến An nói riêng. Đây là khu cố thủ chiến lƣợc có hệ thống hải cảng, cầu hàng
không, là đầu mối tiếp nhận quân tăng viện vận chuyển hàng quân sự viện trợ
của Mĩ đối với toàn bộ chiến trƣờng Bắc Đông Dƣơng, có ý nghĩa sống còn đối
với kế hoạch Na - va. Vì vậy tại địa bàn Hải Phòng  Kiến An, thực dân Pháp
tăng cƣờng hệ thống phòng thủ, bảo vệ cảng, sân bay, kiểm soát chặt chẽ các
đƣờng giao thông thuỷ bộ, mở những cuộc càn quét nhằm triệt phá các cơ sở và
tiềm lực kháng chiến của ta.
Về phía ta, trong kế hoạch tác chiến của Đông Xuân 1953  1954, Bộ tổng
tƣ lệnh đã xác định chủ trƣơng là: ―Sử dụng một số bộ phận chủ lực, mở những
cuộc tiến công vào những hướng sơ hở của địch, đồng thời đẩy mạnh chiến
tranh du kích ở khắp các chiến trường sau lưng địch ‖ [44, Tr.145]. Theo chủ
trƣơng ấy, Tỉnh uỷ Kiến An và Thành uỷ Hải Phòng đã xác định kế hoạch giữ
vững và mở rộng khu du kích, phá các cuộc bình định và đẩy mạnh các hoạt
động khai thác; để củng cố, phát triển cơ sở, phối hợp với các chiến trƣờng.

Thực hiện kế hoạch trên, dƣới sự lãnh đạo, chỉ đạo Tỉnh uỷ Kiến An và Thành
uỷ Hải Phòng, quân và dân Hải Phòng  Kiến An đã đẩy mạnh các hoạt động:
Củng cố cơ sở Đảng, phát triển các đoàn thể quần chúng, động viên thanh niên
hăng hái tòng quân giết giặc. Tỉnh Kiến An đã có 4590 thanh niên gia nhập bộ
đội chủ lực tỉnh và bộ đội chủ lực khu. Trong vùng địch tạm chiếm, các cấp uỷ
đảng tích cực chỉ đạo, củng cố, xây dựng lực lƣợng công an, du kích bí mật,
nhất là ở các địa bàn quan trọng: vùng ven thành phố, thị xã, cảng, sân bay,
đƣờng giao thông chiến lƣợc Bộ đội chủ lực của tỉnh, huyện đƣợc học tập
chính trị, nhận thức tình hình, nhiệm vụ mới đồng thời khẩn trƣơng rèn luyện
chiến thuật, kĩ thuật quân sự
Riêng bộ đội tập trung sau trận tập kích thị xã Kiến An, Ban chỉ huy tỉnh
quyết định giải tán Đại đội 54 của tỉnh, tăng cƣờng cho Đại đội 196 huyện Tiên
Lãng từ 3 trung đội thành 4 trung đội để khi địch càn 4 khu thì có 4 đơn vị phối
hợp với du kích cùng lúc kiện toàn cho hai đại đội 295 và 331 thành hai đại đội
mạnh.
Về phía địch, vừa thực hiện kế hoạch Na - va, vừa phản ứng tức thời sau
hai trận quân ta đánh vào thị xã Kiến An và Sở Dầu, chúng tập trung lực lƣợng
lớn quân Âu Phi càn quét ác liệt và dai dẳng trên địa bàn Kiến Thuỵ. Ngoài
việc tìm diệt lực lƣợng vũ trang, phá cơ sở kháng chiến, địch ra sức vơ vét của
cải, bắt thanh niên đi lính. Tại thị xã Kiến An, địch tăng cƣờng thêm 1 tiểu đoàn
thƣờng xuyên kiểm soát các ngả đƣờng, củng cố lại hệ thống phòng thủ, lắp
thêm 2 đèn chiếu trên núi Cột Cờ. Ở thị trấn Đồ Sơn, địch xây dựng thêm 11
tháp canh, tăng thêm pháo và đèn chiếu. Tại địa bàn Kiến Thuỵ chúng đóng
thêm 2 vị trí, tăng lính Âu Phi Tiên Lãng, Vĩnh Bảo là căn cứ du kích, địa bàn
đứng chân của các cơ quan lãnh đạo, do đó vùng này trở thành trọng điểm đánh
phá của chúng.
Bằng cách huy động trên 10 tiểu đoàn, trong đó có hai binh đoàn cơ động
thiện chiến, tăng cƣờng phi pháo yểm trợ, thực dân Pháp đã mở cuộc càn quét
Cơ - lốt (Claude) từ ngày 28 tháng 8 năm 1953 đến ngày 20 tháng 9 năm 1953
vào Tiên Lãng  trung tâm của kế hoạch bình định mới của chúng. Đây là trận

càn lớn của thực dân Pháp ở vùng duyên hải Bắc Bộ, âm mƣu của chúng là:
- Tiêu diệt cơ quan chỉ đạo kháng chiến, bộ đội của Kiến An  Hải Phòng,
xoá khu du kích Tiên Lãng để mở rộng và củng cố ―vành đai an toàn‖ và ―khu
cố thủ Hải Phòng‖;
- Tìm diệt bộ đội, triệt phá khu du kích của ta;
- Bảo vệ cụm căn cứ tổng hợp cảng Hải Phòng, sân bay Cát Bi, hệ thống
kho hàng trong khu vực này.
Sau 22 ngày kiên cƣờng chiến đấu phá càn, quân và dân Tiên Lãng đã
giành thắng lợi to lớn, buộc địch phải chấm dứt trận càn trong thất bại, không
bình định nổi 4 khu du kích huyện Tiên Lãng. Hơn thế thực dân Pháp còn phải
chịu tổn thất lớn: 810 tên bị tiêu diệt, 263 tên bị thƣơng, phần lớn là lính Âu
Phi, 2 ca nô bị bắn cháy. Về phía ta, tuy có bị hi sinh tổn thất về ngƣời và của
nhƣng chúng ta đã chiến đấu thắng lợi; đánh lui các binh đoàn tinh nhuệ của
địch; bảo vệ vững chắc căn cứ du kích liên hoàn; giữ vững bàn đạp chiến lƣợc
của tỉnh để đánh sâu vào vùng địch hậu Kiến An.
Qua chiến thắng đó, bộ đội địa phƣơng và nhân dân Tiên Lãng đã phá tan
âm mƣu bình định của địch, làm thất bại kế hoạch Na - va tại địa phƣơng, phối
hợp có hiệu quả với chiến cuộc Đông Xuân 1953  1954 Chiến thắng Tiên
Lãng đã cổ vũ mạnh mẽ phong trào kháng chiến của nhân dân trong vùng bị tạm
chiếm, khích lệ phong trào thi đua giết giặc lập công của quân dân đồng bằng
Tả Ngạn. Thắng lợi trận càn Tiên Lãng là thắng lợi đầu tiên đánh bại kế hoạch
bình định của Nava, nó có tác động mạnh mẽ đến quá trình phát triển cuộc
kháng chiến ở Hải Phòng  Kiến An, đƣa quân và dân Hải Phòng  Kiến An
bƣớc vào cuộc tiến công Đông Xuân 1953  1954 với thế và lực mới.
Nhƣ vậy, với Hải Phòng  Kiến An thì năm 1953 là một năm chủ động,
một năm có 3 chiến thắng lớn có tính tiêu biểu trong cả cuộc kháng chiến chống
thực dân Pháp xâm lƣợc, một năm tạo thế và lực để tiến tới trận tập kích lịch sử
vào sân bay Cát Bi.
Từ sau chiến dịch Hoà Bình, khu du kích Tiên Lãng ,Vĩnh Bảo của Kiến
An đƣợc mở rộng; tuyến phòng ngự của địch bị dồn sang phía bên kia sông Văn

Úc; đoạn đê Nam Am thuộc Vĩnh Bảo có quãng dài đến hơn 30 km không còn
một vị trí nào của địch. Từ đầu năm 1954, nhiệm vụ xây dựng du kích bí mật
trong vùng địch chiếm và củng cố ban chỉ huy xã hội, thôn đội đƣợc các cấp uỷ
đảng quan tâm. Lúc này chiến trƣờng phát triển rất sôi động, các lực lƣợng vũ
trang của ta ở các nơi hoạt động mạnh, phong trào đấu tranh của nhân dân trong
vùng địch tạm chiếm lên cao.
Bị bao vây trong biển lớn của chiến tranh nhân dân, quân địch bị bƣng
tai, bịt mắt, đánh mà không thấy đối phƣơng, đánh mà không trúng, có cách
đánh sở trƣờng mà không phát huy đƣợc. Chính vì vậy, kẻ địch có đông quân,
nhiều phƣơng tiện mà lại bị phân tán, suy yếu, không phát huy đƣợc tác dụng
nhƣ chúng muốn. Trái lại, các lực lƣợng vũ trang và chính trị của ta có thể bao
vây địch thƣờng xuyên, tiến công và nổi dậy ở khắp nơi. Trong thế đó, các lực
lƣợng của ta có thể phát huy đƣợc tác dụng mạnh mẽ, luôn luôn giữ quyền chủ
động đánh địch, đánh chúng ở đâu và vào lúc nào là do mình lựa chọn, đã đánh
là trúng, tiêu diệt địch từ nhỏ đến lớn. Trong thế chiến tranh nhƣ vậy, kẻ địch có
nhiều quân và phƣơng tiện nhƣng chúng không thể phòng thủ chắc khắp mọi
nơi. Thế chiến lƣợc phân tán và bị động của chúng bao giờ cũng bộc lộ nhiều
chỗ yếu và sơ hở. Quân và dân ta có thể dựa vào thế chiến lƣợc có lợi của mình,
dùng lực lƣợng thích hợp đánh những đòn bất ngờ, rất hiểm, rất đau. Toàn dân
đánh giặc, điều đó đó đƣợc nhiều cuộc chiến tranh chống xâm lƣợc trong lịch sử
ta chứng minh.
Phát động toàn dân nổi dậy đánh giặc, quân và dân Hải Phòng - Kiến An đã
tạo nên một thế bao vây, chia cắt và tiến công địch về chính trị và quân sự, ở
ngay các địa bàn mà chúng tạm thời chiếm đóng. Trên các địa bàn này, bằng
cách kết hợp đấu tranh chính trị với đấu tranh vũ trang, kết hợp chiến tranh du
kích với chiến tranh chính quy, chúng ta đã tạo nên một thế chiến tranh xen kẽ,
rất triệt để, trong đó quân đội hiện đại của thực dân Pháp bị chia cắt, bao vây, bị
tiến công từ bốn phía, ở khắp mọi nơi, làm cho địch không tìm đâu ra một nơi
gọi là an toàn trong một cuộc chiến tranh không tiền tuyến, không hậu phƣơng,
mà đâu cũng là chiến trƣờng. Những cuộc phản cụng này nằm trong tỡnh hỡnh

của một cuộc chiến tranh nhõn dõn phỏt triển trong cả nƣớc. Nó đƣợc sự hỗ trợ
đắc lực của các hƣớng tiến công và phản công khác trong cả nƣớc của một cuộc
chiến tranh nhõn dõn. Vỡ thế mà sức mạnh của cỏc cuộc phản cụng đó đƣợc
tăng lên gấp bội. Quân địch bị cuộc chiến tranh nhân dân bao vây chia cắt trong
cả nƣớc, nên bị suy yếu và căng mỏng. Do đó mà không tập trung đƣợc sức
mạnh để đối phó có hiệu quả.

1.2. Sân bay Cát Bi - Một căn cứ không quân lợi hại của thực dân Pháp
trong cuộc chiến tranh xâm lược Việt Nam (1945 - 1954)

Nhƣ đã phân tích, Hải Phòng  Kiến An là địa bàn tuy không lớn nhƣng có
giá trị chiến lƣợc quan trọng. Thực dân Pháp đã tập trung hết mọi cố gắng có
thể có đƣợc để nhanh chóng đánh chiếm và biến nơi đây thành căn cứ hậu
phƣơng của chúng cho cả miền Bắc Đông Dƣơng. Đó là một quá trình càn quét,
bình định khốc liệt để đảm bảo an toàn tối đa cho căn cứ hậu phƣơng chiến lƣợc
của chúng. Chiến lƣợc của thực dân Pháp từ sau chiến thắng Biên Giới của
chúng ta trở đi, đối với đồng bằng Bắc Bộ trong đó với Hải Phòng  Kiến An 
Đồ Sơn là tập trung hệ thống phòng thủ đủ dầy, đủ vững để biến nơi đây thành
một chiến luỹ, một hậu phƣơng, một nơi trú quân an toàn, một đầu cầu chiến
lƣợc để tiếp nhận viện binh, vũ khí và viện trợ của Mĩ qua cảng Hải Phòng.
Từ năm 1912 Pháp đã khởi công xây dựng sân bay Cát Bi với tầm cỡ tƣơng
đối lớn, tƣơng đƣơng sân bay Sài Gòn. Lịch sử hình thành sân bay này chứa
chất biết bao tội ác của giặc Pháp. Để có đất làm sân bay này, địch dồn dân lấp
đất, đã phá 1 vạn 8 nghìn mẫu ruộng tƣơng đƣơng với diện tích một nửa huyện
Hải An biến thành khu bình địa để xây dựng sân bay. Chúng ―đuổi 12 vạn 8
nghìn dân của 19 làng, buộc họ phải bỏ nhà cửa, ruộng vƣờn đi tha hƣơng cầu
thực. Chúng san bằng hết nhà cửa, đình chùa, nhà thờ và mồ mả của cha ông ta
một cách vô cùng tàn ác để lấy đất làm sân bay‖ [12, Tr.43].
Sau khi thực dân Pháp quay trở lại xâm lƣợc nƣớc ta lần thứ hai, chúng tiếp
tục tái thiết sân bay. Năm 1950, Pháp lấy đất mở rộng sân bay và biến vùng

xung quanh thành vành đai trắng. Đặc biệt, sau chiến thắng Biên giới của quân
và dân ta, bọn can thiệp Mĩ bắt đầu trực tiếp giúp Pháp kiến thiết sân bay Cát Bi
thành một sân bay hiện đại, một trong những sân bay lớn nhất ở Đông Dƣơng.
Trong hai năm 1951 - 1952, chúng tiếp tục đuổi dân ở 8 thôn xóm xung quanh
sân bay để mở rộng 450m đƣờng băng và phạm vi sân bay (kể cả hệ thống
phòng thủ, bảo vệ kiên cố, 300 bốt gác, 3 hàng rào dây thép gai và vùng trắng)
ra 6 km
2

Sân bay Cát Bi nhanh chóng đƣợc mở rộng thành một trong những trọng
điểm của căn cứ quân sự liên hợp gồm cảng Hải Phòng, sân bay Cát Bi, hệ
thống kho hàng. Trong đó riêng sân bay này trở thành khu vực tập kết vũ khí,
trang bị kĩ thuật quân sự, có sức chứa hàng trăm máy bay để từ đây cầu hàng
không sẽ chuyển các mặt hàng chiến lƣợc cho các chiến trƣờng phía bắc Đông
Dƣơng. Từ ngày thực dân Pháp cho quân nhảy dù xuống Điện Biên Phủ, sân
bay trở thành cầu hàng không lớn trực tiếp chi viện cho Điện Biên Phủ.
Sân bay nằm sâu trong vùng địch hậu, cách thành phố Hải Phòng hơn 7 km
về phía đông nam. Phía đông bắc sân bay giáp sông Cấm và cửa biển (cửa
Cấm), phía tây nam giáp sông Văn Úc và vịnh Bắc Bộ, phía bắc cách cảng Hải
Phòng 5 km.
Phạm vi sân bay chiếm diện tích rộng hơn 1500ha, có 500 ha xung quanh
là vành đai trắng, có hai đƣờng băng chéo nhau đƣợc thiết kế cho phi cơ hạng
nặng có thể lên xuống đƣợc. Đƣờng ghi cho máy bay loại nặng lên xuống, các
công sự, khu nhà máy, hệ thống thông tin liên lạc đều đƣợc củng cố hơn. Từ
20 tháng 11 năm 1953, khi giặc Pháp cho quân nhảy dù xuống Điện Biên Phủ
và xây dựng Điện Biên Phủ thành một tập đoàn cứ điểm mạnh thì sân bay Cát
Bi càng đƣợc quân địch chú trọng, nó trở thành cầu hàng không trực tiếp chi
viện cho Điện Biên Phủ.
Việc xây dựng sân bay Cát Bi không phải chỉ là công trình của giặc Pháp.
Tháng 1 năm 1954, Mĩ đã đƣa sang Cát Bi một số phi công, nhân viên cùng

nhiều phƣơng tiện, phi cơ, đại bác, bom đạn để giúp bọn Pháp củng cố sân bay.
Tháng 1 năm 1954 sân bay Đồ Sơn bị bộ đội địa phƣơng Hải Phòng  Kiến An
tấn công nên địch càng tăng cƣờng lực lƣợng để bảo vệ an toàn cả bên trong
cũng nhƣ vành đai bên ngoài sân bay nhằm ngăn chặn lực lƣợng của ta từ xa.
Để duy trì và giữ vững sân bay Cát Bi, giặc Pháp ra sức củng cố tổ chức
phòng thủ. Chúng sử dụng lực lƣợng bảo vệ lên tới 3000 tên, gồm 6 tiểu đoàn
trong đó có 3 tiểu đoàn Bắc Phi, 1 tiểu đoàn lê dƣơng, 1 tiểu đoàn nguỵ, 1 tiểu
đoàn công binh và đại đội tham mƣu chỉ huy sân bay. Ngoài ra còn có 700 giặc
lái, nhân viên phục vụ. Bộ phận đầu não của chúng có 50 tên cố vấn quân sự Mĩ
và một tên thiếu tƣớng không quân Pháp chỉ huy chung. Do tính chất quan trọng
của sân bay nên sĩ quan, binh lính địch đều đƣợc chọn lọc, ƣu đãi và đƣợc huấn
luyện hết sức kĩ càng.
Về trang bị vũ khí, ở Cát Bi có 25 trọng liên, 15 cối 81mm, không kể súng
cá nhân. Sân bay đƣợc chia làm 4 khu vực: khu A là nơi ở của phi công và lính
dù; khu B có sở chỉ huy, trung tâm thông tin, bộ phận tham mƣu chỉ huy và nhà
ga sân bay; khu C là nơi sửa chữa máy bay, xe cộ; khu D có các kho chứa bom
đạn, quân trang quân dụng.
Sân bay Cát Bi có khả năng chứa đƣợc 300 máy bay các loại và nhiều kho
đạn, quân trang quân dụng. Số lƣợng máy bay có trong sân bay thƣờng xuyên
khoảng 200 chiếc, đỗ thành hàng ngang, hàng dọc trên các đƣờng băng phụ, khu
ga - ra sửa chữa, chiếc nọ cách chiếc kia 50m. Từng khu vực có những tốp lính
ngày đêm canh gác bảo vệ. Xung quanh sân bay có 6 hàng rào dây thép gai bao
bọc gồm các loại hàng rào đơn, mái nhà, cũi lợn, bùng nhùng, xen kẽ nhiều mìn
các loại và ống bơ đề phòng ta đột nhập.
Trong sân bay có tới 2000 ngọn đèn điện và 25 đèn pha thay nhau chiếu
sáng ra xung quanh đêm cũng nhƣ ngày và tập trung trên các hƣớng chủ yếu, đề
phòng quân ta có thể xâm nhập. Có 78 lô cốt, tháp canh kiên cố, bố trí rải khắp
sân bay, chia làm 3 tuyến từ ngoài vào trong. Có 22 vị trí chiến đấu bên trong
hàng rào thứ nhất tính từ ngoài vào, 38 vị trí chiến đấu rải ra giữa các hàng rào
bên trong và trong sân bay, 5 vị trí chiến đấu rải dọc đƣờng 14 từ Cầu Rào đến

Quý Kim để bảo vệ sân bay từ bên kia sông Lạch Tray, ngoài ra còn có lực
lƣợng Âu Phi canh gác sát ngay đội hình máy bay đỗ. Ngoài ra có 13 cụm
phòng không bằng vũ khí trọng liên bố trí bảo vệ sân bay. Giữa các hàng rào, lô
cốt, tháp canh đều có hoả lực kiểm soát, khống chế và các bãi mìn, vật cản gây
tiếng động khi có va chạm.
Việc canh giữ, tuần tiễu địch ở sân bay đƣợc tổ chức nghiêm mật, chặt chẽ
bởi các đội tuần tra bằng xe cơ giới mang theo chó săn lùng sục quanh sân bay
cứ 15 phút vòng lại một lần. Một lực lƣợng khác thƣờng trực sẵn sàng cơ động
ứng phó với mọi tình huống bất trắc từ xa, bên cạnh đó sân bay còn đƣợc lực
lƣợng ứng chiến từ Hải Phòng chi viện khi cần thiết. Ngoài ra còn có lực lƣợng
tề dõng địa phƣơng, bọn gián điệp của phòng nhì ở Cây Xanh, Đồng Xá chuyên
điều tra phá cơ sở ta ở các làng quanh sân bay. Địch thƣờng xuyên tổ chức
những trận càn sâu vào vùng nông thôn Kiến Thuỵ để lập tề, tạo thành khu đệm
ngăn cách sân bay với vùng tự do Tiên Lãng của ta.
Địch đã lợi dụng 3 mặt giáp sông và biển của sân bay trong việc bố phòng
cũng nhƣ chúng đã lợi dụng các cao điểm ở các khu vực chung quanh dãy núi
Kiến An (phía tây), dãy núi Cát Bà (phía đông), dãy núi Đồ Sơn (phía nam) và
dãy núi Đèo ở Thuỷ Nguyên để đặt các đài quan sát, súng cao xạ bảo vệ sân
bay. Để đảm bảo an toàn hơn nữa, chúng còn bố trí các tuyến phòng ngự dọc
theo sông Văn Úc và tuyến đƣờng số 14; trên các tuyến đƣờng đó, đồn bốt địch
đóng nhan nhản.