Người phụ nữ trong Chinh phụ ngâm và Cung oán ngâm nhìn từ quan điểm giới
Tạ Thị Thanh Huyền - 1 - Cao học K52
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
TẠ THỊ THANH HUYỀN
NGƯỜI PHỤ NỮ TRONG CHINH PHỤ NGÂM
VÀ CUNG OÁN NGÂM NHÌN TỪ QUAN ĐIỂM GIỚI
LUẬN VĂN THẠC SĨ
Chuyên ngành: Văn học Việt Nam
Hà Nội-2011
Người phụ nữ trong Chinh phụ ngâm và Cung oán ngâm nhìn từ quan điểm giới
Tạ Thị Thanh Huyền - 2 - Cao học K52
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
TẠ THỊ THANH HUYỀN
NGƯỜI PHỤ NỮ TRONG CHINH PHỤ NGÂM
VÀ CUNG OÁN NGÂM NHÌN TỪ QUAN ĐIỂM GIỚI
Luận văn Thạc sĩ chuyên ngành văn học Việt Nam
Mã số: 60.22.34
Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Trần Nho Thìn
Hà Nội-2011
Người phụ nữ trong Chinh phụ ngâm và Cung oán ngâm nhìn từ quan điểm giới
Tạ Thị Thanh Huyền - 3 - Cao học K52
MỤC LỤC
MỞ ĐẦU 1
Chương 1: Cơ sở lý thuyết về quan niệm nam tính - nữ tính, cái nhìn đàn
ông và hiện tượng mượn giọng 15
1.1. Quan niệm về nam tính và nữ tính nói chung 15
1.2. Lý thuyết về cái nhìn đàn ông (male gaze) 18
1.3. Lý thuyết về hiện tượng mượn giọng (ventriloquism) 20
1.4. Tiểu kết 22
Chương 2: Sự miêu tả người phụ nữ trong Chinh phụ ngâm và Cung oán
ngâm 24
2.1. Miêu tả người phụ nữ theo quan niệm lý tưởng về nữ tính của văn học
nhà nho 24
2.2. Miêu tả người phụ nữ theo những qui ước về nữ tính của thơ khuê oán,
cung oán Trung Quốc 58
2.3. Tiểu kết 99
Chương 3: Vấn đề cái nhìn đàn ông của tác giả và vai trò của mặt nạ nữ
giới 100
3.1. Biểu hiện của cái nhìn đàn ông của tác giả và sự chi phối của nó đối với
cách miêu tả nhân vật chinh phụ và cung nữ trong hai khúc ngâm .100
3.2. Sự tiến bộ trong cách nhìn nhận về người phụ nữ của Đặng Trần Côn và
Nguyễn Gia Thiều so với các nhà nho chính thống 105
3.3. Vai trò của mặt nạ nữ giới đối với sự biểu đạt tư tưởng, tình cảm của các
tác giả 107
3.4. Tiểu kết 115
KẾT LUẬN 117
Người phụ nữ trong Chinh phụ ngâm và Cung oán ngâm nhìn từ quan điểm giới
Tạ Thị Thanh Huyền - 4 - Cao học K52
MỞ ĐẦU
1. Mục đích, ý nghĩa của đề tài
i
.
T
Quốc tộ Tụng giá hoàn kinh sư
-
-
- -
, mang lí
Truyền kỳ mạn lục
-nhà n
, có quan n
Chinh phụ ngâm, Chiêu Quân xuất
tái, Tây Hồ xuân oán), (Gia huấn ca), Lê Thánh Tông (Thánh Tông di
thảo) (Truyền kì mạn lục)phác
Người phụ nữ trong Chinh phụ ngâm và Cung oán ngâm nhìn từ quan điểm giới
Tạ Thị Thanh Huyền - 5 - Cao học K52
C
XVIII -
n có
( tên danh).
nhân
Chinh phụ ngâm
Cung oán ngâm
thiếp)
nh và
.
phát ngôn -
- ác
)
, , gilí
cá nhân
XVIII n
Người phụ nữ trong Chinh phụ ngâm và Cung oán ngâm nhìn từ quan điểm giới
Tạ Thị Thanh Huyền - 6 - Cao học K52
nam
Chinh phụ ngâm
Cung oán ngâm chúng tôi
Chinh phụ ngâm
(Cung oán ngâm
Người phụ nữ trong Chinh phụ ngâm và Cung oán ngâm nhìn từ quan điểm giới
Tạ Thị Thanh Huyền - 7 - Cao học K52
Chinh phụ ngâm và Cung oán
ngâm o
các
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Chinh phụ ngâm
Cung oán ngâm u nhà
nho và các nhà . Nsinh sau
.
,
Giảng văn Chinh phụ
ngâm. Trong công trình này,
góc nhìn . Ông
:
Tây
lí tam tòng và [11,tr.393]
trong Việt Nam thi văn giảng
luận
Người phụ nữ trong Chinh phụ ngâm và Cung oán ngâm nhìn từ quan điểm giới
Tạ Thị Thanh Huyền - 8 - Cao học K52
. Cân
bâng khuâng và tê tái [11,tr.378]
,
á
[11,tr.199]
Chinh phụ ngâm: Khảo thích và giới
thiệu -xít
Cung oán ngâm
.
Cung oán
phân tích khúc ngâm
. , trong công trình Văn học Việt Nam nửa cuối thế
kỉ XVIII-nửa đầu thế kỉ XIX,
. Cung oán
ngâm
Cung oán ngâm
Người phụ nữ trong Chinh phụ ngâm và Cung oán ngâm nhìn từ quan điểm giới
Tạ Thị Thanh Huyền - 9 - Cao học K52
không c
, trong
Người mẹ và phái đẹp , XIX
, có
Nhị độ mai), Dao Tiên (Hoa
Tiên)Song Tinh)
k, nàng hoàn t
. Nàng
nàng cu
Người phụ nữ trong Chinh phụ ngâm và Cung oán ngâm nhìn từ quan điểm giới
Tạ Thị Thanh Huyền - 10 - Cao học K52
.
Cung oán ngâm khúc
Chinh phụ ngâm
Cung oán ngâm
gia
ý nghĩa của đời người, giá trị của hạnh phúc – đặc biệt là hạnh
phúc trong công danh phú quí.
Thái Tông trong Phổ thuyết sắc thân
phú quí
Khuê oán
v
Người phụ nữ trong Chinh phụ ngâm và Cung oán ngâm nhìn từ quan điểm giới
Tạ Thị Thanh Huyền - 11 - Cao học K52
cá nhân
công trình
sát .
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
T
Chinh phụ ngâm
và Cung oán ngâm
, cách
Chinh phụ ngâm và Cung oán ngâm
a
,
.
Ngoài ra
(gender-
các , bên ngoài bên
trong ,
. -
trong kh
(oán trách vua chúa)
(bênh v
Người phụ nữ trong Chinh phụ ngâm và Cung oán ngâm nhìn từ quan điểm giới
Tạ Thị Thanh Huyền - 12 - Cao học K52
;
.
4. Phƣơng pháp nghiên cứu
chúng tôi trong này là
(feminist criticism).
. Theo
Le deuxième sexe
[17].
Căn phòng riêng (A Room
bà. Tron
các
Người phụ nữ trong Chinh phụ ngâm và Cung oán ngâm nhìn từ quan điểm giới
Tạ Thị Thanh Huyền - 13 - Cao học K52
,
T
tính - -
-
V
Phụ nữ Trung Quốc qua cái nhìn của người Trung Quốc
(Chinese women through Chinese eyes) do Yu-92); Những người
thày của chốn khuê phòng: Phụ nữ và Văn hoá ở Trung Quốc thế kỉ XVII (Teachers of
the inner bed chambers: Women and Culture in seventeenth-
Dorothy Ko (1994); Chia sẻ ánh sáng: Sự miêu tả phụ nữ và đức hạnh ở Trung Quốc
thời cổ
Lisa Raphals (1998); Nữ tính / Nam tính của người Trung Quốc (Chinese femininities
(2002), Hình ảnh của người phụ nữ trong tư tưởng và văn hoá Trung Quốc: các trước
tác từ thời Tiên Tần đến thời Tống (Images of Women in Chinese Thought and
Culture: Writings from the Pre-Qin period through the Song dynasty) do Robin R.
Người phụ nữ trong Chinh phụ ngâm và Cung oán ngâm nhìn từ quan điểm giới
Tạ Thị Thanh Huyền - 14 - Cao học K52
Người tài tử yếu đuối: Sức mạnh và nam tính trong văn hoá
Trung Quốc
Song Geng (2004); và, Lập thuyết về nam tính của người Trung Quốc (Theorising
Chinese Masculinity: Society and Gender in China)
Khoái cảm thị giác và Điện ảnh tự sự (Visual Pleasure and Narrative
Sự biểu hiện của cái tôi trong văn học Trung Quốc (Expression
ng
là Người phụ nữ
bị bỏ rơi và thi ca
theo là Giọng mượn: Lý thuyết phê bình nữ quyền và các tác phẩm văn học Anh thời kì
Phục hưng (Ventriloquized Voice: Feminist Theory and English Renaissance Texts)
Nhân vật định giới và giọng nói
trong thơ: người phụ nữ bị bỏ rơi trong Tống từ thời kì đầu (Gendered Persona and
Poetic Voice: The Abandoned Woman in Early Chinese Song Lyrics).
Paule F. Rouzer (1993), Viết về giấc mơ của người khác: Thơ Ôn Đình Quân (Writing
T ,
nhâ, phân tíc
tính
.
Người phụ nữ trong Chinh phụ ngâm và Cung oán ngâm nhìn từ quan điểm giới
Tạ Thị Thanh Huyền - 15 - Cao học K52
L
và
(cross-gender ventriloquism),
.
5. Cấu trúc luận văn
Chƣơng 1: Cơ sở lý thuyết về quan niệm nam tính - nữ tính, cái nhìn đàn ông và
hiện tƣợng mƣợn giọng
C trình bày
cách nhìn
khúc ngâm.
khái ni-
Nho giáo ;
Chƣơng 2: Sự miêu tả ngƣời phụ nữ trong Chinh phụ ngâm và Cung oán ngâm
kthể
hiện trong văn học nhà nho nói chung , chúng tôi
,
Richard C. Hessney, Robert E.
Hegel Sự biểu hiện của cái tôi trong văn học Trung Quốc (Expression
Người phụ nữ trong Chinh phụ ngâm và Cung oán ngâm nhìn từ quan điểm giới
Tạ Thị Thanh Huyền - 16 - Cao học K52
of self in Chinese literature), chúng tôi
.
Chƣơng 3: Vấn đề cái nhìn đàn ông của tác giả và vai trò của mặt nạ nữ giới
Trong c
và
hay chính là .
Người phụ nữ trong Chinh phụ ngâm và Cung oán ngâm nhìn từ quan điểm giới
Tạ Thị Thanh Huyền - 17 - Cao học K52
CHƢƠNG 1
CƠ SỞ LÍ THUYẾT VỀ QUAN NIỆM NAM TÍNH – NỮ TÍNH,
CÁI NHÌN ĐÀN ÔNG VÀ HIỆN TƢỢNG MƢỢN GIỌNG
nam tính)
1.1. Quan niệm về nam tính - nữ tính nói chung
tro
T
chúng tôi (và
nữ tính)
Nữ tính là
trong nữ tính
n
aia, bà Eve
âm
. Hinu, Shakti là
Người phụ nữ trong Chinh phụ ngâm và Cung oán ngâm nhìn từ quan điểm giới
Tạ Thị Thanh Huyền - 18 - Cao học K52
mang , là
thì
. Theo
.
, n
tuâ
sau: Con gái ; Mẹ sinh
) cái - ; Mụ già: là
cau có,
; b
; s ; Nữ hoàng:
chia .
ho: ,
.
Ngoài “ngƣời phụ nữ quyến rũ chết ngƣời”
(fatale female): và
T
n bà
ông,
.
Nữ tính không
nam tính (masculinity). nam tính là
[38, tr.3].
Người phụ nữ trong Chinh phụ ngâm và Cung oán ngâm nhìn từ quan điểm giới
Tạ Thị Thanh Huyền - 19 - Cao học K52
Theo Keneth Clatterbaugh, nên
là: vai trò giới khuôn mẫu lý tưởng [38,
tr.4]. Theo ông, thành
[38, tr.4].
và vai trò
[38, tr.4]. C
cho ông nên [38, tr.4].
mà
Các không
chung vì nam tính
hóa, khó tránh . Song Geng Micheal Kimmel cho :
-
[38, tr. 4].
không giống như
là một người phụ nữ
là [38, tr. 4].
So sánh nam tính nữ tính, William Jankowiak
t
nam tí
Người phụ nữ trong Chinh phụ ngâm và Cung oán ngâm nhìn từ quan điểm giới
Tạ Thị Thanh Huyền - 20 - Cao học K52
hấp dẫn về tình dục, khả năng sinh nở và sự
tháo vát trong việc gia đình, nhà cửa1,tr.364]
nhng qua
hai - - kinh
- nam tính và nữ tính
mà có tính , . Chúng áp
là
1.2. Lý thuyết về cái nhìn đàn ông (male gaze)
Trong phn này, chúng tôi s trình bày mt cách ngn gn lý thuyt v biu
hin ca trong nhng tác pha nam gii vit v n
gii.
Cái nhìn đàn ông Cái nhìn
(gaze)
.
cái nhìn
[5].
hi
k
.
N
c tranh nàng luôn
Người phụ nữ trong Chinh phụ ngâm và Cung oán ngâm nhìn từ quan điểm giới
Tạ Thị Thanh Huyền - 21 - Cao học K52
hình
trong tranh
mình nàng
Visual Pleasure and Narrative Cinema)
ud,
(male gaze)
.
,
,
(heterosexual), v
trong
quay
. Theo bà
) hai cái nhìn trên [53].
nói cách khác là th
ra chính anh
copophilic instinct
). Các nhà phê bình tranh
Người phụ nữ trong Chinh phụ ngâm và Cung oán ngâm nhìn từ quan điểm giới
Tạ Thị Thanh Huyền - 22 - Cao học K52
, vào
là
[44].
Bell Samei
). n l
nhì
-
1.3. Lý thuyết về hiện tƣợng mƣợn giọng (ventriloquism)
Thut ng ventriloquism vt nói ging bng, tc là mt
i ang nói và i nghe ting nói c mt
vi khác, ví d trong sân khu kch s dng các con ru khin
bng các din viên ng sau tm màn sân khu. Thut ng này c n bi
mt s nhà lý luc t tên cho hing tác gi ng là nam gii)
n ging nhân vt (i hoc con/ vt) gián tip nói ra nhng
m ca bn thân mình. Trong lum dch thut ng này là
n gi nc d hình dung.
Theo tng cn.
Ông cho rng có chính mình, ging nhà
i nghe, và git nhân vt k
kch) [58, tr.23]. Khi mi vit bng ging ca mt nhân vt n
ct vit n cho ging nói
cu ý, anh ta v l mình qua nhng phát ngôn
ca nhân vt th hin ý thc ca bn thân anh ta v s phân bit gii.
Người phụ nữ trong Chinh phụ ngâm và Cung oán ngâm nhìn từ quan điểm giới
Tạ Thị Thanh Huyền - 23 - Cao học K52
công trình (Voice Terminal Echo: Postmodernism and
English Renaissance Texts)
này, Goldberg hòa
,
nói này.
Elizabeth D. Harvey, trong công trình Giọng mượn: Lý thuyết phê bình nữ
quyền và các văn bản thời kỳ Phục hưng (Ventriloquized voice: Feminist Theory and
Renaissance Texts) vào
, trong các
. xem
những giọng nữ có vẻ như - chứ không phải thật sự - gắn bó đến một mức
nhất định với toàn bộ những đặc trưng của phụ nữ (thân xác ính
giàu 9,tr.4]. Bà
nó s
[39,tr.4]
cho [39,tr.9].
nam TTTH) trong khi
phân hóa và
Người phụ nữ trong Chinh phụ ngâm và Cung oán ngâm nhìn từ quan điểm giới
Tạ Thị Thanh Huyền - 24 - Cao học K52
[38,tr.17]. :
cái được khao khát và sợ hi
nhất ơ
̉
phu
̣
nư
̃
,
[39, tr.32].
[39,tr.12]. E. Harvey
rong công trình Người đàn bà điên
ở Attic chính và lý
.
C
?
Tuy nhiên,
:
,
cân
[39,tr.32]. ,
m
, ,
anh ta
, anh
ta
[39,tr.40]
Người phụ nữ trong Chinh phụ ngâm và Cung oán ngâm nhìn từ quan điểm giới
Tạ Thị Thanh Huyền - 25 - Cao học K52
1.4. Tiểu kết
hng v lý thuyt v ng tip cc t
gi n n gi, c cung cp ht sc
chi tit và h thng. Cách tip cn t nam tính và n tính thì chú trn
nht ra cho mi gii và s biu hin ca nó trong nhng
nhân v c. Cách tip c i vi hi n ging li tp trung vào
ng chi cm k i vi nhng c v gii và s t rào gii
tính. Và, cách tip cn t lý thuyn nh v li nhn mnh ti s
bng giu hin. Da trên nn tng ca các cách tip cn
khác nhau ca lí thuyt phê bình n quyn này, chúng tôi s tin hành nghiên cu s
xây dng nhân vt n trong hai khúc ngâm. Nghiên cu ca chúng tôi có th
là mt nghiên cng hp, s dng c ba ng tip cn v gii nêu trên.