Thư viện trường đại học ở Hà Nội trước yêu cầu kiểm định giáo dục đại học

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN



NGUYỄN CHÍ TRUNG




THƯ VIỆN CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC Ở HÀ NỘI
TRƯỚC YÊU CẦU KIỂM ĐỊNH CHẤT LƯỢNG GIÁO DỤC ĐẠI HỌC





LUẬN VĂN THẠC SĨ THÔNG TIN - THƯ VIỆN
NGƯỜI HNG DẪN: PG
S. TS. TRẦ




HÀ NỘI, 2013


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN


NGUYỄN CHÍ TRUNG




THƯ VIỆN CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC Ở HÀ NỘI
TRƯỚC YÊU CẦU KIỂM ĐỊNH CHẤT LƯỢNG GIÁO DỤC ĐẠI HỌC

Chuyên ngành: Khoa học Thông tin - Thư viện
Mã số: 60 32 02 03


LUẬN VĂN THẠC SĨ THÔNG TIN - THƯ VIỆN


Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Trần Thị Quý
TRẦ

HÀ NỘI, 2013


Luận văn “Thư viện các trường đại học ở Hà Nội trước yêu cầu kiểm
định chất lượng giáo dục đại học” đã được chỉnh sửa theo góp ý của Hội đồng.

Chủ tịch Hội đồng

PGS.TS. Nguyễn Thị Lan Thanh





















LỜI CẢM ƠN

Luận văn với đề tài “Thư viện các trường đại học ở Hà Nội trước yêu cầu
kiểm định chất lượng giáo dục đại học” là kết quả học tập và nghiên cứu của tác
giả trong khóa học 2011 - 2013, chuyên ngành khoa học thông tin - thư viện tại
Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn - Đại học Quốc gia Hà Nội.
Trong quá trình nghiên cứu và hoàn thiện, tác giả đã được PGS.TS.
Trần Thị Quý trực tiếp hướng dẫn. Sự tận tình chỉ bảo của PGS.TS. Trần Thị Quý

cùng với sự định hướng chuyên môn, gợi mở hướng nghiên cứu của các nhà khoa
học trong ngành đã giúp tác giả có điều kiện hoàn thành luận văn. Tác giả xin
được bày tỏ sự biết ơn chân thành đến PGS.TS. Trần Thị Quý và đội ngũ các nhà
khoa học ngành thông tin - thư viện.
Bên cạnh đó, tác giả xin chân thành cảm ơn Ban Giám đốc các Trung tâm
Thông tin - Thư viện trường đại học trên địa bàn Hà Nội đã tạo điều kiện giúp
đỡ để tác giả tiếp cận thực tế nghiên cứu của mình thông qua điều tra, thu thập
dữ liệu và trao đổi ý kiến.
Tác giả cũng xin gửi lời cảm ơn đến gia đình, bạn bè, và các thầy cô đồng
nghiệp đã hết lòng giúp đỡ, động viên và tạo mọi điều kiện trong quá trình học
tập, nghiên cứu và hoàn thành công trình này.

Tác giả: Nguyễn Chí Trung




1
MỤC LỤC
Trang
DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ĐỒ 7
PHẦN MỞ ĐẦU 9
1. Tính cấp thiết của đề tài 9
2. Tổng quan tình hình nghiên cứu 12
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 18
3.1. Mục đích nghiên cứu 18
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu 19
4. Giả thuyết nghiên cứu 19
5. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 20
6. Phương pháp nghiên cứu 20

6.1. Phương pháp luận 20
6.2. Các phương pháp nghiên cứu cụ thể 20
7. Ý nghĩa khoa học và ứng dụng của đề tài 21
8. Dự kiến kết quả nghiên cứu 22
9. Cấu trúc luận văn 22
CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ THƯ VIỆN
CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC Ở HÀ NỘI TRONG KIỂM ĐỊNH
CHẤT LƯỢNG GIÁO DỤC ĐẠI HỌC 23
1.1. Lý luận chung về thư viện trước yêu cầu kiểm định chất lượng giáo
dục đại học 23
1.1.1. Khái niệm Chất lượng 23
1.1.2. Khái niệm Giáo dục đại học 26
1.1.3. Khái niệm Chất lượng giáo dục đại học 28
1.1.4. Khái niệm Kiểm định chất lượng giáo dục 31




2
1.1.5. Khái niệm Tiêu chuẩn kiểm định chất lượng giáo dục đại học 32
1.1.6. Khái niệm Tiêu chuẩn thư viện trường đại học 33
1.2. Vai trò của thư viện trước yêu cầu kiểm định chất lượng giáo dục đại
học ở Hà Nội 34
1.2.1. Tính tất yếu của sự nghiệp đổi mới giáo dục đại học ở Việt Nam 34
1.2.2. Vị trí của Hà Nội với sự nghiệp đổi mới giáo dục đại học ở Việt Nam 37
1.2.3. Vị trí của thư viện đại học đối với yêu cầu kiểm định chất lượng giáo
dục đại học ở Hà Nội 39
1.3. Thư viện đại học trên thế giới trong yêu cầu kiểm định chất lượng
giáo dục đại học 41
1.3.1. Bộ tiêu chuẩn của Mạng lưới các trường đại học Đông Nam Á 41

1.3.2. Bộ tiêu chuẩn cho thư viện đại học của Hiệp hội các thư viện đại học
và nghiên cứu Mỹ 43
1.3.3. Bộ tiêu chuẩn đánh giá của Hiệp hội các trường đại học và cao đẳng
vùng Đông Bắc Mỹ 45
1.4. Tiêu chuẩn về thư viện trong kiểm định chất lượng giáo dục đại học
ở Việt Nam 46
1.4.1. Quy chế mẫu tổ chức và hoạt động thư viện trường đại học 47
1.4.2. Tiêu chuẩn thư viện trong kiểm định chất lượng giáo dục đại học của
Bộ Giáo dục và Đào tạo 47
1.4.3. Tiêu chuẩn thư viện trong kiểm định chất lượng giáo dục đại học của
Đại học Quốc gia Hà Nội 49
1.5. Cơ sở thực tiễn về kiểm định chất lượng thư viện các trường đại học
ở Hà Nội 51
1.5.1. Về tên gọi của thư viện các trường đại học 53
1.5.2. Chức năng, nhiệm vụ của thư viện đại học 54




3
1.5.3. Đặc điểm người dùng tin và nhu cầu tin của thư viện đại học 56
CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG THƯ VIỆN CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC
Ở HÀ NỘI TRƯỚC YÊU CẦU CỦA KIỂM ĐỊNH CHẤT LƯỢNG
GIÁO DỤC ĐẠI HỌC 63
2.1. Thực trạng về công tác tổ chức của thư viện các trường đại học ở Hà Nội 63
2.1.1. Về cơ cấu tổ chức của thư viện trường đại học 63
2.1.2. Nguồn nhân lực của thư viện trường đại học 65
2.1.3. Về cơ sở vật chất, hạ tầng công nghệ và kinh phí hoạt động của thư
viện đại học 84
2.2. Thực trạng về hoạt động của thư viện các trường đại học ở Hà Nội.87

2.2.1. Công tác phát triển nguồn lực thông tin 87
2.2.2. Công tác xử lý thông tin 89
2.2.3. Công tác tổ chức và bảo quản nguồn tin 92
2.2.4. Công tác tổ chức phục vụ người dùng tin 93
2.2.5. Công tác đối ngoại, hợp tác trong nước và quốc tế 97
2.2.6. Hiệu quả hoạt động của thư viện các trường đại học ở Hà Nội 99
2.3. Nhận xét về thư viện các trường đại học trước yêu cầu của kiểm định
chất lượng giáo dục đại học 103
2.3.1. Về nguồn nhân lực thư viện đại học ở Hà Nội 106
2.3.2. Về tổ chức và hoạt động của thư viện các trường đại học ở Hà Nội 107
CHƯƠNG 3. GIẢI PHÁP NHẰM ĐẢM BẢO THƯ VIỆ
N
CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC TRƯỚC YÊU CẦU KIỂM ĐỊNH
CHẤT LƯỢNG GIÁO DỤC ĐẠI HỌC 110
3.1. Hoàn thiện cơ chế, chính sách đối với thư viện trường đại học thông
qua kiểm định chất lượng giáo dục 110




4
3.2. Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực đảm bảo yêu cầu kiểm định
chất lượng thư viện đại học 111
3.2.1. Chú trọng nguồn và chất lượng nguồn tuyển dụng 114
3.2.2. Tăng cường đào tạo và đào tạo lại đội ngũ cán bộ 115
3.2.3. Đảm bảo môi trường làm việc thân thiện 117
3.2.4. Chú trọng cải thiện thu nhập cho cán bộ 118
3.2.5. Nâng cao nhận thức nghề nghiệp cho cán bộ thư viện 118
3.3. Hoàn thiện và đổi mới tổ chức và hoạt động thư viện đảm bảo yêu
cầu kiểm định chất lượng giáo dục đại học 120

3.3.1. Hoàn thiện cơ cấu tổ chức thư viện 120
3.3.2. Tăng cường cơ sở vật chất, ứng dụng công nghệ thông tin 121
3.3.3. Chú trọng phát triển nguồn lực thông tin 124
3.3.4. Áp dụng các chuẩn nghiệp vụ hiện đại 128
3.3.5. Nâng cao chất lượng và đa dạng hóa sản phẩm và dịch vụ thông tin -
thư viện hiện đại 128
3.3.6. Tăng cường đầu tư kinh phí đảm bảo hoạt động của thư viện 130
3.3.7. Mở rộng liên kết, hợp tác với các thư viện trong và ngoài nước 130
3.3.8. Chú trọng đào tạo người dùng tin 131
KẾT LUẬN 132
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 134










5
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

1. Từ viết tắt tiếng Việt
STT

Từ viết tắt Từ gốc
1.

ĐHQGHN Đại học Quốc gia Hà Nội
2.

GD&ĐT Giáo dục và Đào tạo
3.

HVCH Học viên cao học
4.

NCS Nghiên cứu sinh
5.

SV Sinh viên
6.

TTTV Thông tin - Thư viện

2. Từ viết tắt tiếng Anh
STT Từ viết tắt Từ gốc
1.

AACR
Quy tắc biên mục Anh - Mỹ
Anglo-American Cataloguing Rules
2.

ACRL
Hiệp hội các thư viện đại học và nghiên cứu Mỹ
The Association of College and Research Libraries
3.

ASEAN
Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á
The Association of Southeast Asian Nations
4.

AUN
Mạng lưới các trường đại học Đông Nam Á
ASEAN University Network
5.

AUN-QA
Chuẩn kiểm định chất lượng dành cho hệ thống các
trường Đại học Đông Nam Á
ASEAN University Network - Quality Assurance
6.

INQAAHE
Hiệp hội các cơ quan đảm bảo chất lượng quốc tế
The International Network for Quality Assurance




6
STT Từ viết tắt Từ gốc
Agencies in Higher Education
7.

ISBD

Tiêu chuẩn quốc tế về mô tả thư mục
International Standard Bibliographic Description
8.

ISO
Tổ chức Tiêu chuẩn hóa quốc tế
International Organization for Standardization
9.

LAN
Mạng máy tính cục bộ
Local Area Network
10.

MARC
Khổ mẫu biên mục đọc máy
Machine Readable Catloguing
11.

NEASC
Hiệp hội các trường đại học và cao đẳng vùng Đông
Bắc Hoa Kỳ
The New England Association of Schools and Colleges
12.

OCLC
Trung tâm thư viện máy tính trực tuyến
Online Computer Library Center
13.

UNESCO
Tổ chức Văn hoá, Khoa học và Giáo dục của Liên hợp quốc
The United Nations Educational, Scientific and
Cultural Organization












7
DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ĐỒ
Trang
Biểu đồ 1.1: Biểu đồ tỷ lệ người dùng tin tại các thư viện trường đại học 57
Bảng 1.1: Mục đích sử dụng thư viện của người dùng tin 59
Bảng 1.2: Nội dung tài liệu người dùng tin quan tâm 60
Bảng 1.3: Ngôn ngữ tài liệu người dùng tin quan tâm 61
Biểu đồ 2.2: Tỷ lệ giới tính của cán bộ thư viện trường đại học 67
Biểu đồ 2.3: Độ tuổi cán bộ thư viện các trường đại học ở Hà Nội 68
Biểu đồ 2.4: Trình độ học vấn của cán bộ thư viện 69
Biểu đồ 2.5: Trình độ ngoại ngữ của cán bộ thư viện 71
Biểu đồ 2.6: Tỷ lệ phân bổ nguồn nhân lực tại các bộ phận trong thư viện 74
Biểu đồ 2.7: Hình thức mong muốn đào tạo để nâng cao trình độ 76
Biểu đồ 2.8: Hình thức mong muốn đào tạo so với lứa tuổi 77

Bảng 2.4: Hình thức mong muốn đào tạo so với trình độ được đào tạo 78
Biểu đồ 2.9: Nội dung mong muốn đào tạo để nâng cao trình độ 79
Biểu đồ 2.10: Nội dung mong muốn đào tạo so với lứa tuổi 80
Biểu đồ 2.11: Nội dung mong muốn đào tạo so với trình độ được đào tạo 81
Biểu đồ 2.12: Những khó khăn ảnh hưởng đến công việc của cán bộ thư viện 82
Biểu đồ 2.13: Lý do lựa chọn nghề nghiệp theo từng độ tuổi 83
Biểu đồ 2.14: Nhu cầu của người dùng tin về bổ sung nguồn tin theo ngôn ngữ 88
Biểu đồ 2.15: Nhu cầu bổ sung tài liệu theo loại hình của người dùng tin 89
Bảng 2.5: Tình hình áp dụng chuẩn nghiệp vụ tại một số thư viện đại học 91
Bảng 2.6: Mức độ sử dụng các sản phẩm thông tin của người dùng tin 94
Bảng 2.7: Mức độ sử dụng các dịch vụ thông tin của người dùng tin 96
Biểu đồ 2.16: Mức độ thỏa mãn nhu cầu thông tin của người dùng tin 99
Biểu đồ 2.17: Lý do người dùng tin bị từ chối tài liệu tại thư viện 100




8
Biểu đồ 2.18: Mức độ cập nhật về nội dung tài liệu 101
Bảng 2.8: Mức độ đáp ứng các dịch vụ thông tin - thư viện 101
Bảng 2.9: Bảng so sánh giữa các tiêu chuẩn kiểm định năm 2004 với tiêu
chuẩn kiểm định năm 2007 của Bộ GD&ĐT 104
Bảng 2.10: Bảng thống kê các tiêu chí về nguồn nhân lực thư viện đại học 106
Bảng 2.11: Bảng thống kê tiêu chí về tổ chức, hoạt động thư viện đại học. 107
Bảng 3.12: Khả năng sử dụng ngoại ngữ của cán bộ thư viện 112
Biểu đồ 3.19: Khả năng sử dụng các kỹ năng tin học của cán bộ thư viện 113
Biểu đồ 3.20: Khả năng sử dụng các phần mềm trong quá trình tác nghiệp 114
Biểu đồ 3.21: Các kỹ năng cần có cho tương lai của cán bộ thư viện 117
Biểu đồ 3.22: Nguyên nhân khiến cho ngành thông tin - thư viện chưa được
đánh giá đúng ở Việt Nam 119

Bảng 3.13: Bảng so sánh giữa các tiêu chí về cơ sở vật chất của thư viện đại
học so với thực tế 121
Biểu đồ 3.23: Mức độ đầy đủ của các nguồn lực thông tin so với nhu cầu tin 124
Biểu đồ 3.24: Mức độ phù hợp trong nội dung tài liệu so với nhu cầu tin 125
Bảng 3.14: Bảng so sánh giữa các tiêu chí về nguồn lực thông tin của thư
viện trường đại học so với thực tế 126
Bảng 3.15: Nhận xét của người dùng tin về mức độ quan trọng của các loại
hình sản phẩm thông tin - thư viện 129










9
PHẦN MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài
Giáo dục đại học được công nhận là một công cụ hiệu quả cho sự phát
triển nguồn nhân lực trình độ cao và phát triển xã hội trên nhiều phương diện.
Ngày nay, giáo dục đại học của nhiều nước trong khu vực và trên thế giới
đang phải đối mặt với nhiều yếu tố tác động, trong đó có yếu tố kinh tế, kể cả
sự huy động nhân lực xuyên quốc gia. Sự cạnh tranh nguồn nhân lực cao cho
thị trường có trình độ tương xứng ngày càng trở nên gay gắt, đòi hỏi các
trường đại học phải tự nhìn nhận và đổi mới chất lượng giáo dục, không
ngừng đầu tư trang thiết bị và hướng tới trở thành đại học nghiên cứu. Trong

xu thế chung đó, việc ra đời hoạt động đánh giá và tự đánh giá chất lượng
giáo dục trường đại học thông qua Bộ tiêu chuẩn đánh giá chất lượng là điều
tất yếu.
Chất lượng giáo dục, quản lý chất lượng, nâng cao chất lượng giáo dục
hay văn hóa chất lượng đã và đang là những vấn đề được toàn xã hội quan
tâm. Có thể thấy, giáo dục ngày càng phát triển cả về quy mô, hình thức và
mạng lưới. Sự phát triển nhanh về quy mô đào tạo, số lượng người học đã làm
cho công tác quản lý nhà nước về giáo dục gặp nhiều khó khăn, chất lượng
giáo dục không đảm bảo, nhiều vấn đề tiêu cực, hạn chế nảy sinh: bệnh thành
tích, đào tạo không gắn với nhu cầu xã hội, xã hội “bằng cấp”…ảnh hưởng
lớn đến chất lượng giáo dục.
Tại Việt Nam, kiểm định chất lượng giáo dục còn là lĩnh vực khá mới
mẻ, sự hiểu biết của cán bộ quản lý, giảng viên nói riêng và của xã hội nói
chung về kiểm định còn hạn chế, nhiều người đang hiểu công việc này theo
nhiều nghĩa khác nhau và chưa có sự đầu tư đúng đắn dẫn đến chất lượng giáo




10
dục đào tạo, đặc biệt là giáo dục đại học chậm được đổi mới phù hợp với xu
hướng phát triển của thời đại. Trong kết luận về “đổi mới căn bản và toàn
diện giáo dục và đào tạo theo tinh thần Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc
lần thứ XI”, Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI đã thẳng thắn nhìn
nhận: “…Chất lượng giáo dục và đào tạo chưa đáp ứng yêu cầu phát triển
kinh tế - xã hội. Chưa giải quyết tốt mối quan hệ giữa tăng quy mô và nâng
cao chất lượng đào tạo, giữa dạy chữ, dạy người và dạy nghề; nội dung giáo
dục còn nặng về lý thuyết, có mặt xa rời thực tế, chạy theo thành tích, chưa
chú trọng giáo dục đạo đức, ý thức và trách nhiệm công dân. Chương trình
giáo dục phổ thông còn quá tải đối với học sinh. Giáo dục đại học và giáo

dục nghề chưa đáp ứng nhu cầu xã hội, chưa gắn với yêu cầu sử dụng nhân
lực; chưa chú trọng giáo dục kỹ năng thực hành nghề nghiệp…” [5,tr.97-98].
Trong hoạt động giáo dục và đào tạo, có nhiều yếu tố tác động đến chất
lượng giáo dục của một đơn vị đào tạo. Trong đó, phải kể đến là hoạt động
thông tin - thư viện. Bởi thư viện ra đời với sứ mệnh gắn liền với tri thức. Thư
viện luôn đồng hành cùng con người với sự tiến hóa của nhận thức, mở mang
tầm nhìn, phát triển của khoa học, bảo tồn và phát huy văn hóa. Đối với xã hội
học tập ngày nay, tầm quan trọng của thư viện chưa hề bị giảm đi. Với sự trỗi
dậy mạnh mẽ của công nghệ thông tin và truyền thông, thư viện truyền thống
dần được thay thế bằng loại hình thư viện mới với tên gọi mới thay đổi theo
thời gian: thư viện điện tử, thư viện số, thư viện ảo, thư viện không tường….
Nhìn ra các nước với nền giáo dục tiến bộ, thư viện chưa bao giờ tách
biệt với hoạt động dạy và học. Sự phát triển của giáo dục luôn song hành cùng
sự phát triển của ngành thông tin - thư viện, đặc biệt là giáo dục đại học. Thư
viện trường đại học là một yếu tố cơ bản và quan trọng, là thước đo đánh giá
vai trò, chức năng, nhiệm vụ, hiệu quả đào tạo của trường đại học và không




11
thể tách rời trường đại học với thư viện. Hiện nay chúng ta đang tiến hành
việc kiểm định chất lượng giáo dục đào tạo theo các tiêu chuẩn đảm bảo chất
lượng giáo dục. Đây là một hướng đi đúng. Trên cơ sở tiêu chuẩn, tiêu chí sẽ
phân loại, xếp hạng được các trường đại học. Kết quả của phân loại, xếp hạng
theo kiểm định cũng là căn cứ phân quyền tự chủ cho các trường đại học.
Vì thế, nếu gắn nội dung này với hoạt động kiểm định giáo dục thì chất
lượng hoạt động của các cơ quan thông tin - thư viện trong trường đại học
(một trong những tiêu chuẩn của kiểm định chất lượng giáo dục đại học) cũng
sẽ góp phần đảm bảo và nâng cao chất lượng giáo dục. Điều đó lại càng đúng

hơn với Thủ đô Hà Nội - trung tâm chính trị, kinh tế, khoa học và giáo dục
của cả nước, nơi tập trung nhiều cơ quan của trung ương, các bộ ngành, các
viện và trung tâm nghiên cứu….và trường đại học có “thương hiệu” của cả
nước. Công tác thông tin - thư viện các trường đại học ở nước ta nói chung và
ở Thủ đô Hà Nội nói riêng trong những năm qua đã có nhiều thay đổi, thể
hiện thông qua quá trình tự động hóa hoạt động, đáp ứng tốt hơn nhu cầu học
tập, giảng dạy và nghiên cứu của người dùng tin. Tuy nhiên, hoạt động này
của các thư viện đại học ở Hà Nội trong việc góp phần đảm bảo và nâng cao
chất lượng đào tạo đến đâu thì vẫn là đòi hỏi bức thiết.
Vì vậy, việc nghiên cứu thực trạng thư viện đại học ở Việt Nam nói
chung và Hà Nội nói riêng thông qua tiêu chuẩn đánh giá chất lượng giáo dục
trường đại học để từ đó đưa ra những giải pháp cho góp phần đảm bảo chất
lượng giáo dục trường đại học này có ý nghĩa về cả lý luận và thực tiễn. Do
đó, tôi đã chọn đề tài “Thư viện các trường đại học ở Hà Nội trước yêu cầu
kiểm định chất lượng giáo dục đại học” làm đề tài luận văn của mình.






12
2. Tổng quan tình hình nghiên cứu
Theo hướng nghiên cứu của đề tài, tác giả thấy có những công trình
như sau:
* Bài báo, bài trích tạp chí
Đây có thể coi là phần phong phú nhất, bởi có rất nhiều bài viết đề cập
đến nhiều khía cạnh khác nhau của công tác đảm bảo chất lượng giáo dục,
trong đó có một số nghiên cứu liên quan tới công tác thông tin - thư viện. Cụ
thể như: “Đảm bảo chất lượng giáo dục đại học: Sự vận dụng vào thực tiễn

của Việt Nam” của tác giả Phạm Xuân Thanh đăng trong Tạp chí Giáo dục số
115, kỳ 1 tháng 6 năm 2005; “Về một số khái niệm thường dùng trong đảm
bảo chất lượng giáo dục đại học” của tác giả Nguyễn Kim Dung và Phạm
Xuân Thanh đăng trong Tạp chí Giáo dục số 66, tháng 9 năm 2003; “Khái
niệm chất lượng giáo dục đại học với cách tiếp cận thông qua khách hàng”
của tác giả Nguyễn Quang Giao đăng trong Tạp chí Khoa học và Công nghệ
Đại học Đà Nẵng năm 2010; Nghiên cứu của tác giả Nguyễn An Ninh và
Phạm Xuân Thanh với đề tài “Đảm bảo và kiểm định chất lượng giáo dục ở
Việt Nam”; Nghiên cứu của tác giả Nguyễn Phương Nga đăng trong tạp chí
khoa học Đại học Quốc gia Hà Nội, lĩnh vực khoa học xã hội và nhân văn
năm 2011 với đề tài “Bàn về các tiêu chí đánh giá chất lượng giáo dục đại
học”; Năm 2008, Tạp chí Thư viện Việt Nam số 2 đăng bài nghiên cứu của
tác giả Lê Quỳnh Chi với nội dung “Thư viện đại học góp phần nâng cao
chất lượng đào tạo”; “Xây dựng thư viện đáp ứng yêu cầu nâng cao chất
lượng giáo dục đại học” của tác giả Nguyễn Thị Lan Thanh đăng trong Tạp
chí Giáo dục số 107, năm 2005…
Có thể thấy, những bài viết nêu trên đã đưa ra những nhận định riêng
của các tác giả về công tác kiểm định chất lượng nói chung, công tác thông tin




13
- thư viện góp phần vào việc đổi mới và nâng cao chất lượng giáo dục đại học
trước yêu cầu của kiểm định chất lượng ở Việt Nam nói riêng.
* Kỷ yếu hội nghị, hội thảo
Thời gian gần đây, do những đòi hỏi bức thiết từ thực tiễn của công tác
đổi mới giáo dục đại học, của hoạt động đảm bảo chất lượng và sự “chuyển
mình” của hoạt động thông tin - thư viện, nhiều cơ quan trong nước đã tổ
chức nhiều cuộc hội thảo, trao đổi về các khía cạnh khác nhau của giáo dục

đại học, của hoạt động đảm bảo chất lượng giáo dục đại học hay của hoạt
động thư viện trong trường đại học. Theo hướng đề tài, có thể kể đến một số
bài viết đã được đăng trong kỷ yếu hội nghị, hội thảo như:
Năm 2007 và 2012, nhân kỷ niệm 10 năm và 15 năm thành lập Trung
tâm Thông tin - Thư viện Đại học Quốc gia Hà Nội, Trung tâm đã tổ chức hội
thảo “Khoa học và thực tiễn hoạt động thông tin - thư viện” và biên soạn cuốn
kỷ yếu cùng tên. Trong kỷ yếu tập hợp nhiều bài viết của các tác giả có những
nghiên cứu về những khía cạnh khác nhau của thư viện đại học, trong đó có
những yếu tố liên quan đến công tác đảm bảo chất lượng. Tiêu biểu như các
bài viết: Nghiên cứu về “Thư viện đại học Việt Nam trong xu thế hội nhập”
của tác giả Lê Văn Viết và Võ Thu Hương công bố năm 2007; Nghiên cứu về
“Quản lý thư viện đại học dưới tác động của công nghệ thông tin” của tác giả
Trần Thị Minh Nguyệt công bố năm 2012; Nghiên cứu về“Nguồn nhân lực
Trung tâm Thông tin - Thư viện Đại học Quốc gia Hà Nội: Thực trạng và giải
pháp” của tác giả Hoàng Văn Dưỡng công bố năm 2012; Hoặc như nghiên cứu
của tác giả Vũ Thị Thanh Mai và Trịnh Thị Lan về “Nâng cao chất lượng đào
tạo nguồn nhân lực trong Trung tâm Thông tin - Thư viện Đại học Quốc gia
Hà Nội” công bố năm 2007….




14
Năm 2006, nhân kỷ niệm 33 năm truyền thống đào tạo và 10 năm trở
thành đơn vị độc lập của Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn
(1973 - 2006 & 1996 - 2006), Khoa Thông tin - Thư viện đã tổ chức và xuất
bản kỷ yếu hội thảo “Ngành thông tin - thư viện trong xã hội thông tin”.
Trong kỷ yếu tập hợp nhiều bài viết của các tác giả về các nội dung liên quan
đến chất lượng đào tạo ngành thông tin - thư viện, kiến thức thông tin và triển
vọng của ngành trong tương lai. Xét đến vấn đề nghiên cứu mà tác giả quan

tâm, có thể kể đến một số bài viết như: “Kiểm định chất lượng đào tạo đại
học - thời cơ và thách thức đối với các thư viện đại học Việt Nam” của tác giả
Nguyễn Văn Hành; “Yêu cầu đối với cán bộ thông tin - thư viện trong giai
đoạn hiện nay” của tác giả Nguyễn Thị Hà; “Một số nhận xét về chất lượng
đào tạo cán bộ thông tin - thư viện” của tác giả Nguyễn Thị Minh Ngọc; “Từ
thực trạng chất lượng dào tạo nguồn nhân lực thông tin - thư viện hiện tại
đến việc nâng cao chất lượng đào tạo trong tương lai” của tác giả Nguyễn
Thị Lan Thanh…
Tiếp đó đến năm 2011, nhân kỷ niệm 38 năm truyền thống đào tạo và
15 năm thành lập Khoa Thông tin - Thư viện (1973 - 2011 & 1996 - 2011),
Khoa Thông tin - Thư viện - Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn,
Đại học Quốc gia Hà Nội đã tổ chức hội thảo khoa học “Sự nghiệp thông tin -
thư viện Việt Nam đổi mới và hội nhập quốc tế” và cho ra mắt cuốn kỷ yếu
“Một chặng đường đào tạo và nghiên cứu khoa học thông tin - thư viện”.
Trong cuốn kỷ yếu này, tác giả chú ý tới nghiên cứu của tác giả Nguyễn Huy
Chương với nội dung “Suy nghĩ về đào tạo cán bộ thư viện nhân đọc tiêu
chuẩn cho thư viện đại học của Hiệp hội các thư viện đại học và nghiên cứu
của Mỹ”. Bài viết đã tập trung vào việc giới thiệu tiêu chuẩn thư viện trường
đại học ở Mỹ và đồng thời đưa ra những đề xuất cho việc xây dựng tiêu chuẩn




15
cho thư viện đại học ở Việt Nam, trong đó nhấn mạnh đến đội ngũ cán bộ -
nguồn nhân lực.
Cũng liên quan đến hoạt động thông tin - thư viện trường đại học, năm
2010, Liên hiệp thư viện đại học khu vực phía Bắc đã tổ chức hội thảo khoa
học với chủ đề “Đổi mới tổ chức, quản lý và tăng cường ứng dụng công nghệ
thông tin trong hoạt động thông tin - thư viện” và biên soạn kỷ yếu. Kỷ yếu

tập hợp 23 bài viết của các tác giả về những vấn đề khác nhau trong tổ chức
và hoạt động thư viện trường đại học. Bên cạnh những bài viết được đăng
trong kỷ yếu, tác giả đặc biệt chú ý đến nghiên cứu của tác giả Vũ Thị Kim
Anh với nội dung “Trung tâm Thông tin - Thư viện Đại học Quốc gia Hà Nội
phát triển đáp ứng yêu cầu kiểm định chất lượng đào tạo”. Nghiên cứu đã
trình bày tương đối rõ nét và đã tự đánh giá được mức độ “đạt chuẩn” của đơn
vị minh thông qua Bộ tiêu chuẩn đánh giá chất lượng năm 2004 của Bộ Giáo
dục và Đào tạo. Bên cạnh đó, còn có nghiên cứu “Làm gì để khai thác và phát
huy hiệu quả của hệ thống thư viện trường đại học ở Việt Nam” của tác giả
Đỗ Xuân Đán. Nghiên cứu của tác giả Đỗ Xuân Đán đã phân tích thực trạng
của hệ thống thư viện các trường đại học ở Việt Nam, đồng thời đưa ra ba giải
pháp chính để hoạt động của thư viện các trường đại học ở Việt Nam ngày
càng phát triển. Đây chính là nguồn tham khảo quý cho tác giả trong quá trình
hoàn thành Luận văn.
* Luận văn
Từ trước đến nay, đề tài về lĩnh vực thông tin - thư viện trong trường
đại học trên địa bàn Hà Nội nói riêng và cả nước nói chung cũng được nhiều
tác giả quan tâm nghiên cứu. Theo hướng của đề tài tại các cơ quan thông tin
- thư viện trên địa bàn Hà Nội, có một số công trình tiêu biểu như: “Nghiên
cứu phát triển thư viện điện tử trong các trường đại học trên địa bàn Hà Nội




16
hiện nay” của tác giả Phạm Thị Mai bảo vệ năm 2009; Đề tài “Phát triển
nguồn nhân lực thông tin - thư viện của mạng trong hoạt động thông tin - thư
viện tại các trường đại học trên địa bàn Hà Nội” của tác giả Nguyễn Thanh
Trà bảo vệ năm 2010; Đề tài “Đánh giá hoạt động khai thác và sử dụng thư
viện nhà trường phục vụ cho việc học tập của sinh viên năm cuối hệ đại học

chính quy, Học viện Chính trị - Hành chính Quốc gia Hồ Chí Minh của tác
giả Lê Hoài Thu bảo vệ năm 2010; Đề tài “Nghiên cứu mô hình phối hợp bổ
sung tài liệu giữa các thư viện trường đại học trên địa bàn Hà Nội” của tác
giả Đoàn Thị Thu bảo vệ năm 2011… Các công trình kể trên đã đề cập tới
những đối tượng nghiên cứu cụ thể (nguồn nhân lực, công tác tổ chức, hoạt
động của thư viện), đồng thời chỉ ra những mặt mạnh, mặt yếu và đưa ra
những giải pháp có tính thuyết phục nhằm đáp ứng hiệu quả hoạt động của
thư viện trường đại học trong giai đoạn tiếp theo.
Xét tiếp về nội dung tác giả quan tâm liên quan công tác thông tin - thư
viện với đến yêu cầu kiểm định chất lượng giáo dục và đổi mới giáo dục đại
học, có thể kể đến một số công trình như: “Tổ chức và quản lý công tác thông
tin - thư viện tại Đại học Quốc gia Hà Nội nhằm đáp ứng yêu cầu của kiểm
định chất lượng đào tạo” của tác giả Bùi Thị Thu Hương bảo vệ năm 2007.
Công trình đã giới thiệu cơ sở lý luận về vấn đề tổ chức và quản lý công tác
thông tin - thư viện trong trường đại học, nêu lên vai trò, đặc điểm của hoạt
động thông tin - thư viện trong trường đại học. Công trình đưa ra những phân
tích, đánh giá thực trạng hoạt động của Trung tâm về triển khai quy trình
nghiệp vụ thư viện, tổ chức và quản lý đồng thời đề xuất những giải pháp cụ
thể nhằm cải tiến công tác tổ chức và quản lý thông tin - thư viện nhằm đáp
ứng yêu cầu của kiểm định chất lượng đào tạo tại Đại học Quốc gia Hà Nội.




17
Hoặc như công trình “Quản lý các trường trung cấp chuyên nghiệp
trên địa bàn Thành phố Hải Phòng theo bộ tiêu chuẩn kiểm định chất lượng
đào tạo” của tác giả Bùi Văn Tưởng bảo vệ năm 2009 đã hệ thống hóa những
vấn đề lý luận về kiểm định chất lượng giáo dục trung cấp chuyên nghiệp,
tiến hành phân tích thực trạng việc chỉ đạo công tác kiểm định chất lượng

giáo dục của các trường trung cấp chuyên nghiệp trên địa bàn Thành phố Hải
Phòng và đề xuất các giải pháp chỉ đạo thực hiện Bộ tiêu chuẩn kiểm định
chất lượng giáo dục trong các trường trung cấp chuyên nghiệp của Hải Phòng
trong tình hình hiện nay và trong những năm tới. Mặc dù so với hướng nghiên
cứu của đề tài, công trình của tác giả Bùi Văn Tưởng đã đề cập về một loại
hình đào tạo khác, ở một địa điểm khác, nhưng hệ thống các lý luận và phân
tích của tác giả Bùi Văn Tưởng sẽ là tư liệu quý cho tác giả sử dụng cho
nghiên cứu của mình.
* Khóa luận tốt nghiệp
Trong quá trình nghiên cứu, thật may mắn khi tác giả tìm được một số
khóa luận tốt nghiệp bậc cử nhân của sinh viên ngành thông tin - thư viện có
liên quan đến đề tài mà tác giả đang nghiên cứu như: “Tổ chức và hoạt động
của thư viện các trường đại học đào tạo các ngành kỹ thuật ở Hà Nội” của
tác giả Vũ Thị Nhàn bảo vệ năm 2013; Công trình “Tổ chức và hoạt động của
thư viện các trường đại học đào tạo các ngành kinh tế ở Hà Nội” của tác
Phạm Thị Lan Anh bảo vệ năm 2013; “Tổ chức và hoạt động của thư viện
các trường đại học đào tạo các ngành y dược ở Hà Nội” của tác giả Nguyễn
Hồng Quân bảo vệ năm 2013. Các công trình nói trên đã đề cập đến công tác
tổ chức và hoạt động thư viện các trường đại học chuyên ngành (y dược, kinh
tế, kỹ thuật…) nhưng chưa có được nét khái quát toàn diện về các trường đại
học ở Hà Nội, cũng như chưa có những so sánh, đánh giá nhất định về công




18
tác tổ chức và hoạt động của thư viện khối ngành được đề cập. Tuy nhiên,
một vài số liệu được liệt kê trong nghiên cứu này sẽ giúp tác giả Luận văn
nghiên cứu, bổ sung, dẫn chứng và lý giải cụ thể.
Ngoài ra còn có một số công trình nghiên cứu có liên quan khác về vấn

đề đổi mới giáo dục đại học ở Việt Nam, vai trò của giáo dục nói chung, giáo
dục đại học nói riêng và những nghiên cứu về cơ cấu tổ chức và hệ thống thư
viện các trường đại học. Đây cũng thực sự là những tư liệu quý để tác giả
nghiên cứu và triển khai công trình của mình.
Tóm lại, phần lớn các đề tài, bài báo khoa học cũng như các bài viết
đăng trong kỷ yếu hội thảo được tác giả thu thập và liệt kê ở trên cho thấy:
Việc nghiên cứu về kiểm định chất lượng giáo dục đại học vẫn chỉ dừng lại sự
khái quát, chưa đi sâu vào việc nghiên cứu cụ thể những yếu tố bên trong của
trường đại học như: người học, hoạt động hợp tác quốc tế, hoạt động đào
tạo…hay như đối tượng đang xem xét là thư viện/trung tâm thông tin - thư
viện trường đại học. Chính vì vậy đề tài “Thư viện các trường đại học ở Hà
Nội trước yêu cầu kiểm định chất lượng giáo dục đại học” mà tác giả lựa chọn
làm đề tài Luận văn của mình là hoàn toàn mới, không trùng lặp với các công
trình nào đã công bố trước đó.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Mục đích nghiên cứu
Tìm hiểu thực trạng công tác tổ chức và hoạt động của thư viện các
trường đại học ở Hà Nội trước yêu cầu của kiểm định chất lượng giáo dục đại
học để từ đó đưa ra những nhận xét về thư viện các trường đại học ở Hà Nội
thông qua các tiêu chí của kiểm định chất lượng giáo dục và đề xuất các định
hướng nghiên cứu và khuyến nghị nhằm đảm bảo cho thư viện các trường đại
học ở Hà Nội đáp ứng yêu cầu kiểm định chất lượng giáo dục.




19
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu đặc điểm, vai trò của thư viện các trường đại học đối với
sự nghiệp đổi mới giáo dục đại học ở Hà Nội.

- Xác định và đối chiếu thực trạng về công tác tổ chức và hoạt động
của thư viện các trường đại học ở Hà Nội trước yêu cầu kiểm định chất lượng
giáo dục đại học.
- Đưa ra một số nhận xét về thư viện trường đại học trước yêu cầu của
công tác kiểm định chất lượng giáo dục đại học.
- Đề xuất các khuyến nghị thực tiễn.
4. Giả thuyết nghiên cứu
Nước ta đang tiến hành công cuộc cải cách và đổi mới giáo dục đại học
theo tinh thần Nghị quyết Trung ương 6 và 8 khóa XI mà mục tiêu cơ bản là
đổi mới phương pháp đào tạo tăng tính tự học, tự nghiên cứu cho người học.
Trong xu hướng ấy, thư viện trường đại học ở Việt Nam nói chung, Hà Nội
nói riêng đã làm tốt công tác thỏa mãn phần nào nhu cầu tin của người dùng
tin, trở thành “giảng đường thứ hai” trong trường đại học. Tuy nhiên, thư viện
các trường đại học ở Hà Nội vẫn còn bộc lộ những hạn chế nhất định về cơ sở
vật chất, trang thiết bị, trình độ của nguồn nhân lực và các “rào cản” trong
hành lang pháp lý để cho thư viện trường đại học phát triển, góp phần đảm
bảo và nâng cao chất lượng đào tạo. Nếu được các cấp lãnh đạo quan tâm,
cũng như sự nhận thức đúng đắn của cán bộ thư viện đang công tác tại các
trung tâm thông tin - thư viện trường đại học thì hiệu quả các thư viện trường
đại học trên địa bàn Hà Nội sẽ đáp ứng tốt yêu cầu của công tác kiểm định
giáo dục đại học.






20
5. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
- Đối tượng nghiên cứu: Công tác tổ chức và hoạt động của thư viện

các trường đại học thông qua kiểm định chất lượng giáo dục đại học.
- Phạm vi nghiên cứu: Tác giả tập trung nghiên cứu các cơ quan thông
tin - thư viện các trường đại học trên địa bàn Hà Nội trong giai đoạn hiện nay.
6. Phương pháp nghiên cứu
6.1. Phương pháp luận
Để hoàn thành Luận văn, tác giả đã sử dụng phương pháp duy vật biện
chứng và duy vật lịch sử kết hợp với các quan điểm của Đảng và Nhà nước về
hoạt động giáo dục đại học, hoạt động đảm bảo chất lượng giáo dục và công
tác thông tin - thư viện trong trường đại học.
6.2. Các phương pháp nghiên cứu cụ thể
Trong quá trình hoàn thiện công trình này, bên cạnh sử dụng phương
pháp luận, tác giả còn sử dụng một số phương pháp nghiên cứu cụ thể như:
 Phương pháp thu thập, phân tích và tổng hợp tài liệu.
 Phương pháp khảo sát thực tế.
 Phương pháp trao đổi - mạn đàm.
 Phương pháp so sánh - đối chiếu.
 Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi: Để có cơ sở khoa học cho việc
hoàn thành Luận văn, tác giả đã tiến hành phát phiếu điều tra tại 32 trung tâm
thông tin - thư viện trường đại học trên địa bàn Hà Nội với hai nhóm đối tượng:
- Đối tượng cán bộ thư viện trường đại học gồm: cán bộ lãnh đạo thư
viện, cán bộ nghiệp vụ, cán bộ phục vụ. Tùy điều kiện thực tế, tác giả đã liên
hệ thêm với các đối tượng cán bộ thư viện khác như: cán bộ tin học, cán bộ
hành chính…(Ước tính tối đa 03 phiếu).




21
- Đối tượng người dùng tin gồm: sinh viên, học viên cao học/nghiên
cứu sinh, giảng viên, chuyên viên…(Ước tính tối đa 05 phiếu).

Căn cứ quá trình khảo sát theo nhóm đối tượng, tác giả thống kê lại kết
quả khảo sát như sau:
- Tổng số phiếu phát ra: 300 phiếu.
- Tổng số phiếu thu về: 279 phiếu (Đạt tỉ lệ 93%) với 100 phiếu do cán
bộ thư viện trả lời và 179 phiếu do người dùng tin trả lời.
7. Ý nghĩa khoa học và ứng dụng của đề tài
- Về mặt khoa học: Hoàn thiện lý luận về tiêu chuẩn để đánh giá hoạt
động và tác động của thư viện đại học nhằm nâng cao chất lượng đào tạo
nguồn nhân lực chất lượng cao cho đất nước.
- Về mặt thực tiễn:
+ Giúp các các cơ quan lãnh đạo Đảng, Nhà nước, lãnh đạo trực tiếp
các trường đại học, cơ quan thông tin - thư viện đại học nhìn nhận lại thực
trạng năng lực của thư viện mình để xây dựng chiến lược phát triển của thư
viện và nhà trường trước yêu cầu của kiểm định chất lượng giáo dục đại học
nhằm nâng cao chất lượng nguồn nhân lực phục vụ sự nghiệp công nghiệp
hóa và hiện đại hóa đất nước.
+ Giúp các chuyên gia, cán bộ thư viện nhận thức vị trí, trách nhiệm,
năng lực, quyền lợi, nghĩa vụ của mình với cơ quan, nhà trường và với sự
nghiệp đổi mới giáo dục đại học ở Hà Nội nói riêng, Việt Nam nói chung.
+ Thư viện được chuẩn hóa sẽ góp phần nâng cao chất lượng giáo dục
trong trường đại học, tạo nên quá trình “đi tắt đón đầu” khoa học công nghệ hiện
đại trên thế giới để áp dụng cho sự phát triển kinh tế - xã hội của Việt Nam.
+ Kết quả nghiên cứu là tài liệu tham khảo hữu ích cho các lãnh đạo,
quản lý và các nhà chuyên môn trong ngành thông tin - thư viện và quản lý