Quan hệ giữa Trung Quốc với các nước Trung Á những năm đầu thế kỷ XXI

1

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN





NGUYỄN VĂN NAM




QUAN HỆ TRUNG QUỐC VỚI CÁC NƢỚC TRUNG Á
NHỮNG NĂM ĐẦU THẾ KỶ 21




LUẬN VĂN THẠC SĨ
Chuyên ngành: Quan hệ Quốc tế


2


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN

NGUYỄN VĂN NAM




QUAN HỆ TRUNG QUỐC VỚI CÁC NƢỚC TRUNG Á
NHỮNG NĂM ĐẦU THẾ KỶ 21



Luận văn Thạc sĩ chuyên ngành Quan hệ Quốc tế
Mã số: 60.31.02.06



3

MỤC LỤC
MỤC LỤC 1
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN 5
MỞ ĐẦU 6
1. Lý do chọn đề tài 6
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề 7
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 11
4. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 12
5. Phương pháp nghiên cứu 12
6. Cấu trúc của luận văn 12

NỘI DUNG 14
CHƢƠNG 1: BỐI CẢNH TÌNH HÌNH THẾ GIỚI VÀ KHU VỰC NHỮNG
NĂM ĐẦU THẾ KỶ XXI TÁC ĐỘNG TỚI QUAN HỆ TRUNG QUỐC VỚI
CÁC NƢỚC TRUNG Á 14
1.1. Khái quát quan hệ giữa Trung Quốc với các nước Trung Á những năm đầu thế
kỷ XXI 14
1.2. Bối cảnh quốc tế và khu vực tác động tới quan hệ của Trung Quốc với các nước
Trung Á 15
1.2.1. Tình hình thế giới 15
1.2.2. Tình hình các nước Trung Á 20
1.2.3. Trung Quốc 24
CHƢƠNG 2: QUAN HỆ TRUNG QUỐC VỚI CÁC NƢỚC TRUNG Á TRÊN
CÁC LĨNH VỰC 28
2.1. Về chính trị 28
2.1.1. Sự cần thiết hợp tác song phương 29
2.1.2. Nguyên tắc phát triển quan hệ Trung Quốc với các nước Trung Á 32
2.1.3. Trao đổi đoàn giữa Trung Quốc và các nước Trung Á 36
2.2. Về kinh tế 42
2.2.1. Hợp tác nhằm thúc đẩy kinh tế song phương phát triển 42
2.2.2. Thương mại mậu dịch song phương 46
4

2.2.3. Hợp tác kỹ thuật giữa hai bên 53
2.3. Về quân sự, an ninh 56
2.4. Về giao lưu văn hoá 59
2.5. Quan hệ Trung Quốc- Trung Á trong Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO) 61
2.5.1. Hợp tác kinh tế 62
2.5.2. Hợp tác an ninh 66
2.5.3. Hợp tác giao lưu văn hoá 68
CHƢƠNG 3: HỢP TÁC NĂNG LƢỢNG GIỮA TRUNG QUỐC VỚI CÁC

NƢỚC TRUNG Á 71
3.1. Trung Quốc với nhu cầu năng lượng liên tục tăng 71
3.2. Hợp tác năng lượng giữa Trung Quốc với các nước Trung Á 73
3.2.1. Tầm quan trọng của hợp tác năng lượng song phương 73
3.2.2. Tình hình hợp tác năng lượng song phương 75
3.2.3. Những thuận lợi và khó khăn trong hợp tác năng lượng giữa Trung Quốc và
các nước Trung Á 80
CHƢƠNG 4: ĐÁNH GIÁ VÀ TRIỂN VỌNG QUAN Hệ TRUNG QUỐC VÀ
CÁC NƢỚC TRUNG Á 88
4.1. Những thuận lợi và khó khăn trong quan hệ giữa Trung Quốc với các nước
Trung Á 88
4.1.1. Thuận lợi 88
4.1.2. Khó khăn 91
4.2. Triển vọng quan hệ Trung Quốc các nước Trung Á 98
4.3. Tác động của quan hệ giữa Trung Quốc và các nước Trung Á tới môi trường
thế giới và khu vực. 95
4.3.1. Đối với khu vực 95
4.3.2. Đối với thế giới 96
KẾT LUẬN 102
TÀI LIỆU THAM KHẢO 104
5

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN

ASEAN Association of Southeast Asian Nations
Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á
EU European Union
Liên minh châu Âu
GDP Gross Domestic Product
Tổng sản phẩm kinh tế quốc nội

LHQ United Nations
Liên Hiệp Quốc
NATO North Atlantic Treaty Organization
Khối Hiệp ước quân sự Bắc Đại Tây Dương
NMD National Missile Defense
Hệ thống phòng thủ tên lửa quốc gia
SCO Shanghai Cooperation Organization
Tổ chức Hợp tác Thượng Hải
SNG Содружество Независимых Государств
Cộng đồng các quốc gia độc lập
6

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Những năm đầu thế kỷ XXI, tình hình thế giới có những thay đổi hết sức
nhanh chóng, trật tự thế giới đa cực đang hình thành rõ rệt, trong đó Trung quốc trỗi
dậy và nổi lên như một siêu cường. Tốc độ tăng trưởng kinh tế liên tục hai con số
của Trung Quốc trong hai thập kỷ qua đã đưa nền kinh tế Trung Quốc vượt qua
Nhật Bản và trở thành nền kinh tế đứng thứ hai thế giới. Để tiếp tục duy trì tốc độ
phát triển nhanh chóng của mình, Trung Quốc cần môi trường hòa bình, ổn định,
đặc biệt là môi trường xung quanh Trung Quốc, do đó, Trung Quốc đã thực hiện
chính sách ngoại giao láng giềng hết sức linh hoạt, lôi kéo các nước xung quanh
bằng sợi dây kinh tế, chính trị, quân sự và văn hóa. Trung Á bao gồm 5 nước là:
Kazakhstan, Tajikistan, Kyrgyzstan, Uzberkistan và Turmenistan. Về mặt địa lý,
Trung Quốc là láng giềng gần gũi của các quốc gia này, trong đó, Trung Quốc có
đường biên giới chung lên đến hơn 3300 km với Kazakhstan, Tajikistan,
Kyrgyzstan. Dọc hai bên đường biên giới chung này có các dân tộc thiểu số của
Trung Quốc và các nước Trung Á sinh sống đan xen. Trung Á là khu vực nằm giữa
hai châu lục Á, Âu, chính là con đường giao thông thương mại huyết mạch Đông,
Tây thời cổ đại – Con đường Tơ lụa. Sau khi Liên Xô giải thể, các nước Trung Á

trở thành các quốc gia độc lập, chấn hưng và phát triển kinh tế đất nước, nhanh
chóng hội nhập vào cộng đồng quốc tế. Trung Á là khu vực được ưu đãi nguồn tài
nguyên thiên nhiên phong phú, được coi là “rốn dầu” của thế giới. Tuy nhiên, sau
khi độc lập, các nước này phải đối mặt với rất nhiều nhân tố bất ổn định, đó là chủ
nghĩa ly khai, chủ nghĩa tôn giáo cực đoan và chủ nghĩa khủng bố.
Là quốc gia có hệ thống đường biên giới dài tiếp giáp với các nước Trung Á
giàu tài nguyên, Trung Quốc rất quan tâm tới khu vực đặc thù này. Năm 1992, các
quốc gia Trung Á sau khi tách ra khỏi Liên bang Xô Viết và trở thành những quốc
gia độc lập, Trung Quốc đã nhanh chóng thiết lập quan hệ ngoại giao với lần lượt
các nước Uzberkistan, Kazakhstan, Tajikistan, Kyrgyzstan và Turmenistan. Kể từ
7

đó, quan hệ này không ngừng được tăng cường trên tất cả các mặt: chính trị, kinh tế,
quân sự, văn hóa, xã hội…
Nghiên cứu mối quan hệ giữa Trung Quốc và các nước Trung Á để thấy
được vị trí và vai trò của các nước này trong sự ổn định và phát triển của Trung
Quốc, cũng như vai trò của Trung Quốc trong quá trình chấn hưng đất nước, duy trì
hòa bình ổn định và hội nhập ngày càng sâu hơn vào cộng đồng quốc tế của các
quốc gia Trung Á. Mối quan hệ này còn có ảnh hưởng, tác động nhất định tới môi
trường an ninh khu vực cũng như trên thế giới. Bàn về quan hệ Trung Quốc – Các
nước Trung Á đã có những công trình nghiên cứu tại Việt Nam, Trung Quốc cũng
như trên thế giới, đề cập trên một số lĩnh vực trong quan hệ này, tuy nhiên, chưa có
một công trình nào đi sâu vào nghiên cứu một cách toàn diện về quan hệ Trung
Quốc – Trung Á, đặc biệt là từ những năm đầu thế kỷ XXI đến nay. Vì vậy, tôi đã
lựa chọn đề tài “Quan hệ Trung Quốc với các nước Trung Á những năm đầu thế kỷ
XXI” làm luận văn cao học cho mình. Hy vọng đề tài đóng góp được một phần nhất
định vào nghiên cứu quan hệ giữa Trung Quốc và các nước Trung Á những thập
niên đầu thế kỷ XXI.
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Trung Quốc là một nước lớn đang “trỗi dậy”, vì vậy mọi động thái của Trung

Quốc luôn nhận được sự quan tâm của giới học giả trên thế giới, trong đó có vấn đề
quan hệ đối ngoại của Trung Quốc, do đó, quan hệ giữa Trung Quốc và các nước
Trung Á cũng dành được sự quan tâm của nhiều nhà nghiên cứu của Việt Nam,
Trung Quốc và thế giới.
Tài liệu tiếng Việt
Tại Việt Nam, có nhiều tác phẩm viết về Trung Quốc như: Khi Trung Quốc
làm thay đổi thế giới, Nguyễn Huy Cố & Lê Huy Thìn NXB Thế giới, 2006; Trung
Quốc những chiến lược lớn, Hồ An Cương, NXB Thông tấn, 2003; Những sách
lược làm thay đổi Trung Quốc, Trương Hiểu Hà, NXB Văn hóa thông tin, 2005;
Trung Quốc cải cách mở cửa: những bài học kinh nghiệm, Nguyễn Văn Hồng,
NXB Thế giới, 2003; Sự trỗi dậy hòa bình của Trung Quốc: cơ hội hay thách thức,
8

Nguyễn Văn Lập, Thông tấn xã Việt Nam, 2006; Trung Quốc - Nhìn lại một chặng
đường phát triển, JUN MA, NXB Trẻ, 2002; Tập bài giảng môn Quan hệ quốc tế ở
Châu Á - Thái Bình Dương, Phạm Quang Minh, 2006; Trung Quốc trỗi dậy hoà
bình, Giang Tây Nguyên & Hạ Lập Bình, NXB Quân đội nhân dân, 2007; Trung
Quốc trước ngã ba đường, Peter Nolan, NXB Chính trị quốc gia, 2005… Trong đó,
tiêu biểu có những tác phẩm sau đây:
- Trung Quốc 10 năm đầu thế kỷ XXI – Những vấn đề lý luận và thực tiễn nổi
bật, Đỗ Tiến Sâm, Nghiên cứu Trung Quốc, số 7 năm 2010. Bài viết đã trình bày và
phân tích một số vấn đề nổi bật về Chủ nghĩa xã hội và xây dựng chủ nghĩa xã hội
cùng với thử nghiệm cải cách ở một số địa phương Trung Quốc.
- Cuốn sách Ngoại giao Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa 20 năm đầu thế kỷ
XXI do Lê Văn Mỹ chủ biên, Nhà xuất bản Từ điển Bách khoa, năm 2011. Cuốn
sách đề cập đến những vấn đề nổi bật trong quan hệ giữa Trung Quốc với các quốc
gia Trung Á 10 năm đầu thế kỷ XXI và đưa ra những dự báo.
- Cuốn sách Ngoại giao Trung Quốc trong quá trình trỗi dậy và những vấn
đề đặt ra cho Việt Nam do Lê Văn Mỹ chủ biên, Nhà xuất bản Từ điển Bách khoa,
năm 2013, đã phản ánh về tình hình ngoại giao của Trung Quốc 10 năm đầu thế kỷ

XXI đảm bảo cho sự “trỗi dậy” của Trung Quốc như thế nào, đồng thời đề cập đến
việc Trung Quốc ráo riết triển khai ngoại giao năng lượng đối với các nước và khu
vực có nhiều nguồn tài nguyên, trong đó có các quốc gia khu vực Trung Á.
- Cuốn sách Trung Quốc những năm đầu thế kỷ XXI của tác giả Đỗ Tiến Sâm
và M. L. Titarenko, NXB Từ điển Bách Khoa năm 2009 đã phân tích những khía
cạnh cơ bản của đường lối cải cách mở cửa của Trung Quốc, xem xét, đánh giá
những giai đoạn, những vấn đề quan trọng nhất của sự chuyển đổi cơ cấu chính trị
và xã hội, nền kinh tế, chính sách đối nội và đối ngoại của Nhà nước Trung Quốc.
Cung cấp cho người đọc tình hình sâu rộng và toàn diện về những vấn đề then chốt
và những triển vọng của công cuộc hiện đại hóa của Trung Quốc, đồng thời chỉ ra
kinh nghiệm của Trung Quốc trong giải quyết những vấn đề mới xuất hiện của nước
này.
9

- Chính sách ngoại giao năng lượng của Trung Quốc đối với các nước Trung
Á những năm đầu thế kỷ XXI, đăng trên Tạp chí Nghiên cứu Biển Đông ngày
08/2/2012 của tác giả Lê Tuấn Thanh, đã khẳng định Dầu lửa đã, đang và sẽ trở
thành câu chuyện quan trọng hàng đầu liên quan đến an ninh và phát triển của
Trung Quốc. Trung Quốc tích cực thúc đẩy triển khai chính sách ngoại giao năng
lượng rộng khắp các châu lục nhằm phục vụ nhu cầu năng lượng ngày càng cao.
Tác giả cũng đưa ra những dẫn chứng cụ thể để chứng minh và cuối cùng rút ra kết
luận chính sách ngoại giao năng lượng của Trung Quốc tại khu vực Trung Á sẽ vẫn
được triển khai mạnh mẽ thông qua các biện pháp như nước này đang áp dụng hiện
nay, hơn thế nữa, sẽ ngày càng ráo riết hơn, cứng rắn hơn.
Tài liệu tiếng nước ngoài
- Quan hệ hữu nghị giữa Trung Quốc với Trung Á, năm 2011, Hồ Chấn Hoa,
Đại học Dân tộc Trung ương Trung Quốc, tác giả đã đưa ra những đánh giá, phân
tích tổng hợp quan hệ giữa Trung Quốc và các nước Trung Á qua các thời kỳ khác
nhau, từ thời cổ đại, thời kỳ Cách mạng Tân Hợi đến sau khi các nước Trung Á tách
ra khỏi Liên Xô để trở thành các quốc gia độc lập và những năm đầu thế kỷ XXI,

trên các phương diện kinh tế, chính trị, quân sự, ngoại giao, văn hóa xã hội. Trong
cuốn sách của mình, tác giả chủ yếu đi sâu vào ca ngợi mối quan hệ gắn bó và ngày
càng chặt chẽ giữa Trung Quốc và các nước Trung Á, đồng thời đưa ra các giải
pháp để thúc đẩy mối quan hệ tốt đẹp này.
- Chiến lược Trung Á của Trung Quốc từ sau Sự kiện 11/9, năm 2006, Triệu
Quốc Lực, Viện Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Diên Biên, Trung Quốc đã
phân tích nhân tố Trung Quốc có ảnh hưởng như thế nào tới lợi ích của các nước
Trung Á, từ đó là rõ những vấn đề cụ thể trong chiến lược Trung Á của Trung
Quốc, đặc biệt trên các lĩnh vực: môi trường an ninh, chiến lược ngoại giao, hợp tác
kinh tế mà mũi nhọn là các hợp đồng năng lượng.
- Hợp tác năng lượng giữa Trung Quốc và các nước Trung Á, năm 2009, của
tác giả Bành Văn Tuyển, Đại học Tế Nam Trung Quốc đã đi sâu vào vấn đề hợp tác
năng lượng giữa Trung Quốc và các nước Trung Á. Tác giả đã nêu ra thực trạng
10

hợp tác song phương, những nhân tố bên trong và bên ngoài tác động tới mối quan
hệ hợp tác này, đồng thời, đưa ra những nhận xét, kiến nghị về triển vọng hợp tác,
các biện pháp thúc đẩy quan hệ hợp tác năng lượng giữa hai bên.
- Tình hình Trung Á sau Chiến tranh Lạnh và quan hệ hợp tác giữa Trung
Quốc với các nước Trung Á, năm 2005 của tác giả A Nhĩ Man, Đại học Cát Lâm
Trung Quốc đã nêu vị trí chiến lược của Trung Á trên bản đồ thế giới, Trung Á với
vai trò là cầu nối đông tây, khu vực tiếp giáp giữa hai châu lục Á, Âu, là con đường
tơ lụa cổ đại. Tác giả cũng nêu ra chiến lược Trung Á của các cường quốc như Mỹ,
Nga và Trung Quốc. Đánh giá và triển vọng quan hệ Trung Quốc và các nước
Trung Á trong tương lai, đặc biệt nhấn mạnh hợp tác giữa hai bên thông qua cơ chế
Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO).
- Hợp tác an ninh, quân sự giữa Trung Quốc và các nước Trung Á sau Chiến
tranh Lạnh, năm 2009, Trần Kỳ Tường, Viện Quan hệ quốc tế, Học viện Ngoại giao
Trung Quốc. Tác giả tập trung nghiên cứu về môi trường an ninh khu vực và hợp
tác quân sự giữa Trung Quốc và các nước Trung Á sau Chiến tranh Lạnh. Tác giả

cho rằng, thực chất của hợp tác quân sự an ninh song phương để duy trì ổn định tình
hình khu vực và phát triển nền kinh tế tất cả các nước. Tác giả cũng dự báo về xu
thế phát triển hợp tác quân sự an ninh song phương và đưa ra đánh giá những nhân
tố thuận lợi, khó khăn trong phát triển mối quan hệ này.
- Chiến lược năng lượng từ các nước Trung Á của Trung Quốc, năm 2009,
Trương Tân Hoa, Đại học Tân Cương Trung Quốc đã tập trung phân tích về cơn
khát năng lượng của các cường quốc trên thế giới trong đó có Trung Quốc, nêu lên
thực trạng tranh giành ảnh hưởng của các nước lớn ở khu vực, bên cạnh đó tác giả
cũng đưa ra chiến lược của Trung Quốc tại khu vực này để tối đa hóa lợi ích, đó
chính là tăng cường xây dựng quan hệ láng giềng hữu nghị, xây dựng các đường
ống dẫn dầu, giành các hợp đồng năng lượng, duy trì ổn định tình hình khu vực,
nhấn mạnh hợp tác thông qua tổ chức Hợp tác tác Thượng Hải.
- Ngoài ra còn các tài liệu tham khảo bằng tiếng Anh như:
11

Central Asia at the End of the Tratrisition của tác giả Boris Rumen, đăng
trên tạp chí New York: Armonk N.Y. M.E. Sharpe, năm 2005; America ’s
Information Edge của tác giả Joseph S. Nye và William Owens, đăng trên tạp chí
Foreing Affairs, March/April 1996; China’s Energy Security and Geo-Economic
Interest in Central Asia, của tác giả Liyan Hu, Ter-Shing Cheng đăng trên tạp
chí Central European Journal of International & Security Studies, Metropolitan
University Prague, Volume 2, Issue 2 (11/2008); Central Asia’s Pipelines: Field of
Dreams and Reality của tác giả Edward C. Chow and Leigh E. Handrix được đăng
trên tạp chí The National Bureau of Asian Research (9/2010); One step forward,
two step back? The Realities of a Rising China and Implications for Russia’s
Energy Ambitions của Igor Danchenco, Erica Downs đăng trên tạp chí Fiona
Hill Foreign Policy at Brookings (8/2010).… đều có những nhận định, phân tích về
tình hình địa chính trị các nước Trung Á.
Bên cạnh đó còn có nguồn tài liệu từ TTXVN, Tài liệu Tham khảo đặc biệt
của Bộ Ngoại giao và các trang báo mạng uy tín như: Nhân dân, Quân đội, Lao

động, Tạp chí Nghiên cứu Biển Đông… với nhiều bài viết về quan hệ Trung Quốc -
Trung Á. Thông qua các nguồn tài liệu tin cậy, quan trọng, xác thực này, mối quan
hệ giữa Trung Quốc và các nước Trung Á được phản ánh, đề cập vừa khái quát,
sinh động vừa cụ thể. Đặc trưng của loại tài liệu này là đi sâu vào những sự kiện
thường nhật, thời sự “nóng hổi” nhất về chính sách đối nội, đối ngoại, tình hình
kinh tế, chính trị, xã hội của Trung Quốc và các quốc gia Trung Á. Đây chính là
nguồn tài liệu tham khảo quý giá cho việc hoàn thành Luận văn này.
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
Về không gian, luận văn đề cập tới quan hệ Trung Quốc với các quốc gia khu
vực Trung Á, đặc biệt là chính sách sách ngoại giao láng giềng của Trung Quốc với
các quốc gia khu vực này. Trung Á theo nghĩa rộng được Liên Hợp Quốc công nhận
bao gồm vị trí địa lý của các nước: Afghanistan, Tây Trung Quốc, Bắc Ấn Độ,
Đông Bắc Iran, Mông Cổ, Pakistan, Kazakhstan, Kyrgyzstan, Tajikistan,
Turmenistan và Uzberkistan. “Các quốc gia Trung Á” mà đề tài nghiên cứu bao
12

gồm năm quốc gia là Kazakhstan, Kyrgyzstan, Tajikistan, Turmenistan và
Uzberkistan bởi những quốc gia này đều là những nước thuộc Liên Xô cũ, là láng
giềng của Trung Quốc, có ảnh hưởng trực tiếp tới sự ổn định và an ninh khu vực
Tây bắc Trung Quốc.
Về thời gian nghiên cứu, đề tài giới hạn mối quan hệ giữa Trung Quốc và các
nước khu vực Trung Á từ những năm đầu thế kỷ XXI đến nay.
Về mặt nội dung, luận văn nghiên cứu quan hệ Trung Quốc – các quốc gia
khu vực Trung Á trên tất cả các lĩnh vực như kinh tế, thương mại, chính trị, ngoại
giao, an ninh quân sự. Nhận định, đánh giá của tác giả trong triển vọng quan hệ hai
bên, những tác động của mối quan hệ này đối với khu vực và thế giới.
4. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
- Mục đích: Phân tích, làm rõ mối quan hệ và sự phát triển của mối quan hệ
giữa Trung Quốc với các nước Trung Á những năm đầu thế kỷ 21, từ đó rút ra được
vị trí địa chính trị quan trọng của khu vực Trung Á đối với Trung Quốc.

- Nhiệm vụ: Làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn. Phân tích, làm nổi bật sự phát
triển, sự thay đổi của mối quan hệ này. Đánh giá kết quả mối quan hệ, rút ra tác
động của mối quan hệ này đối với khu vực và thế giới, đồng thời đưa ra triển vọng
mối quan hệ.
5. Phƣơng pháp nghiên cứu
Do đề tài luận văn có đề cập tới mối quan hệ giữa Trung Quốc với các quốc
gia khu vực Trung Á trong một giai đoạn nhất định nên phương pháp nghiên cứu
được sử dụng chủ yếu ở đây là các phương pháp nghiên cứu quốc tế.
Ngoài ra, đề tài được viết dựa trên phương pháp lịch sử, phương pháp phân
tích, so sánh, logic, tổng hợp, kiểm tra, đánh giá tư liệu, hệ thống hóa nhằm rút ra
những nhận định có tính tổng hợp, khái quát phục vụ cho nghiên cứu được chi tiết,
xác thực hơn.
6. Cấu trúc của luận văn
Ngoài phần mở đầu và kết luận, luận văn được chia thành 4 chương, trình
bày theo thứ tự sau:
13

Chương 1: Bối cảnh tình hình thế giới và khu vực những năm đầu thế kỷ
XXI tác động tới quan hệ của Trung Quốc với các nước Trung Á
Khái quát tình hình chung của thế giới và khu vực những năm đầu thế kỷ
XXI và những tác động tới quan hệ giữa Trung Quốc với các quốc gia khu vực
Trung Á. Làm rõ vị trí địa chiến lược của khu vực Trung Á đối với Trung Quốc.
Chương 2: Quan hệ Trung Quốc với các nước Trung Á trên các lĩnh vực
Chương này nêu cụ thể quan hệ giữa Trung Quốc với các quốc gia khu vực
Trung Á trên các phương diện: kinh tế, chính trị, quân sự và giao lưu văn hoá, từ đó
làm nổi bật chính sách ngoại giao láng giềng của Trung Quốc với các quốc gia khu
vực này. Đặc biệt đi sâu vào trình bày hợp tác giữa Trung Quốc với các quốc gia
khu vực Trung Á thông qua tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO).
Chương 3: Hợp tác năng lượng giữa Trung Quốc với các nước Trung Á
Trung Quốc trong quá trình “trỗi dậy” mạnh mẽ của mình có nhu cầu năng

lượng rất lớn, mà các quốc gia Trung Á ngoài vị trí địa chiến lược nằm ở cửa ngõ
phía Tây Trung Quốc, còn là khu vực giàu tài nguyên, cung cấp năng lượng mà
Trung Quốc rất cần đến. Nội dung chương này, tác giả đi sâu vào nghiên cứu hợp
tác năng lượng giữa Trung Quốc với các quốc gia khu vực Trung Á, những thuận
lợi, khó khăn mà hai bên phải đối mặt trong quá trình hợp tác.
Chương 4: Đánh giá và triển vọng quan hệ Trung Quốc và các nước Trung Á
Chương này đưa ra những đánh giá về quan hệ giữa Trung Quốc và các nước
Trung Á, những thuận lợi và khó khăn trong quan hệ giữa hai bên. Những ảnh
hưởng của quan hệ này tới khu vực và thế giới, đồng thời dự báo về triển vọng quan
hệ Trung Quốc và các nước Trung Á trong những năm tiếp theo.
14

NỘI DUNG
CHƢƠNG 1
BỐI CẢNH TÌNH HÌNH THẾ GIỚI VÀ KHU VỰC
NHỮNG NĂM ĐẦU THẾ KỶ XXI TÁC ĐỘNG TỚI QUAN HỆ
TRUNG QUỐC VỚI CÁC NƢỚC TRUNG Á
1. 1. Khái quát quan hệ giữa Trung Quốc với các nƣớc Trung Á những
năm đầu thế kỷ XXI
Năm nước Trung Á bao gồm: Kazakhstan, Tajikistan, Kyrgyzstan,
Uzberkistan và Turmenistan. Về mặt địa lý, Trung Quốc là láng giềng gần gũi của
các quốc gia này, trong đó, Trung Quốc có đường biên giới chung lên đến hơn 3300
km với Kazakhstan, Tajikistan, Kyrgyzstan. Dọc hai bên đường biên giới chung
này có các dân tộc thiểu số của Trung Quốc và các nước Trung Á sinh sống đan
xen. Trung Á là khu vực nằm giữa hai châu lục Á, Âu, chính là con đường giao
thông thương mại huyết mạch Đông, Tây thời cổ đại – Con đường Tơ lụa. Vị trí địa
lý quyết định các nước Trung Á đều nằm sâu trong lục địa, không có cảng biển. Sau
khi Liên Xô giải thể, các nước Trung Á trở thành các quốc gia độc lập, chấn hưng
và phát triển kinh tế đất nước, nhanh chóng hội nhập vào cộng đồng quốc tế. Khu
vực Trung Á là khu vực được ưu đãi nguồn tài nguyên thiên nhiên phong phú, được

coi là “rốn dầu” của thế giới. Tuy nhiên, sau khi độc lập, các nước này phải đối mặt
với rất nhiều nhân tố bất ổn định, đó là chủ nghĩa ly khai, chủ nghĩa tôn giáo cực
đoan và chủ nghĩa khủng bố.
Sau khi Chiến tranh Lạnh kết thúc, tình hình quốc tế có những thay đổi to
lớn, nhìn một cách tổng thể, xu thế đó có lợi cho sự phát triển quan hệ của Trung
Quốc với các nước Trung Á.
Trước hết, với sự tan rã của hai Cực đối đầu, hòa bình, hợp tác và phát triển
trở thành tiếng nói chung của cộng đồng quốc tế. Việc giải quyết xung đột và mâu
thuẫn bằng biện pháp đàm phán chứ không phải dùng sức mạnh vũ lực trở thành
nguyên tắc phổ biến trong cộng đồng quốc tế. Đồng thời, các nước đều đặt lợi ích
quốc gia lên hàng đầu, điều này rất có lợi trong việc giải quyết các công tác ngoại