Tải bản đầy đủ (.pdf) (108 trang)
  1. Trang chủ
    2. >>
  2. Khoa học xã hội
    3. >>
  3. Việt Nam học

Đời sống tín ngưỡng, tôn giáo làng Mão Điền (xã Mão Điền, huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (2.57 MB, 108 trang )

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
VIỆN VIỆT NAM HỌC & KHOA HỌC PHÁT TRIỂN






NGUYÊ
̃
N THANH MAI






ĐI SỐNG TN NGƯNG, TÔN GIA
́
O LA
̀
NG MA
̃
O
ĐIÊ
̀
N (X MO ĐIN, HUYÊ
̣
N THUÂ
̣
N THA


̀
NH,
TNH BẮC NINH)



LUẬN VĂN THẠC SĨ

Chuyên ngành: Viê
̣
t Nam hc







Hà Nội – 2013
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
VIỆN VIỆT NAM HỌC & KHOA HỌC PHÁT TRIỂN






NGUYÊ
̃
N THANH MAI







ĐI SỐNG TN NGƯNG, TÔN GIA
́
O LA
̀
NG MA
̃
O
ĐIÊ
̀
N (X MO ĐIN, HUYÊ
̣
N THUÂ
̣
N THA
̀
NH,
TNH BẮC NINH)



Luận văn Thạc sĩ chuyên ngành Việt Nam hc
Mã số: 60.31.60




Hướng dẫn khoa hc: GS.TS Đỗ Quang Hưng



Hà Nội – 2013


MC LU
̣
C
M ĐU 1
1. Lý do chề tài 1
2. M tài 3
3. Lch s nghiên cu 3
4. Phi tng nghiên cu 6
5. Phng pháp nghiên cu 6
6. Nha lu 7
7. Kt cu ca lu 7
CHƢƠNG 1: BÔ
́
I CẢNH ĐI
̣
A BÀN NGHIÊN CỨU 9
m t nhiên 9
a vt 10
m t nhiên 10
1.1.3 nh hng ca các yu t t   i sng 

 , tín

ngng  11
m , 

  12
1.2.1. Lch s phát trin 12
i sng kinh t 13
m dân c 15
1.2.4. T chc làng xã 16
1.2.5  18
1.2.6 





 21
1.2.7. nh hng ca các yu t  , 

  xã hi
sng tín ngng, 

 22
1.4. 

ng 1 26
CHƢƠNG 2: CC LOI HNH TN NGƢNG, TÔN GIA
́
O - ĐC
ĐIÊ
̉

M VA
̀
VAI TRO
̀
ĐÔ
́
I VI ĐI SÔ
́
NG VĂN HO
́
A, X HI 27
2.1 Các loi hình tín ngng, 

   27


2.1.1 Tín ngng th cúng t tiên 27
2.1.2 Tín ngng th thành hoàng 36
2.1.3 ng th  55
2.1.4 Th Pht  

 60
2.2  ng, 

 


n 66
2.2.1. 


ng, 





 66
2.2.2 





ng, 





69
2.3 

ng 2 73
CHƢƠNG 3: ĐI
̣
NH HƢNG VÊ
̀
QUA
̉
N LY

́
CA
́
C HOA
̣
T ĐÔ
̣
NG TI
́
N
NGƢNG – TÔN GIA
́
O TA
̣
I ĐI
̣
A PHƢƠNG 74
3.1 S 







 ̣ 



ng  


 74
3.2 









 

 76
3.3 Qun lý các ng, 





 77
3.3.1. Qun lý si



ng, 

 79
3.3.2  s ng, 


 81
3.4 





 i công  ng, tôn
ng 84
3.5 

ng 3 86
KẾT LUẬN 88
DANH MC TÀI LIỆU THAM KHẢO 91
PH LC 96
1:  s 



 96
2: 

 s 



 97
3: 






 102


1
MƠ
̉
ĐÂ
̀
U
1. Lý do chọn đề tài
 





. 


, 

  

 , 



kh







 





 , 

 


 



 , ,  

, 


thu




 

.   , 
m   



 , 






 ,  , , 










 ,  , 





.
 , 
























, 











, 



, 












 . 






 , 


  




















.
 , 






 

, 










 , 




c nhau. 





 








, 























 ,  , , 



 ,    








 ,  ,  




  



.








  






 

, 

, 


     
 ,  

















2






.  , t





















 , trong 








 ,














 



.
T, 




 
 ng làng xã mang bn
sc mt li sng cn lc gn bó vi
quyn li ci khác và vi quyn li ca cng làng
c th hin sng vi nh ý thc cng làng (ý
thc dân ch làng xã, cng trong sn xut bo v xóm làng, xây dng
i sc ), 





 (nghi th, 



)
    t riêng ca mi làng (có khi hai làng gn nhau
 ging nhau). V cnh quan vt cht, ng làng xã th
hin bng cng ca nhng làng u
xanh, ting sáo diu dp dìu, v u linh cn trúc c kính c
làng, cng làng
 n (, 



n , t) 













 

, 

 

.




ng, 

















, 



 , 











. 























 , tôn  ,
  , 










, 




.
  , 





 , tôn
 



 

 . 




 , 





 , 





















 

, 







 , 


























3

 , 

,   



 .
2. Mục đích nghiên cứu đề tài
  , 

 làng Mão




  

 , 






. 

, 















, 




















, 
















.
 
,  , 

















 , 

 . 

, 


  













 , tôn 











 .
        
















  , 

 





, 

 v







 








 

, 





 .
3. Lịch sử nghiên cứu
 , 


  
















riêng, 





là 
. 


, t










 :
-  



 



 , 



 chung:









 



 

  
(NXB Tp .

 , 1992),  
(



 , 1994),  (
, 2001), 

  (NXB


4


, 2001), 



 











(

 , 



, 2001), .






  










 (NXB






 , 2001). 












, 
















 . 























 , 

 , 

 











 .
-  





,







 
(





 , 1996), 

 






(



 , 1996),  
(NXB Thanh Niên, 2002), 





 



























 (






 ,
2004), 



 , 



 


   (NXB , 


  , 

   (



 ,
2010), 



















 

 



 , 






, 

 , 

 











 .
-  , 












ng, 














 , 

 






. 


















 ,  
n

 







 



, 






 (NXB Kh






, 1999), 








 

 









 (





 , 2004), c









  


5
 





  

  t

 (





 , 2002),
 

(



 , 2003), 





 () 






  (

 , 2008),















, 










, 



 .
 ,  , 

 ,  


, 

 




 , 





 , , 



.




























 , 











 , 



 













, 



.




 , 














chung,  Lch s n n Quang Khi và
Nguy ( , 1996), 




 (



 , 2001), 














  








 , 




,  

 ( ,


, 5, 2008). 










  , 


 . 




, l



 , 






 

ch, 
, (V







i, , 1995), 







 

 ( , 2010), 






 



 (



  

 g , 2010), 




- 






 (



 - ,
2011)

,  , 























 .


6








  
, 

















 , 





ng 
















 
 

 ,







.
4. Phạm vi và đối tƣợng nghiên cứu
 g, 

 
làn 

 nay
, 











 , 









, 











 












 
 , 


         -    

          ,  ,
 - t.
5. Phƣơng pháp nghiên cứu
 hoàn thành lu      u,   
du sau:
- n dã dân tc hc: khi vn d
  làm vic và kho sát thc t ta bàn nghiên cu. Trong quá
trìnn dã,  n hành phng vn mt s 




 thu thp, khu t 
nh c  

d thu thu phc v cho lu
- phân tích - tng hp: t nhng tài liu thu thc,
 n hành h thng hóa tài li s dng cho lu
- u liên ngành: trong quá trình thc hin lun
 u, kt qu nghiên cu ca nhiu ngành khoa


7
hch s, 

, Dân tc hc, t  tng
h làm rõ ni dung lu

Ngoài ra   dng mt s trong 
 c hc, ng vn
trc ti làm rõ ni dung 


6. Những đóng góp của luận văn












, 

, 







 ,
lucó nhng miêu t chi tit v 


 ng, 

 
làng  





 , 





.
Lu

ng 



 

 







 , 


















, tôn gi  . Thông qua 

, 









 ý ki







 qun lý  tín
ng, 





nhm 

 a 


ng, 

 i sng kinh t, 

, xã hi nói chung ca 
n.
Lu s d tài liu tham kho cho vic nghiên
cu và ging dy các b môn khoa hc xã hi i

hc hoc các vin nghiên cu.
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài , Mc lc, 

  Danh mc tài liu tham
kho, 





 :
1  







: 





thông 
 
, 






.
 2   , 





 : 

 , 








 , 



  




, vai tr








 

,  


8
3  



  , 


 : 


, 







: 





 , 








9
CHƢƠNG 1
BI CẢNH ĐI
̣
A BÀN NGHIÊN CỨU

1.1 Đặc điểm tự nhiên
Làng  n nm  b   ng, là c  a huyn
Thun Thành, tnh Bc Ninh, 

n. n
có tng din tích t 


 450 han tích hành chính là
231ha [38, tr.1].
 p(
 , ), p





 (),
      , phía nam   


(, 





nh)  (, 




).
           
 , 


l  trong xã 

Mã hai, 
  


.
Trong . Là

            m Ba (Ba
trong, , 


n là mt làng có lch s n lin vi s kin vua
Lý l   xây d          - 
Bng, T , Bc Ninh).   vào   ch c và gia ph ca các
dòng h, t thu da ca Lý Thái T, mt
s dòng h t ng  T     p


10
nghip.    ng trên di     c nhà vua cho di
chuym mi, chính là v trí  n ngày nay.
1.1.1 Địa hình địa vật
Theo  , n là kit rng nm trên rung
n long t c nhii lm
cn  kia Mm cách
ngi trn vua  y. Phn núi
còn sót li, sau gi là Bãi Cao (
sông b lp vn còn di tích là con ngòi chy t Ngm, qua cng H xung
Chuôm Bn, cu Vc r xung sông Bái Giang.
T t t hào v phong tha vt

ca làng. Bi l, nhng du tích 

minh 

 phong
thy ca làng y hm nhn v th t rng nm trên
rung c         ng
Pht Cu Long, mt v i khoa trong tn 4 ch KIN
LONG Tt rng nng Cu long.
i dân các th h thay nhau truyn li vi nim t hào riêng cho
rn là huyt quý, là dt hình con rng nm t u làng
n xóm Ni cuu rng v phía Bc, mt rng
là ging C c trong veo, ming rng là ging Ngòi, rn rng là ging
Chùa - hai gi ccuôi rng là ging
Ni  luôn vc ngu.
1.1.2 Các đặc điểm tự nhiên
i bng phng, có nhiu ao h, li gn
sông. g Giáo chy qua. Tri qua các thi k
lch s ly, ch còn mt s du tích th hin
qua tên gt
m nhng buu khai kh 


11
ph xây dng nhà ca, sau này hình thành nên mt h thng ao
h rng l phát trin ngh nuôi cá ging.
ca làng ch yt phù sa, xen k   t
 Nng bng Bc bn 




m khí hu
vùng vi 4 mùa rõ rt kiu khí hu nhii m gió mùa.
n ngoài nhm sc thái ca mt
làng thung bng Bc b vi bng phng thì làng còn
c bi n vi v trí nm bên c   ng hin hòa và ni
tit Nam. Bên cm ca mt làng
thun nông Bc b, lch s phát trii là nông nghic thì vic
xây dng h thi tiêu cho nông nghip


 có ng trc tip ti 
.
Cùng vi lch s phát tric coi là mt
a linh nhân kic
xp vào mnh t trù phú phát trin kinh t nông nghi
làng khác trong vùng nht khc phc nhng
hn ch v u kin t nhiên phát trin kinh t làng vi ngh nuôi và buôn
bán cá ging truyn thng.
1.1.3 Ảnh hƣởng của các yếu tố tự nhiên đến đời sống tôn gia
́
o , tín
ngƣng làng Mo Điền
Yu t a vt, các yu t t u, sông
 ng, 

 ca
là n,  m bn s       c vi
nhm ct tr c, th hin ngay trong li sinh
hot c.

Vic di di và thành ln trên thc t là vinh v
a v lp làng. Trong quá trình phát trin sn xut,


12
c

  luôn phi tìm cách ci to các yu t t nhiên nhm thích
ng và ng phó vi nhng bt li ca t i to
t bc màu trong nông nghip, chuyu cây trng sao cho phù
hp hay chuy i canh tác t trng lúa     nuôi th cá
gi i dân càng có nhng hiu bit v t
 kinh nghi chung sng hài hòa vi t nhiên. Nhng tri
thc và hiu bi   c ng dng vào các sinh hot xã hi, cng
ng và các hong khác c chc l hi hi, làm
nhà,
Và chính mi quan h mt thit và hài hòa vi t o ra cho
cm sâu nng vi t nhiên, nhng giá tr hóa tinh
thn ht sc phong phú và sáng to. Thiên nhiên tr thành mt 










 sng, 


ci.
 , 
 

































 ,




 , 





 .  , 













 





 , 

, 




, 













 .



, , các yu t t nhiên mt 


 i sng tâm linh  


, 



 .
1.2. Đặc điểm lịch sử, văn ho
́
a – x hi
1.2.1. Lịch sử phát triển
Theo    th   t Th   n thuc
huyn thi Lý Thái Tôc thành lp, thu
Siêu Lo      c ta làm 17 ph l  n,
Thy Mão thuc tng Mão, huyn Siêu Loi, ph Thu


13
1862, huyn Siêu Loi là huyn Thun Thành. Cách mng tháng Tám
ông, cp tng b bãi bn và Thy Mão trc thuc
huyn Thun Thành. T  1946 n nay  n và Thy Mão sáp
nhn [22, tr.8].
n nay, làng n có tt c 14 xóm: xóm N Gia
Hnh Phú),
(chia làm ba Ni, Ngo      
Thnh), xóm H (An Lãng), xóm Tng (Thái Lc), xóm H c Hu),

c), xóm C 
(Cm  trung tâm.
Nng s kin lch s tri vi quc gia
i Vi i vi xã Mão
y tin trình nhng s kin trên
là vua Lý Thái T, v u tiên cu nhà Lý và qui
Vit. Sau khi Lý Thái T lên ngôi, mùa xuân n châu
C Pháp, yt làm Cm
i s rut to ly b chính quy
dng, buc mt s dân   ng phi di b      
nguyên nhân thành l       n. Trong truyn
thuyt thành ln không h oán trách nhà Lý, trái li
 hào vn i rng Báng quê vua [18, tr.9].
1.2.2. Đời sống kinh tế
u làng xã khác trong vùng, kinh t n ch
yu là sn xut nông nghip làng mun nên ngay t 
t ít ru sinh ti dân Mn buc phi mua
hoc cy r rung ca các làng lân cn. Nhng rung này gi là rung ph
canh. Rut ít li ny tht, y


14
n ch
cc mt v 
Mc dù u kin t c thun lng làng xã
khác trong vùng n vi tinh tht và sc
lc cc phc hoàn cnh. Vi s ng cn cù h 
bin nhng mt cn ci thành nhng mt to nên mùa màng bi
thu. Theo s liu báo cáo ca  ng sn
ng lúa c t 3.945,5 tn, giá tr kinh t c t trng trt t 31

t ng [50, tr.3].
V , li ít ru  
sm phát trin nhiu ngh phó, ngh cá  n có t khá lâu
ng  v trí quan tru.
n là mu ao chum. ây
là u kin 



  phát trin ngh nuôi cá .  Kinh B
kia vn còn truyn tng câu ca dao:
Ch
Th t nung non nn ni
n rng: vào nh-1955 mt s i dân ch
c ngh cá t 

c vùng cng (nay là
Gia Lâm  Hà N truyn ngh cho dân làng. ng
là mt ngh i s công phu c v k thut và kinh nghim, t khi vt
bn khi nuôi cá l vào tháng 3, tháng 4
âm lch, khi có nhu h i làm ngh li mang dng c
(vt, tráng, giành gi) lên b ng vt cá ging. Khi vc cá bt,
h mang v t chiu dài 3  
n ch y có s ng dng
khoa hc k thu n phát trin thêm ngh nuôi cá trm mang li
hiu qu kinh t  cá là ngh mang li ngun li và thu nhp


15
 , 2011 















 39 g. n nay, ngh cá vc duy trì tuy nhiên
không phát trin m c kia [50, tr.3].
Cùng vi ngh nuôi cá ging hóa
nhiu ngành ngh , dch v kinh doanh khác nhi hiu qu kinh t
cao cho mnh, c th ng, làm màn khung, rèm ca, thu
mua ph liu, ch bi   n còn có mt
ngh   m 

, tuy không phát trin khp xã mà ch tp
trung phát trin  xóm Công. T, 

  xây mt ngôi
nh Png tht hay nh T  th Phàn Khoái t theo Tam
Quc Chí i cn xut thân t anh hàng tht nên
c tôn làm t ngh m ln).
Ngoài ra, còn có ngh làm bánh cun rt ni ting trong và





 duy trì 

n ngày nay.
Nh phát trin tng hp các ngành ngh i sng ca nhân dân
c nâng cao, giá tr kinh t  t ngành ngh,
dch v kinh doanh và các ngun thu khác c t 110 t ng
(ng giá tr kinh t c t sn phm xã ht
t 110% ch tiêu, bình quân t 14.500.000
ng [50, tr.4].
1.2.3. Đặc điểm dân cƣ
 n hin nay có 12.035 i (, chim 75 %
dân s trong xã [50, tr.1]. n là mt trong trong nhng làng có din
tích h , ng tp trung vi m cao.  Mão
n có 63 dòng h u là dân tc Kinh. Nét ni bt nhm dân
 n cng, gia tc, làng xã luôn gn kt vi nhau. Con
i (hin t  t trong mi quan h vi t tiên (quá kh) và con
n cht th gii này vi th gii bên kia.


16
Tri qua   t khi lp làng n th k XV-XVI, Mão
n  va bàn huyn Siêu Lo các
 chip nghiu là h Nguyn,
h Chu, h Phm. Tin h  Lê  x  Ngô t x 
sang, ri h Phan   Tô  Vm chí h Nguyn
Chí   Hu. Hin nay  63 dòng h 





 , dn mà n thân, hoy hc, mn
ci mà  li, góp h làm làp hp li, n
n mang theo nhiu ngành ngh và phong tc tp quán khác nhau, to
n mi sng.
n gia th k XV, do áp lc dân s o thành s quá ti,
dn yêu cu phân chia l n nhanh chóng
tách thành hai xã, mt xã vi Nguyn mi gi
c bit là
 ln nhau trong 13 xóm, cùng cày cy
trên mng, cùng th chung ba v thành hoàng làng và 
phong tc tp quán. Cho nên,  2 
 n 

ch là mt,  
hình nh cây to mt gc hai cành
1.2.4. Tổ chức làng xã
Buu thành lc gi là trang. Trang là làng  vùng
t th là b phn phát sinh ca các làng gc xut hin mun.
Dn dn t trang  m nhc thay bng t làng hay xã.
n trang nay ch c nhn trong thn ph hay mt vài câu
i  
Xã là t chc hành chính c   n   thuc
tng Mão (Tng Mão) - có 11 xã 

 ng tng.,
r  n là h tng ây là mt bng chng v s thành lp làng



17
mui xã là xóm (n có 14 xóm, tr các xóm Công, Ni,
Ti 10 xóm khác tp trung thành mt khu dân

   n có t ch        
làng, s n giáp là giáp ông, giáp 
Nam và giáp Bi là giáp mà g
Nht, Nh, Tam, T, Np hp theo h t.
   n s        
phân bit , 

 nên nhi
rng. Cho nên có mt t chc n  lng vì
vy là t chc gm nhi  cùng mt
làng xã, dòng h.
B máy qun lý cp xã  Mn  làng xã
khác  ng bng Bc Bu là tiên ch chn trong hàng bô lão, k
mc. Bô lão gm tt c các c già trong làng t 50 tui tr lên, cao tui nht
là c ng. K mc gm các hng có hc v  nhân, có phm
hàm, có chc. B phng trc ca k mc là lý d,
n, qun xã.
Ngoài các hng chc sc k n còn có mt hng nc
coi trng là t ch    (là nh i có kin thc và kinh
nghim trong hong tâm linh ca làng). H i thay mt dân
trc tip giao thip vi thn linh.
      

thàn

   







 hành chính       Khu
(Thôn) - 







 , 




14 .


18
1.2.5 Truyê
̀
n thô
́

ng giáo dục và khoa cử




    Do h
tài l , tuy
















 

 





.
   


 
 ,



 
 [22, tr.15].

 



 
           
trong làng xã.            
 NNgô Hu



19


 

, 



            



.



  


              



a








 quan tâm  lo.
 
 
Thành nói riêng  















 , 




 . , 100% , , 


 ; 70%  



 ; 55% 









 ( 12,5%); 75% 










 [50, tr.4]. Theo 


20
815
  4 .






 , 



















, 



 ,
. 

m 2006 2011, 917
 , (: 417, : 440), riêng
2011  234   
 








 2  (trong s9  )
10  25 



 , 1/3 



m 








 h. 








 , 



 100 , 21


,   d. [50, tr.4].










 , 






 , trong 5 



















, 

,  ,  
850 





 5.000 



 ,  .






























, 

,  p.



ban nhân dân xã. Ông - 
 : 
có trên 

               
không 
.
         luôn    



21










 
          

   




 

 
  

1.2.6 Phong tu
̣
c tâ
̣
p qua
́
n

 . 




  :




















nh,  , 
.

n

 
  . 


Tài liệu liên quan

Tài liệu bạn tìm kiếm đã sẵn sàng tải về

Tải bản đầy đủ ngay
×