Hệ quản trị thư viện tích hợp mã nguồn mở KOHA, cơ hội lý tưởng cho các thư viện Việt Nam

HỆ QUẢN TRỊ THƯ VIỆN TÍCH HỢP MÃ NGUỒN MỞ KOHA,
CƠ HỘI LÝ TƯỞNG CHO CÁC THƯ VIỆN VIỆT NAM
Lê Bá Lâm
23

I. GIỚI THIỆU
Koha là Hệ quản trị thư viện tích hợp –
Integrated Library System (ILS) mã nguồn mở đầu
tiên trên thế giới, phát triển ban đầu tại New
Zealand bởi Katipo Communications Ltd và được
triển khai vào tháng Giêng năm 2000 cho thư viện
Horowhenua Trust. Koha hiện nay được phát triển bởi cộng đồng những người làm
công nghệ thông tin và thư viện trên toàn thế giới, vì vậy các tính năng của Koha
liên tục hoàn thiện và phát triển mở rộng để đáp ứng nhu cầu của người dùng.
Koha có đầy đủ tính năng của một ILS hiện đại, phù hợp với mọi loại hình thư viện
như thư viện trường học, thư viện công cộng, thư viện các viện nghiên cứu, và
được quản trị bởi hệ quản trị cơ sở dữ liệu MySQL nên về mặt lưu trữ và xử lý dữ
liệu không thua kém bất kỳ một hệ quản trị cơ sở dữ liệu nào khác như MSSQL,
Oracle hay Postgres. Koha sử dụng kiểu thiết kế cơ sở dữ liệu kép, nghĩa là dùng
công nghệ thiết kế của hai kiểu cơ sở dữ liệu tiêu chuNn (Kiu văn bn và kiu cơ
s d liu quan h RDBMS - Relational Database Management System). c tính
thit k này bo m rng Koha sn sàng thích ng vi s lưng ln các truy cp
ca bt kỳ thư vin nào và không có vn  gì v lưu tr i vi nhng thư vin có
s lưng tài liu ln cũng như nhiu loi hình tài liu khác nhau.
V mt nghip v, Koha ưc xây dng da trên các chuNn chung ca h
thng thư vin th gii và s dng giao din web nên m bo kh năng tương tác,
tương thích gia Koha và các h thng khác mt cách d dàng. Koha bao gm các
phân h OPAC, Lưu thông, Biên mc, B sung, n phNm nh kỳ, Bn c, Thit
lp h thng, các mi quan h chi nhánh và c bit chc năng thng kê, báo cáo
ht sc mm do, tùy bin d dàng ã ưa Koha tr thành H qun tr thư vin tích
hp mã m ni ting, ưc nhiu thư vin ln nh trên th gii s dng.

23 Trưng phòng Máy tính và Mng, Trung tâm Thông tin – Thư vin, HQGHN
Koha t ng hóa hoàn toàn các chc năng và quy trình nghip v trong thư
vin. Các chc năng nghip v ưc kim soát bng nhng quy trình cht ch, to
nên mt h thng tích hp logic các chc năng thng nht. Koha giúp gim thiu
các công vic trùng lp, tái s dng các kt qu ca các b phn có liên quan. Vi
kh năng áp ng các chuNn v thư vin và công ngh thông tin trong x lý và lưu
tr d liu. Koha là công c hiu qu  xây dng các cơ s d liu thư mc, d
liu s, kim soát cht lưng các biu ghi thư mc theo chuNn MARC21, h tr
xut - nhp d liu 2 chiu vi bt kỳ h thng thư vin in t nào. Vì s dng
công ngh web, Koha giúp các thư vin d dàng ưa kho tài liu ca mình lên
mng. Koha có cơ ch kim soát i vi các Nn phNm in t, giúp bn c có th
khai thác thư vin mi lúc, mi nơi.
II. PHÂ TÍCH HỆ THỐG KOHA
Mô hình đơn giản hệ thống KOHA ILS

II.1 Kiến trúc hệ
thống
 Koha da trên kin
trúc ch khách (server-
client), máy ch chy
trên nn tng ca nhiu
h iu hành khác
nhau như Linux,
Windows, Unix, Mac,
máy trm ch òi hi
mt trình duyt web
thông thưng như IE,
Firefox, Google

Chrome,
 Koha có th chy trên
bt kỳ giao thc mng
thông tin nào
 Koha s dng băng
thông thp  truyn
ti thông tin



Mô hình chi tiết hệ thống KOHA ILS


II.2 Yêu cầu kỹ thuật
 Koha ngun:
 Apache web server:
 H qun tr CSDL MySQL:
 N gôn ng lp trình Perl modules 5.8:
 H iu hành Linux, Windows, Unix, Mac
II.3 Yêu cầu kỹ năng vận hành hệ thống
 Vì giao din OPAC ca Koha ưc thit k thân thin nên ngưi s dng và
nhân viên thư vin ch cn có nhng k năng s dng máy tính thông thưng là
có th s dng h thng hiu qu.
 i vi các phân h nghip v, Koha yêu cu mt s hiu bit nht nh v
công tác thư vin.
 Qun tr h thng cn hiu mt chút v các h iu hành, h qun tr CSDL 
có th bo trì và sao lưu d liu.
II.4 Các tính năng chính
 y  tính năng ca mt H qun tr thư vin tích hp (ILS) gm OPAC, B
sung, Biên mc, ÂPK, Bn c, Lưu Thông, Thng kê báo cáo, Qun tr.

 Giao din Web nên có th tích hp vi website, cng thông tin.
 Kh mu nghip v thư vin chuNn MARC21, UN IMARC.
 a ngôn ng. (Phiên bn 3.0.6 ã ưc dch ra trên 40 ngôn ng khác nhau.
Bn ting Vit dùng cho Koha 2.2.9 và Koha 3.0.x ã ưc tác gi dch
hoàn chnh).
 Không gii hn ngưi s dng.
 Có giao thc ti bn ghi t ng Z39.50.
 Tùy bin giao din OPAC.
 t mưn và gia hn trc tuyn.
 H qun tr cơ s d liu MYSQL.
 Xut nhp bn ghi theo nh dng chuNn ISO2709

Tích hp ngun cp d liu RSS.

Gi e-mail cho c gi quá hn và các thông báo ính kèm.

Tra cu mc lc trc tuyn OPAC Web da trên h thng

Tìm kim ơn gin, rõ ràng cho tt c các giao din ngưi dùng.
III. MỘT SỐ ĐIỂM ỔI BẬT CỦA KOHA SO VỚI PHẦ MỀM KHÁC
III.1 Dễ dàng thiết kế, thay đổi giao diện OPAC
Tính năng thit k, cu hình h thng phn OPAC ch vi các la chn ON ,
OFF và các vùng trên, dưi, trái, phi, gia  sn rt tin li và d dàng cho ngưi
qun tr phn mm, thay i banner, logo và ưa nhng thông tin mình mun như
gii thiu sách mi, các liên kt quan trng, lch làm vic cũng như nhng tin bài
và các thông báo, hưng dn s dng thư vin.
(1) Giao diện ngoài cùng của OPAC
III.2 Lọc những thông tin chính từ kết quả tìm (Giống World Cat)
(2) Kết quả tìm kiếm trên OPAC
Kt qu tìm ưc trên OPAC bn c có th sp xp li kt qu theo

nhiu tiêu chí khác nhau. Các kt qu tìm ưc ưc lc ra theo các
thông tin như tính sn sàng phc v ca tài liu, thư vin, tùng thư, tác
gi, a lý, ch , trình bày sang menu bên trái rt thun tin cho bn
c (Tính năng ging mc lc ni ting World Cat)
III.3 Các tính năng tương tác trực tuyến với bạn đọc
T OPAC nu bn c có tài khon và ưc phép ăng nhp thì bn
c có th “tham gia biên mc”, làm phong phú thêm cho các bn ghi.
ó là các tính năng thêm t khóa bn c (tags), bình lun (comments),
xây dng các giá sách o (lists), các  xut mua tài liu thư vin không
có, nhn các tin nhn, nhc nh, thông báo t thư vin, xem lch s mưn
tr, tài liu quá hn, tài khon và các tài liu t ch,
(3 ) Giao diện khi bạn đọc đăng nhập OPAC – Phần đỏ là tài liệu
quá hạn
III.4 Các thông báo chi tiết cho thủ thư khi lưu thông tài liệu và hệ
thống liên thư viện hoàn hảo
Ti giao din lưu thông, tt c các thao tác ch thc hin trên
mt màn hình cho phép th thư làm vic vi tt c các tình hung có th
xy ra. H thng thông báo y  và các thông tin chi tit liên quan n
bn c ưc trình bày rõ ràng và d hiu. Các sai sót trong lưu thông
ưc x lý mm do và khoa hc ch trong 1 click chut (Ví d mt tài
liu ang ghi mưn cho bn c A nhưng tài liu li vn còn trong kho,
thì khi bn c B ly ra ghi mưn, chương trình s xut hin thông báo c
th. N u th thư ng ý cho mưn thì chương trình lp tc thc hin 2
thao thác ghi tr cho A và ghi mưn cho B). Các x lý mưn liên thư
vin, gii quyt các tài liu t ch theo th t ngưi t và thi gian t
cũng là mt im mnh ca Koha.
(4) Các thông báo quá hạn ngạch và sai sót trong lưu thông
III.5 Hệ thống báo cáo đầy đủ, chi tiết và mềm dẻo
Vic lp các báo cáo, thng kê bn c, tài liu hay dùng, tài liu
quá hn, là rt cn thit i vi các thư vin. H thng báo cáo, thng

kê chi tit ti tt c các modul và hơn ht là to lp các báo cáo d dàng,
không cn ti s can thip ca cán b qun tr phn mm hoc nhà cung
cp là mt im mnh ca Koha.

(5) Giao diện và kết quả các thống kê báo cáo
IV. THUẬ LỢI VÀ KHÓ KHĂ KHI ÁP DỤG KOHA
Sau khi nghiên cu và tìm hiu H qun tr thư vin Koha ILS, chúng tôi
nhn thy rng ây là mt phn mm mã ngun m rt hu ích, có th áp dng cho
tt c các thư vin trưng hc, thư vin công cng, phòng tư liu, các cơ quan lưu
tr, trong h thng thư vin Vit N am. Koha cn sm ưc ưa vào ging dy,
cài t và khai thác nht là nhng cơ quan thư vin, phòng tư liu có khó khăn v
tài chính. N hng tính năng ni bt ca Koha cn ưc gii thiu và qung bá cho
ging viên, sinh viên, hc viên, cán b thư vin nhm sm ng dng và khai thác
mt cách hiu qu. Tuy nhiên  trin khai và ng dng phn mm này cn xem
xét các mt sau:
• Thun li khi áp dng Koha
•
Tit kim ưc chi phí trong vic tr phí phn mm mua bn quyn.
•
D dàng tùy bin cho tt c các phân h.
•
Thun li trong vic qun lý các chc năng ca các phân h.
•
Bn c có th s dng cùng chung mt cơ s d liu thng nht
•
To uy tín cho thư vin phát trin xa hơn và có ng cp hơn.
•
Xác thc ngun thông tin rõ ràng.
•
Các chuNn thư vin quc t

•
D trao i thông tin vi các ơn v bn và tích hp lên website.
•
Giao din tra cu d s dng nên thu hút c gi hơn.
• Khó khăn khi áp dng Koha
•
Công tác qun lý và bo trì h thng. (Ti Vit N am chưa có công ty nào
chính thc h tr Koha)
•
Hoàn toàn mi i vi thư vin khi áp dng và trin khai.
•
Khó khai thác ht ngay ưc tt c các tính năng ca Koha.
•
Phi tn nhiu thi gian  nghiên cu cũng như ng dng.
•
Chưa có tài liu hưng dn s dng hoàn chnh.
•
Chưa có bn ting Vit chính thc.
V. KIẾ GHN
H qun tr thư vin tích hp mã ngun m Koha ILS là mt phn mm thư
vin hin i, y  tính năng, áp dng các chuNn quc t, có nhiu tính năng ni
tri, tin ích trong h thng thư vin tích hp và luôn luôn hưng ti s hoàn thin
là gii pháp thư vin in t hoàn ho cho tt c các thư vin và là cơ hi ln cho
các thư vin trong h thng thư vin Vit N am. Tuy nhiên,  ng dng phn mm
Koha có hiu qu cn có s quyt tâm rt ln ca nhiu cp, nhiu ban ngành. u
tiên là t các cơ s giáo dc, các ơn v ào to có ngành khoa hc Thông tin –
Thư vin, cn sm ưa môn hc H qun tr thư vin tích hp mã ngun m vào
chương trình ging dy cho sinh viên, k n là các cơ quan ch qun v lĩnh vc
thư vin như V thư vin, Thư vin quc gia và các cơ quan thông tin – thư vin
trưc ây ã có nhiu óng góp ưa ISIS vào Vit N am như Cc Thông tin khoa

hc và Công ngh. Các cơ quan này cn lp nhng d án nghiên cu, Vit hóa
cũng như trin khai ưa vào thc tin  Koha ngày càng ln mnh cũng như ph
bin ti các thư vin Vit N am.
TÀI LIỆU THAM KHẢO













 Hệ thống thư viện tích hợp Koha – Một giải pháp cho Trung tâm học liệu /
Ths. guyễn Văn Bạc Trung tâm học liệu Đại học Cần Thơ.