xây dựng mô hình ứng dụng thương mại di dộng mua vé máy bay

! f)Ạ I HỌ C Q U Ổ C ( ；IA H Ả
_
KHOA CÔNG NGHỆ
NGUYỄN THỊ VÂN
XÂY DỰNG MÔ HỈNH ỨNG DỤNG THƯƠNG M Ạ丨 DI ĐỘNG
! MUA VÉ MÁY BAY
丨 CHUYÊN NGHẢNH: CÒNG NGHỆ THÔNG TIN
MĂ SỐ:
LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC
NGƯỜI HƯỚNG DẨN ĐTKH:
PGS NGUYỄN QUỐC TOẢN
r ——



-


ĐA丨 tư r auC'C.
ĩf?UNGTAMTiir；-：；
A "i ‘ * T . [
ỉ rt ỉlj ViT ' ； i
HÀ NỘI 2001
MỤC LỤC
/
A 'i
;
CHU ƠNG I THUƠNG MẠI ĐIỆN T Ử
I KHÁI NIÊM THƯƠNG MAI ĐIỆN TỬ 6
1. Giới thiêu vể .「hương mai Điện lử 6
2. Đinh nghĩa T hương mại Điện tử

6
3. Mô hình thương mại điện lử : 9
4. Những lợi thế và khó khăn trong việc triển khai TM Đ T 12
II HOAT ĐỘNG CỦA THƯƠNG MAI ĐIÊN TỬ 13
1. Crt sở ha tầng phục vụ cho hoạt động cùa TMĐT 13
2. Các hình thức hoạt đông thương mại điện tử 16
III
VẢN
ĐỂ BẢO MÂT TRONG THƯƠNG MAI ĐIÊN TỬ 18
1. Kỹ thuật mât mã và mã hoá 1R
2. A ll toàn và bảo mật cho giao dịcíi thương mại điện ti'r 23
3. Chữ ký điên tử : 25
4. Hạ tầng khoá và sự xác thự c
28
CHUƠNG II. THUƠNG MẠI ĐIỆN TỦ DI ĐỘNG
33
I GIỚI THIÊU VỀ GIAO THỨC WAR 33
1. Hoàn cảnh ra dời 33
2. Giao thức ung dung không dây W AP 34
3. Han chê cùa WAP 39
4. Hoạt động của Wl (Wireless Internet) 41
II VẦN ĐỂ BẢO MÂT TRONG MÔI TRƯỜNG WAP 42
1. Mô hinh giao tiếp vô tuyến 42
2. Han chê với WAP 1.彳 43
3. WAP Identily Module (WIM) 44
4. WMLScript Crypto API Library 44
III ĐỊNH NGHÍ八 THƯƠNG MẠI DI ĐÔNG 45
1. Khái niệm Mobile commerce 45
2. Cơ sở để phát triển thương mại di đông 45
3. Các công nghệ hỗ trơ cho thương mại di động 46

IV CÁC NHÂN TỐ QUYỂ Ỉ ĐỊNH sư THÀNH CÔNG CỦA TMDĐ. . 51
1 Onyền sở hữu khách h à n g 52
?
Cá nhân lio á 52
3. Khả năng định v ị 53
4. Tồn tại ỏ khắp mọi n ơ i 53
5. Đúng lú c 53
G Thuận tiện 54
CHUƠNG III NGHIÊN c ứ u XÂY DỤNG ÚNG DỤNG TMDĐ - MUA
VÉ MẢY BAY 55
I. THƯC TRANG I IÊ THỐNG WAP CỦA VINAPHONE

55
1. Giới thiệu mang thông tin di động Vinaphone
55
2. Hê thông WAP của Vinaphone 56
3. Dịch vu cung cấp thồ rì g tin 58
II. PHẦN TÍCH BÀ! TOÁN 59
1. Phát biểu hài to á n 59
2. Phân tích yêu cầu hệ thống 59
3. Mô hình tliưc thể liên k ế t 61
4. Phân tích các thành phần chức năng cùa hệ thông

61
III ĨHIỂT KỂ HỆ THỐNG 62
1. Mô hình hoạt động của hệ thố n g 62
7.
Thiết kế module kiểm ha Ihẻ tín d ụ n g 65
3. Thiết kê các bước thực hiện giao dịch rrrna v é 68
IV. GIẢI PHÁP xâ y Dư n g h ê t h ố n g 71

1. Lựa chọn giải pháp công n g h ệ 71
2 Xây dưng mô hình kết n ố i 76
3 Xây dựng giao diện cho hệ Uiống
79
PHU LỤC
丨
82
PI ỈU LỤC II 83
3
/ ni nìỏ^Ẩỉỉ
I loup suol lie h su \()ĩ\'\ lìpirời. sư lưu Ihnnji Ur (lo cù；ì l)；uip UiYÁ vn Ị ne (lộ lim
lỉinni» luòí! hiòiì In nhAn lò (|uycl ílịiìlì Mĩ plì;“ Ilk 'll rua súc s;\n xiiAf, vn lir cl(V (|UV(VÍ
(linh (；ì i plìưíÍMJ! llìirc S；UÌ xiiAl Ví、lììỉil) tlìái Xíl hòi "ói chunị».
V(Vị sư !；| (lời
{：\\\\
Inlcincl lìíiy CÒI) chrơc goi In lììíHig ỈOÌÌIÌ CÀU. lììọi ÌÌKÍV lính cá
tilìAiì (iĩ k lì；ip moi Míti (lôn Ih r pi ới (lều có Ihô p i；Kì liẽ|) với nliỉiỉi. (ruyền pũi cho lìhíui
C；ÍC' ỉhỏn<! (liçp ((、lììnil), Ví、 CÍ\C (lữ lieu Ih n ộ r liîHiji (nun ưng dụng khác nhnu.
Ifitci Iì('l vứi l(Vi mui ïK'fi liên líìế gi ơi fạ<!
\i\
bư(tc phnl Iriến ĩìiơi ciia ngỉHili I III yen
chnyếiì ( i\ Ihế gi ới "ììiộl mang. ìììôl (lich vu" Sỉuip tlìế piới "inỏl niỉMig. nliicu
(iicỉì vu"
YÌ\
(là 11 (V ilìiHìlì côíig cụ quan Họng lìhíìl CIUI llm ơng mai diện lử.
lM f)T (lưọc lìicu In (Ị lia hin li ill ực hiên Hìỏl sô hny loíHì hô C ；ÌC côỉie (|(ÌỈH1 giíHì
(ỉiclì (hiKtng mai (ỊIIỈ1 niang Internet Cùng V(VÌ Inicrncl. ỉlm ơng mai diên lư (1；tnp là
m ột trno Itru
ờ
CỈK* mĩơc phát triển, làm (hay (loi pliirơng (lìức kin h (lcìnnlì truyền

tlìốỉii!. Iliìg (lung kinh cldíniti cua nổ có lAÌ lìh icii c<1p (lộ, lír việc "IIV ỉihùp các ỉiiUìg
Web (lê lìm kiem llìỏng lin, Iran (!ổi tluĩ (ill (liên lù (lếìì viêc ký kế( hợp (lổng. piíU)
hnnp và (l)aiìlì
丨
( 、,m (|!in m;
川
g.
Thương niỉii (IìCmì (ú clíHìg phấl triển lìlìỉìiìlì Irôiì hìnli (liÇn ỈOÍU1 cíỉu. 1 uy nlìic^it
lìicìi na\' (tirơc ii|) (iunp clui yếu
\ì\ ờ
các lì ƯỚC cônp lìg lìicp phnl Iricn (lic n g M ỹ
CỈÚC1ÌÌ klì(ì
；
iiìj
：
1/2 (n iiịỉ (loniilì số (liư diìp IÌUŨ (ticn dr the jỉi(Vi) \.à (Innc là m ỏi (ỊIIỈ1IÌ
him lAl l(v" (loi
\v \
các mrớc (lang plìỉil Irien Ironp (ló có Viêl Naiìì. Nuớc (Ỉ1 (Inng
hước nhfrnp
huới
ỉli (IÀU lien (lên dườiìg licp cAn I MF) I pổiì)
Wi\
bước: cliuÃn hi
clinp nhAti
[\\}Ị
1 (luiìp. I lìn li (lộ plìấl tricn cũn
c ơ sờ
ha (íìììp ( ’N ĨT , cun lie lỉiốnp
Ihaiìli (OỈÍIÌ (lien (ư và mỏi In rờn g pháp lý CÒI1 IhAp lí*、Iihftng ino cân cho su Ịihííl (riCti

Ứ!ìg (lunii TM ỈXỈ lai Vièl Nrìììi.
ìh ĩớ c
sniìg liu' ky llìii 2 1. cùng vứi ỉnlcr rìd . lìệ Ihỏng (hnng tin vô ỉu yen <1;u)p
bìinp no V(ífi lôV (lò rlìốnp ììiạl mở ra mội XII huơng plìất Iricn cấc clịch vu gin ỉnnp
giá (I j (ren lììíHìịi (li (lông. Nrun 1977. (liổìì (tàn W A I，（in rn (lời với mục (iru (lư；ì rn
1 1 1 ÒÍ piíK) llìiíc* vô III yen cl
川
An cl ill) g cho CÎU
：
Ihict hi klìỏnp (I Ay iro n p (lich vu lin yc n
so lien. f)cn nay. (lien (làn (1ii CÓ lutn I 80 thnnli vicn hên loàn thẻ g iới d ill yêu là
nhữne
\\U\\
K；in
\U'Î\\
Ihicl hi míHip. thief bi drill cuòi
\i\
kh;n I line liKHig ììiiììì piữ
Ỉlỉị ln rờiìịỉ
丨
liiòl hi (ĩim ỉny \*ới (lên 100 l! icu khỉích lìànp
M；UÌỊ! Vinnplì()iì(' In lììỏl lionp hni lììanp llìỏiip tin (li (lỏnp lớ" nhAl lai Vic( N;mi
vỡi \ imp Ịiliù sóìip l(Vn lìlìAÌ (61/61 lính thành), số hrợnp Ihm '
\y<\()
vn Inc (íA lAng
liU ííng lớn ĩìlìììl. ( ，ơ
s ờ
Iuì líliìg mang cỏ Ihc nồi (liì (hu clcn (lỏ chín ìììiiổị Sỉin snn^i (l
；
ì|ì

tíiìp rlio Cík' lí lì g (lung llm ơnp mại (li ctộnp (T M I)O ) với sự (lịch rlu iy c n lir iho hệ 2(ỉ
sniìí' u I I IìCmì l;ti. m " "ịĩ Vinnplionc (in lìỏ ỉiít Ị>i
；
K> fl"k ' w A P c ho phcp ỉlìiir I>
；
I() tm y
c :)|
、
l" k 、m rl lír m«*í\ cliOiĩ Ihoni (li (lônp
ỊIÙ\
nhỉìn Ihư (liẹn tư V;
、
X('!ìì C；H Ihonji ỉii)
\v

giíi ( ；!. (lư h；H) tlìời lirl. Ihonfi lin (hị InrờiìỊi clìthỉịỉ khoỉỉiì luy nhiên Cik' (li( lì vu nôn
lifn (him ill lie su 11 川 luit người (lùng. T Ik、o (lííiih giá VC (ình cliíìl, lìiỏi hường |ìlìíí(
hicn (lich vu lhf clìí có CÍÍC dịch vụ í'M Ỉ)f) mới (lem lại súc
、
sóng, làiìì cơ sớ cho sư
phá! Irièn cùn WV\|'
Dể (;ìi “ Xiìv (lưng mỏ lììnli ứng (lung rMDf): mua vé máv bay'' rn (1òi Iroíip hối
c;ìt)lì hên V(VÌ mue lien lìm lìiẽu cấc kiến Ihiỉc
c a
híin vé I M f) r. T M D O , khn nAnp
lficìì khai ứnp (luiìíi T M I> ỉ) tỉù Viêt Iiiutì và Vinaph(ìĩie snu (lổ nghicn Ciiu lìiti hiốu
(ỉr xAy (lơììg mộ! mỏ lììiìlì ứng (lung "Uĩơng mai (li động cu Ihế.
\)c
lài dưoc chiiì ihành
\rt\

clìirang gồm những ĩìội clung sau:
( Im ơng I iík' giá lìm hicu cấc khái niệm, kien llìức cơ híiĩì về llìiĩơ n g
\m \\
diện lử.
mỏ lììììh hoa! (lỏnp \'ì\ (lỉìC biệt là vAìì (le Wt\o lììâl Imng TM Ỉ) r pồiìì：
Dinh Iiplnn. các klìái niêm . hoại (lộnp CÍIa T M f)T \ nhrriìg lợi the và khó
khan tronj! vice tlicn klini úng (limp ỉ M Ỉ)T
- I Ioíịi (lộnp cùn ỉ M Ỉ)T: cơ sở lia tỉing. Cìk' hình (lìức hoại dong của T M f)T
Víln (lổ bào I1ÌỘI Irong TM Đ T là lliiHih plìiiìì quan trọng lìíiAl Imiìg : kỹ lỉuiẠ!
imìl nul \ íì míi hoií. nu loàn và bảo lìiíìl clì(ì giỉìo (lich ctiện lừ, chn ký (lien lử.
Im iring
ịurÁ vì\
sir Xỉíc llìực
( Ihkíiìc II l ác, piíi (ill) liici! các kicn llìức cơ bân VC ììiỏi ! rường (li (loìip VÍ、1
ỈM !)ỉ)gỏm :
• Oi ao Ihức líng (lụng không (lAv WAP: hoàn cánlì ra dời, (lịnh ngỉìin cấc lớp
í rong giíHì ỉ lì ức \V A I). han CÍÌC CÙ；I nó
\;ì\
ịìlìAiì tích hoai (lộng cun lỉìtcm cl
khỏnp (líìv.
- VAiì (lề lìĩio lìiẠI (rong m ỏi ỉruítng W AP: khá nruìg. mức (tộ bào nuìl. lìhirnp
han clic Ironp plìicíì ban WAP 1.1 vn nhữnp (hành phíiiì (luơc Cĩìi lien. nAììp
r>
nip Irong pliicn hiiti W A I7 1.2 nlì;、m ịỉiái (Ịiiycl ììlìỉrng vAn dc C(>!1 IỔI1 (Innp
\v
h;i(ì lììAl chưii (hrơc tlurc hiện IiikVc* (ló.
DỊnlì nglììiK Ci y
s ờ
|iliî\( (I iổỉì và CỈÍC' CÔMJI
n ịiU ù

hồ Irơ ỉ M ỉ)l).
(ÏU. Iilìỉìn lò í|HV0l (tịnlì sư (hỉuilt cnnp. cnn 'I MDJ): lĩì Cíír l(fi ílirtn nin CIK'
ứnp (lụng Ironp mỏi trường di (lỏng mà ỉ M f) I khònp cố (lirợc như Cĩí nliAn
lì(ìá. c|nvcn S('r lìữu klìíkh hàng, khả nílnp (ìiììlì vị, lổn UÛ moi "ơi
( Imơiìg III Tác ỉìũhirn cứu xíìv (ỈUÌÌỊ2 IÌÌOÍ ứng (lung 1 M !)f) cụ Ihc lii Itìiiĩi vé
m;í\ ŨOĨÌÌ
：
\\\'M
phííl lii Irnnp ho ỉhniìiì WA1> ( M I ；I IÎKIIÎJ! V i" :ip lì(
、
iic:
]})n
lìình koi
nói. VVnp ,
hỗ liự
\\M\y
(!ÀII CIIỎÌ

- Phĩìn lích hni loán: plìíìl biểu bài toán, plìcìn tích yêu Cíiu hệ (hống, Xcìy (lựng
mổ lììĩìlì Ihực thố liên kết và
cúc
(IiỉhịIì plìÀn chức riclnp
CÌVA
lìộ llìống.
ỉ lìièi kế hề llìó u a
：
mỏ liìiìh hoai (lỏng củỉì hệ llìông, thicl kế míKỈulc kiếm
lfn (hê IÍIÌ (lunp vn CÎIC
huớc
llìirc h icii piao (lịch nitiỉỉ

\c
(ii;’ũ plìiíp \Ay (lưng họ llìố iìí
! ：
lu " chon các pi;ii Ịìlìííp VC còng neho. xíìy
(lưn^ nìò lììnlì krl nối và xíiy (lựiìg g i；Kì diện clì(ì họ (lìốiìf!.
! loììịỉ khuỏn khổ niộl luAn van tliạc sì
kh ow
hoc. vơi llìờ i pian có lum (nc piả chí
(linip lai (V clìồ lim hiển ly llniyeL cỏng nghê. XIIAt phát tù 1ÌÌỎI hài loan llìưc lố clc
plìAn líc.lì. (Iiiốl
k c
vn x;1y (lưíìg mỏ lììnli CỈÌO họ (hỏng hán vó mny hny ĩìià clm;i h ỉ ：u
líiv \
；
I<> li iổn khai ilìuv sụ. Ị uy nlìiciì liifln Vil lì cung (la (líiỉ (hrợc những (hnnlì cỏnti
\)\vM
<linli hong vice (tin hiển, nglìiêiì CIÍU và (lụng cồng nplìệ vơi mot lỉìih virc
hoàn loĩin mói mé Iniìì cơ sơ cho việc liiõn klini liếp (heo xAy (ỉựng một únp (lung
(liơc l('
S\\\\ ciiỉìị! ỉ ôi xin gùi lời càiiì ơn clcn l;ìl Cíi các Ihiìy cỏ Irong KlìOỉt (/ỏng nglìê
Ilionjj. till (in Uìo (liều kiêĩì (l^v (lồ cluing loi (roup SUỐI klìOíì học. Tồi xin c!)An Ihànlì
cnni (m ịỉin (lìììlì. ỉ-)è hi
川
và CÍÌC (lổng nglìicỊì (líi (lổng viên lỏi (long nlìưnp lúc khó
khíìn Snn cỉinp C11 1 xin cám (m Thàv giíío Nguyền Quốc To ả " (tà giúp dỡ cni hoàn
llìànli (ỐI liiiìn v；ìn nnv
Ilủ nòi, ilìỉhìỊi II ỉĩ(hỉì 2(H)I
CIIU ƠNG I THUƠNG MẠI ĐIỆN TỦ
I. KHÁI NIỆM THƯƠNG MẠI ĐIỆN TỬ
1. Giỏi thiệu về Thương mại Điện tử

I ỉiện Iiiiy (lôi khi Cík' cldíinli nghiệp ÍỚIÌ (lii sứ (lụng T M U r (ÎC "lự c liiên CJÍC
p i
；
H> íliclì buôn hí in với nhí
川
. Dỏi với nhicu n g ư ờ i
，
T M f)T c 6 ngliìn là lììiin vn hỉin
s ；in plììHìi (Ị1IỈÌ Internet, ỉ uy nlìiciì ngoài IỈI khái nicm I 、à v còn biìí> liàm nlìicu klìíỉ!
ạ in li khíic. f)Àu (ÌCÍÌ là: IM D I' gồm cấc giao lác mua ch chuyển klìcìiui {lìông (|IUÌ
mang máy líiìli. sau đổ là việc mua, bấn các loại hàng lìoấ mới nhu (hỏng lin (lien
lũ. lìì C(t hòi giúp cho cnc còng ly Hm kiêm nlìững l(Tfi cliểiìi cúíi 'ĩM f vr lì(Vfì In ( lú
I litre lìiciì nhíìỉip viêc tlm ơ ĩig mại (liỏng thiiờng lliồng <|ua mạng (liçn ! lí.
Vice huỏìi hán íhổng tin sô khổng phái là mộ( vAìì (lề m ới. !ìó (!ĩỉ xuấl Iticìì
hơn niỏl thdp ký vn liếp lục gia lãng khi m ấy lính cá lìliAn Irỡ Ihnnh llìir l hi llìưíínp
lììíìi c ỈÌUÍÌI) cho ỉìlìicu (loniìh nghiệp. Nhnnp pì Uì()
ĩi\
su Ihay dổi (lanj» ké (loi V(VÌ
ilìirítnp mai (.ló In su hỗ h ơ lnrc tiếp (lược、hình liià n li piữiì việc sử (lung llìỏng (in sn.
cònp viec (lìiKtnp mai dược lììóv tính ỈÌOÍÍ và Inícmet. t)ó chíỉìl} là yOu lố cho su
phất tricn cún "m ơ "g lììíìi diên í ử.
2. Định nghĩa Thương mại Điện tử
2.1. ỉ)itìlì tìựlìiít ÍÌÌỈỈƠỈĨỊI w ai
H ìU ơng in a i: " V ic c lí no (lr>i \y<\w vn mun liTuip ỈIOÍÍ Ir ciì ìììột p liạ n ì vi rộn g hao gnitì
vàn c I
川
yổn
丨
ÌI turi ik\v (leiì "ơ i klìác
,，

ỉ liương IÌ1ỈÙ khá (lơn gian c!ó là khi lìàng hon. (liclì vu tlìirờnp (1ược trno (lổi
vứi liền. Khi num Iiìột vài llní ơ chợ hay lììUiì xe lìơi lìoac Inm lluiô cho mổl nlià lìiííy
nì\o
(ló ỉ ức In
hi\ị\
(Uiììg (liĩitìì clir vào thương mai V(íi Cfk* III cách klìííc nlìiUi. f)n là:
- Người lììiia - Người m iiỏn dổi lìànp hoá hav (liclì VII
\ỉiy
liồn
- Người hmi - Người có hnng
hoÁ
lin y (lịch vụ (lể dổi
- Người san xuấl - Người tao ra san pham Ví、clịciì vụ (le lì；\n cho
người mua. Người Síiti xnAÌ thường cũng là người bon. Ngirời sản
xuAt
h{\n
snn phíỉin trực liếp dốn ngiíời (iêu Ihụ lììiy cho lìguời híìii
huỏn hcnlc bán lẻ.
( ÎÏC tlù in li plìần cùỉi lio ạ l (lộng (liiro ii}ỉ Iiiạ i íỉổin :
- Sá!ì |)lìÁni hay (liclì vu hiín lit
- Nơi hí H) (licli VII lioâc sải) phÁni. C'ó (he In nlin kho liínìc cun
hnnjz, viín |)lìòng% kế( hợp Clin mộl quang CÍÌO v?ì (lanh mục lùìíip
Ikkí (catalog) cùng vói số (liCn (lìoại hay inộl hòm llm.
- TiCp (hi rách 111 ức llui luil moi nguời (lên nơi hán
- I^ìirơng (hức tiếp nlìân và giỉii (Ịiiyết yêu CÀU
- Thu tuc nluìn !iền có lliế
ịì\
liền măt, sec liny (lie tín (lung. Cnc
giíio (lịclì hnỏn hnn íliường sử (lưiìg yêu Cĩii! lino (lổi. Mọt vài SỈH1
phÁiìì lioạc (lịch vụ thuờng (ÍIIƠC plìAn phối lien lue V?1 sau (ló

thnnh (oán ỉhen (lAy chuyciì
- 1 lè Ihốiìg plìAiì phôi S ；H Ì phAm lìoac clịclì VII llìirờnp (luơc gọi
U\
ỉlìiic hiện (fiilfilm c n t).
C ó
ihe là (|iia (liểììi bán lììuip. llìiĩ lừ hnv
các plmơng liệìi khrlc.
- f)òi khi các khách hàng khỏng thích ììlnìng gì \]ỳt\ ho (líl ÌTÌIUK (1(1
\'ĩ\y
Ciin plìải cổ thu lue (1ế hoàiì lai tiền.
- C ó
lìlìicu Si\n plìaiìì plìức lap (lẽn íìổi mi、clìúnp (Ini lìoi phải có
ph(>nj! (liclì vu kliíklì hàng và liồ Irợ VC kỹ (hu<1l (le piiíp SỪ (lung
chúng. ( 'ík' san phẩm nhu* (liclì vu diện thoại (li (lộng cííng dời lìỏi
pliiìi C(ì (licli vụ giíìi dấp Ihíic nine
cm
khách hntìp.
2.2. f)in lì tìỊihỉa l hưư” ỊỊ mơi f)iên hi
ỉlìương
丨
ììai (liòn tú
：
về cn bân là vicc llụrc hiện líurơnp 111 ni bìHiiỉ (ìiện tù
(hỏììu niiìng liilcm cỉ SŨ clung máy (ídh Cíí nhíìiì và kỹ (htiậl Im yểii thong. Ccíc
(híHìh phÀri (la cíề cập <v hê " lổn tại trong bất kỳ công tv thương ĩiìcìi Iniyổn thống
( Vìc llìỉHih phrin (ló cĩỉỉìị! tổn (ai trong (huĩtng mai diện lư nhưiìíi (luơi (lang khrk'
(lôi ( hút liV
- Sán plììiin
- Noi (lô bỉiu
-

Trong lnròìip hợp nàv là ỉĩììíìg W cfi (ỉc lìicn llìị Síìn
phAìn
- ( acli (hu húl m ọi n g trời (ten vứi (rang VVch
- Mộl vài loai f:orm írưc Itiycn (lể liếp lìhAn you CÀU
! loiic In IÌ1ỘI h、i khoải) lin o (l(Si ninnji (inh h;i(> mAl (IỐ kcl nni với
njiAn lìĩm p (lế (li(^n kliicn việc sir (lung I he (in (lung (!c d ìi l" i lìnỵc
\i\ sir (lu ng kv lln iA l lliiin h l(KU) liu y é n lỉìrtng mộ( cíích (lUc，III yen
lioăc (|ua !hư.
- I)hương lien (lể IrỉKì (lổi ĩ)hu làu víin cliuyổn lìỉìiìp !i()ấ clì() khnch
linnp ( 、<s llìể
\ì\
cơ che Ini lilc Itciì VVclì lio n g lnrờnjz lìơp hàng
Imấ lỉì Ihổng tin lìav phÀii mém.
- ỉ lì n lue (lo í lì ực lìicn việc (líin) b;i() Cĩk* vf'ii CÀU lỉr klììích lìànp
h(>ìk，liá lại lìỉUig hoá.
- Dịch VII k h á c h h à n g - Ih ir itn g q u a th ư d iệ n lừ . F o r m trả lờ i cA u h ô i
Irực tuyên
- Thôm vào (16 có thể cố chức nãnp chỉ IH lình trang cita VCI! Cciu
ctôi V(VÌ kluích híuip.
l.<nũ sán plìĩìni cua llìtíítDg mai diện tử chủ yen hiện nav bao gồiìì phần lììềin
Î113V lính, sáclì. nhạc, cỉịch vụ lài chính, giải Irí, điện lử . dồ (rang sức, (Ị 11 à (ăng và
lìoa. (to chơi, (lịclì vu vân chuyên, vé và (liỏng ùn
2 ?.
( ác Y(}ỉỉ lỏ khiè" cho TlMf)T phot Irièìì
- Cỉiìí giìUì dịch (hấp - Nell một Irang thirơiìg mai (liên tử (tuơc Ihưc lìiộn
llìeo (liíng cííclì, các liên I rin lì (ự (lộng Irên Weh có !hể giáììì chi plií Irno
dổi veil Cii II và chi phí (lịch vu khách hàng một cấc lì dáng kc.
•
(lin lìànp hon (hAp - Do gin gino (lịclì (luìp nên gin llirinh sàn plìĩìni báìi
rn ihAp hoặc có I

u ể
(tưíì ra cấc sản plìAm mà kliỏnp (tuợc giới Ihiẹii tnrơc
(ló.
lĩc lì lìơp vào clui trình buồn háìi - M ộl (rang VVeh khi (lirợc líclì lutp lố!
vào chu ! rì 11 lì buôn bán có thể (lua líì
c h n
khaclì lìàng nhrrnp lliỏn p (in có
Síln lnr<Vc (lổ. Ví (lu: hntìg các h sir (lụng hc tlìốnp llìco dfii (ỉ()np põi h ực
tuyêtì. klìáclì híing cỏ thế kiểm trn íình Irạììg gỏi luu>g (ìn dược chtiyón (li
(ten (tAu.
- Linh hoai - Klìấclì lìàiìp khổng Ciin phải (li đAii mà cổ
\h c
(1i chít npny
lai nhà vào îilifriig lue ránli rỗi.
M ỏl trang W eb có tỉìể hỏ trơ khách hànu như sau:
( 'unịi
( Ap (ỉă(' (li^ttì. lù n li (lîHif!
\'ì\
Í!Ì;Í c lìíìỉh X；K n m S ；H Ì pliAm
I)ÍU V('II Cîin C；1 nliAn
- ỉìm kicm |ìlìAn l(ụú hôn pluìtn vi lỏng
- So sán lì giá cùa cấc nhà cuììg cftp Síin pỉìAni klìnc nhan
- I)hí1n loai san phẩm lớn - M ỏ l
c ơ
sơ dữ liẹti klìổnp lổ về cnc sảiì plìÁm
rũa côiìg ly cố Ihé (hrợc Im v nliẠp lư 111 ộl (rang W eb tronp khi lấl khó có
(lie in chúnp
\i\
piAv. V í (111 ItỉHig Aina/.OII bấn lới )()().()()() (|nyC'ii Sỉíclì.
ITmị! cuờnp (lịclì vu k lìík lì hĨHìg - ( v> Ihc Iriio (loi lì ưc lir p với khỉích

lìiUìii bîuiji cônp cu lư (lỏnp V(ífi Jiiá ìio
ịì\
hằiìp kliỏnp. I Im (liOìì lir (líĩítc
(lư (lung (le nhân "lỏ ng tin pluin lìổị lìr phía klìíìcỉì hàiiị» và !i;i lời Cííc
vêII Cíìu cua kỉiách hàng.
3. Mô hình thương mại diện tử:
Mỏ lỉìnlĩ ìnại cỏ điên,
Đ ổ i với nhà sàn xuất:
• ỉ liic l k r
vì\
sáìì XIUÌÌ sản plìAm m ới.
• f)ơí» IỈI thị uườiìg. pliAìi hỏ và cunp cAp dio cho klìítch hî'uiji
-
\ c\o
m (hu Iilìãp cho cổiìg Iv.
Đối với n.míời lieu cl ùng:
X á c (lin h nỉiu Cíiu: h à ng lion víìl c liAl, (lịc h vụ liíìy llìô n g tin
- Ilììì kicm thồng tin về hàiìg Iìoỉỉ: nơi bnn, Sí) sánli nỉìữnp hàng h()íí lìm
llìAy (VC pin. (lịch vụ, clanlì tiếnp )
- Mim lìììng lioá
()\\{\
(linh bíín có llìê bno gổni cá viêc lỉìirơnp lượng giíì. cỉìAt hrơnp. ( ííc lì giao
liîUij
：

vì\
Itìól
\ ì\\
van (le khấc. SíUi (ló là Vììn (le háo Irì cun nhî'i cinip c*Aị> (loi \ (Vị S
；

H1
plìóiìì và (lồng (lìời 11 hn Cling cAp lìm liióu (hctìì VC ỉhị (nrờng Hong khi íl(> CÍÍC ngíhì
lìàng và Irunp tlìíìnì lài dihìlì klìik, llìực lìiện các giao lấc chuyến kli(ìíin
ịi\ũi\
người
ìììiia vn người híÍM
3.2. M ò lĩìììlĩ tlìỉio tỉỊỊ ìììơi ổ i én tỉi
Hê íliố n jỉ TIV1ĐT: lỉvì IMỎI lìệ (hốiìp bao pồm khnng chí ììlìữnp giao tấc mí、ỉíìp hung
\ ì \ o
viô(. IÌÌỈIH. híín hnng hon và (lịclì MI dớ turc licp UKÌ la lơi lìiiuaii mà pổm Cri
íihữrií! Ịỉiìio
{'Ác
hồ I
lơ
vicc
\'c\n
in lơi tihnAii nhu lao rn nhu
CÀIL
cnnp
C*ĩ1ị>
lin liơ h;ín
10
\'i\
(lic l) vu (loi v(Vi klìỉíc lì hàng, làm II川(ìn lien viêc fiino liếp giữa
CÁC
(lối (ác huỏìì
bán hen canh (ló , hnng thao (ác vói llìỏnp (in số hên mang (liệu lử. TỈVH)T (lem tai
nliicu l(ĩi (licm klìĩìc CỈH) hoa! (lộĩìg (hươnp mai
Ỉ11 Mô hình llmơnp niụi cỉiên lữ
Việc (liôiì íII lìciíí Ihương mại sẽ xon lìõ 111 oi làng buoc vẠt lý iKMip mỏ I1Ì11I1

(hưíínp mni cổ (lirn. Ví (lu lìệ thống nìííy lính cổ llìó liỗ trợ cho klìáclì lìànp
2A
liíiìg
I lìgny vn 7 njihv 1ÌÌỘÍ ItiÀn. klìáclì hàììg có
\UỔ
(lưa líi ỴÔII CÀU của mình VC sán phíliìi
và (!u(tc plìiK，vu tại hAl kỳ nơi nào và lai m ọi (li<yi diểrn.
Tlìirơíìp mai (liên lử cho phép Ihuơrig mại (hrới một hình thức Itìới. Ví (lụ
Aina/.on.cofii In inộl cổng ty clìtivên hnn snclì ctru U)i Seattle Washington, CY)ng ty
kliôniz có "ơ i 1ÌÍH> (liiní
：
(tể luu Cck: (Ịuyển Síkh mà họ h<uì sách từ ỉn k
、
im*l. kcì lií^p
với
nhà xuíìí hản vđn chuyển đên clio ììgười (lùng, (lo vậy ho khổng pỉìải ỉiìi phí hru
k h o
V ớ i CỎIÌÍ! ly Kanlara vói (rang software thì m ọi ^ân plìẩm (tềii là (ỉicn lú và có
lliể (ìirơc Itru hên c、ìmg mỏi máv tính, hình llìức Viln clìuvểii cung dược tlìưc hicn liên
Inlcrncl hằnp cík Iì ỉ .oad File.
Các tlùìnlì (ilifin CMI；1 (lìũơng mại diện (lĩ
Itis(ỉtiifinns
(ÍOVCI tnnetìl
Mcrchnnl
M iiiiui'nctuic
S íiịipliei
( onsumfT
IMdcosses
M m kctin ^
M cichniìt

Síilcs
ỉ^ìyiuenl
、I u llílln ic iii
Suppôt I
Network
( oi poiỉllc
Inlernet
(o n ìíììc ic in l
(
ác ỉìiììỊì
I liẽn lai có
B2R. R2(\ C2C
B2H: (ỉoìiniì lìpĩìiễp V(VÌ
(l(>í»iìh !ìglìiệ|ì (l” isiiu、ss-
1(> htisincss)
í lì ức k i tì lì (ìoanh cĩiệìĩ íỉi
4
hình Ihức kinh (loaiìh diện tử (Iniìg phổ hiếíì nhAt trên Ihố piới là
và C2B
I loai (lộng llmơng imii hực liêp hỗ trợ các nhn cung
Cc^p (Ịim ỉnlcrnel. Doatiỉì nglìiệp lìiua iìàĩìg sẽ xem
calalog hàng lion cú a he II [ìíUì và (lậl lììim hìuìg vơi
giá 1C nhai vói nhunp (liền kieir tốí nlìAỉ. !)ư lìAp (ỈAìì
ơ (Irtv là clìi |)hí 1111IỈ) duw jziiun. vice 111 un h; “、cỏ
hicu (ỊIÌÍÌ h(tn (mỗi (loanh nplìiêp num có llìế nlìnnlì
clìỏng (ìm (lược (lơn piấ củn rílì nhiều nhà ciuỉịi
cĩíp).
dồììg ílìời truip lực (lòn
ịrẨy cì\i\
llìị Irườiìg (rỉíc (loanh

n g h iệ p h á n c ó (h ể n ổ m h ắ l (lư ợ c n lu i CÀU ỉlìi In r ờ n g
cùi、các niãl ỉìíMìg).
R2C: (loiinh nghiệp vơi
klìĩích lìí'川 e (husiĩìcss-
(o cus(omcr)
V ctíì loại hình nàv, các nlìí> Síin xuấl sẽ hấn ỉìỉ\ng (rực
tiếp cho khnclì lìàng lliỏng (|IIỈÌ mạng. Với loai hình
kinh (loaiìh ỉiny. sẽ làm Innp klìíì nAììỊ! (|U；!ÍÌÍZ CfH).
cung cAp SĨÌIÌ plìAni cũn ììlìà SJH1 XI!rú Người ílimp c、ó
ihc lìiitn
\y<\ì\
tnfil hĨHìg ìnà mìiìh c;ìn (hco llỉời pinn
llìirc (Ịiia Cìk* Ịiiiìn hỉìiìg ảo lien ỉiitci iK”
12
(•2 (, k lìỉk lì liànp V(íi
klì；í('h lìĩuìg (nisiíìtìKM-
lí) custoìììcr)
( klìacỉì ỉiniìg vơi
(loanh lìghiẽịì (cusiomeĩ
lo business)
Cho plìếp cnc cá nlìAn lurc liếp p i
；
K> (lịch kinh (loanh
với nlinii ihỏììp (ỊIUI c:;íc tiîm fi Web. ỌuỉirìỊì Ciío lììMi
Inerncl kinh |)lìí lé và <lề íiếp
CỈỊU.
KÌìácíi iiiHig tiìỏnp iìíio ÍÌ1 ƯC gin ma íiọ snn sfing mua
m ội món hàng cu Ihể Irèn mang và cấc nhà sản xiiíll
sẽ (|iiyếl (lịiilì xem vơi mức piá (fổ họ cố thê (lííp ứng
dược hay khổng. 1 ,(11)! lìình này sẽ làm piíini CÍÍC clìi

phí, llìù lue cho việc mời (liÀu Víì chào tlìàu
Những lợi thế và khó khăn trong việc triển khai TMĐT
Snu (Inv In lơi the vỉ\ khó khan nảv siiìlì Irons viêc triciì khíù TM ĐT
Vấn (ĩe
ĨÌVi (ĩỉễín
〒hấÕĩi ĨÌmic
Ọuâỉìg cáo
:
ị
f)ò i hỏi chi phí cỉriti lư íl iìơ " so VƠI
các phượng Ị>hííp h uyền tlìỏng
Cíiìì phnl liiê iì Cỉk'
cỏng lìglic cá nliAtì
lioá
ỉ：iết kỉệiiì c iii Ịìíìí
Co íiiễ cầĩ piarìi cĩìi p h ĩ
a
ẽiĩc ỉìư(tc
dăl liàng. tiic n khai và (hanh (oấn
K Ĩio kiổm soíil
Ọuân kiiiiciì
*
hàng
- PhAn loai khííclì linng lố( hơn
- T h ú
lìúl ctuợc nhiều dơn (lạí hàng
mới lừ khách hàng cfi
VAn (le
W\
inât

Ihông (in
i'{\
nhAn
c il á CÎ! năng (iổììg - Người lĩiua (lược hườne gin ihAp
lìơiì
- Tăng lợi Iihuộìi (với lìliữnp hìỉĩig
hoá
dề hỏng)
(îiïm i lõi I“ 1"ÍÌIÌ
biòn
i Ỉỉèu qun Khach ĩiang (Ĩiĩơc iợi
( 1 1 ! phí hiệu quả
Chien “ miiì gííi ca
Víín (lề clíòtìp (tộc
quyềít
( alnlop (fiçîi lừ
l'ic p cặn (íirợc niìiều người ỉìiua vn
ngtrời bán
Nmn dược llìói <|UCIÌ mua lìànp củn
Chi Ịìỉìí lỏn k(Mìi
M al nlìiổn lỉìời gian
7
kỉìáclì hàng
f)ộ(' (Ịtivrn VC (lỉi
liẹu
I Jen Itìiììiì ihi
Ituờng
Tệp ln in g sức mạnlì cùn lìint số
(lcnuìli nplìiộp
Hiểu về hành vi rniiíì lùing

Xu lurớììp tổng hợp (lữ lieu cúa thị
í í ường
8 1'hanlì loan 1 rực
Gimn chi phí và gian lộn
Vííri íỉc
\y<\n
niẠt vn
luycn
Khả lìíìng (|uay vòiip hàng hon
hí míìỉ c*;í "hA "
nhanh liơ "
g
Kiếm ira vicc 1 lurc
、
1 ranỉi citrọr cìic vấìì (îc VC kiìo hai.
VÃn íĩc ve ciìấl
hiêỉì các (lơii (lặl vân clìtivổn lỉàng lì on, cliãm sóc
llKtlìp
hàng
kliíích IìcUìc
II. HOẠT ĐỘNG CỦA THƯƠNG MẠI ĐIỆN TỬ
1. Cơ sở hạ tẩng phục vụ cho hoạt động của TMĐT
/•
ì • Ỉ h ệ ỉ ì t ỉ ì o ợ i
ỉ nàn tlìê 2 !(Vi hiẽiì có khoảng mỏi tý (luờng (lây thuê hao điên Ihoai.
\ ĩ\
khoíinp
V10 Iricu lìgirời (lùnỊỉ (liộn (hoại vô Iiiyôn (hay: diện (hoai (li (lộng, (liệu llìoại số).
niỌ iì thoíH
U\

lììòl phư(tng liện phổ Ihỏng. (lễ SƯ (lụng, và íhưònu m ỏ đáu cho các
ÇLIOÇ uiao (liclì tliương mai; môt số loai (lidì vụ cổ tho' cuiìg cấp lure lie Ị) CH a (liôn
(hoai (nhu (lich vu btru diciì. ngĩìn hànp. hỏi đáp, Uí vAn, piải (rí); với su phái Iriển
của diện Ihoai (li (lônji. lien lạc (]UỈ1 vỌ linh, ứng (lụng cun diện Ihoại (lanp và se (rớ
nên (，;、np rộng rni liơ".
hiy lìhicu, lie rì (ỊUỉin (licm kiìilì (loanh, cổng cu (liộn (hoai cỏ niạl lụm diế là chỉ
liu y rn (ỉíi (Itíợc Am ỉhnnl). (laỉỉ). M oi cuôc piao (lịch cuối cÍHìg vAn phải kớl ìhúc bnng
giAv lờ. Ilìẽm v?!() (lố. chi phí giao cỉịch (tien Ihoại. nlìAt
\ì\
diện (hoại (Itrờííg (lài. (li
(lộìip và diện Ihoại ngoài nước vẫn còn cao.
1.2. iMriy (íièiì háo (1'rlex) IYÌ màv ỉ:ox
M ；ív Fax có the thny Ihc (lịch vụ (lưn lliư
vì\
gíri công vãn lniycn llìốnp: và ìuiy
pÀn "Im (in lliav !hc hìiiì máy Tclcx c!)ỉ ỉniycn (luơc lòi VÎU1 Nhưng mn v I:;rx có ÌTÌỌÍ
sri niỉii lui" clic nhu: khổng (hể Iruvềìì (ai (ỉuợc Aìn (hiHìh, lìình ảnh dòng
、Uình
mìlì ba
clìiều. npav các hình nnlì phức lạp cũng Iruvển (ni ctược : "p(ìí、i ra piấ
uvÁy
và chi phí
qr (Imig ròn CÍH).
ì .3. ì ru yên lỉìnlì
IOÎU1 I Ik*' ỊiiíVi lìicii ró klìoĩing ni(?>f ỉ ý lìiny (hu hình
：
so npười sir (lu MỊ! irìíìv ll
川
hìtih ỉ ill lán (In k lìirn ( ho ln iy c iì hình l!Ớ tlìnnh lììộl Ironp nhưnp cỏnp cu (liên lử phổ
llìỏntì lìluìl

\]ịiì\y
nny ỈYíivcn hình (lóng vni (lò (Ịỉinn Irọng Imnp nini. lìhấl In
ịynny (|U；ii)íi C íío \ỳ.\WỊi IìoíÍ (ờ M ỹ. (ỊUíHìg ( 、íí o IICMÌ li Iiyền hìnlì (.lìirm l(Vi I / I long chi
plìí (|!I
；
UÌL». r:i(» lìniíLi niim). ngày càng i'ó nlìiru lì^ườị I11U；1 hTinj» nilif xrm (|U;•
⑴
J2 Cíío
Iỉciì Imyciì hình.
W)ò\
sỏ (lịch vụ (lil (lưựe cung c：a p (ỊUỈI Imyổn hìr)li (như CÌÍC： chương
ỈIÌI1Ỉ1 (lăt (íIKK： v.v ). Song, "uyển hình chí là mộl cổng cụ viền ỉlìỏiìp "mội chiền,r：
(Ịiin lîuvcn hình kliìíclì hàỉip klìỏng (hc lìm kiêm (lirơc (*ÍU' clììV) hànj!. khỏììp tlìể (làm
p!ì：ín \<Vi Iiíỉirời hnn
vố
các (lieu khoản mua h<Hì cụ the. Nny, lììọl khi mííy Ihti hình
(ỉiĩ(tc n ố i kô l víVị lìììíy líiỉli (liẹn lử, th ì c o n e (lu n g c \ \ < \ IK) SC (lirơ c !1Ì(V rộ n p h(ín.
14. T lìiêì IÙ l<ỹ tììuỏí ìhanlì toán (íiên í ứ
Muc licit cuối cỉmp cùa mọi cuộc mua b;ni là người mua nhân (lược hàng và
lìỉirời
h{\n
lìhAi) (liKtc (iciì tin cho số hàng (t(V. (hanh loán. vì llìố. là klìAu (|uaiì Irong
b k' nh;ì! cùn ll
川
ƠIÌJZ mai, Ví、tlìirơng niai (lien lir klìổììg die Ihicn (ỉuơc cônj! cu llinnlì
Irỉni (lien lù llìôììg ((tin c;\c hc llìống (hanh (dán (liệíì lir Ví、ì cliuyổn liổn (lie'll lu mà hán
chììl là c;íc plìiKtiìịi (iciì lu (lộng chuycn (icn lít liìi klìonn này Siirìg Im khoán khác
(nny (ỉa xuAl IììỌmì Cỉi lììnli Ihức tự (lộng clìiivén lic iì mặ( llìỏìip (|ua
CÁC
M"íi tiền (liộn

(1> H： ('leclronic purse). I hanlì loán (ìiện lừ sir clung rộíìg rai cấc mấy nil liền lư (lộng
(A IM : AuloììiíHic Id le r Machine), the till (lụng (c red il enrd) các loỵi, I lié "um hàng
(pHc hnsiiifi llú 、llìỏnp m inlì (snìíuỉ CÍIKÌ: llìé lir có p;iiì vi chip (liciì lũ
\\ỳ<\
ỉlìưc
ciíVl là Hìòl lìììív lính (liên tú rất lìlìỏ) v.v.
1
5.
M ơfĩfỉ ỉìòi hò rà lien iita nfi nội bờ
I heo nghía rònp. lììcìnp lìỏi hộ là loàn bô mạng Ihỏiìg ỉiiì cua nìỏt xí nplìiệp hay
c t (ịuan Ví、ì tilìững lien lac bằng m ọi kiểu giữa các máy líiìiì điện từ Ironp
c ơ
quail xí
n ih icp (ló. c ỏnp \(Vi Cìíc lien lac (li (ỉộng. I hco nglìĩn hẹp, (ló lìì lìììHip
k(%\
nôi nliicu
irn v lính
ờ
gÂn nhau (ỊZ0 Ì là lììang cuc bộ: I>(K'al A m N clw ork lìíụic: íìối kê(
c.ic lììny (Ííìh (rong 1ÌÌỘI kiìii vục rộng lứn hơn (gọi ỉì\ tnanp (liệìì m nji： WAN: Wide
/^\c<\
Nelwdi k ) I Ini hay n liic ii Itiang nội bộ liên kếl vơi nliỉui SC lạo llìĨHitì lien niiìnp
noi hn <cũfìp C() I lie poi là 'mạfig npoçii họ'' (exil íUìct)> Ví、Uin rn Mìỏl cỏnp (lổng
(tien hr liên xí nplìiê|> (inlcr-cnlerprise clectroíìic coniniuni(y).
1.6. Iníerneí và Web
Nã 111 ỉ 994 loniì Ihô gi (Vi cổ khoảng 3 tiiê u npười sử (lung InlcrncM: nniìì I Q96 con
số (là len ÍIC11 67 ÍIÌCII người, nãiìì I9Q7 (lã cỏ I 10 (ỊIIỐC pi；i kc! nối \à(ì mang
In tcin d ; lũim I c)c)8. lo;、川 the piới có khoànp 100 Iriệu npirừi sú (lunp lììỊci!K'f/ \Veh
Từ fiîlm l()(w In lrn ìct (lược clìính lliúc công nlìẠn In manu t Oit 11 Cciu. I.ri 'ĩìiạ n p
cũn (;k 、nuìng" dh(' lielwork (>l nclworks): tnồl 1Ì1ÍÌV línlì C(> (lịa chí Inlcnicl lnrớc (iôn

(Urợc nôi
vì\n
mang LAN , lồi (ới mạng W AN , rồi vào Internet: nhờ (16. cấc ninng
vì\
cnc 111 (í V lính C(> clin chỉ ỉnlernet có Ihé giao liếp vơi lìhau. (mvền gi li clìo nlì
;川
các
ihỏnp diệp (c-iììnil). vn các (lữ liệu thuộc hàtìg trãiìì irng (lụng kluíc nhau.
Wc、h giốnp (iliir lììỏt dur viện khổng lổ có nhiéu (ri£m cuốn sấclì, hay "Im mộ(
cuốn lừ (liến klìổng lổ có nhiều triệu trang, tnỗi (rang (gọi là "In
川
g W ch M: Webpage)
chứiì I1ÌÒ! gối ỉin có lìỏi (lung nỉìấl dỊiilì： 1Ì1Ỏ1 qiiiinp cáo. mỏl hìú viẽl V.V. mà số
hí
川
12 klìòiìi! Iipỉrnịì (ỉlng lên
，
và không iheo lììỏ! frâl lư IIho câ.
ĩl o ì ìg su ol lic li sir lo à i np ư ờ i. sir lưu (lìỏ iìg lư cl(ì cúiì lìàng Iìo íÍ (lìTru lììììli Ví! \ ô
lìliìlì) và (ốc (!ỏ lim llìỏiìg luỏn luỏn là Iìlìrln lố (|uyeỉ (lịnlì SƯ Ịìlìál hi('n cùa sức sản
XUÍÌI. \'ì\ lù (ló. (Ịỉiyrl (liiìlì Cil phương (lìức snn xuấl và hình (lìái Xil lìôi nói clìiiììg.
Inlernel với lới moi Iì(ri (rên lliế giới, nên nó míHìg ý nplìĩn "tohiì cíìir IO rệl; Cík'
XII Imớng h o iju (convcr pcíice), lương lác (in le rac liv ily ), và (li dồng (rìio h iỉity) (Urợc
thnc (líív manh
\ì\c .
sẽ làm thay dổi mốt cách Ccìn hán (ídh chất và plìám c hẩt hoat
dổng cua liinR imuời, (Ilian ỈÌC người-với-n^ười, iìRười-với-vfl[ thố trong nỉìững Ììãttì
sáp lới KIìííi nicm "ổn k inh tế tn rc luyến (O nline Hconoiìiy, c uiìp poi nciì "kinh lô
lại h ivc iiM) lio n p tirnp (ỊUỐC gia, từng khu vục,
vì\

toàn íhế piơị npàv liny pan liền với
ỉiilcrncl ( ỉoi l ；'ì * ỈIIIC Itivôi、 VI lAl cả (linnh phììn Xìì hôi. con nguỉíi
c u n ịi
như phưítng
tiện sân \wi\\ \fì\ Síin ỊìhÁiìì lììHìg hoấ. (lcu có Ihế liên lac mrc licp với nlìiin. Vi
、
liôìì
lue, Ihỏiìp (|ua Inlcrnel: với llìời gian liên lạc gàn "Im hằng klìông. khổng cíỉn (!ến
giíív lờ. cànp klìỏnp cÀn ọUỈ\\ (lối mĩìl mộl cách hực liếp: moi llìông (in. gino tiếp clều
lliỏng (|Mci liitc rnc l/W cb , vì) cấc phương liện Iruyếii (hồng lìiệiì (tại kliííc. V ì (hê,
"kinh lê (rực tuvến" còn c、ó cấc lẽn gọi kluìc là "kinh le ao° (virdiíil ccononiy), kinh
tế clic II khiển" (cyher economy)
liìlcmcM
\{\n
m htrớc Ịìhnl (íiển m ới của lìgànli Iruyổn llìỏng, cluivcn lir (he g iới
'mộ! lììnnp. tnọl <lic lì vu" sang ỉlìế giới "ìnột rminp，rìhiổu (liclì vu" Vi、(ỉft Îrở (linnli
c n n ịi
C1 I <|M；UÌ Itoiìí
：
ììltAl cúa llm ơiìp mai (lien lữ. I)ii rằnp khỏní! (liinp InlcmcM/VVcb
vA»ì ( (、ihô làm llm ơnp tiìni (lien hr ((|tia c;k* plm (…p liciì (lien Mr khííc. (|UH Cíic m
出
1 g
nỏi h<> V；V| liên lìin nịi lìôi hô), song ngày nay. nói lớ i tlm ơiìp mại (liệu í ử (lnrờiìg cỏ
nelù;i In "ó i i(Vi và W ch, vì thương mai da và dang hong tiế n trìnlì (oàn càu
lì()á \à lìicu qiui lum, "ã i c;\ hni xu huơiìg
íiy
(tcu (lòi hỏi |ìliíii sử (ỉun^ liio i tỉc
lnlcmel và VVeh tìhư các pỉurơng liẹn (lã (lược quốc lê hoá cao (lộ và có hiệu qua sư
(luììp

VAO.
2. Các hình thức hoạt động thương mại điện tử
2.1. Tlìĩỉ tíìì (ỉiẻĩì tứ
CÁC
(lôi lác (lìpuời liêu llìU. (loaiìlì nghicp. các C(t (]iian chính |)hù) SỪ (hiìig hòm
llìư (liên lu (tố ịỉứi ihu clio nhí⑴ một cáclì (rực hivdiì，’ llìỏnp (]UỈ1 manp. poi là llìir tín
(lien “ I íeleclronic mail, gọi (cil là c-mỉìil). f)Av là I1ÌÔI llìứ Ihỏììg tin (V (lang "plii cAu
Irúc" (unslm cHiicd (oniì). nglììa là
霞
hổng tiiì klìỏnp plìiii (nAn llu i m ôi Cìlíỉ trúc (ỉã
thoá (lìiKÌii lnrớc (là (liều khác với "ỉrao dổi (lữ liệu diện “ í. sẽ nói (lưới (!Ay).
2.2. Thnnlì toáìì (li(hì lỉí
ỉ hanh lomì (ỉiện ur (eleclronic paym ent)
\ì\
việc thanh loán liền Ihỏnp qua
\hờ\]ịỵ
<IÌC|> (ỉicn lữ (elec tronic niessnge) Ihay vì cho việc pịno Iny liểĩi innl: viẹc Itiì
\uơi\ịỵ
hiHìg cỉíclì (、l川ydn li^n lure IicP vào lài klìOỉHì, hí\ liổn Hìun hĩuip
\v<u\ịi
ihc mun
hàiìị!. thẻ (ÍIÌ (lung v.v. (lỉl (ỊUCIÌ llìiiộc líìu
\Yi\y
(lụrc chAl (IỔH In c«k' (lí川 g Ihnỉih loíui
(liêiì (lĩ. Npàv
iv \y .
V(VÌ su pluíl hiển
c m
lhiĩ(tng mai (liện lử. thanh (oán diện lừ (ìíl ÌT1 Ớ
rộng sniìg CÍÍC lình vực mới

：
(tnng dề cập là:
2.2 1 ỉ raọ dổi (lír liên điêti liV tài chính*
ỉ:ì"íiir.ìm丨 l.kulronic Dnln InícicliíHìue. poi lîïl lí、I IÍDI: chuvòn Inline vu cho
vicc (hỉtnlì loiín (lièn IƯ pifiil các cổng ty giao cỉịclì V(ýi nliỉìii hîinji (lien (ú.
2 ?
7
Tiốn mSI InlnríìRl
In lrm d ( aslì In (ÌCỊÌ mặ( (luơc lììim lừ I1ÌỘ1 ncti Ị)hál hnnh (lìgAiì hàne lìoăc
mót
\n
clitic* tín (lim p IICH IntíMiìCl), sau (16 (luợc chiivcii dổi tư (lo sang CỈÍC (lổne liểiì
klìíc (hôììg (|im In lri Del. cíụng cá troiìg phai Tì vi lììộl lìiĩớc cííng nhu giữìì Cík' (ỊUỐC
giỉi; (At en (leu dược Ihực hiện hnng kỹ llìuạl số hon. vì the lien măl
nhy
COI1 có (cn
gọi là "lien 1 1 ÌÍÌI sỏ lì(ì
；
í" (dig ital cnsh). cnn g îighç (Iric ilìù cluiyớn phục vụ mục (lích
17
"à v
c ó
lôn f»ni In "mn
U(VÁ
khoíỉ cỏnp klm i/lii liKÎI" (l^fblic/Î^rivïHc Key Cly|>lo-
«!!ï» |>liv) I irn nifil Ỉ"I(TIK、I (lươc npưừi lììHĩt hnng ĩìiun hằiì^ (lổnp nôi
\C\
lồi (lùn^
In ỉem cl (le C'huycii dì(> người hiín liànji I lunìlì (oán bằnp liền lììal ỉiìkM iìcl (liHip lìCìì
(\ì\

plì；íl Iriổn nlinnh. vì có hàng loạt ƯU (liciìì nổi
\rM :
• ( V) llìố (lỉuip CÍKÌ thanli tonn những món hàng giá IrỊ nhỏ. (hítín rhí (rả (icn
mim lino (vì plií giao (lịch imin lìhnp và chuyểtì liền
lĩi i
(hiip);
• Klìông (lòi hỏi phíii có I1ÌÔI (Ịuv clic (lirợc Ihoa (huAn lir ÍIIÍỨC. (；() (lie lien
lìành pifrn hai con người lìoãc híìi côiìg ty bấ( kỳ, các (hanh loáìì là vỏ
(lanh:
• I icn nũìl nhân CỈIIỢC dảììì hảo là liền tlìật. Iráulì dược npuy cơ liến giả.
2.2 3 ỉ ui tiền diên tử:
!;Jeclm nic purse: còn gọi là "ví (liện ũ
，
r” nói đơn g iảii
U\
"ơ i (1ể liền ÍĨUỊI
Inlen ie t rnn chũ yếu là thẻ tlìông m inh (smart card, còn có tên gọi là "lẻ giữ (iến:
siotcd vnlnr C'ỈU(I). tiền (hrợc tni cho hAl cú ai (lọc duơc the (ló: kv !huA( cùa túi lien
(lien lir
YC c ơ
h;ín In kỹ tluiâl m3 hoá klìoá cổng khai/bí m ậ r tương tự như kỹ thuật
áp dunp cho tiềiì ìììặl ỉíìte rn er.
2.2 -1 ỉ hỏ thông minh
Sĩììarl nu(L CÒI1 gọi
ỉ<\
"llìẻ (hỏng niiiih " íìlììn hề ngoài lương (ự nhơ (lie lí"
(lung. ìilìim p
ờ
mal sau của (lìẻt llin y Ví cho (lai lù\ lai là niộl chip máy línlì điện lử
có ỈÌ1 ỎĨ hộ nhớ nhỏ (tể Um tnì tiền sỏ hon. liền ấy chí được "clìi tn i” khi người sử

(lung \ Ỉ、I llìỏnp (liêp (ví (lụ xấc' nhân thnnh loáiì hoá (lơn) cỉược Xík' ílìirc là ”(1山1^ .
2.2.r) Gino dịch ngan hàng số hoá:
I )iị!ÌI;il híìiìking. và giao cỉịcli chứíìg khoấn số lì on (d ig iln l securities Irading).
ỉlc tlìòníì (linnh toiíìi diệỉì Ur cua íipAn lìÌHig là một dại hệ Ihrtng, gổm nhiều liểu lìộ
(hống: ( í ! Ihỉinh kuìn giữa ngAn lìíUip với klinch hàng (qua diện Ihoại, (ai cấc cliểnì
hán i(;. rííc ki-ỎI. piỉHì (lịch Cíì nlìAn ỉai C'；ÍC nlìỉV giao (lịch
\ỉù
trụ sơ khnclì hàng, giao
clịclì Ỉ|UỈÌ l"lc m (
、
l, clìiiyể iì lien (liên lù. ỉlìẻ lín (lung, vấn (iiì ), (2) lluuìh ((nui gi fra
ngíìiì hàng v(Vị c
；
k' (lại lý (hanh toán (nlùi hàng, siêu Ihị ). (3) thỉiiìh loán Hong nôi
bỏ mòi lìC' Ihốnp lĩgAíì lìmìg, (4) thnnlì loấn giữa hệ lliốn ^ npAn lìàng này với liẽ
lhổ n
2 np;ìfi lìíUĩp kliác.
I H
III. VẤN ĐỀ BẢO MẬT TRONG THƯƠNG MẠI ĐIỆN TỬ
1. Kỹ thuật mật mã và mã hoá
1.1. K V 1ỈÌUỎÍ màt ìììd
K V thiiíìl lìiỉK lììã
\ì\
kl)(K» học vé hao VÇ Ihỏnp lifi Ithfini (Inni l>ả(ì sư lì;… m;ìl. Nó
(ln (lir(K ' sú (lu tìp (ir lìàng I” !à n I1ÍHÌÌ h ir(v <l(' C ÎU1JZ c ríp sự ị v À o 111AI rh o lirn l ；K'
(|tf
；
1n (lõi c;íc
\ỏ
dure chính íii.

\y<w
cho các honl (lòng lình híío. Dnnp (l<rn Ịiiân nliAí
CÚM m : 、ỉ m;ì ịì\ viỌc Ihìiv Ihc h;iy Ihìỉuì (ỉổi c;íc clúr cái dô \M) la nhrriìịi (liCp An.
hoạc dổi npược uiVI số Irong III) hiệu Am thanh Hurơnp pliáp lạo \i\ Ihôlijz diệp Ân
(liỏnp lluiờn^. (Iirợc gni In ĩììil lì on (cipher). Kì lliuẠl null íììíi (lược (lùng (le chuvcn ííẢi
mòỉ ílìôiìg (tiep
( i
(lang (loc (lược gọi là VÎH1 híiíì Ikyiì (plnintext) thnnlỉ llìòiìg (iicp
klìôim (Ỉ(K* (ỉirợc. hồn (lòn. lìoãc thông (1ic|^ Án goi là van hi’⑴ mã lH>ìí(ci|ìhc'rlrx() vn
ngirợc lai
l .2. Má hná
Ụun Iiìỉìh cluiyển dổi VĨUI hán (rơn fhnnh vãn hiin iml lìóa gọi là sư mă hóa.
Mpuơc Ini. (Ịiiíí liìììh chuyển lù vã tì hản IÌÌ<1 lì(ìa (lìỉHìlì van híìii baìì drill gọi là sư EÌâi
ma. I Iìco ỉi uvền llìònp. niíìt mã (hường (limp (ItH)g tlìỏng till (lãc hicl dải lioiìg các
kluuí bí Iiìclỉ (le ma hoấ và piải nul llìông (liệ[i. ( ac lìệ (lìống inâỉ mã (liẹn tu hiện (lại
(liiiìp CỈIC khoá clicn lử (cìic chuồi hil) V(*ri cnc gini IhuAt (OÍU1 học (lílc hiộl (hrợc gọi
\ì\

giỉii tliu nl 111 n lìốỉì (ìế m à hoíí Ví、piìíi nin llìô íìp (ill. c ỏ lìíù kiể u m íì Iìoìí : m ã U n á i \ ) c o
klìốn (lỏi xtíng
\ì\
ỉ)iỉ\ h<>ìì cỏng klìììi (bít! (tối xúnp).
CÁC
plmơìig phííịì nifi hóíỊ liên
thirờnp (hrợc sử (ỉung (rong bâo lììât thổiìg (in (rên mang.
Mâ hoá/giài nirl có líím (Ịiian (rong dặc hiệl "o n g lình vực Iruycn lliô iìg kliông
(lây (vổ (uyên). Bởi vì lín hiệu vô luyến í ốt dỗ hị lAv Irộm so với (ru vồn "lổng liên
niiiiiji cáp. I uy lìhicn. nin lioấ/gini ma cĩíng In ÍHÔI phương plinp lốt (1c (mycn (ni CỈ1C
llìòniì (ill piìio (lich (|II<II1 Irọiìg. clìầng han như cicdil card (rong c;íc piỉH) <lk.h mua
bán (ruc ỉuvcn. hny cuộc ỉiọp hí Itìât trong eổnp ty piưn các plìòiìg hnn khííc ìilìiUi

Ironp cônp ly vcVi khoáiip cách xa nhau. Vice mfì Imíí híio
vệ
(lược llìóng lin, nlìirnp
lại lăng clìi phí lên I Aì í)hicu.
hong lìhững nìím gđn (tỉly xuríỉ lìicn .su danh cãi về tính kicn cố C U；I
\u ĩi
lióa.
Vì nu 10 Ihỏno (iu Ìiìỉl lioá
VC
lììHì cỉuìt tlìì kỉìỏiìg ỉlìc giải Ilia UCU khỏnp ('() C ÍÍC klìoíí
g i；u ma. IVoíìg khi lìÀu lìôl c*<íc công ly Ví、kỈKÍch hànp cùa ho XCIÌÌ mil hó;i ìilìư Ih
10
|ìlìtĩ(tnỊ2 phìíịì (le giữ hí măl và han chế lỏi (hì sư pian líln thì mổl số clìíiìlì phũ
h ù
XCMÌÌ
SI.Í kirn co cùa ma lìoá sẽ là plurơiìp liện liềm An cho lue Itrợnp khung hố trốn lii'mli
nlìiì ( fini (|IIvề 1 1 . CíU* chínlì plìù (10、cổ
Ci\
I lon K ì、ìĩiuốn giữ tìirớc ìnộ! khon llnír
\yt\.

\ ï \ 4 w Iìí、v n g h ìíi là m ỏ i n g ư ờ i sư (lụ n g Ilia lio n SC (Itiợ c y c u cíiu c u iip cấ p CỈK) c h ín h
plìM lììôi
\y<\\)
sao CM it khoíí. Cìíc khoá giái Iiìã phỉũ cltrợc lưu pifr (V It(íi I Al hí inAl, clìí
(lươc (limg bới clìíỉìlì (Ịiivền, và khi sir (lunp |)hãi c(> lênh
CÌVA
llìAiìì plìntì Nhữnp
người pluìn (tối CỈÌO rằng I) lì ung kẻ lội phíniì có llic xAm lìỉiâp VÍKÌ liệ llìốiip (lữ liệu
các híUì sno klìoá (ló

vĩ\
pAv nên nhữnp hành (lọng phạm plìấịi Iiliir
\ì\
líty Cìip lìỉìy sim
dổi khoỉí. Những người úng họ (lỉĩa la luội) (liếm (rong klìi (liổu (ló chí In khn íìílng Ihì
vièc llìưc lìiciì kiểm soiíl klioấ vAn lốt liơiì là klìỏng ngãiì clìãn lội plìam !ir viêc lìiíl
hoíVgiỉii "uì lùv ỉiện.
M â hon khóa rỉ ỏi xthìỊị
( Vk'
ịĩ\{\\
Ih n íìl m;1
Uoi\
sir (kiììp cù n p ỉììộ l khoíí c h o vice m il h(Vi\
vì\
p iíii m a (lìỏ n p
lin goi là
cúc
giải ílìiull klìOíí (lối xứng. Khoá (Irti xứng cOng (ỉirợc gọi là klìoíí bí mflt
bởi \ì Iì(> plìái (lirơc girr hí măl gi lìa ììgười pừi và nhân tỉìỏnp tin.Mãl khííc. lính hno
niiìl ctia llìỏng í in (lu ợ c lììỉl hoấ plìỏi (hrợc llìon (liuAn. Xem hình Dìinlì l ì o ；í
y \0 c
n in
lìiìíí vn Jỉirii fiia V(VÌ Cìk; khoíí (tối xứìig (hrói (lAy.
Nhữiìp
kc
ff)fi công V
；
U) van bản mã lioấ với pini llìiiạ i klìOìi (lỏi xúnp thường cố
pĩiiip lìm m
khó'<\

cùa vìín bíiìì lììĩì ỉiốa. lừ (ló có thể gi ni ÌÌÌÍÌ (lìỏng (liẹp. I irÌH lìlm
các CIKH* litn c：ỏ n g lí、》llìành cổng SÍU1 khi lấl Cii các klìoá cỏ klin nâng (lirơc ỉlnr.
1 lìỏíìp (lìiĩờng, hcììì c*ố (hổ giam Ihiểu lối (1a nguy cơ bị lẩn ra khoấ hằng cíìclì
giam (hời jzinn tổn {ai cúa khoá xuống và (ĩing (lộ lớn cúíi klioá lên nhiều hơ".
M()[

klìOìí ỉhời gi;\n lồn (ai ngỉin ngliĩa là mỗi klìoá chỉ (lược (lùng cho míi lìuíí mộl
lượnp í( (lữ IìCm i. Iilìờ Ví1y hun giảm b(tt mối lìguy liicm nếu mol honp các klìon bị
c ip h e rt e x t
En c ry p tlo n
D e c ry p tio n
pllál ỉlicn
Nlìưng kẻ (All công cổ thể lìm ra klion tlieo kiểu "(toán "ù>", íức In llìir moi
klìíìá c*ó klì；ì nnng. xeiìì xcl kết (|iia lim (hrợc cổ V lìplìĩa khỏng. f)o (lỉ\i l)í( cùn
khoá (piỵêì (linh srt gịfí (l i klìóít, ví (lụ neu (lổ (lĩú klìOíì In 4 bit ihì tỉ) cỏ 21 - 16 gin
Ili và nlur vAy llur (lên 16 giá (ri này sẽ có rnộl klìoá (lúng. Nếu độ (lài khoa mã
lílnp Ihcrn một hil thì số giá (rị lại tãng lên gấp dổi. 1)0 (16. việc lăng dộ (lài bil ciia
klìOíí Ici) SC lì\in giiim khâ năìig lìm
ĩi\
khoấ (lúng cun kẻ IAn công xuống,
Với loai khoá 40 bil. la có 2奶 giií (rị có khá Mílng. Nếu (liiiìg mộl Íìì；íy tính Cĩí
nluìn rn (lìế (lìừ I Iriéu khoá mỗi giay. lìguời la có llìể ìhử ỉrfl cn Cík、Irưừiip lìơp
(rong 13 ngày.
T\\y
nhiên, lìiệtì ỉiav khíí lìãng Cl!a máy (ính (In mạnlì lẽn lììl nhiều
và h(^n nữa ké tíìii cỏĩìg có thể vâìì (lung SIÍC manh lính loáiì cùa rất tìlìicu máy tínlì
lictì lìiang ciirìg llìain gia ctể giảm llìời giỉHì tìm ra khon clúng xuốììg. VThì IÌÌHÌ1
1977. 78 ngàn m áỵ ưiìlì Irên mạng Inlertiel cùng lình nguyện làm việc phải Hìíít %
neàv (le giíii mil (lược "lội ílìỏng diệp filing khoá S6 bíí ìĩiíl ỉlìeo giỉíi (hiiẠl DFS.
Npười lỉì Uííc tínl) rang vứi hiơng ììiấy tính như vây (hì Cíin lơi 67 nỉim (lr có Ihổ

giai míí (lirực llìỏng diệp (ỈỈHìp klton mã 6^1 hil. Mộl khoá 128 bil, la cỏ 2 *
^
giá (ri
có
klìíi Iìf\ìip. V(Vi rnííy lính có khả lìĩuìg llìư 100 tý klìoá tnỗi giAy và hiHì SỪ (lụiìp
10 (ricn lìiíív lính lìhư vAv cùng íhíUìì gia lliì llìời gian giái tìiS gAp g rin 1000 lẩn
mối llìọ của vũ Ị| u ( 15 (lếiì 20 ly Hílin) !
T u y
nhiỏíi, Ihời gian mà (lược
yc\)
Cỉiu (lể
1'un
\<\
Itiộí khóa (lúng (ìhir (ren yêu
CẦU
nìáy có sức ììiạnh línlì (oán
vỉíì
CỈH). Thctìì
VÍK> m ìn. giíí cùìì CĨÍC lììá v lín h (ló laỉ rấl m ắ c nên h ơ llì(H)h k lìỏ íliự c (hi.
Nlìươc cliểm citn kĩ (huẠỈ mâl ììiíl khỏa hí măl In (lời lìni luù hên phí\i (hỏa ihnẠn
V(ifi nhnu (le sir (lunp cùng ììiộí khóa bí niẠ( cho Inrớc clìo việc ììììl Iìoíí /piíii lììíi
Ihõng tin pửi ììluln. Nhu vây kỹ thuật này gAy khó k lìiì" lìlìiểu cho Cik' piiH) (lịch
(liên (U vôn {lirợc Ihưc hiện giữa cấc lác nhAn (khikh lìàtig - (loanh lìghiỌp, (loanh
nghiệp (loanh nghiệp, khách hòng- khách lìàng) nhiều klìi vốn không <|Ucn biết
lìhỉUi. liên rố( klìỏ thỏa Ihuân với nhau vế cliiìig klìổn bí mội. Bởi vộy CÀIÌ plìííi có
sư hao dổi cnc khóa hí mat giữa liai bcn. Tuy nhiên, (lieu này cỏ llìể hi ké klìííc
chu|ì líìy vn lai (lunp.
ị)ể
giảm tlìiCu kliá lUHìg giải nul thông lin "h(、chup len
\ icc Irao dổi klìóìi. lìguờị la cỏ (lìể lãng lÀn suAl (rao dổi klioíí iníìl lẽ". (IÀ1Ì (lổn

cíic klioíì inậl (lùng cho mã hóa luồn thíiy dổi và kẻ chụp lén pliai liên lục chụp
- 2 0
cl ! lực khóíì ni\v ĩ nới (heo (lõi (hrợc nội (lung giíio (lịch. Đicn níìv chỉ gíìv
\
rỏ' ngỊìi
lìítn CỈK) kè cỏ ý (lịnh cl)Ịip leu. 111 à k h n ĩìị! lìg íliì cliạn (lược (lieu (In.
/
A . M â h o a I d tó a C Ỏ ÌÌỊI k h a i
O le pirii (huât mã hóa mà sử dụng cấc klìoấ khác nhau cho
(]UÚ
d in h mã hoá
Viì giãi mã thòng dung íihấ( là các giải Ihuật mã hoá cồng khai, nlìiíng dổi khi cluing
cũnp (iirợc pọi là Cck' piai (huậỉ mă hoá khóa hí\ì ílối xưng. Mã hoấ
k\)(v<\
cỏng khai sử
dụ nu 1 Ì1 ỘI kh(ìi\ ricng (dirợc giữ chỉ hởi clìủ nhAn cún nổ) và môi khon cong khai
ị nỏ
có í hổ dùng clìo Cík' (hue Ihể klìấc trẽn mạng). Klìỏa cổng khai có Ihd (hrợc gửi lới
cho lìliững người 111 ực hiệìì giao d ịd i vợi mình, hoặc (tể lên rnộl (lanh hạ công khai,
(lions thường (lặl tiên hệ thống server ciia một lổ chức c lì ứng Ihực (CA), clìẳng liạiì.
m ỏ i klioá cồng khai cổ íhể cfặl trên mộ( dur mục mà (ất cả cấc người tỉÌHìg Im ng !ổ
clìức íruỵ lìhệp (lẽn. ! lai khoấ này (uy riêng hiẹl nlurng lại liên kết với nlnui (rong
viec mã lioấ và pini mã, T liổ iig till đã mfí hằng khoấ cổng khai chí cổ llìể dược gini
ìĩìa vối khoá ricng lirơng ứììg (rong lập khoá. Trong ìnộl số kỹ Ihuâ! miì hon cổng
khni. khon cỏnp kl】ai Cling cỏ ihể (tược (lùng (lổ giíìi mà tlìồng lin (lược ma vơi klioấ
I iênp. ỉ lình Siìu rnitìh họa việc mã hon và giai 1TÌỈÍ vơi các klioấ hất ctối xihig.
- 2 1 -
Kriçhn a 1^1
Alice's Public Key
Encrypt

Plaintext
Mary R ]
Alice's Pubỉic Key
Encrypt
Plaintext
A lice s Public Key
Peter
Encrypt
Pi ainl:ext
<%Ịtt=rỉ
. Alice's Private Key
lỹ l Decrypt
Ciphertext
Alice's Private
|< | Decrypt
Ci phe ft ext
Alice's Private
1^1 Decrypt
cipher-text
Plaintext
Key
Plaintext
Key
Plaintext
Cííc klioá công khai dược lính toán và phái sinh ra lừ các khóa riêng- Nó có (lộ
lớn và phức lạp h(Tii khóa liêng rất nliiều. Chẳng han. với khoá riêng In 128 bit, dộ
lớn liìònp (lụng Clin klioá liê n g hiệti nay. Iliì klioíí công khai en llic là 256 hi1 hoặc
22
^ I •? I” l lH>ik* h(in mi;». Nlm vily khn nnni!
ịi\ì\i

mã cùn ké xAin nhAp là I;ìl thÁp. vổ
( im p khó klìíHì
N}»nv ";IV. vice su ílmip lììAl míì klioíí cỏug kliỉii lìgny cnn^ Jlin liuiji <lr nm g
{'ỉ\p

tínlì l<irn rỏ'. Ĩ1 Ì(V miijz tííih lì
；
H> ítìẠI liên líìlrnn rl vh In ld fic L llíh ĩ h rl imìl mil klìOìí
cỏn g kln i (lcu (lựa liên các iap hợp klìOíí công klinỉ và klìoấ liêng. klìOii liêng thì
(lươc
ịi\u
hí Iiìíii lìới cl川 nliAn cùa I1Ố còn klìOỉí cônp khai iươnp ihìg c、ó ỉlìế (lược
kli;íc
W\c\
(len
vỉ\
sir (lunp Klìi rnôl khoá cônp khni (lưoc SỪ (lunp (lô l
；
K> m Víì"
híìiì
n\'M
mil lliì chí klioíí liciìp ỉiĩơng ứììg Iìi(fi có llìc giai
mĩ\
nó.
r;K . eiïù IhtiAt klìíìíí rỏng khai (lirơc phấl lì ici) (lế (hưc hiện Cík
、
chức、Hãng sau:
M il hoá Cík' klìoá (lối xứng hí inAl cho viêc Imo (loi (1Clì mang còng cổng
(ìirơc nu loàn
- Xác nhâĩì (linh danh cim người gửi và lìgười nlìâí) Ironp (Ịiin (lình (ruyền

thòng (rên nuinp công cộng.
TliAm Ira su loàn vẹn cua dữ liêu (Urợc huyền í rên mạng cổng cộng, sử
(ỉimp clìữ ký (liên lù (lể (tám háo ỉằnp bAl kv sư CÍU1 (hiệp nÌHì (leu hi phái
hiên.
f )iim
h{\o
tiUìg ĩìguời gùi kliỏnp llìổ lù chối các Ihổnp (ill ctn Chữ ký
(lieiì (lí cua Iiguòi gửi là duy nluìl và klìỏng lỉiẻ giá mạo.
/ 5. ỉ 'tìíỉ CỈIỈĨÌỊỈ của tììá hoá khoa CỎÌ1ỊỊ khai và khoá (ỉòi xứĩìfỊ
Miỉ Iìoíí khon (lối xTrnp và ììiã lìoá klìOíí cỏìip khai llìường (lirơc (litnp ỉKìng viêc
kcl ỈKVỊì (lr CUIÌO Cíì|) lícn plìaiti vi rộng lớn cũ a ììììUìg và cấc giải phnji bno lììíìl lliôtìg
till truc luvcîi. Cric kỹ (IlUcIl nnv (lược dùng nliicii cho các (lịch vu và lìê (tiêu lìànli
Irỗìi nuitip : mì loàn CỈÌC) m;ùl. an
UỲ<\\\
cho I 1 1 1 ven Ihỏng W ch. giao llìức aiì toàn
Inlerncl |Ị\Sec.
Mìl hí)íi kh(ìí» dối \ứnp (hỏng llìường nhanh lìơn mil lioá khoá cỏnp klìỉù lir 100
(lciì I ()()() Ifin M il hoíí klìoá cỏng khai (tãl súc năng iínlì toáìì lAÌ lìhicu
\('ị)
lìộ xir lý
máy lính. Vì Vily, kĩ ihuOl khon (lối xinig ỉhuừiìp (IÎM1JI (ỉc cung cốp lí"h
W\i)
mat cho
UíỢnịi
l(tn nlìững tlìỏiìg
liiì
cđiì mil hoấ vn pirìi mií. Ki (huât írul h(Yi\ khnấ (ông khni
lliuờiìp (liíơc (King (lể
\\i\o
dổi Cík、klìốa (lối xtínp C^IÌ hao íĩìâl tieiì CÍIC nianp cổ línlì

m(v. c ;íc k V hicti (liên lư c\\i\ plìÂrì ĩìiểni V;、1 c
；
k' inAu. và (lỏ cíìứnp llìưc CĨÍC clienl.
sct vvi IIOi) lìiunp.
23 -
2. An toàn và bảo mật cho giao dịch thương mại đỉện tử
1.1. ( ác rlìĩir ĩìàììf> hảo ỉììâí cùa mái ìììà
Khi (ÎC CỈÌỊ) (ÎCI1
nvM
ìtììl. ìigười In llurờng nplìỉ (len (ífìh háo infll, (ló In vì su
l>ả() (lãm cún lliỏnp lin nìAí miì cuíìg cAp. 'I uv íìliicn, lììẠl lììil (ốt phải Clinji cíìp cac
línlì Fianp SỈH!:
- Su chứng tliưc : ỉ hAm Ira (linh danh cùa líìirc llìế piri ílìổiìp (in trồiì lììạng.
N rn klìỏnp cổ sự clìứng Hìực llìì hAÌ kỳ npười nào ln iv nliAp Ill'll lììạnp
cíuig C(> lỉìó sữ (lung cỏn g cu C(*> kh;i nãng (Ỉ(K- llìỏiìg tin m(ll m;ì (íc pitì
mao (lia chỉ
ỈV
XIIÍÌI plìál và giá danh ngươi kíìấc.
- Tính báo mût : Râo inậl tlìỏng (in gùi (lến người
nhằn.
Nốu khònt! ĩipười
khíic (Innp
丨
n iv nỉiAp
丨
tiạng có
丨
hể (liinjz cấc côììp cu (!r nphe liô itì Irôn
(luông Iihvciì h (、ăc MỊ2ỈHÌ clìíliì Cik' ỉlìỏnp lin piíì hi. Kẻ xAiìi nlì<)|) liỉii plìép
Urn inaiì^ có llìc t!UY nhập

Vt\
(lễ (làng lấy (li CỈÍC (lìổng (in piá lf ị lioììg các
íilc hay Ini liều chưa (hrợc tìììl lìón.
- Tínlì toàn ven : Thắm (lịnlì lí、nổi (lung cùn (hổnp liiì (hrơc Iruyềìi l ；i i klìỏng
hi lhn\ (loi lien dirờnp (íi- Ncu klìông. kê khííc có llìể sú (lung cônp cu (ỉể
Ihiiv (Ini lliỏnp ỉin ircn (lường (li.
- Băt kíiâ kháng: Ríio (lâm HMìg người gũi khỏng Ihế (lao Irở clìổi hò thông
li" (tà gui cua mình. Nếu klìỏng có (hể (lAn (len việc gi<i mạo lioãc gia
(Iniìh
2 .2 . ( á c h à m í ô ỉì ị ị Ỉiê1 ílì ỏ n g (ỉiệ p
Các hàm lung kếl (hồng (tiệp
(Message digest fu n ction s ),
còn goi là hàm Ihu nén
thỏnp (licp (hash liH Klio n ), dược dùng dế sinh ra các số lổng cùa llìỏng li" . ( ÏK
：
tổng
kcl
[\\n \]ịi
(ỉicp ITì ÌÌÌOÍ cỉiuồi CÍÌC hil. Ihổnp Ihuờng lừ 128 (lốn 256 b il. cung c Ap chuồi
số (lu\ lìhỉlỉ (lai (liêtì cho m ồi rilc (ỉũ liêu số lìoạc lài liệt! ( ac hàm long kcl llìỏng
diệp là cac lìiHTì lonn học lìií、xử lý thổng (in cfể tạo ra cac irtng kổt tlìổiìg (liỌp khnc
nhau c
、
h(> mỏi tài lieu duy nhỉlt. Các |ỈH liệu nhu lìỉìau có lổng kcl thông (licp lìlìư
nhnu. nlìưng îhfnii chí chí mộl bit cùa Ini liệu llìny dổi llìì long kcỉ (hỏnp diệp ihav
dổi.
2^1
K .
、.
Document 1

Message Digest
function
<
. . . . . Jf»
X
Donimpnt
ì
X
etc
160 hit Message Digest
160 bit Message Digest
The message digest
function ơeates
Ò

unique digest for each
unique document.
( ;ir hnm (dnp kcl llìỏiìp (licp Ihiĩờnp (Ikơc (liing (lô Cling cAp lính t(ùu) ven cho
( ，: í r lilc
vì\
lài liên (liên lừ. ('liîH)p liniK lofìj> kốl llỉỏiìp (licp có lliô (lu(t( tỉH) Ií\ và
lì u v rn (li V(íị Cík' ítìỏ n n (lie p e -in a il. N p ư ờ i nlìAn (lìỏ n p d iệ p C -Iiìĩù l C() í lie sir
cùng lùun lổnp kcí (liõĩig (1iệ|ì (lể tíĩìlì toán !íì tốnp kcỉ (hỏiìp diêp và ncu liai kcì (|úa
ìùì' khnng giống nluui (hì lìgười "lu ìii biếl (lược íhỏiìg (liçp (hi hi lluiy (loi hay lìông
ỉiriì (lườnp ỈHỈVCÍÌ. " ì lìhicn. ỉhỏng (liộp có Ihc hi lìpơỉri khác cluuì hii \ n Ihnv ílổi
n (、i lần Cỉi loiif! kêỉ ỉlìông (liêị) (lể (lìíììlì lirn lìpườị nluìn. Dổ ngfui clifui SƯ CÍ1I1
i Iiìc ịi (ló. c.iU' llìỏne (licp llìirờiìg dir(K' in ; l Iìoĩỉ sù (limp kỉ IhuAt klioá cỏiìp klìỉù.
Transmitted
Message
Plaintext

I Digest Function]
曝
—
Digest
Orioinator
_
Digest
I Compare]
Poripiçnt
If both digests matdi,
the integrity of H>p
plaintext
message verified
2 Í.
I mo (Ịòi
kỉìoá
h i …(if
1 líũ plm<mg plìííp (lìổiìg (lụng (tế (riHì (lổi khoá hí lìiâ! sir (lung kỹ lliuAl khon cônp
khni là:
- liiio dổi
kh o i\
khỏng (lùng mã lì (Vì klìOíí cỏiìg khni hằììg cádì sữ (lung giai
tl
川
ại DiíTie 1 ỉelliĩìíui Key Agrecfiient.
Mà Iìoìí klioìí bí Ì11ÍH ỈKHìg aicli sứ (lụnp klìOií cônji khai cún lìpỉiời íìlìăn.