Đổi mới sự lãnh đạo của Đảng trong điều kiện xây dựng nhà nước pháp quyền ở Việt Nam (Liên hệ qua thực tiễn ở thành phố Hà Nội)

đại học quốc gia hà nội
Khoa luật




vũ trọng lâm



đổI MớI sự lãnh đạo của đảng trong
điều kiện xây dựng Nhà n-ớc pháp quyền ở việt nam
(LIÊN Hệ QUA THựC TIễN ở thành phố hà nội)






Luận án tiến sĩ luật học








Hà Nội - 2014

ii


đại học quốc gia hà nội
Khoa luật



vũ trọng lâm


đổI MớI sự lãnh đạo của đảng trong
điều kiện xây dựng Nhà n-ớc pháp quyền ở việt nam
(LIÊN Hệ QUA THựC TIễN ở thành phố hà nội)


Chuyên ngành: Lý luận và lịch sử nhà n-ớc và pháp luật
Mã số: 62.38.01.01


Luận án tiến sĩ luật học





Ngi hng dn khoa hc: GS.TS. Hoàng Thị Kim Quế

Hà Nội - 2014



iii






LỜI CAM ĐOAN





Tác giả luận án



Vũ Trọng Lâm



iv
MỤC LỤC

Trang

MỞ ĐẦU

1
Chƣơng 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU ĐỀ TÀI
5
1.1.  N

5
1.2.  
N 
N


9
1.3.  



12
1.4. 
l

23



25

Chƣơng 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ ĐỔI MỚI
SỰ LÃNH ĐẠO CỦA ĐẢNG TRONG ĐIỀU KIỆN XÂY DỰNG
NHÀ NƢỚC PHÁP QUYỀN XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM


27

2.1.1. Khái niệm về đảng chính trị
2.1.2. Nguồn gốc và sự phát triển của các đảng chính trị
2.1.3. Chức năng của các chính đảng
27
27
29
31


2.2.1. Sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam được khẳng định
như một thực tế lịch sử dân tộc
2.2.2. Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo với tư cách là một đảng
cầm quyền duy nhất
2.2.3. Hiến định vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam
đối với Nhà nước và xã hội
2.2.4. Nội dung và phương thức lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt
Nam

33

34

34

37
38



v



C 
2.3.1. Quan điểm của Chủ tịch Hồ Chí Minh về vai trò, trách
nhiệm của Đảng đối với nhân dân, dân tộc
2.3.2. Quan điểm của Chủ tịch Hồ Chí Minh về công tác kiểm tra
trong tổ chức đảng, giám sát của nhân dân đối với hoạt động
của các tổ chức đảng


45

46

48
2.4. 
Nam 

2.4.1. Nhà nước pháp quyền và việc xây dựng nhà nước pháp
quyền ở Việt Nam
2.4.2. Đổi mới sự lãnh đạo của Đảng là điều kiện cơ bản bảo đảm

thành công sự nghiệp xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội
chủ nghĩa Việt Nam
2.4.3. Nhận thức chung về đặc điểm, yêu cầu của Nhà nước pháp
quyền - cơ sở khách quan đối với đổi mới sự lãnh đạo của
Đảng
2.4.4. Tiêu chí đổi mới sự lãnh đạo của Đảng trong điều kiện xây
dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam
2.4.5. Yêu cầu cơ bản về đổi mới sự lãnh đạo của Đảng trong điều
kiện xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt
Nam của dân, do dân và vì dân


50

50

56


60


62

71
Kết luận chƣơng 2
77

Chƣơng 3: THỰC TRẠNG SỰ LÃNH ĐẠO
CỦA ĐẢNG TRONG ĐIỀU KIỆN XÂY DỰNG NHÀ NƢỚC

PHÁP QUYỀN XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM HIỆN NAY,
LIÊN HỆ VỚI THỰC TIỄN THÀNH PHỐ HÀ NỘI


3.1.1. Sự hình thành và phát triển tư duy lý luận của Đảng Cộng
sản Việt Nam về xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ
nghĩa Việt Nam
3.1.2. Khái quát những thành tựu cơ bản về sự lãnh đạo của Đảng
đối với Nhà nước và xã hội





80

80


80

88




vi
3.1.3. Những hạn chế trong sự lãnh đạo của Đảng đối với Nhà
nước và xã hội

111

3.2.1. Vai trò lãnh đạo của Đảng đối với chính quyền, đoàn thể ở
Thành phố Hà Nội
3.2.2. Đổi mới và tăng cường sự lãnh đạo của Đảng về công tác
cán bộ
3.2.3. Những hạn chế chủ yếu trong sự lãnh đạo của Đảng bộ
Thành phố Hà Nội
138

138

145
146
Kết luận chƣơng 3
148

Chƣơng 4: QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP CHỦ YẾU VỀ ĐỔI
MỚI SỰ LÃNH ĐẠO CỦA ĐẢNG ĐÁP ỨNG YÊU CẦU XÂY
DỰNG NHÀ NƢỚC PHÁP QUYỀN XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT
NAM, LIÊN HỆ VỚI THỰC TIỄN THÀNH PHỐ HÀ NỘI
             

4.1.1. Tính tất yếu của đổi mới sự lãnh đạo của Đảng đối với Nhà
nước và xã hội
4.1.2. Các quan điểm cơ bản về đổi mới sự lãnh đạo của Đảng
trong điều kiện xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ
nghĩa Việt Nam

150

150

150

152
4.2.  

Nam

163
4.2.1. Nhóm giải pháp về đổi mới nhận thức, xác định và thực
hiện đúng đắn về chức năng, thẩm quyền, mối quan hệ giữa
Đảng và Nhà nước, Đảng và các tổ chức xã hội

163
4.2.2. Nhóm giải pháp về xây dựng Đảng
168
4.2.3. Nhóm giải pháp đổi mới sự lãnh đạo của Đảng đối với
Quốc hội, Chính phủ và các cơ quan tư pháp
169
4.2.4. Nhóm giải pháp đổi mới và tăng cường sự lãnh đạo của
Đảng trong công tác phòng, chống tham nhũng, thực hành
tiết kiệm, chống lãng phí

181
4.2.5. Nhóm giải pháp đổi mới sự lãnh đạo của Đảng đối với

hoạt động xây dựng, thực hiện pháp luật
183
4.2.6. Nhóm giải pháp đổi mới sự lãnh đạo của Đảng về công tác
cán bộ, giáo dục pháp luật, giáo dục đạo đức và quyền con
người cho đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức

189



vii


4.2.7. Nhóm giải pháp đổi mới cách xây dựng, ban hành, học tập,
nghiên cứu, tổ chức thực hiện nghị quyết của các cấp ủy
đảng

194
4.2.8. Nhóm giải pháp đổi mới và tăng cường sự lãnh đạo của
Đảng trong lĩnh vực kinh tế, văn hóa - xã hội, bảo đảm an
ninh chính trị và trật tự an toàn xã hội

195
Kết luận chƣơng 4
197
KẾT LUẬN
198
CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC
ĐÃ CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN

199
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
200





1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài
   
. 
  
   x       

, 
dn gi , 
Trong   
Nam, b, 
                
 i  
VI 

 

N



X, XI I

, 
:    
  

  



2
   kiểm soát 
   (14, 85).
  

  
,  
N
 
. Song,        
.

 N

N





Đổi mới sự lãnh đạo của Đảng trong điều kiện xây
dựng Nhà nước pháp quyền Việt Nam (liên hệ qua thực tiễn ở Thành phố Hà
Nội)
2. Mục đích nghiên cứu

 
  trong b

,

 N




3
3. Nhiệm vụ nghiên cứu
:
- 

-              
  

- 
  
 .
-  
  

.

-     
   
.
4. Phạm vi nghiên cứu
 
,  
              
 



5. Phƣơng pháp nghiên cứu
- nin, 
 ti
           : p 

.



4
6. Những đóng góp mới về khoa học của Luận án
- 
 trong
N 
 
.
-   
N
l 


- 
 

7. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của Luận án

 

8. Kết cấu của Luận án
p M  D t, L
4 c:
Chương 1
Chương 2:  
 
Chương 3     trong  x
  

Chương 4
  
Nam.



5
CHƢƠNG 1
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU ĐỀ TÀI

 





  
.
2.  
  
 .
3.  
 
 N.

.
 
:
1.1. Nhóm các công trình về vai trò lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nƣớc và
xã hội
“Đổi mới, hoàn thiện phương thức lãnh đạo
của Đảng Cộng sản Việt Nam”, - , 2008

 


              




6
, p
, 

 
, 
, 
, 

Tro   
Nam, 


.


g - 

- 
cho , v, 


 

             , 



 Đảng Cộng sản cầm quyền -
Nội dung và phương thức cầm quyền của Đảng”- 
, 2011.  
:  , 
 
 

7
n
 m
 , cngnh
 uan
     -           

; k
 
; n
   
 

  
 - ; 

 
-  

 

s  
   ,         

: Trong lĩnh vực chính
trị  
Trong lĩnh vực kinh tế, 


Trong lĩnh vực xã hội, 


   
; Trong lĩnh vực văn hóa



8
 


: 

, -  
      
, 


-96.10: Đảng Cộng sản - chủ thể quản lý xã hội trong điều kiện
cơ chế thị trường ở nước ta hiện nay    
.  


s        
:  

 



Cơ sở lý luận và thực tiễn về Nhà nước pháp quyền xã
hội chủ nghĩa của dân, do dân, vì dân  -
2001 - 
 
,  
trong  ; , , 


 
 



9

.
1.2. Nhóm các công trình về yêu cầu đổi mới sự lãnh đạo của Đảng đối với
Nhà nƣớc và xã hội trong điều kiện nền kinh tế thị trƣờng, xây dựng Nhà
nƣớc pháp quyền và hội nhập quốc tế
C“Đổi mới, hoàn thiện phương thức lãnh đạo của Đảng
Cộng sản Việt Nam”,      -      
,  
 n
hn

 
 trong . Trong
, p


 , p

 Đảng Cộng
sản cầm quyền - Nội dung và phương thức cầm quyền của Đảng”
-  
 


 
; 
- 


   

 Tiếp tục đổi mới công tác cán bộ thời kỳ đẩy



10
mạnh công nghiệp hóa hiện đại hóa”- ,
2012. C 
 q
-  
: n
; t

 c, t

; c;

t
, s
 
 k:
; c
 c
; c;
c

 
 

 T
Về vai trò lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước
trong hệ thống chính trị ở Việt Nam hiện nay
 v




hong





11


Nam  

 
ng

 
 
.
 
 






(





 :     

               





  


(




12
1.3. Nhóm các công trình về vai trò lãnh đạo của Đảng đối với các cơ quan
nhà nƣớc đáp ứng yêu cầu xây dựng Nhà nƣớc pháp quyền xã hội chủ nghĩa
ở Việt Nam
trong 
, 

 KX 10-07 do GS.TSKH
 : Tiếp
tục đổi mới, hoàn thiện hệ thống chính trị nước ta trong thời kỳ đẩy mạnh công
nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và chủ động hội nhập kinh tế quốc tế, 


, 
- 
 
 .
: 
; 


        , GS.TS.  
Dung  Phương thức lãnh đạo của Đảng với việc xây
dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam (l
(, -2009) 

  
  i , do








13


“Đổi mới,
hoàn thiện phương thức lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam”, 
- , 2008  phương pháp và thực trạng lãnh đạo
của Đảng đối với Quốc hội  ,

n, 


n
n
 

Phương thức lãnh đạo của Đảng đối với Chính phủ: m   

: 
- 


; 
nquy
Ban cb

       

Phương thức lãnh đạo của Đảng đối với Tòa án: 
 


n
n




14

Giữ vững vai trò lãnh đạo của Đảng trong xét xử 
Tòa án độc lập trong hoạt động xét xử. Trong hoạt động xét xử, Tòa án chỉ tuân
theo pháp luật”. , 
          ,       

Đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng đối Viện kiểm sát nhân dân các
cấp: v

S

 . 
V


:
, 
              n

NN 

 Tiếp tục đổi mới phương
thức lãnh đạo của Đảng đối với hoạt động của hệ thống chính trị
-phương thức lãnh đạo của
Đảng”, “đảng cầm quyền          P
 

 


,  






15
             
 
- 
- 
 , 
            


N

Vai trò lãnh đạo của
Đảng trong sự nghiệp xây dựng Nhà nước pháp quyền Việt Nam xã hội chủ
nghĩa6-2008 
 
 
  


  
Nam  
N


 t




 
,  
 

- 


16
N
 


N
           
  Nguy
 “Xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền
xã hội chủ nghĩa theo tinh thần Văn kiện Đại hội XI của Đảng 
-7-2012 
 N 
N 
      -     -  
C n:
Thứ nhất, t



tD


Thứ hai,  
               
 
 


 








17








N


              

 




 Quan điểm của Đại hội
XI về quyền lực nhà nước”, K
-11-   n 
ta  XI 
Một là    trong 

,  - 
 


Nam            
             
 .
Hai là,       trong 
  .      