Quốc tế hoá và phát triển lý luận và hiện thực trong thế giới thứ ba

DAI HOC QUÒC
GIÀ HA
NOI
TRUÒNG
DAI HOC
KHOA
HOC XÀ
HÒI VA
NHÀN VÀN
?HAM
A\M
3IEM
QUÒC TÈ
HOfi Vfì PHfiT
TRIÈN:
Lir
LG^N VA HIEN THCTC TRONQ THÈ QIÓI THCT Bfi
Chuyén ngành: CNDVBC&CNDVLS
Ma
so':
5.01.02
•GAI !-;cc
a••(:;>::
OÌA
H^
NO;
i
l
I
LUfìN VfìN THfìC Si TRI6T
HOC

Ngirài hiràng
din
khoa
hoc
GS.
Ho
Vàn
Thòng
HA NOI - 1999
^ ^
BAN KY
HIEU VIET TAT
ASEAN:
EU:
FDI:
HFA:
GATT:
GDP:
GNP:
IMF:
lOC:
MFA:
NATO:
NIC:
NIE:
OECD:
OPEC:
TNC:
UN:
UNESCO:

WB:
WTO:
Hiep hoi
càc nuóc
Dong Nam A.
Lién
minh
chàu
Àu.
Dàu
tu truc
tièp nirac
ngoài.
Lièn
doàn
bóng dà
quòc
tè,
Hiep dinh chung ve
thué qucin
va mau dich.
•^
,,
'' •*
Tong
san pham
quòc
noi.
Tong
san pham

quoc
dan.
Quy
tièn te
quòc
tè.
Uy ban Olyimpic quòc
té.
V
Thoa thuan ve ngành det.
Hiep
uóc
quàn su Bàc Dai Tày
duang.
Nuac
Gòng nghiep mai.
Nèn kinh tè còng nghiep hoà mai.
Tò
chùc hgp
tàc va phàt trièn kinh tè.
Tò chuc càc nuac
xuàt
khàu
dàu
liia.
Còng ty
xuyén
quòc
già.
Lièn

hcrp
quòc.
Tò chuc giào
due
- khoa hoc - vàn hoà Lièn
hgp
quòc,
Ngàn
hàng thè
gioi.
Tò chuc
thuong
mai thè gioi.
MUC
LUC
Trang
A-MÒ
DÀU 1
B -NÓI DUNG
6
Chuxmg
1- Quòc
tè'
hoà
6
LI.
Khài nièm
quóc
tè"
hoà

6
1.1.1. Dinh
nghia 6
1.1.2.
Noi dung co bàn cua quó'c té' hoà trong thòi dai ngày nay 7
1.1.3. Càc cà'p do ciia quò'c té' hoà 9
1.2.
Tình
tot yen cua quoc te hoà trong thòi dai ngày nay
11
1.2.1. Su mo róng khòng gian xà hòi.
11
1.2.2.
Tinh tà't yé'u kinh té' 12
1.2.3. Tinh tà't yé'u truyén thòng 13
1.2!4.
Tinh tà't yé'u xà hòi 15
1.2.5.
Tình tà't yé'u
thò-i
dai: dia vi cua chù
nghla
tu-
do tu bàn
chù nghla
va
càc già tri cua
nò
17
1.3.

Chù thè
va
khàch thè cua qua trình quoc te hoà
18
1.3.1. Dat van
de
18
-
1.3.2.
Tình tuong dòi cua
chù thè va
khàch
thè
22
Chuxmg 2 - Phàt
trién
24
2.1.
Khài nièm phàt trièn 24
2.1.1.
Phàt trién theo
nghia
róng 24
2.1.2. Phàt trièn theo nghla hep 26
21.3.
Phàt trién : noi sinh
va
ngoai sinh 28
2.1.4. Phàt trién
ben vùng

30
2.2.
NhuTig
noi dung
co-
bàn cua phàt trièn trong xà hoi
hièn
dai 31
l.l.ì.
Kinh
té'
'
31
2.2.2. Xà hòi
-
32
2.2.3.
Vàn
hoà 34
2.3.
Quan
he
giim
cài bo phan
va
cài
chinh
thè: càc càch dat
vàn de ve phàt trièn 35
2.3.L

Cài bo phan
làm
trung
tàm
: chù
nghia tir
do 35
2.3.2. Cài chinh thè làm trung
tàm
:
chù
nghla cong dong 36
2.3.3.
Càc mò hình trung gian 37
2.4. Phàt trièn va phan phat trièn
38
2.4.
L
Phan phàt trién 38
2.4.2. Su song hành
giùa
phàt trièn va phan phàt
trièn
40
Chuxmg 3 -Tàc dong cua qua trình
quóc tè
hoà
tói sir
phàt
trièn

cua
Thè
gioi
thir
ba
-
44
3.1.
Tình trang chung: nghèo di 45
3.LL
Ng. tra ng va
tàng tru'dng
45
3.1.2. Chuyén vòn ra nuac ngoài. 48
3.1.3.
Bj
bóc
Igt
tài nguyén va
lao
dong gian don 48
3.1.4. Su phàt
trién loai trù
mot bg phan
lan
dan cu 52
3.1.5.
Tiéu
ké^t
55

3.2.
Su-
phàt trièn
co
vàn
de
cua càc nuóc còng nghiep mai 56
3.2.1.
Su tàng truóng nhanh chóng 57
li.1.1.
Su phàt trièn bi le thuòc
51
3.2.3.
Phàn hoà xà hòi 55
3.2.4.
Tiéu kè't 57
3.3. Anh huóng cua vàn hoà
va
thè
che"
tal vièc tham
du-
qua trình quòc
tè"hoà va
tai
su-
phàt trièn kinh
tè":
so sành
Hàn Quòc

va
Thài Lan 59
3.3.1.
Vai trò cua nhà nuóc 59
3.3.2. Anh
huòng
cua vàn hoà 72
C -KET LUAN
77
DANH MUC TAI
LIÉU
THAM KHÀO 82
A. MG DAU
1.
Tinh
cà'p
thiet
cua
de
tài.
Thè'
giói
dang
chuyè'n
biè'n manh me
va
ngày càng
trò
thành mot
chinh

thè thò'ng
nhà't.
Vièc
tàng
già dau
lùa
cua càc nuóc OPEC
cuòi
thap ki 70 dà tao
ra mot
cupe
khùng hoàng dau lùa làm chà'n dong nén kinh té' cùa thè'
giói theo
che'
do kinh tè' thi truóng. Cuòc khùng hoàng tài chinh -tién
tè ó Thài Lan nùa cuò'i nàm 1997 dà tró thành diém khói
dàu
cho mot
phàn
ÙTìg
day
chuyén.
lan ra toàn bg khu vuc Dong Nam A, anh huang
tai cà
thè'
giai
va viec
xù ly
cuòc khùng hoàng này khòng chi là nò
lue

riéng
cùa khu vuc. Cuòc khùng hoàng sàc toc -chinh tri a vùng Kosovo
nhò bé thuòc Nam Tu dà
co
su tham
chié^n
cùa
cà
tap doàn NATO va
sau do là nhung nò
lue
chung cùa còng dòng
quò'c
tè'
de giài
quyè't
triet
de cuòc khùng hoàng.
Càc su kien xày ra gan day trén toàn cau dà dièn biè'n it
nhiéu
tuong
tu. Vàn de là a chò hau hé't càc su kien déu
trò*
nèn mang tinh quòc tè'
sàu sàc. Mot mat, do là he
qua
tà't yè'u cùa
tiè'n
trình
lich

su nhàn loai
tu su phàt trièn manh me cùa
lue lugng
san xuàt dan
dè'n
su phàn còng
lao dòng sàu sàc va ròng
rài,
cùng nhu
tu'
su phat trién cua khoa hgc
-
còng nghe (trong dò
co
cuòc càch mang thòng tin) dàn dè'n làm thay dòi
mot
so'
dac diém cùa thài dai. mat
khàc,
chinh
diéu
do lai tàc dòng manh
me dèn su phàt trièn cùa xà hòi hièn dai, cà a
tò'c
dò, pham vi,
chiéu
huóng cùa su phàt trién.
Nhung bàn thàn "phàt trièn" khòng phài là khài nièm bà't biè'n. Nhu
cau cùa nhan
thùc luòn

dòi hòi chung ta nhan
thùc
lai,
va
quan trong
hon,
chinh su tàc dong cùa qua trình quò'c tè' hoà dà làm thay
dòi
tinh
chà't, noi dung cùa su phàt trièn. Va phàt trièn dà bi dat thành và'n
de.
Phàt trièn bi dat thành và'n
de,
dàc biét là dò'i vói Thè' giói thù ba
trong qua trình quò'c té' hoà. Chinh tu
nhù-ng cupe
khùng hoàng dàu lùa
ò cuò'i thap
kì
70, khùng hoàng tài chinh -tién té ò Dòng
va
Dòng Nam
A mói day, càc
cupe
chié'n tranh ò vùng Vinh Pé'ch- xich
va
sur kien
Kosovo khiè'n nguói ta dat và'n
de ve
mùc dò bi anh huóng

deh
cuc, tièu
cuc cùa càc su kien nói trén khòng giò'ng nhau dò'i vói càc quò'c
già.
Vay
thì
bàn thàn qua trình
quò^c
tè" hoà nói chung co thè cùng khòng
chia
déu
càc he qua cùa no cho toàn thè" giai.
Diéu
do can dugc giài
ma.
,
Hièn
nhièn,
Vièt Nam khòng thè tu dat mình ra ngoài
qua
trình
quò'c tè' hoà. Chuyén sang
che'
dò kinh té' thi
truóng,
ma cùa dà't nuóc.
già
nhap ASEAN là
nhÙTig
buóc di càn bàn dau tién. dugc thuc hièn mot

càch co y thùc vào
qua
trình này.
Thè"
nhung,
rò ràng, phàt trièn mai là diéu
ma
chung ta can huóng
tói,
con
tham du vào
qua
trình
quò"c
té' hoà -dù là bà"t khà khàng -cùng
chi
là phuong tién. Là mot nuóc thuòc Thè' giói thù ba, viec su dung
phuong tièn
dò
cho muc tiéu dat ra là mot thàch thùc, tham chi
co
thè
bièn thành nguy co. Tan dung co hòi
va day lui
nguy co cùa
qua
trình
quòc tè hóa
de
phàt trién,

dò
là nhiem vu cua chùng ta. Trong còng vièc
này, tru'óc hé't chùng ta phài dinh hình muc
tièu
-phàt trién theo dinh
huóng xà hòi chù
nghia -
cùng nhu tìm hièu tinh chat, ca
che'
cùa càc
quan he quòc té trong thè giói hièn dai
de
xàc dinh càc chinh sàch dung
dàn
va
càn thièt cho su phat trièn cua chung ta.
Vi
vày. de tài "Quò'c té' hoà
va
phàt trién : ly luàn
va
hièn thuc
trong Thè' giói thù ba"
co mot
y nghla cà'p thiè't. Vé mat ly luàn,
nò
góp
phàn làm rò hon càc khài nièm "quò'c tè' hoà", "phàt trièn", dac bièt ò
chiéu canh quan he cùa khài nièm thù nhà't vói khài nièm thù hai. Nò
cùng làm rò hon càc noi dung lièn quan dè'n càc khài nièm này

tu
phuong
dièn triè't hpc. Vé mat thuc tièn,
nò
góp phàn tìm hièu càc quan he Bàc
-Nam trong thè' giói hièn dai, dac biét là chiéu huóng tiè'n trién cùa càc
quan he à"y, chù yè"u là a chiéu canh kinh tè" chinh tri. Qua
dò,
no gai
ma nhung và"n
de
co tình phuong phàp luàn trong viec dinh huóng xày
dung mot nuóc Vièt Nam tu chù, phon vinh, hanh phùc trong tình hình
quò'c tè' hièn nay.
2.
Tình hình
nghìèn
cmi:
1
V
>«
V
O
Vièt Nam, nhung còng trình nghién
cuoi
vé vàn de này, theo
su
tra
cmi
cùa tàc già, khòng

co
nhiéu,
va
chù yé"u là de cap gian tiè"p hoac
de
cap mot vài khia canh nhà't dinh cùa và'n de. Trong
dò co
càc giào
-)
S.
^
O
^
O
trình, tàc
phàm
vé kinh té hgc phàt trièn nhu "Kinh tè hoc phàt trièn"
cùa Tran Vàn Chù (chù bièn), Nhà xuà"t bàn Chinh tri Quò"c
già
1997;
tàc phàm cùng
tèn va
cùng nàm xuà"t bàn cùa Pham Vàn Dung (chù
bièn).
Nhà xuà't bàn Giào
due.
Càc còng trình cùa càc hgc già nuóc ngoài dà dugc dich
va
xuàt
bàn a Vièt Nam da dang, sàu sàc

va
gan vói
de
tài hon. Tàc phàm dac
sàc cùa hgc già nguói Phàp Richard Bergeron vói nhan
de
"Phàn phàt
trièn -cài già cùa chù nghla
tu-
do" (Nxb Chinh tri Quò'c
già,
1995) là
tièu bièu. Bào cào cùa Oxfam
"Ve
tình trang nghèo khò trèn
thè"giai"
(Nxb Chinh tri Quò'c
già
1997) do
Kenvin
Watkins soan cùng là mot
còng trình rà't
co già
tri. "Nhung thành còng
va
nhùng
thù"t
bai ve
su-
phàt trièn trong

Thè"giai
±ù-
ba:
phàc thào lich
su
mot
su-phàt
trièn
tèi"
cùa
Ohvier
de Solages cùng vày.
va
chàc chàn nò
con
nhiéu già tri hon
né'u Vien nghién cùu quàn ly
kinh té'trung uong (1996)
dich
va
xuàt bàn
day
dù tàc phàm này. It truc tiè'p hon là càc tàc phàm
"Thè"giai
tu-
do
-mot
thè"giai
khòng thè
chàp

nhan duac" cùa René Dumont, "Mat
trai
cùa nhùng con rong" cùa Walden Bello
va
Stephanie Rosehfeld "Cam
bay
phàt trièn ca hòi
va
thàch thùc" cùa James Goldsmith
Nhù-ng còng trình nghién
cuoi
ly
luan
vé qua trình quò'c tè' hoà
bang
tièng Vièt hàu nhu- khòng
co,
ngoài càc bài dich trèn càc bào, tap chi
khoàng
mot nàm
trò lai day (tàp trung vào
nói
dung toàn càu hoà).
Vi
khà nàng tiè'p can nguón
tu-
hèu
va khà nàng ngòn
ngù
han

che'
cùa tàc
già, luàn vàn chi tiè"p càn
va
su dung hai còng trình bang tié"ng Anh là
"
Globalization and the poscolonial
world'
cùa Ankie Hoogvelt (Mac
Millan
va
St
Martin's,
1997)
va "GlobaUzation
and the Nation -State"
cùa R.J. Holton (Mac Millan
va
St
Martin's,
1998), nhùng còng trình
khào cùu
rat
ca bàn
va co
he thò'ng vé
qua
trình toàn cau hoà.
Nhu vày,
de

tài luàn vàn khòng trùng hgp vói nghién cùu nào dà
dugc
;euàt
bàn
bang
tiéng Vièt, cùng nhu bang tié"ng Anh trong giói han
tra
culi
cùa tàc già. Viec tòng hgp bang ly luàn
va
bang khao cùn mot
mang hièn thuc
de
tìm ra quan he giùa hai noi dung trén là khòng
de
dàng nhùng can thièt.
3.
Muc
dich
cùa de tài:
Buóc dau tìm hièu tinh chà't. bàn chà't cùa
qua
trình quò'c té' hoà
joén dai. Qua dò, buóc dau xàc
làp
nhùng noi dung
co
tinh phuong phàp
luàn cho phép mot nuóc phàt trièn sau (nhu Vièt Nam) co thè
tón

tai
va
phàt trién trong
qua
trình quóc té hoà, chóng lai nguy co phàn phàt trièn
do tàc dòng cùa
qua
trình quò'c tè' hoà.
4.
Dóng
góp cùa luan
vàn:
-Luàn chù-ng duoc tinh tà't yé'u. phò biè'n cùa
qua
trình -xu huóng
quò'c té' hoà trong thè'
giói
hièn dai.
tu
nhiéu góc dò ly luàn. trèn làp
truóng cùa chù nghla duy vat bièn chù-ng
va
chù nghla duy vàt lich
su.
-Xem xét va xem xét
lai
càc khài nièm "quò'c
tè'hoà",
"phàt trièn"
vé mat ly luàn cùng

nhQ-ng
nói dung
co
lièn quan
tru'c tié'p
dè'n hai khài
nièm này, trén làp truóng
va
theo phuong phàp cùa triè't hpc Màc. dac
biét ò chiéu canh
co
lién he giùa hai khài
niém
này.
Tu dò
dua ra
dup-c
dinh nghla mói vé "quò'c
té'hóa"
va
"phàt trién".
-Thòng qua khào cù-u hièn thuc, buóc dàu vach ra bàn chà't cùa
qua trình quò'c té' hoà, trong dò
co
su phàn chia
Ipi
ich khòng còng
bang,
su- bóc
lòt va

su- nò dich trong quan he quò'c tè' giùa càc bó phàn phàt
trién khòng dong déu cùa the giói hièn dai. Qua
dò,
cho phép hình dung
ra càch thùc, co
che'
de mot
nuóc di sau
co
thè
tón
tai
va
phàt trién
trong
qua
trình quò'c té hoà.
5.
Phumig
phàp nghién
cmi:
Phép bièn chù-ng duy vàt là phuong phàp quàn xuyè'n toàn bó luan
vàn. Càc
phucmg
phàp cu thè duoc luàn vàn
su
dung
góm
phuong phàp
he thò'ng

càu trùc, phàn tich
va
tòng hpp, lich
su va
logie,
so sành,
bang
bièu.
6. Pham
vi,
két
càu noi dung:
Do han
che
cùa khuòn khò luan vàn thac
si.
luan vàn tàp trung chu
yé'u vào viec làm rò nhùng noi dung ly luan ca bàn nhà't cùa khài nièm
"quò'c té' hóa"
va
"phàt trién" cùng nhu nhùng noi dung co lién quan
phuc vu cho muc
dich
cùa luan vàn (chuong 1. 2)
va
vào vièc khào sàt
càc biè'n
so'
kinh
té',

kinh té' chinh tri a phan khào sàt quan he hièn thuc
(chuong 3). Càc tham
so'
xà hòi -kinh té' cùng dugc
de
cap.
con
càc noi
dung ,vàn hoà. dao
due chi
dugc de cap giàn tiè"p.
Luan vàn dugc kè't cà'u thành 3 chuong, chuong 1
góm
3
tiè't,
chuong
2
góm
4 tié't va chuong 3 góm 3 tiè't. nhung chuong cuòi này dugc thè
hièn duói mot hình thùc khàc
va
mang y
nghia
khàc 2 chuong
dàu
nén
chié'm mot
ti
le
lón

hon. Khòng ké muc
liic va
tài
lièu
tham khào, luàn
vàn co trang,
B
-
NOI DUNG
Chuong 1
QUÓC TE HOÀ
1.1. Quoc te hoà.
1.1.1.
Dinh nghSa.
Quò'c té' hoà theo nguyén nghla tièng Vièt là "làm cho tró nèn mang
tinh quò'c té'", bao hàm cà y nghla dòng
tu-
làn
danh
tu
Tuy nhién.
chi
khi dà
de
càp dè'n dò'i
tup-ng.
"quò'c té' hoà" mói
dugc su
dung nhu
mot

dòng
tu-,
trong da
so'
truóng hpp.
nò dugc su
dung nhu là
mot
danh
tu,
vùa vói tu càch
mot qua
trình. vùa vói
tu'
càch mot xu huóng.
Tu
giùa
thàp
ki
80. trén thè' giói xuàt hièn khài nièm toàn càu hoà
vói
rriòt
nói hàm chat
che
hon.
va
hàu nhu thay thè' khài nièm quò'c tè'
hoà ó thòi diém gàn day. dàc biét
là
trong giói khoa hpc. Khào cùu khài

nièm toàn càu hoà. chùng ta sé thà'y dugc noi dung co bàn cùa khài
nièm xuàt xù cùa nò -quò'c
té
hoà.
Hai hpc già nguói My
Holm va
Sorensen xem toàn càu hoà nhu là
"su tàng cuóng cùa càc quan he kinh
té',
chinh tri, xà hòi. vàn hoà xuyén
bièn
giói"[51,ll].
Thuc chà't, day chinh là khài nièm quò'c tè' hoà.
vi.
dùng nhu
R.J.Holm
nhan xét. càch dat vàn
de
nhu vày là khòng
co
co
so
logie
làm nén tàng cho he thò'ng toàn càu.
I.Wallerstein, dugc cho là nguói tièn phong cùa ly thuyè't he thò'ng
thè'
giói, vugt qua viec mièu tà
va
dà di vào càn nguyén cùa
qua

trình
này. Òng quan nièm toàn càu hoà là he
qua
cùa nén kinh tè' thè' giói tu-
bàn chù nghla, vói
mot
he thò'ng dugc gàn lién boi phàn còng lao dòng
toàn càu va dugc dàn dat boi
logie
cùa su tich
luy
tu bàn. He thò'ng này
dugc hgp thành
bòi
càc quò'c
già,
khu vuc, chié'm nhù-ng vi
tri cii
thè
trong
mot
tò chùc
co
tòn ti tràt tu cùa quyén
lue va
khòng gian, bi phàn
chia thành càc vùng trung tàm, ngoai vi,
va
bàn ngoai vi [51, 11 -12].
Chi càn lòt bò hình thùc "he thò'ng thè' giói"

va
thay vào dò là he thò'ng
lièn quò'c
già,
dùng hon là
he
thò'ng càc quò'c
già co
tuong tàc qua lai
vói nhau, chùng ta sé thay dugc khài nièm quò'c té' hoà cùa
I.Wallerstein.
R.Robertson,
tu
góc dò tiè'p can xà hòi hpc tòn giào, dua ra khài
nièm "toàn càu hoà dia phucmg" ("glocalization" hay "locai
globalization")
chi
su tham nhap làn nhau cùa cài toàn càu
va
cài dia
phuong
[51.16].
Nói càch khàc, dò là su thàm nhap làn nhau cùa cài
toàn thè
va
cài bg phàn.
Quan nièm cùa Wallerstein là rat
co
già tri, tuy nhièn. òng hau nhu
dóng nhà't

qua
trình toàn cau hoà nói chung vói
qua
trình toàn cau hoà
vé
kinh té' va chinh tri, dù day là nhùng
ITnh
vuc ca bàn. Robertson xem
.Két qua
trình này a nhùng hình thùc thè hien
ma
chua di vào bàn
chat.
Qua viec phàn tich nhùng luàn diém cùa Holm, Sorensen,
Wallerstein
va
Robertson,
trén làp
tru'óng
cùa chù nghla Màc. co
thè
dua
ra dinh nghla
vé quò'c
té' hoà nhu sau:
"Quò'c tè' hoà là su anh huóng, tàc dóng, xàm nhap làn nhau xuyén
bièn giói giùa càc vùng, càc quò'c
già
trong càc
ITnh

vuc khàc nhau cùa
dai sò'ng xà hòi, truóc hé't
va
chù
yé"u
là trong
linh vu-c
kinh tè' do su
phàn còng lao dòng quó'c té' quy dinh. vàn hành trong mot hay nhiéu tràt
tu m-ong dòi òn dinh cùa càc quò'c
già.
Quò'c tè' hoà, do
dò,
làm tàng su
thò'ng nhà't,
dóng
nhà't giùa càc vùng, càc quò'c
già
tham du
qua
trình
nay .
Quò'c tè' hoà
chi
dièn ra
mot
càch dièn hình
tu
chù nghla tu bàn
hàu thuc dàn.

Nbung
tinh chà't cùa nò bi quy dinh manh me boi nhù-ng
hình thùc truóc
dò,
so khai va
chu-a
dièn hình.
L1.2.
Noi dung ca bàn cùa quò"c
tè"
hoà trong thài dai ngày nay.
1/
Su phàn còng lao dòng xuyén bièn giói.
8
Tùng quò'c
già
khòng
con
là mot thuc thè kinh té' khép kin.
Mot
quò'c
già
phài thuc hièn nhiéu
hcm
nhu càu cùa bàn thàn
nò
trong nhùng
ITnh
vuc,
nhiing

còng doan san xuà't nhà't dinh, trong khi
co nhù-ng llnh
virc,
nhùng còng doan
nò chi
phài thuc hièn it, tham chi khòng thuc
hièn.
Su-
phàn còng lao dóng xuyén bièn giói gàn chat vói ngoai
thuong.
Quy tàc
ma
nò
huróng
tói: tu- do hoà thuong mai.
2/
Su xàm nhap làn nhau giùa càc nén kinh tè' quò'c
già,
thòng qua
càc "don vi kinh té'" là càc còng ti xuyén quò'c
già
(TNC). Vào nàm
1960,
200 TNC lón nhà't thè' giói
co
doanh thu
bang
17% GNP thè' giói,
va
nàm 1984 con

so'
này là 25%. Né'u dnh tòng 11.000 TNC trén thè'
giói vào nàm 1984,
ti
le
dò
là 50%. 30% thuong mai
thè'giói
nàm 1982
là trao dòi
ben
trong giùa càc TNC. Nàm 1979. 50% xuà't khàu cùa Thè'
giói thù ba là trao dòi giùa càc còng ty me
va
càc nhành vói nhau cùa
càc TNC [39. 4 -5]. Vào nàm 1993. trén the
giói co
38.747 TNC, vói
nhù-ng chi
so'
tiè'p
tue
tàng.
Qua
trình này là su xuà't khàu tu bàn duói
dang dàu tu truc tièp nuóc ngoài (FDI). Dang xuàt khàu tu bàn khàc là
'y ^ 'y ^
vièn trg phàt trièn (ODA). Quy tàc
ma
nò theo duòi là tu do hoà dàu

tu.
3/
Su hình thành càc tò chùc quò'c tè' diéu phò'i boat dòng quò'c té'
cùa càc quò'c
già
trèn
ITnh
vuc chinh tri -kinh té' (UN, EU, ASEAN),
kinh te -tài chinh (WTO, WB, IMF. OECD ), vàn hoà -khoa hpc -
giào
due
(UNESCO), thè thao
(lOC.
FIFA) cà ó pham vi khu vuc
va
toàn càu.
Qua
trình này làm xói mòn dàn vi tri cùa càc nhà nuóc
-quò'c
già,
nhung cùng co thè là con duòng cho mot
so
nhà nuóc
-quò'c già
nhàt dinh ma róng pham vi tàc dòng cùa
nò.
4/
Su phò bièn
va
xàm nhap làn nhau cùa càc già tri vàn hoà -dao

due -lò'i
sò'ng.
Qua
trình này vùa dièn ra
mot
càch tu- nhién nhu: là he
qua
cùa 3 nói dung trèn, vùa dièn ra mot càch khòng tu nhièn
bang
qua
trình truyén ba,
gay sue
ép
va
àp dat cùa mot
so'
quò'c
già
dàn toc, nén
vàn hoà nhà't dinh.
LL3.
Càc
càp
dò cùa quòc tè hoà.
a. Toàn càu hoà.
Quò'c tè' hoà trèn pham vi toàn càu, trong
dò,
toàn thè' giói dugc
coi nhu:
mot thiic

thè tòng
thè'.
R. Robertson quan nièm toàn càu hoà nghla là
"sue
ép thè' giói'",
va
"y thùc toàn
càu"[52,117]
(sue ép thè' giói dugc R.Robertson trình
bay
nhu nhù-ng tàc dòng xuyén bièn giói cùa nhùng su: kien dàng ké cua
thè'
giói hièn dai).
D.Harvey dat và'n
de
vé àp
lue
thòi gian/khòng gian. Cam giàc chung
vé thòi gian/khòng gian ggi ra y
tu'óng
chung, kich thich hành vi, tàp
quàn giò'ng nhau
[52,118].
t
càn phài làm rò hon luàn diém cùa R.Robertson làn D. Harvey.
Càch dat và'n
de
cùa càc òng là
co
co so logie,

nhung
lai phi lich
su.
Phài trong
mot
diéu kien thòng tin phàt trièn cao. cài
"sue
ép thè' giói"
va "càm giàc chung vé thói gian/ khòng gian" à'y mói ton tai. Cùng nhu
"y thùc toàn càu" chi xuà't hièn khi này sinh nhùng và'n
de
toàn càu nhu
chié'n tranh huy dièt, mói truóng
va
nhù-ng và'n
de
này
lai co
co so
khàc,
mang dnh lich
su.
Diéu này sé dugc luàn vàn giài quyè't ó phàn
1.2.
Vi
thè', phài dat và'n de vé toàn càu hoà truóc hé't ó
nói
dung mang
dnh càn nguyén cùa
nò:

nói dung kinh tè'.
Dò
là
sii
hình thành
mot
he
thò'ng kinh té' toàn càu, vói su- phu thuòc làn nhau ngày càng tàng giùa
càc nén kinh té' quò'c
già.
Nò
dugc dành già bang su phu thuòc làn nhau
vé chié'n
lugc va
quàn ly giùa càc nén kinh
tè'
quó'c
già
(Ankie Hoogvelt),
thuong
mai quò'c tè'
va
luàn chuyén
tu*
bàn, mùc dò hòi nhap vé tài chinh
va
tién tè, mùc dò mó cùa (Paul Hirst
va
Grahame Thompson)
[52,114

-115].
He thò'ng à'y
du-gc chi
dao boi càc quy tàc kinh tè' quò'c té',
ma
quy tàc tò'i thugng vàn
con
dang trong tiè'n trình hièn thuc hoà -là tu:
do
thu-ong
mai
va
dàu tu.
10
•>
X
V
^
Su hình thành thuc thè kinh té toàn càu vói nhiing quy tàc chung
dóng
thòi cùng làm này sinh nhùng và'n
de
chinh tri -xà hòi -vàn hoà
toàn càu. Diéu
dò
tao ra y thùc vé
thè'giói
nhu
mot
"dia diém don nhà't",

va loài
nguói nhu mot "nhàn vàt tap thè". Y nièm vé "ngòi nhà chung
thè'
giói"
va
"thè' giói dai
dóng"
cùng
tu dò ma
xuà't hièn. Su sup dò cùa
he thò'ng xà hòi chù nghTa vào dàu thàp ky 90 càng tao ra càm giàc vé
su hình thành mot he
tu*
tuong thòng nhà't toàn càu.
b/
Khu vuc hoà.
Qua
trình quò'c tè' hoà trong pham vi khu
viic,
trong
dò
mot khu
vuc nhà't dinh huóng tói viec tró thành
mot
thuc thè kinh tè' -chinh tri
-xà hòi -vàn hoà riéng.
Jruóng
hpp dièn hình nhà't là Lièn minh chàu Àu (EU). Hiep hòi
càc nuóc Dòng Nam A (ASEAN) ra dòi
va

lièn kè't toàn bò 10 nuóc
Dòng Nam A cùng nàm trong
tién
trình này, dù chu-a dièn hình
bang
EU.
Trén thuc
té',
trong thè' giói hièn
dai,
qua
trình khu vuc hoà chi
hèn
kè't khu vuc thành
mot
thuc thè, mot tièu he thò'ng trong he thò'ng toàn
càu chù khòng thành
mot he
thò'ng
rièng.
Trong chùng muc nào dò, khu
vuc hoà là buóc chuyén tièp cùa qua trình toàn càu hoà, trong
dò
càc
quò'c
già
dàn toc nhàn thùc ràng vièc trò'n trành
qua
trình toàn càu hoà
la khòng thè, dòng thòi, vièc tham du vào

qua
trình này
mot
càch rièng
rè là khò khan,
va co
thè dành mà't mình. Viec lièn kè't nhò su gàn gùi
vé dia ly
va
trèn co so
mot
su tuong dóng nhà't dinh vé vàn hoà nhu là
hình thùc trung gian giùa xu huóng toàn càu hoà
va
chù nghTa dàn
toc
hay chù nghla quò'c
già
dàn toc, hai xu huóng màu thuàn dóng hành
trong thè' giói hièn dai
ma
J.Naisbitt ggi là "nghich ly toàn càu".
Xu huóng khu vuc hoà dugc S.Huntington de cao,
va
dù
co
sai làm
nhung cùng
co
it nhiéu ggi mg khi òng coi lich

su
thè' giói hièn dai nhu:
là "su dung dò giùa càc nén vàn minh". Ve mat
logie,
co
su khàc bièt
11
giùa lièn kè't trèn co
so
khu
viic va
lièn kè't trèn co so vàn hoà -vàn
minh, nhung trèn
thiic
té',
sii
khàc bièt này là tò'i thièu.
1.2. Tinh tà't
yèu
cùa
quo'c
té'
hoà trong thòi dai ngày nay.
1.2.1.
Su:
ma ròng khòng gian xà hòi
Lich
su
nhàn loai là
qua

trình lièn me
mg
ròng pham vi cùa càc
lién kè't xà bòi, vói tu càch là hình thùc lién kè't phò biè'n: còng xà,
lành
dia, quò'c
già,
Uèn
quò'c
già,
va
thè' giói. Càc pham vi à'y trong tùng thòi
ky là mot thuc thè kinh tè' -xà hòi -chinh tri tuong dò'i kép kin. O càc
hình thùc truóc, càc quan he, lièn két trén pham vi toàn thè giói thè
hièn
duói dang tiém nàng
va
manh doan, nhung theo chiéu huóng ngày càng
chat che
va
sàu sàc.
Nhà
su
hpc Phàp Fernand Braudel gpi cài thuc thè kép kin à'y, ó
phuong dièn kinh tè', là "nén kinh té'
co
he thò'ng thè' giói rièng"
(economie-monde),
chié'm
mot

khoàng khòng gian dia ly nhà't dinh, vói
mot cuc nhà't dinh dugc gpi là trung tàm, lan toà xung quanh là càc vùng
ngoai vi ké' dé'p nhau.
Tu
thòi
de'
che'
La Ma dà
co mot
he thò'ng nhu
vày, vói Rome làm trung tàm. Thòi phong kiè'n, tuy bi han
che'
boi lành
dia phong kiè'n nhung vàn
co
su giao
lu-u
thuong
mai.
vói Venise làm
trung tàm. Braudel cho ràng
tu
thè' ki XV -
XVIII,
su'
thò'ng nhà't toàn
thè'
giói dugc phàc ra
va
dàn dàn

de
nàng
lén
toàn bò cupe sò'ng cùa
càc
C9n
nguói, tà't cà càc xà hòi, kinh tè'
va
vàn minh thè' giói" [4, 65 -
68].
R. Robertson cùng cho ràng
qua
trình toàn càu hcà bàt dàu ó chàu
Àu vào dàu thè' ki XV, duói dang manh nha. Òng phàn
sii
phàt trièn gàn
day cùa toàn càu hoà thành 2 giai doan:
tu-
1750 dè'n nhùng nàm 1870
là giai doan phòi thai; va
tu
nhiing nàm 1870 dè'n nhùng nàm 1926 là
giai doan thiè't yè'u cùa su "cà't cành" dua dè'n
sii*
thiè't
lap
mot xà hòi
toàn càu [51, 33 -45].
12
-y

M.Hodgson
va
Wilkinson
con
di xa hon. Càc òng coi su phàt trièn
cùa toàn thè' giói dà
co
mot
sii
thò'ng nhà't rà't
som.
M. Hodgson khi
nghién
ciiu
vé Hói giào dà cho su phàt trién cùa vàn minh nhàn loai nhu
là su phàt trién phu thuòc làn nhau
va
it nhiéu song song giùa 4 hòn
hgp truyén thò'ng vàn nninh: Trung Quòc, An Dò, Chàu Au va vàn
nunh
song Nile
dè'n Oxus. Wilkinson khàng dinh "ngày nay trén
trai
dà't chi
co mot
nén vàn minh -mot nén vàn minh toàn càu don nhà't. Nò bàt
nguón ó Tày A, Ai Cap
va
Sumer khoàng 1500 tr.CN. Trung tàm này
lan róng lién tue bao phù toàn

càu"
[51,
30].
Thè'
nhung su thò'ng nhà't trén chi mang tinh manh doan,
va
dugc
càc hgc già phuong Tày
de
càp dè'n chù yè'u nhu mot khà nàng, chu-a
dugc tà't yé'u hoà boi co so xà hói hièn thuc. Màc vugt qua ó khia canh
này, yà co so xà hói hièn thuc à'y dugc òng
de
càp gàn lién vói chù
nghTa tu bàn. vói giai
cà'p.
tu'
san:
"Vi
luòn bi thùc day bai nhu càu
vé nhÙTig
noi tiéu thu mai, giai
càp tu san xàm làn khàp hoàn cau. Nò phài xàm nhap vào khàp noi,
khai thàc khàp noi
va thié^t làp
nhung
mòì
lién he a khàp noi" "Thay
cho
nhùng

nhu cau
cu
dugc thoà man bang
nhÙTig san
phàm trong nuóc,
thì này sinh ra
nhÙTig
nhu cau mói, dòi hòi dugc thoà
man bang
nhùng
san
phàm dua
tu
nhùng
mièn va
xù xa xòi nhàt vé. Thay cho tình trang
co
làp truóc kia cùa càc dia phuong
va
dàn toc vàn tu cung tu cà'p, ta
thà'y phàt trién nhùng quan he phò biè'n. su phu thuòc phò biè'n giùa càc
dàn toc.
Ma
san xuà't vat chà't dà nhu thè' thì san xuà't tinh thàn cùng
khòng kém nhu the" [27, 545
-546].
Cg
so
này khòng
con

don thuàn mang y nghTa logie.
Vi
vày chùng
ta
con
phài tiè'p càn nò
tu
càc nói dung khàc.
L2.2.
Tinh
tàt yèu kinh tè.
Su ra dòi cùa nén san xuàt còng nghiep va quan he san xuà't tu bàn
chù nghTa dà dàn dè'n su ra dòi cùa
mot
nén
san
xuà't mang tinh quò'c
te.
13
Thù nhà't, nhu Màc dà khàng dinh, giai cà'p tu
san
thùc day vièc
tao ra nhùng nhu càu mói, noi tièu thu mói
va
thi truóng cung cà'p nguyén
Uéu
mói,
vi
dòng ca
Igi

nhuan,
ma
nò "xàm nhap khàp noi, khai thàc
khàp noi
va thiè't
làp
nhùiig mòl
quan he a khàp noi".
Thu hai, tình
chà't
cùa
nén
san
xuà't
còng nghiep, dac bièt là dai
còng nghiep, là san xuà't càng
nhiéu
già thành sàm phàm càng ha,
tue
là tàng uu thè' canh tranh. Quy
luat
cùa nén kinh té' thi truóng buóc nò
phài ma ròng san xuà't.
Qua
trình này tao ra mot nuóc tu bàn giàu
co.
Nhung,
nhu A. Smith dà phàn tich
va
Màc dà su dung phàn tich này

trong "Bàn thào kinh tè' -triè't hgc 1844", tói giai doan giàu co nhà't thì
cà tién còng
va Igi
tue cùa tu bàn déu thàp,
day
màu thuàn tu bàn -
còng nhàn dè'n cuc dò [27,55 -56]. Do dò, giai cà'p tu san buòc phài
tìm thi truóng ben ngoài cùng nhu chuyén mot phàn
qua
trình
san
xuà't
ra nuóc ngoài -càc nuóc it giàu hon.
Thù ba, chinh su ròng lón cùa quy mò san xuà't dà buòc nén san
xuà't dai còng nghiep phài co su phàn còng lao dóng manh
me.
cà theo
chiéu ròng làn chiéu sàu. chuyén sang pham vi quò'c
té',
tham chi toàn
càu. Su phàn còng à'y thoat dàu dua trén co so là càc nguón
Igi
tu nhièn.
sau dua trèn ky thuàt -còng nghé. Trình dò tò chùc phàn còng cùng lón
dàn,
tu
phàn còng tu phàt do thuàn tuy thi truóng quyè't dinh dè'n phàn
còng tu giàc dua trèn càc hiep dinh, hay dugc xàc lap boi càc còng ty
xuyén quò'c
già.

Tu
dò dàn dè'n su hình thành
mot
mang
luói
san xuà't
xuyèn quò'c
già,
trong dò
mot
nén san xuà't quó'c
già
(hay vùng lành thò)
tró thành mot bó phan cùa nén san xuà't thè' giói.
Qua
trình san xuà't
mang tinh quò'c tè' tà't yè'u
din
dè'n
mot
dòi sò'ng xà hói mang tinh quò'c
tè'.
1.2.3. Tinh tàt
yè"u
truyén thòng.
Su sang
che'
ra càc phuong tién truyén thòng, cùng nàm trong càc
cupe
càch mang khoa hpc -ky thuàt -còng nghé, dà tao ra trièn vpng

cho nhù-ng buóc tiè'n to lón cùa nén
san
xuà't tu bàn chù nghTa.
14
Su phàt
triè'n
cùa in àn, radio, truyén hình thành nhiing phuong tién
truyén thòng dai chùng (mass media) dà tró thành nhiing còng cu truyén
bà
tu,tuong,
chù yé'u là tu tuóng tu do tu san. Dò là còng cu hiru hièu
nhà't
de
giai cà'p tu san "tao ra cho nò
mot
thè' giói theo hình anh cùa
nò",
truóc hé't vé mat tu tuóng, tinh thàn, vàn hoà. Càc phuong tièn
truyén thòng dai chùng vuon dàn cành tay ra ngoài bièn giói quò'c
già,
hình thành càc tap doàn truyén thòng lón manh tàm quó'c tè' nhu Reuters
AFP,
CNN vói su
ho
trg cùa càc ngòn ngù dugc quò'c
tè'hoà,
chù yé'u
là tièng Anh. Truyén thòng dai chùng ngày càng dugc mó mang
vi
nò

tró thành mot ngành kinh doanh
loi
nhuàn cao.
Truyén thòng dai chùng tró thành
mot
ngành kinh doanh
Igi
nhuan
cao chù yé'u nhó quàng cào.
ma
Philippe Breton
va
Serge Proulx gpi là
mot
Hièn tugng "nàm giùa thuong mai
va
càc
media"[6,150].
Bàn thàn
quàng cào là mot hièn tugng thuong mai,
ma
càc nhà
san
xuà't dà mua
su phuc vu cùa càc media
de
bòi tron
qua
trình san xuà't: tao ra mot xà
hói tiéu thu dai chùng. Pham vi anh huóng cùa càc phuong tièn truyén

thòng dai chùng dè'n dàu thì pham vi cùa xà hòi déu thu dai chùng tiè'n
dàn dè'n dò. Qua dò. nò hièn thuc hoà dàn dàn cài "xà hòi toàn càu" va
su dóng nhà't toàn càu ó mot khia canh co bàn: nhu càu. Vé phia càc
media,
nò
bàn
mot
phàn su phuc vu cùa mình
de
tón tai,
va
hon thè',
de
tao ra
va
xàm nhap cài
ma
P.Breton
va
S. Proulx gpi là "khòng gian
còng còng",
ma
mot phàn cùa quyén lue còng còng dugc tao lap
tu
dò.
Nàm '1988, thi truóng quàng cào thè' giói uóc tinh 400 ti USD. rièng cùa
My là 194 ti. Cùng nàm này, chi tièu cho quàng cào ó My lén dè'n 92
ti USD, rièng 26 ti qua vò tuyè'n truyén hình,
va
7 tap doàn quàng cào

lón nhà't thè' giói
co
doanh thu nàm 1988 là 17 ti USD [3,89 -90].
Tuy nhièn. diéu kien xà hòi cho phép càc media phàt trièn truóc
khi quàng cào qua càc media xuà't hièn chinh là chù nghTa tu do, sé dugc
hình
bay
ó phàn sau. Kè't hgp vói chù nghTa tii do, càc media tao ra
mot
xà hói truyén thòng, mot xà hói thùc
day
tùng cà nhàn mg ròng khòng
15
gian giao tiè'p cùa nò,
va
mot nén vàn hoà dai chùng, dai chùng hoà su
phàt trièn.
Su han
che'
cùa càc media vói tu càch là mot phuong tién giao tiè'p
vugt qua giói han khòng gian là
nò
khòng
co
- vé mat kT thuàt - kènh
phàn hói. Su ra dói cùa dièn thoai, fax dà khàc phuc diéu
dò,
va
hai
còng cu này

dà
nhanh chóng dugc phò biè'n tró thành phuong tièn giao
tiè'p cà nhàn vugt qua giói han khòng gian. Càch nhau nùa vòng
trai
dà't,
càc quan he giao tiè'p
co thè
dugc thuc hièn khà de dàng trong hàng
phùt. Su phàt trién cùa dièn thoai di dòng
va
dièn thoai vò tuyè'n là
nhùng buóc tiè'p theo hoàn thien phuong tièn ky thuàt này.
Thè'
nhung, phuong tièn truyén thòng tiém tàng nhiéu khà nàng nhà't
mói chi bàt dàu: mang internet.
Mot
mat. nhó su kè't hgp giùa khà nàng
truyén thòng tin vói khà nàng
luu
giù-
va
xù ly thòng tin. nò
co mot
su
khàc biét vé chat so vói càc phuong tién truyén thòng cu. Mat khàc.
internet là phuong tién truyén thòng hièu dung nhà't
de
thuc hièn dugc
nhiéu kiéu giao tiè'p: cà nhàn -cà nhàn, cà nhàn -tap thè,
va

tàp thè -
tàp thè, trèn pham vi toàn càu.
'
.
^
1
-v^
.
-^'
Nhu vày, vé mat kT thuàt. qua
trinh
quòc té hoà vàn chu-a dièn ra
vói hé't khà nàng cùa nò.
1.2.4.
Tinh tàt yèu xà hòi.
a/
Nguy co chié'n tranh huy dièt.
Sau Thè' chié'n II, dac bièt lai dugc thùc
day
boi chié'n tranh
lanh,
trén thè' giói xuà't hièn cuòc chay dua vù trang, truóc hé't là giùa hai sièu
cuóng My
va
Lién Xò. Vù khi gié't nuóc hàng
loat
(vù khi hoà hpc. vù
khi sinh hgc,
va
dac biét là vù khi hat nhàn) tró thành mò'i de doa nghièm

trpng dò'i vói su tón vong cùa cà nhàn loai. Diéu dò buòc càc quò'c
già
phài ngói vào bàn dàm phàn, dua dè'n hiep uóc cà'm phò biè'n vù khi hat
^ 'y
nhàn. Tàt nhièn,
de
hiep uóc này
co
già tri thuc tè', phài
co sii
tò chùc
mang tinh toàn càu
de
giàm sàt viec này. Nhung già tri cùa nò cùng chi
ó chò khòng làm thay dói
"tirat
tu" vé vù khi hat nhàn hièn hành.
16
b/
Và'n
de
mòi truóng.
Nén san xuà't dai còng nghiep dà tao ra mot lugng chà't thài còng
nghie|}
khòng lo, làm tòn hai nghièm trgng dè'n mòi truóng
song.
Tàc
dóng xà'u tói sue khoè con nguói. phà va càn bang sinh thài,
gay
hièu

ùng nhà kinh làm nhièt dò
trai
dà't tàng lén, kéo theo muc nuóc bièn
tàng lén, phà huy tang òzòn làm tàng
bue
xa
tu
ngoai
tu
mat trai chiéu
xuò'ng
trai
dà't
là nhù-ng he
qua
dà
va
dang dugc nhìn nhan,
va
né'u
tiè'p dièn theo chiéu huóng hien nay thì
su song
trén
trai
dà't bi de doa
trong tuang lai khòng xa. Dò là và'n
de
toàn cau,
va
vièc ngàn chan nguy

ca này dòi hòi viec hành dòng tap thè trèn pham vi toàn
càu.
e/
Và'n
de
dàn so'.
Thàp ki 80 dugc coi là thói ky bùng nò dàn
so'
Ti
le sinh a càc
nuac thuòc Thè' giói thù ba khòng
giàm
hoac giàm chàm. trong khi
ti
le
tu
vong a tre sa sinh giàm cuc nhanh nhó
nhÙTig
tiè'n bg cùa y hgc hien
dai.
Cùng vói
tuoi
thp trung bình tàng lén. dàn
so'
thè'
giói
tàng lén vói
toc dò rat cao. Trong lich
su
loài nguói. tò'c dò tàng dàn so' bình quàn

là
0.002%/nàm.
tue là
mà't 35.000 nàm
de
tàng gà'p dòi. Trong khoàng
1960 - 1980. dàn so thè'
giói
tàng vói tò'c dò
2.3%/nàm.
tue là chi càn
31 nàm
de
tàng
gap
dòi. Hièn nay. dàn
so'
the
giói
tàng thém 92 -93
trièu
nguói/nàm. 95%
so'
dò tu
càc nuóc dang phàt trièn [14.90 -91].
Diéu
dò
dàn dè'n nguy co can kièt tài nguyén cùa nhàn
loai.
do

viéc
tài
nguyén
mói tìm ra khòng dù
de
thay the cho tài nguyén dà
su
dung. Nò
dòi hòi khòng nhùng su hgp tàc Nam -Nam
ma
su hgp tàc Bàc -Nam
nhàm ngàn chàn nguy co này.
d/ Tói pham
co
tò chùc quòc tè.
Su thùc day cua sièu
Igi
nhuan dà tao ra
mot
bó phàn tu san kinh
doanh ngoài vòng phàp
luàt.
phi dao
due va
phi nhàn tinh. ngày càng
co
tinh tò chùc cao. Su phàn còng lao dóng quò'c tè'
va
dnh chà't quò'c
te trong càc

ITnh
vuc khàc nhau cùa dói sò'ng xà hòi hièn
dai cùns
làm
17
cho tình trang tòi pham dièn ra su "phàn còng lao dòng" quò'c té'
va co
tò chùc mang tình quò'c tè', dac bièt trong san xuà't
va buon lau
ma tuy.
Diéu
pày
dòi hòi mot su hgp tàc quò'c
té'
co y thùc, truóc hé't giùa càc
ca quan an ninh nhà nuóc, trong viec chò'ng lai chùng.
L2.5,
Tinh
tài
yèu thòi dai: dia vi
cùa
chù nghla
tu-
do
tw
bàn chù
nghla
va
càc già tri cùa no.
Khài nièm "chù nghla tu do" khòng hoàn toàn thò'ng nhà't trong giói

nghién cùu, cùng nhu hau
hè't
càc khài nièm khoa hgc xà hòi khàc.
Vi
day khòng phài là chù de vé mat ly luàn cùa luàn vàn, nén chùng tòi
tam
su
dung mot quan nièm
tuong
dòi phò bièn. Theo John Keneth
Galbraith,
chù nghla tu do
góm
bò'n noi dung chinh:
-^Dòng
ca cùa boat dòng kinh té' là
Igi
ich cà nhàn. Co mot bàn
tay vò hình dàn dat nò phuc vu
Igi
ich còng dóng.
-Ca
che'
diéu chinh cùa he
thò'^ng.
: su canh tranh.
-Sue
manh diéu
chinh
cùa su canh tranh loai trù su can thièp cùa

nhà nuóc. Chinh phù quàn ly càng it càng tòt.
-Thi truóng
va
canh tranh phài dugc bào ve bang mgi già. Dia bàn
trao dòi càng ròng thì canh tranh càng
song
dòng
va
thi truóng càng
manh
[3.36].
vé mat ly luan, nò coi hanh phùc cùa con nguói dugc bào dàm
bang
co
che'
tu do cùa cung
va
càu trong mpi
ITnh
vuc. là tu dp sàng
kiè'n cà nhàn
va
co
che'
tu do cùa thi truóng, dò'i lap vói quan
nièm
vé
hanh phùc cùa con nguói dugc bào dàm bang
mot tò
chùc xà bòi thich

hgp
[3.33].
Chu nghTa tu do xuàt hièn o chàu
.\u
sau thói ky Phuc
hung,
dàc
bièt
tu
khi Adam Smith xày dung
c(y
so ly luàn cho
nò.
Tuyet dò'i hoà
vai trò cùa kinh tè'
va
là co so cho chù nghTa
c^
nhànr-nó-dug^^-eoi-ahu
' '^un j
i:-\,
i
.iij\^(;
1 .1
,
:
;*(r'.'ir.i,
\ t j A /
,. -^
18

là dóng lue cùa chù nghTa tu bàn. tao làp cho Tày Àu
va
sau dò là My,
mot nén vàn minh vàt chà't bùng manh trong tràt tu- thè' giói.
Chù nghTa tu do nhiéu làn bi dat vàn
de
ó phuong Tày, nhung nói
dung chù yè'u bi xét lai là nói dung thù ba trong bò'n nói dung nói trén.
Ngay trong nhiing thòi ky chù nghTa tu- do bi dat thành và'n
de,
nói dung
thù
hai va
thù tu vàn
co sue
sò'ng mành
lièt,
tró thành già tri xuyèn suò't
cùa chù nghTa tu bàn phuong Tày, dù tuy tùng thòi ky nò dugc hièu
khàc nhau. Chinh nhiing già tri à'y tao cho càc xà bòi phuong Tày càn
- hièn dai
mot
su nàng dóng vugt tròi so vói phàn
con
lai cùa thè' giói
chua chà'p nhàn càc già tri này. Tu tuóng vé su mó ròng dia bàn trao
dòi dà thùc
day
toàn thè' giói phuong Tày tim kiè'm thi truóng mói.
tru-óc

hé't
va
chù yé'u là bang con duóng chù nghTa thuc dàn.
Tu
nùa sau thè' ky XIX. phuong Tay hoàn toàn thò'ng tri thè' giói
bang
chù nghTa thuc dàn
cu.
Su thò'ng tri à'y khiè'n cho toàn thè' giói bièt
dè'n
nhù-ng già tri ca bàn cùa phuong Tày. dat nén tàng cho su nhàt thè
hoà toàn cau vé sau, su
nói
day cùa phan
con
lai cùa thè' giói -dòi khi
bang chinh chiéu bài cùa chù nghla tu do -
va
su*
phàn chia lai he thi
truóng
giùa
càc cuóng quò'c
tu'
bàn chù nghla dà dua
dè'n
su ra dói cùa
chù nghla thuc dàn mói
va
hàu thuc dàn -còng khai truyén bà tu tuóng

tu do. Cùng vói su hgp tàc
giùa
càc nuóc tu ban phàt trién
de
thùc day
su ma ròng quy mò thi truóng
va
chòng
lai
"nguy ca còng
san",
no dà
dgn duóng cho su nhà't thè hoà toàn cau dugc chi huy bai phuong Tày.
Qua trình
này dièn ra
tu
giùa thè' ky XX.
va
dat dugc nhùng buóc tiè'n
manh
me
tu-
thàp ky 90. sau su sup dò cùa he thòng xà hói chù
nghìa,
va
thuàt ngù toàn càu hoà tró thành
mot
khài nièm phò biè'n.
Su "khai hoà" thè' giói cùa phuong Tày bang càc già tri cùa chù
nghTa tu- do vàn tiè'p

ttic
dièn ra. vói
nhìing
còng cu thè
che'
nhu IMF,
WB.
WTO, va tà't nhièn. di cùng vói su tuóc doat phàn
con
lai cùa the
giói -chinh là Thè' giói thù ba.
19
1.3. Chu the
va
khàch the
cùa
qua trình quoc té' hoà.
1.3.1.
Dat vàn de.
Nhu dà
de
càp trong dinh nghTa khài nièm quó'c tè' hoà,
qua
trình
này dugc vàn hành thòng qua tràt tu nhà't dinh cùa càc quó'c
già.
Mot
tràt tu nhu vày, vé phuong dièn kinh té', dugc F. Braudel gpi là "nén
kinh tè'
co

he thò'ng thè' giói rièng". Vugt lén trèn nói dung kinh tè' don
,^0
'y
thuan. chùng ta vàn
co
thè
su
dung nhùng luàn diém cùa F.Braudel.
F.Braudel
coi mot he thò'ng thè' giói riéng dugc tao thành bai mot
cuc,
mot trung tàm -
va
dòi khi là
hai
trung tàm -
va
càc vùng toà ra
xung quanh trung tàm do. Nhùng vùng làn càn
co
su phàn còng vói cuc
cùa he thòng vói mot mùc dò bình dàng nhàt dinh, tao thành mot vùng.
mot
quòc
già
bà chù. Tiè'p dén là càc vùng trung gian, bao quanh truc
giùa. Ngoài cùng là vùng ria rat ròng,
chiù
su phu thuòc vào trung tàm
va

là noi
ma
dói
song
con nguói dièn ra khò cuc. tue là vùng ngoai vi
[4,67-68].
Su phàn chia mot tràt tu
thè'
giói
thành trung tàm - ngoai vi dugc
hau hèt càc hgc già nghién cùu vé lich
su
thè' giói va quan he quòc
té'
hien
dai
su
dung, dàc bièt
ó
phuong Tày hien nay su phàn chia à'y tra
nén phò biè'n. Nhà kinh té' hgc Paul
Ki'ugman
phàn tich diéu này dua
trén su phàn còng lao dóng,
ma
còng nghé cao
co vai
tró chi phò'i tu
càch trung tàm hay ngoai vi. Wallerstein
va

Galtung phàn bièt trung tàm
-ngoai vi theo càc quò'c
già.
Theo hai òng, he thò'ng trung tàm -ngoai
vi dua trèn su phàn chia thành qua khòng bình dàng. "Trung tàm" chinh
là The giói thù nhà't (càc nuóc
OECD)^';
"ngoai vi" là Thè' giói thù ba
(càc nuóc dang phàt trièn),
va
vùng "bàn ngoai vi" là càc nuóc còng
nghiep
mòi [52, 45 -47].
*
OECD:
To'chuc hap
tàc
va
phat
triSn kinh
té, bao
gòm
càc
nirck
Tay Àu
va Bìic
My.
Vè sau no
dm.rc
ma rong

thèm gòm
Hy
Lap,
Tho
Nhl
Ky, Nhàt Bàn,
Ùc,
New Zealand,
Phàn Lan, Mexico, Gong hoà
.Séc.
Hàn
Qudc.
Hunggari va Ba Lan.
20
Di xa hon hai hoc già trén, Krugman cho ràng su phàn còng lao
dòng dang tao ra mot mò'i quan
he
trung tàm -ngoai vi khòng tuong
ù-ng
v,ói
càc duóng bièn
giói
quóc
già va
dia ly. Trung tàm -ngoai vi
tró thành mòl quan he xà hói, chù khòng
con
là mòl quan he dia ly. Su
phàn chia này duoc
Will

Hutton bò sung khi òng
chi
ra xà hòi 30/30/40
hièn tai ó Anh. 30% ó duói day xà bòi
thà't
nghiep
va
bi dóng
vé
kinh
té',
bi dat ra ngoài le (Ankie Hoogvelt goi là bó phàn "bi loai bò"); 30%
khàc
co
vièc làm bàp
bènh vé
mat co cà'u; cuòi cùng là 40%
co
thè tu
dinh
liéu dugc
còng vièc
va
xàc dinh
dugc
trién vong thu nhàp. A.
Hoogvelt cho ràng su khàc biét giùa càc nuóc phàt trién
va
dang phat
trién chi a kich cà cùa

ciic
bò phàn à'y. Theo òng, a Thè' giói thù ba.
bò phàn bi loai bò
thuong
khoàng
50%.
nhóm trung luu tu 20 - 30%
[52.
145
-147].
Càc càch tiè'p can trèn
chi dùng
lai a vièc xàc dinh vi tri cùa quò'c
già,
bò phàn dàn cu trong qua trình quòc
té'
hoà -nhu mot su kien lich
su -
ma
chu-a xem xét
vai
trò cùa càc
quò'c
già.
bò phàn dàn cu trong
qua
trình quò'c
té'
hoà nhu mot tién trình lich
su.

Vièc tao thành
"thè ^iói
Hàn hoà" -tuv chua là hình thùc dièn hình
cùa
qua
trình quò'c té' hoà, nhung
vé
mat lich su. ta
co
thè
xé'p
nò vào
trong
qua
trình này -khòng phài là mot
qua
trình
dugc
vach san.
Vi
thè',
khòng
chi
nhàn thùc vj tri,
ma
phài nhàn thùc cà vai trò cùa Trung Quò'c
trong "he thò'ng thè' giói rièng" này.
Tu
mot vùng lành thò nhò a luu
vuc Hoàng

Ha.
Trung Quòc dà mó ròng lành thò cùa mình nhu ngày
nay,
.song
song vói
qua
trình Hàn hoà càn bàn càc vùng lành thò cùa ho
mó ròng
dè'n,
bang
chinh sàch xàm lugc va
dóng
hoà.
Ben
canh dò là
chinh sàch ngoai giao nuóc lón
va
càc cuòc di dàn. Nhù-ng biè'n
dòi
mang
tinh cuóng
che'
ó càc vùng bi Trung
Quò'c
chié'm giù hoac tùng chié'm
giù là dàng ké,
nbung
vè co bàn.
qua trình
Hàn hoà dièn ra mot càch

tu nhièn nhu là
he
qua tà't yè'u cùa mot nén vàn minh
co trình
dò phàt
•^ V V ->
trièn cao hon dòng hóa
mot
nèn vàn minh
co
trình dò phàt trién thàp
21
hon.
Tu
dau thièn nièn
ki
thù
nhàl.
càc ki thuàt canh tàc
va
chàn nuòi
cùa Trung Quò'c bàt dau xàm nhap càc nuóc làn càn.
va
càc nhà
su
hgc
dà ghi nhàn
qua
trình này ó Vièt Nam [24.
161

-
162
-231].
Theo thói gian, chù Hàn tró thành chù viè't chung cùa cà khu vuc,
ma
vièc thay thè'
nò
dièn ra khà muòn ó Nhàt Bàn
va
Triéu tièn
(nbung
khòng thay dói dugc hình thùc tugng hình
va
thàm chi kiéu
net
chù
khòng thay
dòi
vé co bàn nhu Nhàt Bàn)
va
do chùng ó Vièt Nam. Nho
^iào
tró thành
he
tu tuóng chinh thò'ng ó Vièt Nam
va
Trìéu Tièn phong
kien. hoac còng sinh vói dn
nguòng
dàn toc

de
tró thành quòc giào nhu
truóng hgp
Thàn
dao cùa Nhàt Bàn. Su Hàn hoà cùng dièn ra trong tò
•y
chùc nhà nuóc mot càch
co
he thò'ng, dac bièt là nhùng thay dòi tu
ben
trén.
Trung Quò'c \'ùa
là
nguói
rruyén
bà. vùa là kè gay
sue ép
cho
qua
trình Hàn hoà he thò'ng the giói cùa mình. Bàn thàn
nén
vàn hoà cùa nò
cùng
co
sue manh
va
su hàp dàn lón. Thuc te thì
qua
trình Hàn hoà dà
thùc

day
tò'c dò biè'n chuyén cùa
Hch su
càc dàn toc xung quanh.
va
thàm chi làm da dang thém cho chinh
nén
vàn hoà Hàn. Càc nhà nghién
cùu vé hoc rhuyè't àm duang khàng dinh ràng tu tuóng này
co nguón
gò'c tu
càc dàn toc Viet
ó
phia Nam. dà xàm nhap Trung Quò'c
va
duac
nguói Hàn phàt trién nò,
rói
lai quay trò' lai "khai hoà" phuong Nam.
Trung Quò'c tra thành nguói
ITnh
xuóng cùa
qua
trình Hàn hoà. huóng
lai
tu qua
trình dò, dòng thói cùng day nhanh toc do tièn trièn lich
su
cùa cà khu vuc. Nò là chù thè cùa
qua

trình này. Càc dàn toc khàc bi
dòng hoà a càc mùc dò khàc nhau. co thè là dành màt mình hoàn toàn
-dù vàn
con
nguyén ven vé mat sinh hoc
-co
thè dành màt mình mot
phàn.
Qua irình
dành màt mình ày
co
thè
dugc
kièm soàt
bòi
noi lue
cùa xà hòi à'y,
va
dòi khi bi chi
^nói
bai nhùng rùi ro cùa lich su. nhung
chàc chàn càc dàn toc ày khòng
phai
la ke
de
xuóng va dàn dat tièn
trình lich
su
nói chung cùa khu vuc
va qua

trình Hàn hoà nói rièng, dù
vàn
co
su dóng góp vào tiè'n trình lich
su.
Càc dàn toc ày là khàch thè
cùa
qua
trình "quòc té' hoà" cua thè giói Hàn hoà.