Các tục lệ hôn nhân của người Kinh ở xã Xuân Đỉnh huyện Từ Liêm-Thành phố Hà Nội và sự biến đổi của nó

BỘ G IÁO DỤC V À ĐÀO TẠ O
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
LEE MEE SUN
CÁC TỤC LỆ HÔN NHÂN CỦA NGƯÒI KINH Ỏ XÃ XUÂN ĐỈNH
HUYỆN TỪ LIÊM, THÀNH PHỐ HÀ NỘI VÀ sự BIẾN Đ ổ l CỦA NÓ
Luận văn : Thạc sĩ khoa học Lịch sử
Chuyên ngành : Dân tộc học
Mã số : 50310
Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS Lê Sỹ Giáo
ĐAI HỌC QUÔC GIA HÀ NỌ! i
TRƯNG
TÂM THÔNG TIN-THU'V Ọ i :
nV~
£
—

J
HẢ NỘI - 2000
Jtlue ỉụo
Mở đáu 1
I. T ín h cấ p th iế t củ a đề tài 1
II. L ịc h sử n g h iê n cứ u vấn đề 3
III. N g u ồ n tài liệ u và ph ươn g p h áp n g h iê n c ứ u 4
IV . Đ ó n g g ó p củ a lu ận án 6
V . B ố c ụ c luận vă n

ố
Chương 1. Giới thiệu khái quát về xã Xuân Đỉnh 8
1.1 T ê n g ọ i và lịc h sử h ìn h t h à n h 8
1.2. Đ ặ c đ iể m tự n h i ê n 9

1.3. Dân c ư 11
1.4. Đ ặ c đ iể m k in h lế - văn ho á - xã h ộ i
12
1 .5. T iểu kết ch ươ ng 1 2 5
Chương 2. Các tục lệ hôn nhân cổ truyền
26
2 .1 . Q uan n iệ m v ề h ôn n h â n 2 6
2 .2 . C ác tụ c lệ tron g h ôn n h â n 4 4
2 .3 . T iểu kết c h ư ơ n g 2 7 0
Chương 3. Sự biến đổi của các tục lệ hôn nhân từ sau năm 1945 đến
nay 72
3 .1 . Sự b iến đ ổ i tục lệ h ôn n hân thời k ỳ từ 1 9 45 đ ến nă m 1 98 6

7 3
3 .2 . Sự b iến đ ổ i củ a c á c tụ c lệ hôn n h â n tron g thời kỳ đ ổ i m ớ i (từ 1 98 6
đ ến n a y )
.
9 4
3 .3 . T iểu k ết c h ư ơn g 3 104
Chươn2 4. Một vài so sánh bước đầu giữa hôn nhân của người Việt vói
ngưòi H à n 106
4 .1 . V à i n é t v ề h ô n nh ân tru y ền thố n g củ a n gư ờ i H à n

106
4 .2 . V à i n ét v ề h ô n n hân h iệ n n a y 122
4 .3 . T hử so sá n h giữ a h ôn nhân n g ườ i V iệt v à n g ườ i H àn

12 5
4 .4 . T iể u k ế t c h ư ơn g 4 132
Kết luủn 134

Tài liêu tham khảo 138
Danh sách những người cung cấp tài liê u

143
J íầ ítíìli
1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỂ t à i
1. T ụ c lệ h ôn n hân là m ộ t h iện lư ợn g qu an trọn g trong v ă n h o á c ủ a
ng ư ời V iệ t. N ế u nh ư m ộ t s ố p h on g tụ c, tập quán , n ế p s ố n g văn h oá của
ngư ờ i V iệ t c ó thể m a i m ột th e o th ời g ia n , c ó thể đư ợc ch ấ p nh ận ở ih ể
c h ế xã h ộ i n ày m à k h ô n g đư ợ c ch ấ p nh ận của thể c h ế xã h ội k h á c, đ ượ c
g ia i tầ n g n ày th ự c hành nh ư ng lại bị g ia i tần g k h á c c hố i bỏ thì n gư ợ c lại
hầu n h ư k h ôn g c ó m ộ t cá nhân n à o , m ộ t gia đ ìn h n à o, m ộl c ộ n g đ ồn g
n à o, m ộ t xã h ộ i n à o k hô n g thực h à n h c á c n gh i thức h ôn n hâ n . N gư ờ i V iệ t
quan n iệm ỏ đờ i c ó 3 v iệ c lớn
"tậu trâu, lấy vợ, làm nhà",
tron g đ ó v iệ c
"dựng vợ , g ả chồn g " dù ở g iai cấp nào, ở x ã h ội nà o cũ n g đề u c ù n g
m ộ t m ụ c đ ích là "sinh c o n đ ẻ cá i, nố i dõi tôn g đường" là h iếu đ ạ o của
co n cá i, là n g h ĩa vụ củ a ch a m ẹ. C ó ih ể n ói tập tục h ô n n h ân n h ư m ộ t
h ằn g số củ a tru y ền th ố n g vă n h oá củ a n gư ời V iệt, ở đ ó n gư ờ i ta k h ô n g
ch ỉ n hận ra sắ c thái củ a tập tụ c h ôn n h ân d iễn ra Irong tiến trình lịc h sử ,
m à c òn s oi th ấy n h iề u k h ía cạn h c ủa d iện m ạ o văn h oá . V ì v ậy đ ể nh ậ n
d iện tiến trình vă n h oá ng ư ời V iệ t, k h ô n g thể k h ôn g n g h iê n cứ u lĩn h vự c
h ôn n hân , g ia đ ìn h. L à m ộ t n g ư ờ i nư ớc n g o ài, khi tiế p câ n văn h oá V iệ t
N a m , ch ún g tôi q uan tâm đ ến lĩnh vự c h ôn nhân gia đình , th ô n g qua đ ó
đ ể m ở rộn g sự h iể u b iết bức tranh ch un g v ề d iện m ạ o văn h o á c ủ a n gư ời
V iệt.
2 . N ế u n hìn hìn h thứ c bề n go ài th ì tụ c lệ hô n nh â n c ó vẻ như
k h ôn g c ó g ì k h á c b iệt giữ a c á c v ùn g v ăn h o á , cá c g ia i lầ n g Irong xã h ộ i,
nh ư ng thự c tế thì k h ô n g ph ải n h ư v ậ y. N g ư ờ i V iệ t th ườ ng n ó i "Đ ất qu ê lề

thói" đ ể th ể h iệ n rằng , tụ c lệ ở c á c đ ịa ph ươ n g là k h ô n g g iố n g n hau . V ì
v ậy , v iệ c c h ỉ ra đư ợc nh ữn g nét liê n g b iệt tron g tụ c lệ hô n nh â n ch ín h là
th ấ y đ ượ c tính đa d ạn g tron g v ă n h o á c ủ a ng ư ờ i V iệ t. T iế p x ú c c á c c ô n g
trình n g h iê n cứ u v ề h ô n n h ân của ngư ờ i V iệ t đã c ô n g b ố th ấy c á c cô n g
trình đ ó th ư ờ ng c h ỉ đề cập đ ến c ái c h u n g m à ít đ ề cậ p đ ến sắ c thá i đ ịa
p hư ơ n g . V iệ c n g h iê n cứ u tụ c lệ h ôn nh ân ở m ột đ ịa ph ư ơ n g c ụ th ể là
c h ú n g tô i m u ố n h ư ớ n g tới tính đa d ạn g tro n g tập tụ c h ô n n hân củ a n gư ờ i
V iệ t từ x ư a đ ế n n a y.
1
3 . C á c tập tụ c h ô n nh ân củ a n g ư ờ i V iệ t c ó sự b iến đ ộ n g n h iều
tron g th ờ i k ỳ từ sau 19 5 4 đến n a y (ch ủ y ếu là ở m iề n B ắc V iệ t N a m ).
Trong quá trình xây dựng chủ nghĩa xã hội, Nhà nước V iệl Nam mong
m u ốn đ ư a ra đư ợc m ộ t k hu ôn m ẫu v ă n ho á m ớ i, k ể cả tron g lĩn h vự c h ô n
nhân th eo đ ịn h h ướ n g "khoa h ọc tiên tiến nh ư ng đ âm đà bản sắ c dâ n
tộc" . N h iề u m ô h ìn h h ôn n hân m ới đ ã và đ an g đư ợc thử n g h iệm và lự a
ch ọn . G iải q u yế t hà i ho à m ố i quan hệ giữ a "truyền ih ố n g và h iệ n đại",
"truyền th ốn g và đổ i m ớ i " tro n g lĩn h v ự c văn ho á , ph o n g tụ c, tập qu á n ,
n ếp số n g là b à i to á n chư a c ó đáp số . N g h iê n cứ u củ a c h ú n g tô i c ó lẽ m ột
k hía c ạ n h nà o đ ó c ũ n g kh ô n g nằm n g oà i m ụ c tiêu n à y.
4 . V iệ t N a m và H à n Q u ố c là hai d ân tộ c v ớ i hai nền văn ho á k há c
nh au . T uy n h iê n , giữ a h ai dân tộc c ũ n g c ó n h iều đ iểm tư ơ n g đ ồ n g , đ ặc
b iệ t là tron g lĩnh vự c hô n nhân và g ia đìn h . H ai dân tộ c đ ều lấ y "n ông
n gh iệp trồn g lúa nước" là n g h ề s ố n g ch ín h; v ới m ộ t cơ tầ n g x ã h ộ i là tổ
ch ứ c là n g xã . Đ ặ c biệt cả hai n ước đ ều c h ịu ản h h ư ở ng sâu sắ c văn h oá
T rung H o a và h ệ lư tưởng N h o giá o . D o đ ó , tập tục h ôn n hân g ia đ ìn h
củ a n g ư ờ i V iệ t và n gư ờ i H àn Q u ốc c ó n h iề u n ét tươn g đ ồ n g v ề qu a n
n iệ m hô n nhân lẫn c ác lễ thức tiến hà n h. Sự tư ơn g đ ồ n g tron g văn h o á
tru y ền th ốn g là tiền đ ề lịc h sử đ ể lăn g c ư ờ n g sự hợ p tác giữ a hai d ân tộ c.
L à m ộ t n gư ời H àn Q u ố c h ọ c tập và n g h iê n cứ u ở V iệ t N a m c h ú n g tô i c oi
v iệ c n g h iên cứ u n à y là m ộ t n h iệm vụ tron g qu á trình h ọ c tập củ a m ìn h ,

đ ó cũ n g là m ộ t tron g nh ữ n g đ ộ ng cơ Ih ú c đẩy tôi c h ọ n lĩn h vự c n gh iên
cứu sâ u v ề văn h oá V iệ t N am là lĩn h vự c "hôn n h ân và g ia đ ình " .
5 . Đ ể tiế n h àn h n g h iê n cứ u c á c tập tụ c tro n g hô n nhân củ a n g ư ờ i
V iệ t ch ú n g tô i c h ọ n địa bàn xã X u ân Đ ỉn h xu ất phá t từ n hữ ng n g u yê n
nh â n sau:
- N g ư ờ i V iệt là tộ c n gư ờ i c ư trú ở n h iề u vùng sinh thái nhân văn và
v ù n g vă n h o á k h ác n h au . C ó v ùn g n ô n g th ôn , c ó vù ng đ ô th ị, c ó v ù n g
ph át tr iển , có v ù n g ch ậ m ph át triển , có vù n g th u ần n ô n g , c ó v ù n g n gà n h
n g h ề. M ỗ i v ù n g c ó tập tục h ôn nhân liê n g . D o đ iều k iện r iê n g c h ú n g tôi
c h ọ n v ù n g n g h iên cứ u X u ân Đ ỉn h p h ần n à o đ áp ứ ng đ ư ợ c y êu cầ u đ ó.
- M ặt k h ác , là m ộ t p h ụ nữ nư ớc n go ài ch ọ n đ ịa bàn X u â n Đ ỉn h rất
thu ận lợ i ch o ch ú n g tô i tron g qu á trình k h ả o sát, thự c h iện đ ề tài.
2
V ấ n đ ề h ô n nhân của ng ư ời V iệ t đã đư ợc n g h iê n cứu k há nh iề u và
cũ n g đ ạt đ ượ c n h iều kết quả.
T rước đây , c á c h ọ c g iả Irong k h i đ ề cậ p đ ến văn h oá V iệ t N a m hay
n g h iên cứ u p h o n g h o á V iệ t N a m đã quan tâm đ ến tập tục liê n q uan đến
h ôn n hân . Đ ạ i d iệ n c h o đ ội n gũ này có h ọ c g iả Đ à o D u y A n h vớ i " V iệt
N a m văn h oá sử cư ơn g " ( N X B B ốn P hư ơn g - 1 93 8 ), P ha n K ế B ính v ớ i
"Phon g tụ c V iệ t Nam " ( NXB Đ ồ n g Tháp - 1 99 0 ), T ơan Á n h với "Hội h è
đìn h đám ", "V iệt N am p h on g tục"( N X B Đ ồ n g Tháp - 1 99 8 ) C á c cô n g
trình n g h iê n cứ u củ a c á c h ọ c g iả trên ch ủ yếu m iê u thu ậ t c á c n gh i lễ h ôn
nh â n tru yền th ốn g. T h ô n g qua đ ó, n g ư ời đ ọ c c ó thể hình du n g "diện
m ạo" k h ái qu át c ủ a lụ c lệ hô n nhân Iruyền ih ốn g củ a ngư ời V iệ t.
T ừ sau k hi m iền B ắc V iệ t N a m đ ư ợc giả i p h ón g ( n ăm 1 9 54 ) c h o
đến nay , lĩnh vự c h ôn nhân gia đình đã thu h ú l đ ư ợc n h iều g iớ i k h o a h ọ c
qu a n tâm và n ó đ ư ợ c x em xé t dư ớ i nh iề u g ó c độ . N h iề u c ô n g trình
c h u y ê n kh ảo v ề hô n n hân gia đ ìn h dưới g ó c đ ộ v ăn h óa tộ c n g ư ờ i, dư ới
g ó c đ ộ p hon g tụ c tập q u án , dư ớ i g ó c đ ộ xã h ộ i họ c, dưới g ó c đ ộ c ủ a cá c
nhà x â y d ựn g ch ín h sách . C á c c ô n g trình n à y m ộ t m ặt tích cự c b ổ su ng

g iớ i th iệu c á c tục lệ hôn n hâ n c ổ tru yền , m ộ t m ặ l x e m x é l b iến đổ i củ a
nó d iễn ra tron g m ô i trường k in h tế, văn h oá , x ã h ộ i đã thay đ ổ i. M ộ t n ộ i
d un g qu an trọ ng k há c là g iớ i th iệu sự x uấ t h iệ n c ác m ô h ình h ôn nh ân
m ớ i đư ợc thử n g h iệ m tron g thờ i k ỳ lừ 1 9 5 4 đế n n ay . C á c cô n g trình đ ó
tuy đ ể cậ p ở c á c g ó c đ ộ k há c n ha u n h ư ng đã ch o ih ấ y đ ư ợ c đ ặ c In ín g củ a
h ô n nh â n n gư ờ i V iệ t tru yền Ih ố ng , ch o th ấy sự c h u y ển đ ổ i củ a n ó tron g
m ô i trường m ớ i ra sa o, cũ n g n hư ch o thấy d iệ n m ạ o hô n nhân ng ư ờ i V iệt
đ ư ơn g đ ạ i C ó th ể đ ơ n cử ra đ â y m ộ t s ố c ô n g trình tiêu b iểu củ a thời k ỳ
n ày . T rư ớ c h ế t ph ải k ể đ ế n c á c cô n g trình củ a h ọ c g iả P ham c ỏ n S ơ n.
ch u yô n gia n g h iên cứ u v ề lĩn h v ự c n à y vớ i 2 tá c ph ẩ m c h ín h đề cậ p trực
tiếp đến hôn lễ là "Hôn lễ và nghi thức"( NXB Thanh niên - 1987) và
c u ố n "gia lẻ x ưa và n a y " ( N X B T ha n h n iê n 1 9 9 9 ). T á c g iả L ê N h ư H o a
ch ủ b ịê n c u ố n "H ôn lễ xư a v à na y
ở
V iệ t N am " ( N X B V ă n h o á T h ôn g
tin H à N ộ i - 1 99 8 ). L ê T run g V ũ (c h ủ b iê n ) v ới tá c ph ẩ m " N gh i lễ v ò n g
II. LỊCH SỬ NGHIÊN c ứ u VÂN ĐỂ:
3
đ ờ i ngư ời" ( N X B V ă n h óa dân tộ c 19 99 ). H ọ c g iả K h u ất T h u H ổ n g với
c ô n g trìn h " C ác m ô h ìn h h ô n nhân ở đ ồn g bằn g B ắ c B ộ - từ tru yề n th ố n g
đ ến h iệ n đại" ( V iệ n x ã h ội h ọ c . H -1 9 9 7 ); N h à n g h iê n cư ú B ù i T ấn N iê n
v ớ i c u ố n "G ia lễ" ( N X B T P . H ồ C h í M in h, 1 9 97 ). T á c g iả T h o C a o vớ i
bài " Đ ám cư ới n gư ờ i H à N ộ i xưa" (T ạp c h í H à N ộ i n g à y n ay số
1 /1 9 9 5 ) v .v. N g o à i c á c tác ph ẩm ch u yê n k hảo trên cò n n h iề u c ô n g trình
k h oa h ọ c n g h iê n cứ u c ác k h ía cạ n h củ a h ô n nhân đ ă ng ở c á c tạp c h í
c h u y ê n n gà n h (x e m ih ê m phần tài liệu th am kh ảo ).
N h ư v ậ y, trên p h ươn g d iệ n n g h iê n cứ u c h u n g v ề h ô n n hâ n củ a
n g ườ i V iệ t c ó th ể nó i là kh á ph on g ph ú . T u y vậ y, tại đ ịa bàn m à ch ú n g
tôi ch ọn n g h iê n cứu th ì k h ôn g th ấ y có tá c g iả và cô n g trình n à o đ ề cập
đ ến , k ể c ả n hữ ng c ô n g trình đã nê u ở trên. C hú n g tô i đ ã tiến hàn h k hai

thác cá c n g u ồ n tư liệ u h iện có ở cá c trung tâm lư liệ u v à Ihư v iệ n ở H à
N ộ i, nh ư n g k h ô n g c ó tác g iả , lá c ph ẩm n ào đ ề cậ p đ ến h ôn n hân g ia đ ình
ở đ ây . C ó ch ă n g c h ỉ đ ôi ba tác ph ẩm c ó đề cậ p đến là n g x ã X u ân Đ ỉn h về
m ặt lịc h sử , như B ù i T h iế t v ớ i "làng xã n go ại th à n h H à N ội" (N X B H à
N ộ i 1 9 8 5 ), Đ ỗ T h ỉnh vớ i " V ù n g v e n s ô n g N h ị" ( N X B H à n ội .1 9 7 9 ).
Đ iể m qu a lịc h sử n g h iê n cứu đ ể thấ y đư ợc là n g sự lựa c h ọ n củ a
ch ún g tôi sẽ bổ su n g c h o sự thiếu hụt m à cá c c ô n g trình trên cò n th iếu , ở
m ứ c đ ộ k h iếm tốn h ơ n là đ ể g iớ i th iệ u tập tục h ôn n h â n củ a n gư ờ i V iệ t ở
một địa bàn cụ thể.
III. NGUỔN TÀI LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU:
1. Nguồn tài liệu:
- Luận vă n đư ợc dựa v ào 2 n g u ồ n tài liệ u . N g u ồ n thứ n hấ t là các
c ô n g trìn h n g h iê n cứu từ trư ớc đ ến na y về lĩn h v ự c h ô n nhân c ủ a ngư ời
V iệ t. Đ â y k h ô n g ph ải là n g u ồ n tài liệ u trực tiếp củ a luận vă n m à là n gu ồn
tài liệ u đ ể ch ú n g tô i tham k hả o và đố i c h iế u để h iể u đ ư ợ c cá i ch u n g và
cá i riê n g v ề tụ c lệ h ôn nhân củ a ngư ời V iệ t ở là n g X u ân Đ ỉn h .
- Nguồn lài liệu chính yếu và cơ bản nhất của luận án này là tài
liệ u đ iề u tra k h ảo sá t th ự c t ế tại đ ịa bà n xã X u ân Đ ỉn h từ th á ng 2 / 2 0 0 0
đ ến th á ng 5 /2 0 0 0 . C h ún g tô i đ ã trực tiếp đ iề u tra tại 5 th ôn c ủ a X u â n
4
Đ ỉn h là c á c thô n C áo Đ ỉn h (K ẻ G iàn ), th ôn T run g, th ô n Đ ô n g , th ôn
N h a n g , th ô n L ộ c . Tà i liệu ch ủ yếu th ôn g q u a sự c u n g cấ p trực tiếp của
c á c đ ố i tư ợn g . Đ ể k iể m ch ứ n g lài liệ u c hú ng lô i c ó k iể m tra n h iều đ ối
tượn g r iên g , c ó toạ đàm n hóm và c ó đ ố i c h iếu v ớ i c á c n g h iê n cứ u đã
đư ợc c ô n g b ố . N h ữ n g tài liệ u nà o chư a k iể m ch ứ ng ch ú ng tôi k h ô n g sử
dụn g.
2. Phương pháp nghiên cứu:
*
Phương pháp luận:
-

P hư ơn g p h áp lu ận đ ể c h ú n g tô i đ ịn h h ướ n g n g h iê n cứu c ủ a m ình
là dựa trên " ng u yên lý củ a ch ủ n gh ĩa d u y vậ t lịc h sử và d uy vât b iện
chứng" v ề vấ n đ ề h ôn n h â n g ia đình và c á c lĩn h v ực c ó liê n qu a n .
- T hứ h a i là ch ún g tôi n h ận thức v à lý g iả i vấ n đ ề ch ủ y ế u x u ấ l
ph át từ Ihực tiễn c ủ a đ ịa p h ư ơng (đ ịa b àn ) n g h iê n cứ u . C ác tài liệu
ở
cá c
v ù ng k há c c h ỉ đ ể đ ối c h iếu so sán h và k iể m c h ứ ng m à th ôi.
- V iệ c x em x ét cá c lụ c lệ h ô n n h ân dư ới q ua n đ iểm toà n d iệ n , lịc h
sử và cụ th ể. T ứ c là kh i tiếp cận n g h iê n cứ u ch ú n g tô i tiếp cậ n liê n n g àn h
và đạ n g àn h . V ì tụ c lệ h ôn nh ân liê n q u an m ậ t th iết vớ i nh iều h iệ n tư ợ ng
vă n h oá k h á c
*
P hương ph áp th u thập tà i liệu (phương pháp nghiên cứ u):
D o n g u ồ n tài liệ u củ a lu ận án ch ủ y ếu là tài liệ u tại đ ịa p hư ơn g , vì
v ậ y ph ươ n g ph áp thu thập d ữ liệu đ ư ợc tiến h àn h th eo ph ư ơn g pháp
" Đ iền d ã d ân tộ c họ c" . T r o n g quá trình đ iều tra k hả o sá t, n g o ài v iệ c áp
d ụn g c ác n g u y ê n lắ c lựa ch ọ n đ iểm và lựa c h ọ n n h ữn g n g ư ờ i cu n g cấ p
th ôn g tin (đ ố i tượn g n g h iên cứ u ) ch ú ng tôi ch ủ y ế u vân đ ụ n g cá c phư ơn g
pháp sau.
- P h ư ơ n g ph á p " p hỏng vấn": Đ â y đ ư ợc co i là ph ư ơn g pháp c ơ bản
n h ất. B ở i v ì k h i n g h iê n cứu tục lệ h ôn nh â n c h ú n g lô i ít c ó d ịp và k h ó
thự c h iện v iệ c "quan sát" h ay "quan sá t tham dự" đ ố i v ớ i c á c đ ám cư ới đã
X
đ ư ợc th ự c h iện . D o vậ y ch ủ y ếu vẫn là dựa và o sự "h ồi cố" củ a đ ố i tư ợ n g
đ ư ợ c p h ỏn g vấn . C h ú n g tôi triệt đ ể th ự c h iệ n c á c k ỹ thu ật th a o tác v ề
p h ư ơ pg ph á p p h ỏn g vấn.
5
- M ột ph ư ơn g p h áp k hác cũ n g đư ợ c sử dụng là "quan sát" và "quan
sá t tha m dự" đ ượ c ihự c h iệ n khi n g h iên cứ u c á c đá m cư ới đ ư ơn g đại.

C h ú ng tôi đ ã c ố g ắ n g tham dự m ột số đám cư ớ i d iễn ra tại đ ịa p h ư ơng
tron g thờ i gia n đ iề n dã ở đ ây. T h ôn g qua c ác đ ám cư ới nà y đ ể ch ú n g tôi
c ó dịp q u a n sát trực tiếp cá c lục lệ h ôn nh ân tru yền th ố n g và sự b iế n đ ổi
củ a n ó, nh ữn g tập tục hô n n h â n m ới đã và đ an g n ảy sin h ỏ đ ịa ph ươn g .
- N g o à i p h ươ n g p h á p trên c h ú n g tôi sử dụn g cá c ph ươ n g pháp c ủ a
xã h ộ i h ọ c nh ư "P hương p h áp th ốn g k ê , định lư ợng" "p hương p h á p đ iều
tra th eo b ản g hỏi"
IV. ĐÓNG G ÓP CỦA LUẬN VĂN:
1. L u ận v ăn c h ỉ g iớ i hạ n ở m ức đ ộ trình bà y cá c tục lệ h ôn nhân
đư ợ c thự c h iệ n tại đ ịa bàn x ã X u â n Đ ỉn h . V iệ c phân tích , s o sá nh v ớ i c á c
địa p h ư ơn g k h á c ch ư a đư ợc đ ặ t ra.
2 . L u ận v ă n c ố gắ n g trình b ày m ộ t c á ch đầ y đủ về cá c tục lệ hô n
nh â n truyền th ố n g củ a ng ư ời V iệ t tại m ộ t địa ph ư ơn g c ụ th ể. C á c tài liệ u
sử d ụ n g trong luận văn là h o àn toàn trung thự c.
L u ậ n vă n cũ n g đã ch ỉ ra nh ữ ng th ay đ ổ i củ a h ôn n h â n tru y ền th ốn g
tron g m ô i trường c h u y ển đ ổ i, nhữ n g căn n g u yê n tạo nên sự th ay đ ổ i đ ó.
L uận vă n c ũ n g g iớ i th iệ c c á c m ô h ìn h lổ ch ứ c cư ớ i x in tron g x ã h ội
đ ư ơn g đ ại, m ặ c d ù đ ó là nh ữn g m ô h ìn h cò n đ an g thử n g h iệm , lựa ch ọ n .
3. Lu ận vă n đã đ ặt ra v iệ c so sá nh sự tươn g đ ồn g và k h á c b iệ l g iữ a
c á c tụ c lệ h ô n nh ân củ a n gư ời V iệ t và n g ườ i H àn Q u ố c. Đ â y là lần đầu
tiê n c ó m ộ t c ô n g trìn h g iớ i th iệu v ề tập tụ c h ôn n hân c ủ a ng ườ i H à n
Q u ốc đ ố i v ớ i đ ộ c g iả V iệ t N am . S o sá n h sự tư ơn g đ ồ n g tron g c á c tập tụ c
h ôn n h ân g iữ a hai dân lộ c của hai Q u ố c g ia c ó n ền văn h oá riên g k h ô n g
c h ỉ c ó ỷ n g h ĩa k h oa h ọ c, m à c ò n là m ch o hai dân tộ c h iể u b iế t lẫ n n h au ,
tăn g c ư ờ n g sự g ia o lưu hợ p tác trên n h iều lĩn h v ự c.
V. BỐ CỤC LUẬN VÃN:
L u ậ n v ăn g ồ m c á c n ộ i d un g sau:
,6
Chương 1
GIÓI THIỆU KHÁI QUÁT VỀ XÃ XUÂN ĐỈNH

1.1. TÊN GỌ I VÀ LỊCH s ử HÌNH TIIẢNH.
X ã X u ân Đ ỉn h n g ày n ay gồ m hai xã cũ là X u ân T ảo (tên N ô m là
làn g C á o) và C áo Đ ỉn h (tên N ô m là là n g G iàn )h ợ p n h ất lại lừ nă m 1 9 48
do ch ín h q u y ề n cá c h m ạ n g b í m ậ t củ a V iệ t m in h ho ạt đ ộ n g tron g vù ng
đ ịch tạm c h iế m . Đ ến năm 1 9 5 6 sau cả i cá c h ruộ n g đất thì c h ín h thứ c hợ p
nhất ch o đ ến n g à y n ay.
X ã C á o Đ ỉn h ( K ẻ G iàn ) xư a c ó tên là C ố c Đ ỉn h th uộ c tổ n g c ổ
N h u ế và X u ân T ảo (K ẻ C á o ) th uộ c tổ ng X u ân T ả o, phủ H o ài Đ ứ c , tỉnh
H à Đ ô n g trước năm 1 94 5, sau đ ó th u ộc "Đ ại lý đ ặc b iệ l H à N ộ i" . Đ ế n
năm 1 9 5 4 , xã X u ân Đ ỉn h th u ộ c q u ậ n V n g oạ i th àn h H à N ộ i. N ăm 1 9 61
xã X u â n Đ ỉn h th u ộ c h u y ện Từ L iêm .
C áo Đ ỉn h c ó lên n ô m là k ẻ G iàn , đã từ lâu k c G iàn n ổ i liế n g là m ộ t
làn g có th ế đấ t đ ẹp , trên cá nh đ ồ n g b ằ n g ph ẳ n g củ a là n g n ổi lên n h iề u g ò
đất m à m ọ i n gư ờ i qu e n g ọ i là núi "như núi C h iê n g , nú i T rố n g , n úi Đ ạ o ,
n ú i V o i, n úi H ìn h N h ân , n úi T há i H oà , n úi N g ự
"Đ ất k ẻ G iàn , Q uan k ẻ V ẽ" .
X u ân T ảo có tên n ô m là là ng C áo , từ thời L ý - T rần - L ê là Q uả
Đ ộ n g rồi đ ổ i là M in h Q uả h ay M in h C ảo, th ế k ỷ X IX đ ổ i g ọ i là M in h
T ảo - g ần đ â y q u en g ọ i là X u â n T ảo . L à n g X u ân T ảo th u ộ c tổ n g X u ân
T ảo trư ớc n ăm 1 9 4 5 , tổn g này gồ m ba xã B á i  n , Đ ô n g N g ạ c và X u ân
T ảo th u ộ c p hủ H o ài Đ ứ c; c ò n từ th ờ i L ê, g ọ i là tổ ng M in h C á o , g ồm 8 x ã
th ô n là X u y ê n C h âu, Đ ô n g N g ạ c , M in h c ả o xã , M in h C áo sở , T am B ảo
Châu N g o ạ i thôn, T am B ảo Châu n ộ i thôn, Tam Bảo số và V ạn B ảo Châu.
T h e o tru yền th u yế t thì xư a k ia ở ph ía H ồ T ây c ó rừ n g rậ m , ở đ ó c ó
m ộ t c o n cá o c h ín đ u ô i c h u y ên h ại n gư ời. Sau đ ó b ị L ạ c L o n g Q u â n g iết
v ề sa u c á c là n g ở đ â y có tên là là n g C áo.
8
1.2. ĐẶC Đ IỂM T ự NHIÊN.
1.2.1. Vị trí địa lý.
X u ân Đ ỉn h cửa n g õ p h ía T â y B ắc n ộ i ih àn h cá c h trung tâm ihủ đô

10 k m , n ằm ph ía Đ ô n g B ắc h u y ện Từ L iêm , án n gữ trục đư ờn g c a o tốc
T hăn g L o n g - N ộ i B ài. S on g so n g c ó lu y ến đ ư ờn g sắ t c h ạ y đ ọ c ih eo
đư ờ ng c a o tốc .
X ã X u â n Đ ỉn h , p h ía Bắc giá p xã Đ ô n g N g ạ c, p hía N am g iá p
phư ờ ng N g h ĩa T ân ( quận C ầu G iấ y ), phía Đ ô n g g iá p ph ư ờ n g X u ân L a
(qu ận T ây H ồ); p hía T â y g iá p x ã c ổ N h u ế
P hía B ắc củ a xã c ó tu yến đ ê ba o q ua n h c h ạ y từ xã T h ụ y P hư ơ n g
đ ến ph ườ n g X u â n L a, q u ận T ây H ồ . C ó trục đ ườ n g liên x ã c h ạ y d ọ c th eo
giữa xã, đâ y cũ ng là co n đường gia o ih ôn g h uy ế t m ạch qu an trọng củ a xã .
X u ân Đ ỉn h n ằm g iữ a m ột c á n h đ ồ n g lúa r ộ ng, xu n g q ua nh có c á c
đư ờn g g ia o th ôn g lớ n. P h ía B ắc g iá p P hú T h ượ n g, Đ ô n g N g ạ c , T h u ỵ
P hư ơn g, c ó đư ờng 2 3 đ ồ n g thời là đê s ô n g H ồ n g và c ó c á c b ế n đò cố n ổi
tiến g nh ư b ến C h èm , bến Sù c ó thể sa n g Đ ô n g A n h dễ d àn g. P h ía T â y
g iá p x ã C ổ N h u ế , c ó đư ờn g 6 9 từ D ịch V ọ n g đi C h èm . P hía đ ô ng g iá p xã
X u ân L a c ó đ ườ ng đi N h ậ t T ân . P h ía N a m g iá p xã N g h ĩa Đ ô c ó co n
đư ờn g từ B ưở i n ố i và o đư ờng 69 .
1.2.2. Đất đai.
X u â n Đ ỉn h th u ộ c vù n g trũ ng, ru ộn g c h ân v ò m c h iế m g ià nử a d iện t
tích , kh oả n g 30% là châ n Irũng, g ầ n 2 0 % là c h ân c a o . X ư a kia th ủ y lợ i
ch ưa p há t triển n ên đ ế n m ùa m ư a, n ư ớ c ở c á c x ã ph ía trên nh ư P h ú
T hư ợn g, Đ ô n g N g ạ c d ồn x u ố n g thì n ư ớ c ngậ p m ên h m ôn g , ru ộn g bỏ
h oa n g rất n h iều . N ă m H ồ n g Đ ứ c thứ 12 ( 1 4 8 1 ), vu a L ê Th án h T ô n g sai
cắ t đ ấ t ở là n g X u ân T ảo lập đồ n đ iền ch o dân cá c n ơi đ ến k h a i phá, sa u
trở thàn h làn g X u ân T ả o sở. Q u a hàn g n g h ìn năm la o đ ộ n g c ải tạ o r u ộn g
đ ồ n g , đ ào m ư ơ n g đầ m ch ứa nư ớc, n ạo v é t k ê n h m ư ơn g, n gà y n a y đ ồ n g
ru ộn g X u ân Đ ỉn h m ới c ó đủ đ iều k iện tưới tiê u v ề c ơ b ản c h o h ơn 1 00 0
m ẫu B ắ c b ộ ca n h tá c.
9
Q u á trình k hai ph á và c ả i tạo n h ữn g c á n h đ ồn g p hì n h iê u c ấy trồng
2 v ụ , tư ơ n g lai c ó th ể làm 3 vụ. Đ ú n g n h ư cá c cụ thư ờ n g g ọ i đ ồ n g ru ộ n g

ở X u ân Đ ỉn h là "ruộng tiên " . Bình quân đất nô n g n g h iệ p 4 5 3 m 2/n g ư ờ i.
So v ới m ộ t s ố là n g n ô n g n g h iệ p k há c ih ì bình q u â n đất can h tác củ a xã
X u â n Đ ỉn h cũ n g v ào loạ i lư ơn g đ ối ca o .
N h ư ng x u hư ớn g tron g tư ơ n g la i, v iệ c sử d ụ ng đ ất n ôn g n g h iệp sẽ
g iả m d ầ n , n ên k h u y ến k h íc h c h u y ể n đ ổi câ y trồn g để n ân g c ao h iệ u q uả
sử d ụn g đất.
T ổ n g d iệ n tích đất thổ c ư 8 5 ,4 9h a .
B ìn h q uâ n đất ở 1 h ộ 2 0 0 m 2
B ìn h qu ân đất ở 1 n gư ời 4 6 ,9 m 2
T ổ ng d iệ n tích đất tự n h iê n 5 5 8 ,0 0 9 8 h a .
H iện trạng sử d ụn g đ ất tự n hiên x ã X u ân Đ ỉn h nh ư sau:
C á c lo ạ i đ ấ t D iệ n tíc h (h a )
T ỷ lệ (% )
Đ ấ t tự n h iên 5 5 8 ,0 0 9 8
1 00
- Đ ấ t n ô ng n g h iệ p 3 4 5 .4 6 5 7
6 1 ,9
- Đ ấ t ở n ô n g thôn 8 5 .4 8 7 1
1 5 ,3
- Đ ất c h u yê n d ùn g 1 1 4 .3 9 5 3
2 0 ,5
- Đ ất ch ư a sử d ụn g
8 .9 8
1,6
Nguồn: Sô'liệu do phòng địa chính xã Xuân Đỉnh cung cấp.
D iệ n tíc h đất ch u yê n d ù ng bằng 20 ,5% d iện tích đ ất tự n h iê n
ch ứ n g tỏ x ã X u ân Đ ỉn h đa n g trên đ à đ ô thị ho á .
1.3. D Â N C Ư.
*
T in h h ình d ân cư củ a x ã X uâ n Đ ỉn h rất phứ c tạp. N g o à i s ố h ộ c ó

n g u ồ n g ố c tại xã X u â n Đ ỉn h , c á c h ộ g ia đ ìn h , cá c c ơ q u an , đ ơ n v ị đ ó ng
tron g x ã, c ò n c ó h ộ
ở
tỉnh k há c đ ến m u a nh à, đất s ố n g tại X u â n Đ ỉn h , có
k h ẩu là la o đ ộ n g p hổ thô ng , h ọc sin h th uê n hà cư trú tại xã. Sự phân bô'
d â n cư ở c á c th ôn n hư sau:
10
Đơn v ị: người
T hôn
Đ òn g
T hô n
T ru n g
T hô n
L ộc
T hôn
N h an g
T hôn C áo
Đ ỉnh
T h ô n T ân
X ua
D ọc
đư ờ ng
C ộn g
2 7 7 6
322 1 1911 1534
29 6 6 5 0 64
1000
18233
Nguồn: Điều tra dân số 11411999.
T ỷ lệ g ia tăng d ân s ố củ a x ã X u ân Đ ỉn h m ấ y năm gầ n đ ây ch o Ihấy

s ố ngư ời du nh ập và o x ã n h iề u (1 ,6 2 % ), g ây k h ô ng ít k hó k hă n c h o c ô n g
tác quản lý xã hộ i an nin h tron g xã, g ây ảnh h ư ởn g c ho v iệc ăn
ở
đ iề u
k iện sin h hoạ t và m ô i trường.
Đơn v ị: %
Gia tăng dân số
Qua các năm
1997 1998 1999
T ỷ lệ tăng tự nh iê n
1 ,3 5
1 ,3 7
1,3
T ỷ lệ tăn g c ơ h ọ c
1,6 1,6
1 ,6 2
Nguồn: Điều tra dân s ố 11411999.
T ỷ lệ tăn g dân số tru ng bình hà n g n ă m là 2,92 % /n ă m . D ân cư x ã
X u ân Đ ỉn h cư trú ở k hu v ự c ch ín h là th ô n Đ ô n g , thôn N h a n g , th ôn L ộ c,
thôn T run g , thôn C áo Đ ỉn h , th ôn T ân X u ân . T h ự c tế, xu hư ớn g phát triển
th eo h ướ ng đ ô thị h o á ca o nhất, c ác g ia đ ìn h thư ờn g tập trun g ở c á c thôn
T ân X u ân , th ô n Đ ô n g và d ọ c ih eo đư ờn g liê n xã .
Sự g ia tăn g dân s ố quá n h an h đã k éo th e o sự ch u y ển d ịc h d iệ n tích
sản xu ất từ đ ất c h u y ên d ùn g san g đất c ư trú. T ừ n ă m 1 99 3 đ ế n n ay ở cụ m
2 c ó g ầ n 5 ha đất m à đ ến n ay 2 ,2 ha đã đư ợ c ch ia h ết th àn h h ộ g ia đ ìn h .
Sự tăn g d â n s ố c ó ản h h ưở n g đ ến vấn đ ề g iá o d ụ c. T rườ n g cấ p 1 và
cấ p 2 X u â n Đ ỉn h tăn g g ấp đ ôi. Trước đâ y vào th ờ i đ iể m c a o n hấ t c ả hai
cấ p c ó 1 5 1 0 h ọ c sin h m à đ ế n n ay riên g cấ p 1 k h o ản g 1 8 0 0 và cấp 2 trên
3 0 0 0 h ọ c sin h , n ê n n g â n sá c h đầu tư rất lớ n.
Đ ấ t làn h ch im đậu, v ùn g X u ân Đ ỉn h đ ã sớ m c ó d â n c ư đ ến sin h

s ố n g , c ũ n g là m ột tron g nh ữ ng đ iể m tụ c ư đầu tiên c ủ a ng ư ờ i V iệ t cổ ở
đ ồ n g bằ ng ch â u th ổ Bắ c B ộ . N h ữ n g d ữ liệ u k h ả o c ổ h ọ c đã ch ứ n g m in h
c h o đ iều đ ó.
11
1.4. ĐẶC ĐIỂM KINH TẾ - VÃN HOÁ - XÃ HỘI.
1 .4 .1 . S in h h o ạ t k in h tế.
1.4.1.1 Kinh tế truyền thống:
T rư ớc 1 9 5 4 X u â n Đ ỉn h là m ột xã thuần n ôn g, c ây lú a là n gu ồn
số n g ch ín h . T u y là m ộ t v ù ng c ó d iệ n tíc h đất đ ai lớ n n h ấl củ a vù n g Từ
L iê m xưa "Đất G iàn - Q u a n Vẽ" như ng d o k hó kh ăn v ề th u ỷ lợi n ên sản
xu ấ t ch ủ y ếu là v ụ m ù a, n h iều v ùn g đất bị h oa ng h oá . N g o à i c â y lú a ở
X u ân Đ ỉn h c ò n trồn g cá c c ây rau m àu, vớ i n hữ ng c â y kh á n ổ i tiến g như
bầu b í, cà ph á o C á c n gh ề p hụ ở đ ây kém p h át triển , trước đâ y c hỉ có
n gh ề là m "liềm s eo giấy" ch o v ù ng B ưở i. X u ân Đ ỉn h k h ôn g ph ải là là n g
n gh ề v ì th ế v à o m ù a n ô n g n h à n h ọ ihư ờn g đi làm th u ê c ho v ù n g B ưởi và
cá c n g h ề tron g n ộ i thành H à N ộ i, n hất là n gh ề làm b á n h k ẹ o . Đ ó là đ iều
k iện để sau n ày X u ân Đ ỉn h p h ái Iriển đ ư ợc n gh ề c h ế b iế n g ia c ô n g b ánh
m ứt kẹ o .
1.4.1.2. Trong thời kỳ bao cấp (1954 -1986):
T ừ sau 1 9 5 4 c ùn g v ớ i m iề n B ắ c, X u ân Đ ỉn h đ i th e o c o n đ ư ờ n g x ã
h ội chủ n g h ĩa . Sự p hát triển kin h tế th e o sự ch ỉ đ ạ o , lã n h đ ạ o củ a N h à
nư ớ c dư ới hình th ứ c "tập thổ hoá" " côn g hữu hoá" và "hợp lá c hoá".
- T ín h ch ấ t củ a n ền k in h tế trong thời k ỳ n ày ch ủ y ếu là tính ch ấ t
c ô n g hữ u , tập thể th e o m ô hình ch u n g là "hợp tác xã". X u â n Đ ỉn h đ ã đi
từ h ợ p tác xã bậc ihấ p , hợ p tác x ã bậ c ca o, hợ p tác xã c a o cấp toà n xã
(hợ p tá c x ã n ô n g - cô n g - thư ơng - tín ).
C ác h o ạ t đ ộ n g k in h tế tư n hâ n th eo h ộ g ia đình tru y ền th ốn g bị bãi
b ỏ . Đ ơ n v ị q uả n lý ch ỉ đ ạ o kinh tế c ơ bản là "các đ ội sả n xuất".
- Cơ cấ u k in h t ế tron g thời k ỳ nà y c ó sự đ ổ i m ớ i ho à n toàn , X u ân
Đ ỉn h đ ã ph á th ế đ ộ c ca n h c â y lúa . V iệ c x á c đ ịn h c ơ cấ u kinh tế d o n h à

n ư ớ c q uản lý . C ơ cấ u k in h tế củ a X u ân Đ ỉn h s u ố t tron g thời k ỳ n ày là
trồn g trọt - ch ăn n u ôi - ng h àn h n g h ề .
1.4.1.3. Kinh tê Xuân Đỉnh trong thời kỳ đổi mới sau 1986 (hiện
trạng kinh tế):
12
T ừ nh ữ n g n ãm 1 98 6 trở đi nằm trong xu hư ớ n g b iến đ ổ i c h u n g vồ
k inh tế củ a c ả n ư ớc "Từ kin h tế tự c u n g lự cấp , q u an liê u b a o cấp"
ch u yển s a n g k in h tế "sản xu ấl h àn g h oá gắn vớ i thị trường" X u ân Đ ỉn h
đã c ó nh ữ ng bư ớ c phát triển m ạn h m ẽ về kinh tế. X uâ n Đ ỉn h đã ch u yể n
d ịch đư ợ c c ơ cấu kinh tế, ph át h u y đ ư ợc tiềm nãn g và th ế m ạ n h củ a đ ịa
ph ư ơn g. X u hư ớn g ch u y ển đổ i cơ cấu củ a X u â n Đ ỉn h là c h u y ể n dần từ
"n ông n g h iệ p san g cô n g n gh iệ p , d ịch vụ, thư ơ n g n g hiệp ". T h e o kết quả
đ iều tra dâ n s ố thá ng 4 /1 9 9 9 ch o th ấ y trong tổ ng s ố 4 0 4 8 h ộ ( 1 8 .2 3 3
n gư ời) thì ch ỉ có 1 .8 0 9 h ộ (7 0 9 3 k hẩ u ) ch iếm 4 4 ,6 % làm n ô n g n gh iệp ,
cò n lại 2 .2 3 9 h ộ (1 .1 4 0 n gư ờ i) c h iế m 53 ,3% là h ộ p hi nô n g n g h iệ p h o ạ t
đ ộn g k inh d oa nh , d ịc h vụ , n gà n h n gh ề (n g h ề là m bán h m ứ t k ẹo ).
- H oạ t đ ộn g kinh tế ch ủ y ế u ở X uân Đ ỉn h th eo m ô hình h ộ g ia
đình , cá c h ìn h thứ c q u ả n lý tập th ể bị thay đ ổ i, g iả i thể h o ặ c ch ỉ đ ó n g vai
trò dịch vụ , h ợ p tác hoá n ô n g n g h iệ p k h ô n g cò n nữa.
- N ô n g n g h iệ p ở X u ân Đ ỉn h c ũ n g đ a n g có sự th a y đ ổ i m ạn h . Đ â y
là v ùn g nằm trong q u y h o ạ ch đ ô thị H à N ộ i tư ơ n g lai n ên đất d ùn g ch o
n ô n g n g h iệ p n g à y c à n g bị thu h ẹp . Sự ch u yể n d ịch c ơ cấu câ y trồn g đ a ng
từ câ y lú a ch u y ển sa ng trồn g câ y m àu (rau ), câ y h oa (đ à o) c ây ãn qu ả
(h ồn g x iê m , v ả i ) đ ể phát hu y th ế m ạn h đ ịa p h ư ơn g.
- C hăn n u ôi tập thể bị g iả i th ể ch u y ể n trở v ề ch ă n n u ôi g ia đình
th eo h ìn h th ứ c m ớ i. Ở X u ân Đ ỉn h đã c ó n h iều g ia đ ìn h đ a ng c h u y ể n sa n g
ch ăn n u ô i lớn th eo k iể u trang trại sả n xu ấ t h à n g h oá n hư lợn và gà , v ị t
T rong k h i đi kh ảo sát ở đ â y c h ú n g tô i đ ã có dịp đ ến thăm m ộ t s ố g ia đìn h
n ày và đ ư ợc b iế t h iệu qủ a kinh tế tốt.
+ C á c hoạ t đ ộ n g ph i n ô n g n g h iệ p ở X u ân Đ ỉn h n g à y c à n g p h át

triển c á c n g h ề p h ụ g ia đình p hát triển the o m ô h ìn h k in h d oa nh (cá c
d oa nh n g h iệ p n h ỏ). T ron g c ác n gàn h n g h ề m ớ i ở X u â n Đ ỉn h th ì n g h ề g ia
c ô n g c h ế b iế n bánh k ẹ o là n gh ề phát triển nh ấ t là ở T h ôn Đ ô n g . H iệ n n a y
toàn xã ư ớ c tín h c ó kh oả n g 7 4 h ộ ch u y ê n sản xu ất g ia c ô n g bán h m ứt
k ẹ o , n hấ t là 2 vụ v à o trun g thu (th án g 7 ,8 ) và d ịp tết N g u y ê n đán (từ
th á n g 10 trở đ i) m ỗ i h ộ trung bình sản xu ất từ 2 0 -3 0 tấ n /v ụ c ó h ộ sản
x u ấ t trên 1 00 tấn v ới d o an h thu 1-2 tỷ đ ồ n g . Đ â y đ ư ợ c co i là n g h ề "làm
giàu " củ a n h iều h ộ g ia đình ở th ôn Đ ô n g N g o à i n g h ề là m b á n h k ẹ o,
13
+ v ề p h ươ ng d iện ăn m ặ c , ngư ờ i dân ở đ ây k h ô ng quá lo lắ n g đ ến
v iệ c làm th ế n ào đ ể đ ủ ăn đủ m ặc m à h ọ đ an g thực h iệ n ăn như th ế nà o ,
m ặc nh ư th ế n ào
C ó th ể n ó i về p h ươ n g d iện kin h t ế và đ ờ i số n g kin h tế X u â n Đ ỉn h
là m ột v ù ng n ô n g thôn phát triển ih eo hư ớ ng đ ô th ị. Q u á trình và tố c đ ộ
đô thị h o á củ a X u ân Đ ỉn h n gà y c à ng n h a n h c h ó n g và đư ợ c c oi là m ộ t
tron g nhữ ng v ù n g nhan h n h ất ở T ừ L iêm và H à N ộ i.
1.4.2. Sinh hoạt xã hội (sinh hoạt cộng đồng làng xã, họ tộc và phong
tục tập quán):
1.4.2.1. Đời sống làng xã và quá trình phát triển:
- V ề m ặt hành chính xã X u ân Đ ỉn h tron g thời k ỳ trước g iả i ph ó ng
(1 9 5 4 ) b a o g ồ m 2 làn g "L àn g G iàn" (C á o Đ ỉn h ) và là ng C áo (X u â n T ả o ).
X u â n T ả o (là n g C á o ) th u ộc lổ n g X u â n T ảo, c òn làn g G iàn (C áo Đ ỉn h ) lại
th u ộc tổ ng CỔ N h u ế.
- L àn g C áo (X u ân T ả o) gồ m có 4 th ôn Đ ô n g , T run g, L ộ c ,
- L à ng G iàn (C á o Đ ỉn h ) ch ia làm 7 th ôn (x ó m ): Đ ìn h T hư ợn g,
Đ ìn h H ạ , G iế n g , X ố i, G iữa, T ránh, X a nh .
T u y 2 làn g th uộ c 2 tổn g k h á c nhau v à có b ộ m á y tổ c h ứ c riên g
nh ư ng v ề c ơ cấ u tổ ch ức, h ìn h thức vận h ành thì g iố n g n h au, tổ c h ứ c th eo
h ệ th ốn g N h à nư ớc p ho n g k iế n V iệ t N am .
B ộ m á y tổ ch ứ c, quản lý là n g xã p h o n g k iế n ih ực dân nh ư trên ở

xã X u ân Đ ỉn h đã bị b ã i b ỏ từ sa u n ăm 19 54 .
.T ừ sau ná m 1 9 5 4 c ùn g vớ i sự th a y đ ổ i c h u n g củ a m iề n B ắ c c h ế đ ộ
xã h ộ i p h on g k iến thự c dâ n bị đ á n h đ ổ h oà n toà n , th ay th ế v à o đ ó là c h ế
đ ộ m ới x ã h ộ i c h ủ n g h ĩa. B ộ m á y h ành c h ín h m ớ i c ủ a N h à n ướ c V iệ t
N a m d ân ch ủ c ộ n g h oà (sau n à y là C ộ ng h oà x ã h ộ i ch ủ n gh ĩa V iệ t N am )
đư ợc th iế t lậ p th ốn g nh ấ t từ T run g ươ n g x u ốn g đ ịa ph ư ơn g .
H a i là n g X u â n T ảo và cá o Đ ỉn h (là n g G ià n) đư ợc h ợp n h ất lại
thàn h m ộ t xã c h u n g g ọ i là xã X u ân Đ ỉn h .
15
T ổ ch ứ c h àn h c h ín h vừa quản lý theo hệ th ố n g ch ín h q u y ề n , vừa
quản lý th eo h ìn h thứ c h ợ p tác xã. v ề h à n h ch ín h, X u ân Đ ỉn h cơ b ản c ó
5 thôn (4 th ô n củ a làn g X u ân Tảo: Đ ô n g , Trun g, L ộ c, N h a n g ) và C áo
Đ ỉn h (làn g G iàn ). T ừ n h ữ ng nă m 9 0 c ó th êm 1 thôn m ớ i (d o d ã n d ân và
cá c hộ cơ q ua n) là th ôn T ân X u ân . N h ư vậ y hiện n ay X uâ n Đ ỉn h c ó 6
thôn . V ề b ộ m á y tổ ch ứ c đ iề u hành thôn g iố n g nh ư cá c nơ i kh á c.
B ê n c ạ nh b ộ m á y q u ản lý hành c h ín h, tron g thời b a o cấp cò n c ó tổ
ch ức q uản lý th eo h ợ p tá c x ã . Trư ớc k hi lên hợ p tác xã ca o cấp toàn x ã
thì tổ ch ứ c c á c thôn trùng v ớ i tên g ọ i cá c hợ p tác x ã cấp thô n . V ì v ậy thời
k ỳ nà y X u ân Đ ỉn h đư ợc ch ia thành 5 h ợ p tác x ã tư ơ n g ứ n g vớ i 5 thôn.
N h ư n g từ k hi ch u y ể n lên h ợ p tá c xã toàn x ã thì ng ư ời ta k h ô n g ch ia th eo
thôn nữa m à ch ia th e o độ i sản xu ất. T oàn b ộ 5 thôn c ủ a x ã đư ợc ch ia
thành đ ộ i sản x u ất, c ác ho ạ t đ ộn g kinh tế, văn h oá x ã h ộ i đ ều th eo tổ
ch ức đ ộ i sả n xuất.
T ừ nh ữ ng năm 9 0 trở đi kh i h ìn h thức hợ p tác x ã thay đ ổ i, tổ ch ứ c
hàn h c h ín h ở X u ân Đ ỉn h lại q u ay trở lạ i th eo m ô h ình thô n x ó m n hư
trước đ ây . X u ân Đ ỉn h c ó 5 thô n cũ (Đ ô n g , L ộc , T ru n g, N h a n g , C a o
Đ ỉn h ) và 1 th ô n m ớ i là T ân X u â n .
1.4.2.2. Dòng họ các sinh hoạt dòng họ:
D ò n g h ọ đư ợc x e m nh ư là m ột thiết c h ế p hi qu a n ph ư ơn g v à có v a i
trò nh ất đ ịn h tron g đ ờ i số n g là n g xã .

Ở X u ân Đ ỉn h c ó n h iề u d òn g h ọ , đa s ố c á c d ò n g h ọ ở đ â y c ó n g uồ n
g ố c Ịâu đ ời.
T h ôn N h an g: N g u y ễ n , Đ ỗ , T rần, Đ ặ n g.
T h ôn T rung: N g u y ễ n , Đ ỗ , M a i, P hạm .
T h ô n Đ ô n g: N g u y ễn , Đ ỗ Đ ìn h , Đ ỗ X u ân , P hạ m .
T h ôn L ộ c: H o àn g , N g u y ễn , Đ ỗ .
T h ôn C áo Đ ỉn h: D ư ơn g, N g u y ễ n , Đ ỗ , P hạ m , Đ ặ n g .
C á c d ò n g h ọ h iệ n n ay đư ợc p h ân b ố x e n k ẽ ở tron g tất cả c á c thôn .
T u y v ậ y trước đ â y m ỗ i th ô n đ ề u c ó m ột d ò n g h ọ c h iế m đa s ố và c ó vị trí
16
tron g th ô n. Đ ó là cá c d ò n g h ọ đ ư ợc g ọ i là "tiền hiền kh ai căn" h a y d òn g
h ọ c ó c ô n g la o đ ối v ới N h à n ư ớc p h on g kiến .
T ro ng n h iề u d òn g h ọ ở X u â n Đ ỉn h thì có cá c h ọ sa u đ ây g ọ i là h ọ
g ố c: D ư ơ ng , Đ ặn g , N g u y ễ n , Đ ỗ , P hạm Đ â y là nh ữ ng h ọ lâu đ ời, có
tru yền th ốn g v ă n ho á , kh oa cử , c ó n h iều n g ư ời đ ỗ đạt, c ó đó ng gó p ch o
nhân dân địa p h ư ơng và ch o triều đình p ho n g k iế n .
- H ọ D ư ơ n g là d ò n g h ọ đi từ N g h ệ A n ra đầu tiên và cũ n g là d ò n g
h ọ lớn (n h ất là ở là n g G iàn ). H ọ D ư ơ n g c ó 2 n g ư ời c ó cô n g th eo v ua L ê
T há n h T ô n g đ án h nh à M ạc. T ro n g đ ó c ó ô n g D ư ơn g C ô n g u ẩ n đư ợc v u a
p ho n g "T hái Bảo", n ên tron g nh à thờ h ọ D ư ơ ng c ó bức H o à nh ph i đ ề
"Thái B ảọ từ đường" và có đ ô i câ u đ ố i "Sự n g h iệp huân c a n h lưu Q u ốc
sử, T h i thư lễ nh ạc thụ gia p h ong" , m ộ t đ ô i kh ác c ó v ế "Thái h oà cản h
tượng kh an g cá o ph ư ơn g vi". N g ư ờ i thứ hai là D ư ơ n g H u y K iề u đ ỗ tiến
sỹ k ho a Đ in h M ã o ( 1 8 6 7 ), thấy dân làn g n g h è o quá k h ô n g đ ó n g được
sưu th u ế ô n g đ ã b ỏ tiền ra đ ón g ch o cả dân làn g 1 n ă m .
- H ọ N g u y ễn có m ộ t d an h nhân là "N g uy ễ n C ôn g Cơ" (tụ c g ọ i là
Cụ Th ư ợn g C á o) đ ỗ tiến sỹ k h o a Đ in h Sửu ( 1 6 9 7 ). N g o à i c á c cô n g la o
vớ i triều đ ình ô n g cò n có cô n g v ớ i dân là ng ở đ â y là " ông đã bỏ tiền ra tổ
ch ứ c đ ào c o n m ư ơn g tiêu nư ớ c ra s ô n g N h u ệ nên là n g k h ôn g bị ún g
n gập , sản x uất thu ận lợi.

- H ọ Đ ỗ cũ n g c ó n h iề u n gư ờ i n ổ i tiến g: Đ ỗ Bá H iển làm T hái y
trong triều L ê C ảnh H ưn g (1 7 4 0 - 1 7 8 6 ), b ỏ tiền riên g m u a th u ốc ch o
dân n g h èo . M ộ t n gư ờ i k h ác là Đ ỗ H u ệ đã từ c h ứ c B an g b iệ n ph ú H oà i
Đ ứ c (1 8 5 0 ) v ề vậ n đ ộ n g n h ân dân q u y h o ạch lại đ ồ n g r u ộn g, đ ào m ư ơn g
đắp bờ k h iế n c h o làn g X u ân Tả o can h tá c th u ậ n lợ i. Ồ n g Đ ỗ C ao M ại, cử
nhân k h oa T ân T ỵ ( 1 8 2 1 ) làm phủ D o ã n T h ừ a T h iê n , là n gư ờ i thanh liêm
ch ín h trực.
- H ọ P h ạ m c ó P hạm K im T h an h đ ượ c v ào g iả n g dạ y ch o c o n vu a
T ự Đ ứ c (1 8 4 3 ) n hư ng sau đ ó ôn g từ ch ứ c v ề nhà dạ y h ọ c đà o tạo hà n g
trăm h ọ c trò đ ỗ đạt.
C á c d ò n g h ọ ở đây đ ều c ó n hà thờ, h àn g n ă m đ ề u c ó sin h h o ạ t
d ò n g h ọ đ ịn h k ỳ th eo n g à y g iỗ tổ . p

77

-
—
ĐA! HOC GUỎC GIA HÀ NỌI
TRUNG
TÂM THŨNG
TIN. THƯ* VIỂN
17
N g o à i c á c sin h h oạ t tín n gư ỡ n g, cá c d òn g h ọ cò n tham g ia g iải
q uy ế t c ác c ô n g v iệ c liê n qu an đ ến n ội tộ c và c ác v iệ c cô n g củ a làn g khi
liên q u an đến d ò n g họ . N h ư là việ c tế lễ h àn g n ă m ở đ ìn h ở ch ùa, cá c
v iệ c lớn củ a làn g, k h i tron g h ọ c ó n g ư ời p h ạ m luật (g á i chửa h o a ng , trộm
cắp , x ích m ích g iữ a c ác g ia đ ình ).
M ỗi d ò n g h ọ ở đ ây n go ài ru ộn g hư ơn g h oả (ru ộn g nhà th ờ ) để có
k in h ph í dù n g c h o v iệ c thờ tự, c ò n c ó m ộ t ph ần ru ộn g đ ể thư ở n g ch o
ngư ờ i đ ỗ đ ạt (ru ộn g h ọ c), đ iề u đ ó kh u yế n k h ích v iệ c h ọ c hàn h củ a co n

em trọn g h ọ.T h ậ m c h í ng o ài hư ơ ng ướ c củ a làn g ra (lệ làn g) m ỗ i d ò ng họ
c ó thảo ra q u y ư ớc riên g củ a m ìn h đ ể ch o m ọ i thành v iê n củ a dò n g họ
căn c ứ v ào đ ó m à làm . N h iề u q u y ư ớ c củ a d òn g h ọ cò n đư ợc m ặ c n hiên
sử d ụ ng c hu n g tron g cộ n g đ ồ n g . N h ữ n g cô n g v iệ c lớ n c ủ a từng g ia đìn h
như cư ớ i xin , m a ch ay , là m n hà m ới đề u c ó sự tham gia của d ò n g h ọ
cả về vật ch ấ t, tin h thần và c ôn g sức.
C ó th ể n ó i cũ n g n h ư n h iều làn g q u ê k há c, d òn g h ọ c ó v ị trí rất
quan trọn g tro n g th iế t c h ế là n g xã cổ tru y ền . T ron g thời kỳ b ao cấp , do
n hiều n g u yê n n hâ n k há c nhau n g ư ời ta k h ôn g c h ú trọn g đế n h ọ tộ c
n h iều . T h ậm c h í ng ườ i ta c ò n p hê bình tín h "hẹp h ò i, bản v ị, bè phái,
ch ia rẽ, cạ nh tranh k h ôn g làn h m ạnh" c ủ a d òn g h ọ m à qu ên m ất đi cá c
g iá trị văn h oá và n hân v ăn của d ò n g h ọ. Đ ề c ao d òn g h ọ nh iề u khi cò n
bị ch ụ p m ũ, q uy kế t.
- T ừ sau thờ i k ỳ đ ổ i m ớ i, khi n h iều g iá trị văn h oá c ổ tru y ền đ ượ c
trả lạ i g iá trị n g u y ê n bản, thì d òn g h ọ ở đ ây cũ n g đ ư ợc trở về g iá trị đ íc h
thực củ a n ó . N h ữ ng tiêu cự c trực tiếp h ay g iá n tiế p c ủ a d òn g h ọ tác đ ộn g
v à o đ ời s ố n g c ộ n g đ ồn g đan g đ ư ợc hạn c h ế , n g ă n ch ặ n. C á c g iá trị k h ô n g
ch ỉ b ó hẹp tron g ph ạm v i họ tộ c m à cò n m ở rộ n g ra ở p hạ m v i là ng xã
đ ư ợc b ả o tồn , p h át h u y . N h iề u d òn g h ọ ở đ â y k hô n g c h ỉ ch ăm lo ch o
d ò n g h ọ m ìn h n gà y c àn g bề th ế m à c ò n g ó p phần và o v iệ c p hát triển k inh
tế, x o á đ ó i g iả m n g h èo , ch ư ơ ng trình d ân s ố k ế h o ạch h o á g ia đ ìn h ,
p h ò n g c h ố n g tệ nạn xã h ộ i, p h á t triển g iá o d ụ c Ở đ â y k h ô n g ch ỉ c ó
"làng v ãn hoá" , " gia đ ình vãn hoá" m à cò n có ph on g trào x ây d ự ng "dòng
h ọ vã n h o á M.
18
1 *4.2.3. Phong tụcf tập quán, nếp sống và nhữ ng biến đổi của nó.
X u â n Đ ỉn h là m ột m ả n h đất c ổ k ín h và tiêu b iểu c h o n ô n g thôn
cù ng ch â u thổ s ôn g H ồ n g. Ở đâ y tồn tại và b ả o lưu n h iề u g iá trị văn h oá
cổ truyền c ủ a n g ườ i V iệ t. C ác g iá trị văn h oá tru y ền th ố n g trên cá c lĩn h
vự c sin h đ ẻ , n u ô i d ạ y co n cá i, cư ới x in , m a ch ay làm nhà làm cử a, h ội h è

đình đám đư ợc bả o lưu k há bền vữ ng. C ác ph on g tụ c n ày ở X u ân Đ ỉn h
cũ n g g iữ đư ợc gần n hư n g u y ên vẹn c h o đ ến trước cá c h m ạn g thán g T ám .
T hậm c h í, c ó n h iề u n gư ờ i ch o rằng ở X u ân Đ ỉn h n ặ n g n ề c ổ tục h ơn cá c
x ã x u n g q u an h, đ ặ c b iệ t là tro n g cư ớ i x in và m a c h a y (ch ú n g tô i k h ô n g
đi v ào m iê u tả ch i tiết).
-T ừ n h ữn g n ă m 2 0 củ a th ế k ỷ X X , X u ân Đ ỉn h nằ m tron g v ù n g thực
h iệ n ch ư ơ n g trình "cải lư ơ n g hư ơn g chín h" d o ch ính qu yề n p h o n g k iến
thực d â n th ự c h iệ n . C h ư ơn g trình n ày "đả p há hủ tục, tiếp thu văn m in h
m ới" tu y k h ôn g toàn d iện sâu sắ c n h ưn g n ó cũ n g đã làm ch o c á c hủ tục
k hô ng c ò n nặ n g nề nh ư trước. Đ iề u đ ó dỗ n hận thấ y ở 2 là n g X u ân T ảo
và C áo Đ ỉn h , đ ặ c b iệt là ở là n g X u ân T ả o ( đ iề u đ ó s ẽ đư ợic th ể h iện
tron g phầ n ch ín h củ a luận văn ). V ì thố, h iộ n n ay khi h ỏ i nhữ ng c ổ tục,
củ a ng ư ờ i V iệ t thì nh iều cụ già 7 0 - 8 0 tuổi ở đ ây họ cũ n g k h ôn g b iế t
nữ a, h ọ trả lờ i là h ọ k h ô n g th ấ y có ở X u ân Đ ỉn h . T ron g lú c c á c tụ c đó
vẫ n h iện d iệ n ở n h iề u vù n g k h ác .
- T ừ sau 1 9 54 cá c p h o ng tụ c tập q u án cũ bị m ai m ộ t đ i rất n hiều ,
k h ô n g c h ỉ c ó n h ữn g hủ tục (tiêu cự c lạc h ậ u) m à cả nh ữ n g g iá trị văn
h oá c ổ tru yền . Đ ư ợ c thay v ào đ ó là nh ữ ng p h o n g tụ c, lố i s ố n g và n ếp
số n g vă n h o á m ới xã h ộ i ch ủ ng h ĩa, đơn g iả n v ề ng hi thứ c, làn h m ạn h,
tiết k iệ m .
- T ro n g nhữ ng n ăm đổ i m ớ i, khi đờ i sống kinh tế đư ợc đ ảm bả o ,
qu a n đ iể m v à c h ín h sá ch đ ố i v ớ i c ác g iá trị văn h oá tru y ền th ốn g c ó c á ch
n h ìn m ớ i nh ữ n g th u ầ n p h o n g m ỹ tục củ a dân tộ c đ ượ c k h ôi p h ụ c, bảo
tồn và ph át triển . X u â n Đ ỉn h n gà y n ay k h ôn g ch ỉ c ó v ă n h o á m ới m à văn
h oá c ổ tr u yền c ũ n g đ an g h iện d iệ n v à c ó vai trò n h ất đ ịn h trong cu ộ c
số n g .
19
1.4.3. Đời sống văn hoá.
1.4.3.1. Các di tích lịch sử - văn hoá.
X u ân Đ ỉn h là v ù n g đất cổ k ín h g ià u truyền th ố ng v ãn ho á , vì vậ y

đã từ lâu trên m ản h đất n à y c ó n h iều di tích lịc h sử vãn h óa . N h iều di tích
lịch sử vă n h o á k h ô n g c h ỉ là tài sản củ a xã Xu â n Đ ỉn h m à nh iều di tích
đư ợ c nhà n ướ c x ếp h ạn g và là tài sả n Q u ốc gia .
- Đ ìn h : X u ân Đ ỉn h trước đ â y hầu n h ư làn g n ào cũ n g c ó đình là
trung tâm tín n g ư ỡ n g , sinh h o ạt c ộ n g đ ồ n g củ a dân làn g. D o c á c b iế n c ố
lịc h sử h iện na y X u â n Đ ỉn h cò n 2 đìn h ở làn g C áo Đ ỉn h (là n g G ià n ) và
đình là n g T run g. R iê n g đ ìn h G iàn đ ư ợc N h à nư ớ c x ếp h ạn g "di tích lịch
sử v ă n hoá" n ă m 19 6 2 .
- C h ù a : C ũ ng n h ư đ ìn h, trước đ â y ở X u ân Đ ỉn h là ng nà o c ũn g có
ch ùa nơ i th ờ p hậ t và h oạ t đ ộ n g tín n g ưỡ ng tôn g iá o của c á c th ô n . H iện
na y ch ỉ c òn 3 c h ùa là ch ùa G iàn (tên ch ữ là ch ù a T hiên P hú ) ở thôn Cáo
Đ ỉn h và 1 chù a ở th ô n N h a ng , 1 ch ù a ở th ôn Trung.
- Đ ề n p h ủ : N ổ i tiến g nhất ở X uâ n Đ ỉn h là
đền Sóc
(th ờ T hánh
G ió n g ) ở th ô n Đ ô n g . Đ ề n m ở h ội v à o n g ày 6/1 và 8 /4 âm lịc h hà n g n ăm .
Đ ền đ ư ợc N h à n ư ớ c xế p hạ n g d i tích lịch sử - văn h o á ( 1 9 6 2 ), h ộ i làn g tổ
ch ức lớn thu hút n h iều k h ác h thập ph ươ n g.
Đền th ờ quận công Nguyễn Công C ơ ở
th ô n N h a n g đã đ ư ợ c xếp
h ạ ng d i tích lịc h sử v ă n h o á .
"Q u ế P h ủ "
thờ tam toà th ánh m ẫ u tại thôn L ộ c , h àn g năm m ở H ộ i
Phủ và o n g à y 12 th á n g g iên g .
M iếu th ờ Thần H o àng
củ a là n g ở th ô n N h an g.
Đền Thanh Tâm (Phủ)
thờ m ẫu tại làn g G ià n .
T ừ đường
(nh à th ờ h ọ tộ c) ở X u ân Đ ỉn h hầu h ế t c á c h ọ đ ạ i tôn đều

c ó từ đ ườ ng , tron g đ ó c ó 3 từ đ ư ờn g lớ n v à c ó g iá trị văn h oá là:
T ừ đ ườ ng h ọ D ư ơ ng ở là n g G ià n (C á o Đ ỉn h ).
T ừ đ ư ờ n g h ọ N g u y ễ n ở th ô n N h an g.
T ừ đ ườ ng h ọ Đ ỗ ở th ôn T run g .
20
C ác di tích lịc h sử tôn g iá o này từ trước đ ến n a y đ ều đ ượ c bả o tồn,
trùng tu và tôn tạo, là nơi sin h h o ạ i văn h oá tín ng ư ỡ ng củ a n gư ờ i dân
ở

xã X u ân Đ ỉn h . H iện n ay vớ i quan n iệ m "Phú q u ý sin h lễ n gh ĩa" , "trở về
nguồn" dựa v à o sự đ ón g g óp củ a n h ữ ng n h à h ả o tâm cá c di tích n ày càn g
được c ủ n g c ố , phát triển.
1.4.3.2. Các d i tích lịch sử cách m ạng:
Ở X u â n Đ ỉn h c ó 2 di tíc h lịc h sử c á ch m ạ n g đã đư ợc x ếp hạn g là:
- C ổ n g làn g G iàn (Ihôn C ao Đ ỉn h ) là nơ i liê n lạ c củ a c á ch m ạ ng
trong thời k ỳ trước tổ n g k h ởi n g hĩa cá ch m ạ ng tháng 8 /1 9 4 5 .
- P h áo đài X u ân T ảo, đ ây là m ộ t tron g n h ữn g p háo đ à i n ổ sú ng v à o
cơ quan đầu n ã o thự c dân Ph áp tại H à N ộ i tron g n h ữ ng n gà y đầu toàn
Q uố c k hán g ch iến 1 9 /1 2 /1 9 4 6 , m ở đ ầ u c h o c u ộ c c h iế n đấu b ảo v ệ thủ đô
củ a H à N ộ i.
1.4.3.3. Lễ hội:
Ở X u â n Đ ỉn h trước đ â y có đờ i số n g h ội hè đìn h đá m thật p ho n g
ph ú. Đ ó là cá c hội:
- H ộ i lễ Đ ìn h G ià n tổ ch ứ c trong 3 n g à y từ 9 - 1 2/2 h à ng năm .
- H ộ i Đ ề n S óc m ở và o 6 thán g g iên g và 8 th á n g tư: H ội n à y k hô n g
ch ỉ riên g X u ân Đ ỉn h m à thu hú t đ ô n g kh ách thập ph ươ ng.
- H ộ i "Q u ế phủ" ở thôn L ộ c và o n gà y 12/1 hà n g n ă m .
- H ộ i đ ền thờ q u ận c ô n g N g u y ễ n C ô n g C ơ tại thôn N h a n g m ở v à o
cá c ng ày 9 - 1 2 /4 d ươ n g lịc h h à ng năm .
C ác lễ h ội củ a X u ân Đ ỉn h k hô n g ch ỉ c ó ý n g h ĩa h ộ i xu ân m à n h iều

h ội g ắ n liề n v ớ i ý n g h ĩa lịc h sử. N ó là h ội th ô n , h ộ i là n g n hư ng n ó vư ợ t
qua lu ỹ tre là n g , thu hú t n h iề u k há c h thập ph ư ơ n g. Đ ó c ũ n g là n g u ồ n thu
rất q u a n trọ n g đ ể tu b ổ cá c di tích đ ổ . T rướ c đ ây h ộ i là ng n à o d o ban tổ
ch ứ c h ộ i là n g đ ó ch ủ trì, từ sau 19 5 4 và h iệ n n a y, TJBND x ã đã cử ra m ột
ban "quản lý di tích và tổ c h ức h ội lễ" đ ể là m c h o c ác h ộ i lễ làn h m ạn h
và ph ục v ụ tốt ch o đờ i số n g tinh thần củ a ngư ời d ân. C á c di tích lịch sử,
cá c h ội h è đ ó k h ô n g bị m a i m ộ t đi m à trái lạ i, n ó đ ượ c p h ục h ồ i, bảo tồn
và p h át triển lên .
21
I.4.3.4. Đ ờ i sống văn hoá m ới:
N g o à i c á c ho ạ t đ ộn g văn ho á c ổ truy ền đ ư ợc tiế p tục d uy trì bảo
tồn tron g đ ời s ốn g văn h oá h iện n a y . ở X u ân Đ ỉn h p ho n g trào x ây dự n g
đờ i số n g vă n h ó a m ới c ũ n g đư ợ c phát triển . Đ â y cũ n g là m ộ l tron g nhữ ng
m ặt m ạ n h củ a xã và c ũ n g là m ặ t m à x ã đạt đư ợ c n h iều thành c ô n g nhất.
Đ ờ i số n g vă n h oá m ớ i đ ượ c x ây dựng ở X uân Đ ỉn h th ể h iệ n tro n g cá c
lĩn h vự c sau:
- V ề tổ ch ứ c, quản lý đ ờ i số n g văn ho á ở x ã thì c ó m ột "Ban văn
h o á xã" g ồ m 3 ngư ời; U B N D x ã c ó m ộ t P h ó C hủ tịch đ ặ c trách c ô n g tác
vă n xã . Ở c á c th ô n có ban văn ho á thôn và c ó cá c ban ch ỉ đ ạo củ a c á c
câu lạ c bộ
- N g o à i c ác sin h h oạ t vãn h oá m à dân X u ân Đ ỉn h đ ư ợc h ưở ng nh ư
là c á c đ o àn ch iếu ph im lưu đ ộn g củ a h u y ệ n T ừ L iêm , c á c đ o àn n gh ệ
thuật củ a T run g ư ơn g đến b iể u d iễn tại địa ph ư ơn g . C ác ho ạ t đ ộ n g văn
h o á m a n g tín h Q u ốc g ia , Q u ốc tế th ôn g qu a c á c ph ư ơn g tiệ n n gh e n hìn
ở X u ân Đ ỉn h c òn tự tổ c h ứ c c á c h o ạ t đ ộ n g vă n h ó a của đ ịa ph ư ơng m à
đư ợc g ọ i là "văn h oá quần ch úng" .
X ã có m ộ t đ ội v ă n n gh ệ đư ợc tổ ch ức kh á tốt và đ ượ c xã , h u yện
quan tâm đầ u tư. T ron g c á c h ộ i d iễ n văn n gh ệ quần c h ú n g củ a h u yệ n Từ
L iêm và củ a H à N ộ i X u â n Đ ỉn h đ ều g ià n h g iải thư ởng c ao . N h iề u lầ n đ ội
văn n g h ệ c ủ a x ã đã đ ư ợc q uay p him , thu p h át trên h ệ th ố ng tru yền hình

và tru y ền thanh củ a H à N ộ i và củ a T run g ư ơ ng.
M ỗ i th ôn đều c ó đ ộ i văn n g h ệ riên g h oạ t đ ộn g kh á tốt. X ã th ư ờng
tổ ch ức c á c c u ộ c gia o lưu thi đấu giữ a cá c thôn vớ i nhau v à o c á c n g ày lễ
lớn h o ặ c định kì hà n g nă m .
X ã c ó m ộ t nhà văn h o á , m ột thư v iện củ a xã . D ư ớ i c á c thôn đ ều c ó
n h à v ă n h oá v à câ u lạc b ộ thô n .
X ã tổ ch ứ c đ ộ i b ó n g đá, b ó n g ch u y ền đ ã tha m g ia ph ụ c v ụ nhân
dân tro n g c á c xã và thi đ ấu vớ i c ác x ã tron g h u y ện .
X ã tổ ch ứ c n h iề u câu lạc b ộ sinh ho ạt văn h óa văn n g h ệ th ể d ục thể
tha o như: C âu lạ c bộ th ơ c ủa cá n bộ hưu trí, câu lạ c bộ d ư ỡn g sinh củ a
c á c cụ ô n g c ụ b à, câ u lạc b ộ tiền hô n nh ân củ a đoà n thanh n iê n c ác
câu lạc b ộ n à y đ ều đư ợ c đá nh g iá t ố t
22
- X ã c ó m ộ t đ à i phát thanh và có h ệ th ốn g loa Iruyền th anh x u ố n g
tân cá c thôn x ó m . H ệ th ố ng truyền than h nay kh ôn g c hỉ th ôn g tin ch o
ngư ời d ân tìn h hình c h un g củ a x ã m à c òn k ịp thời ph ổ biến m ọ i vấn đề
tốt xấ u tro n g xã.
- P h on g trào xâ y dự n g nế p s ố n g m ớ i, xâ y dựn g thô n văn h oá , g ia
đìn h văn h o á m ớ i đư ợ c đ ẩ y m ạ n h. C ác tệ nạn xã hộ i đư ợ c đ ẩy lù i, an
nin h ch ính trị tron g thôn xó m tốt. L à m ộ t xã ven đ ô, tố c độ đ ô thị h oá
nhan h , nh ưn g X u ân Đ ỉn h ít có tệ n ạn xã h ội (m ạ i d âm , m a tu ý, c ờ b ạc).
T ron g x ã 100% g ia đình đ ăn g ký x â y dự n g "gia đ ìn h văn hoá m ới" thì
85% s ố h ộ đã đư ợ c cô n g nhận.
C ó thể n ó i rằng X uân Đ ỉn h là m ộ t đ iểm sán g văn h o á củ a h u y ện
Từ L iêm và củ a H à N ộ i. V ì th ế X u ân Đ ỉn h đã n hiều lần đ ư ợc đ ón cá c vị
lãnh đạ o ca o cấ p củ a N h à nư ớ c và T hàn h p h ố v ề thăm .
1 .4 .4 . G iá o d ụ c - y t ế
1.4.4.1. Vê' giáo dục:
X u ân Đ ỉn h là m ộ t v ùn g c ó tru y ền th ốn g g iá o d ục.
- T ron g th ờ i kỳ trước C ách m ạ n g : V ớ i n h iều n gư ời đ ỗ đạt n hư v ậy

ch ứ ng tỏ X u ân Đ ỉn h trước k ia đã có nh iề u n g ư ời đư ợc h ọ c hành . H iệ n
n a y k h i tiếp x ú c vớ i c á c c ụ g ià trên 7 0 tuổi n hiều n gư ời c ó trình độ H á n
n g ữ rất tốt.
- N h ữn g n ă m đ ầu th ế kỷ 2 0 tron g p h on g trào "cải lư ơn g h ươ ng
chính" X u â n Đ ỉn h là m ộ t tron g nhữ ng x ã đư ợc ch ọn làm th í đ iểm , nên
từ nă m 19 22 đã c ó trường tiể u h ọc . T u y n h iê n , n hìn v à o s ố lư ợ ng trường
h ọ c , tỷ lệ m ù ch ữ củ a x ã sau h o à b ình ( 1 9 5 4 ) th ì X u â n Đ ỉn h c ũ n g n h ư
n hiều v ù n g n ôn g thôn k há c củ a V iệ t N a m , g iá o d ục dư ớ i thời th ự c dân ,
p hon g k iế n qu á thấp k é m , d ân m ù ch ữ , trình đ ộ dâ n trí thấp.
- G iá o d ục ở X u â n Đ ỉn h từ sau 1 94 5 đ ến n a y m ớ i thự c sự p hát
triển. Trư ớc k ia g iá o d ụ c c h ỉ dàn h ch o c on e m quan lại và g ia đ ìn h g ià u
có ; c ò n n g à y n ay g iá o d ụ c ph ổ cập ch o m ọ i n gư ời d ân , nh ấ t là tầ n g lớp
ng ư ời d ân lao đ ộn g .
23
G iá o d ụ c ở X u ân Đ ỉn h tron g ih ờ i kỳ này vừa phát triển h ệ thốn g
g iá o dục ph ổ th ô n g từ m ẫu g iá o đến phổ th ông trung h ọc; vừa phát triển hệ
thống bổ túc văn hoá đ ể xo á m ù chữ và nân g ca o trình độ văn h oá ch o
người đã biết chữ nhưng kh ôn g thể và o h ọ c hệ thống p h ổ thôn g. K ết quả là:
+ C ho đến năm 1965 X uân Đ ỉn h đã được cô n g nhận là xoá nạn m ù chữ.
+ V ề h ệ th ốn g trường h ọ c: N g a y từ n hữ n g năm đầu tiên của thời k ỳ
x â y dự n g ch ủ n g h ĩa xã h ộ i, trên đ ịa bàn xã X u ân Đ ỉn h đã c ó h ệ thố n g
trường h ọ c từ m ẫu g iá o đ ến h ết ph ổ th ôn g trung h ọ c . Ở X u ân Đ ỉn h có
trường cấp 1, cấ p 2 c ủ a x ã và m ộ t trường cấp 3 củ a h u y ện T ừ L iêm đ ón g
trên địa bàn xã X u â n Đ ỉn h . Đ â y là m ộ t tro n g hai trường cấ p 3 (p hổ th ôn g
trung h ọ c ) đầu tiên củ a h u y ệ n T ừ L iêm .
N h ờ đ iều k iện thuận lợi đ ó, c o n em X u â n Đ ỉn h c ó Ihể h ọc hết
ch ư ơn g trình p hổ th ôn g. V ì vậ y trong thời k ỳ b ao cấp ( 1 9 5 4 - 1 9 8 6 ) đã
phổ cập đ ượ c cấ p 1 và cấp 2, r iên g cấp 3 thì c ó g ầ n 50% h ọ c sin h co n em
X uân Đ ỉn h đ ư ợc và o h ọc. S ố n gư ời đ ạ l trình độ c a o đ ẳn g, cử nhân
ở

đây
khá lớn . ơ X u â n Đ ỉn h cá c thô n như "Trung, L ộ c, N h an g, Đ ôn g " phát
triển c a o h ơn ở là ng G iàn (C áo Đ ìn h ).
S ố liệ u đ iều tra tại địa p h ươ ng và o th án g 4 / 2 0 0 0 ch o thấy:
- N h ữ ng n gư ời đ ộ tu ổ i từ 45 trở lên c ó trình độ h ọ c vấn trung bình
là lớ p 4 (n ay là lớp 6 ).
- N h ữ n g n gư ờ i đ ộ tu ổi từ 3 0 - 4 0 có trình đ ộ h ọ c vấ n trung b ình h ết
lớp 7 (tư ơng đ ư ơn g lớp 9 bây g iờ ).
- N h ữ n g n gư ờ i đ ộ tu ổi từ 2 0 - 3 0 đa s ố c ó trình độ lớp 12.
- T rìn h đ ộ đ ại h ọ c, ca o đ ẳn g , trung cấ p , củ a x ã g ầ n 10% .
T ron g ha i thời k ỳ phát triển g iá o dụ c từ sau 1 9 5 4 đ ến n a y thì thời
k ỳ bao cấp ở X u â n Đ ỉn h g iá o d ục p h ái triển hơ n. H iện na y n hìn c h u n g
g iá o dụ c ở X u â n Đ ỉn h có ch ữn g lại vì do k inh tế thị trường, n gư ờ i d ân
phải c h i p h í c h o g iá o d ục n h iều , đặc, b iệt là ở cá c b ậc h ọ c c ao . Đ ờ i số n g
dân ở đ ây tu y c ao h ơ n trước nh ư ng vẫn k h ô n g đá p ứ ng đủ , n hất là đ ố i v ớ i
cá c g ia đ ìn h n g h èo . T h êm n ữ a d o sự phân h oá xã h ội nh an h, n hu cầu đ ời
số n g cà ng lớ n , n h iề u g ia đ ìn h ch ỉ m u ốn c h o co n h ọ c đến m ộ t trìn h độ
nhất đ ịn h rồ i đ i k iế m tiền . T hứ nữa là h iệ n n a y m ộ t số th a nh n iê n ng ạ i
h ọc th íc h la o đ ộn g k iế m tiền hơ n .
24
-
T rước đ ầy y tế ở X uân Đ ỉnh k h ô ng phát triển, tro n g là n g ch ỉ có
m ột s ố ng ư ời hàn h n gh ề th u ố c tư nhân. N gư ò i d ân k h ô n g đ ư ợc ch ă m s ó c
sứ c k h o ẻ tại ch ỗ , m u ốn chữ a b ệnh h ọ phải vào thàn h p h ố .
- Từ sa u 1 9 5 4 bên cạ n h n h ữ ng điều kiện y tế từ b ên n go ài xã d ư ợ c
ph át triển thì hệ thốn g y tế c ơ sở đ ư ợc x â y d ựn g. H iệ n n a y tron g xã có
m ột trạm y tế k ha n g trang với 10 g iư ờ n g b ện h , 1 b ác s ỹ và 2 y tá đủ để
ch ăm só c sứ c k h o ẻ b a n đầu ch o nhân dân. N ó i c h u n g ngư ờ i dân tron g xã
khi ố m đ au thư ờ n g đ ến trạm y t ế x ã , c h ỉ trừ nhữ ng trường h ợ p k h ó khăn
m ới đ ến c ác bện h v iệ n lớn . H iện n a y X u ân Đ ỉn h thu ận lợ i h ơn n h iều

v ù n g k h ác là v ù n g v e n đ ô, g ia o th ôn g thuận lợ i nên kh i c ó b ện h n ặ n g h ọ
đều v à o c á c b ện h v iệ n lớn củ a thành p hố
- N g o à i v iệ c ch ữ a b ện h, ý thức p h òn g b ện h củ a n g ư ời d ân ở đ ây đã
đư ợc n ân g lê n . V ấn đ ề v ệ sin h m ô i trư ờng đã đư ợc ch ú ý. Cả xã đều có
h ố x í đảm bảo v ệ sin h , đại đa số dù n g n ư ớc g iế n g k ho an h ay g iến g khơ i,
k hô n g d ùn g n ư ớc ao h ồ . V ấn đề n ướ c sạ ch c ơ bản đ ượ c đảm bảo , đư ờ n g
làn g n g õ x ó m p h o n g qu a ng sạ ch đ ẹp V ì t h ế ở đ ây k h ô n g x ả y ra d ịch
lớn . G ần như tu y ệ t đại đa số trẻ em trong x ã đ ều đư ợ c u ố n g v a c xin và
tiê m ch ủ n g m ở rộn g. Ý thức ch ă m s ó c sứ c k h o ẻ ban đ ầ u ch o trẻ đư ợc
qu an tâ m . P h ụ n ữ c ó thai đ ều đi kh á m và sin h đ ẻ ở c ác cơ sử y tế, c á c h ủ
tục liê n q u a n đ ến sin h nở bị bãi b ỏ. Các tệ nạn m ê tín dị đo a n tron g chữa
b ệnh ít x u ất h iệ n ở đâ y . P h on g trào v ệ sin h ăn ch ín u ố n g s ô i, sạ ch làn g,
tốt ru ộn g đư ợc thực h iện tốt. C ó thể n ó i điều kiện y tế và ch ăm s ó c sứ c
k h o ẻ c h o ngư ời dân ở x ã X u â n Đ ỉn h đảm bả o tốt.
1.5. TIỂU KẾT CHƯƠNG 1.
G iớ i th iệu q ua và i n ét sơ lư ợ c về đ ất n ướ c, co n ngư ời ở xã X u ân
Đ ỉn h đ ể th ấ y đ ư ợc lằ n g xã X u ân Đ ỉn h là m ộ t m iề n q uê có điều k iện m ô i
trường tự n h iê n "thiên thờ i đ ịa lợi". Đ â y là m ộ i vù n g đất v ă n h oá "ngàn
n ă m v ă n vật" c ủ a th ủ đ ô H à N ộ i và cũ n g là m ộ t vù ng đất p h á t triển tron g
thời k ỳ cậ n , h iệ n đ ại, n hấ l là từ sa u 1 9 5 4 đến n ay. T r u yền Ihố n g văn ho á
lâu đ ờ i và n hữ n g thàn h tựu đạt đ ư ợc tron g h ơn 4 0 n ă m x â y d ựn g và p hát
triển h o ặ c trực tiế p , h o ặ c g iá n tiếp đ ề u tác đ ộ n g đế n c á c vấn đề m à luận
v ă n n à y s ẽ đ ề cập .
1.4.4.2. Vấn đề y tế, chăm sóc sức khoẻ cộng đồng:
25