Bổ ngữ tình huống trong tiếng Pháp nghiên cứu dưới góc độ chức năng và ngữ nghĩa

DAI HOC QUÔC GIA HA NÔI
TRÔNG DAI HOC NGOAl N G Q

ï)K TAi \ ( ; i i n ; \ ( i l K I I O \ HOC
( \ P f ) A I I I O ( QIOC (JIA

BÔ \ G f TÏNII III Ô \ ( ; TRONX; TIENG PIIAP NGIIIÊN
( 11 DrÔI GÔG DÔ ( IHÏ \ \ \ G \ A M a NGIIỴA [cô so
sânh v&i tien^ viet)
Les ciiToiistaiits on franvais sous Taiiolc dt' MIC toiutioniiel et
sémantique avec essai de comparaison à ceux du

vietnamien

MA S( ) : ()\,()4,()X
( i n T f ; N N( .IIANIl : f Y M '.V\ N( i( ) \ \ ( ,1

cm

M!I131 1)1: J.M :

T.S PFIAN THI \\\\\-

khoa un <'vvh i)hai)

\ i i r \ ( i X(iiV)i l'iiniiii )p nnr-IIT(:N :
TH.S })AM MIMI THIA', klioa uuA;;\hphap
N(;r\KN \)\( ' NAM Ne,s Université Louvain la Neuve.Belge

'-

P'i'/4 '^(.

• •

r


MUC LUC
MÔDAU

3

1. Ly do chon dé tài

3

2. Mue tiêu nghiên curu

4

3. Ddi tuomg va dû lieu nghiên curu

5

4. Phuomg phâp luàn va phuong phàp eu thé

6

5. Nôi dung nghiên cihi

6

6.Tinh hinh nghiên cihi

7

i. CO s ô L V T H U Y Ê T C Ù A D É T À I

u

1.1 Saluac lich su van dé

U

1.2 Quan diém où phàp ngûr nghỵa-ngOr dung

12

1.3 Càc tiêu chi nhân diên bo ngûr tinh hudng
1.3.1 Xôabô..!
"
1.3.2 Chuyén doi vi tri
1.3.3 Dâc trung eu phâp

17
17
18
19

IL CÂC HINH THÂI CÙA BO N G C T I N H

22

HUONG

2.1. Thào luân

22

2.2 Câc trang tÈr
2.2.1 Trangtù don
2.2.2 Trang tir ghép
2.2.3 Câc trang tirphâi sinh
2.2.4 Tinhtùdùngnhu trangtù
2.2.5 Trang tự di tir gidi tự
2.2.6 trang tự vay muỗfn

23
23
23
25
28
30
31

2.3 Càc hinh thurc càù tao khàc cùa bo ngûr tinh hudng
2.3.1 Nhômdanhtù
2.3.2 Nhôm gioi tù

31

31
32

in. PHAM VI TAC DONC VA VI TRI CÙA CÂC BO N G I T T I N H

HNG

45

3.1 Thào ln

45

3.2 Pham vi tàc dơng cùa bo ngûr tinh hudng
3.2.1 Bo ngû tỵnh hudng cùa vi ngû
3.2.2 Bo ngû tỵnh hudng cùa câu
3.2.3 Bơ ngû tinh hudng tao tinh hudng diên ngôn
3.2.4 Bo ngû tinh hudng lien câu

45
45
46
48
52

3.3. Vi tri cùa càc bo ngûr tỵnh hudng
3.3.1 Câu truc cùa bo ngû tinh hudng
3.3.2. Bo ngû tinh hudng dùng dâu câu
3.3.3 Bo ngû tỵnh hudng dùng giûachù ngû va dông tù
3.3.4 Bo ngû tinh hudng dùng sau dông tù

53
53
54
57
57


Kêtluân

3.3.5 Bo ngû tinh hudng dùng truôc quâ khù phân tù va dông tù nguyên thé . 60
3.3.6 Bo ngû tinh hudng dùng sau dông va tâch rcfi khôi dông tù
61
3.3.7 Vi trỵcùa bo ngû tinh hudng va bo ngû chu yéu cùa dông tù
61
3.3.8 Bo ngû tinh hudng cudi câu
63
3.3.9 Bo ngû tinh hudng cudi câu tâch roi
63
64

IV.VI TRI CÂC MÊNH DÉ PHU THÔI GIAN TRONG TIÊNG VIÊT

65

4.1 Thào luân

65

4.2. Bo ngûr tinh hudng dumg dâu câu

4.2.1 Bo ngû tinh hudng chi thcri gian
4.2.2 Trang tù chỵ dia diém
4.2.3Câc trangtù tinh thâi
4.2.4 Câc trang tù lâp luân
4.2.5 Tù hoàc mênh de thcfi gian
4.2.6 Tù thơi gian chỵ su lâp lai cùa su tinh

65
65
67
68
68
68
69

4.3 Bo ngûr tinh hudng dïirng giflra chù ngûr va dông tùr

69

4.4 Bo ngûr tinh hudng durng trurac dông tùr
4.4.1 Câc trang tùchi su lâp lai theo mùc dô cùa su tinh
4.4.2 Câc trang tù chi mùc dơ dot bien cùa su tinh
4.4.3 Câc trang tù chỵ su dong nhât

69
69
70
70

4.5 Bo ngflr tỵnh hudng dumg sau dơng tir

71

4.5.1 Bo ngû tinh hudng xâc dinh rô vi ngû

71

4.6 Bo ngûr tỵnh hudng durng cudi câu

75

4.7 Kêtln

75

V. SO SÂNH VI TRI CÙA CÂC BO N G 0 T Ỵ N H HUONG TRONG TlÊNG VIÊT VA
TIÊNG PHÂP

76

5.1 Durng dâu câu

76

5.2 Dumg trirôc dông tù

79

TÀI LIEU THAM KHÀO CHÙ YÊU

85


MO DÂU
1. Ly do chon dé tài
Khi hoc va su dung tiéng phâp ngucd Viêt thuofng lûng tùng vi kho phân biêt câch su dung
câc hô ngû tinh hudng dé thé bien câc y nghỵa khâc nhau cùa chùng. Kho khân dô do nhiéu
nguyên nhân gây ra :
Truôrc hét, lop tù dàm hiêm chùc nàng này râ't da dang, thuôc nhiéu tù loai khâc nhau (trang
tù, nhôm danh tù, nhôm tỵnh tù, thâm chỵ cà mênh dé nûa). Hon nûa, trong thirc té rat kho
phân biêt hô ngû tinh hudng trong câu(l) voi bo ngû bât buôc cùa dông tù (trong câu(r).
1. Il travaille dans son bureau & 1'. Il va dans son bureau
Vai trơ ngû nghỵa trun thdng cùa loai tù này là chỵ : thơi gian, noi chdn, câch thùc... Thé
nhung trong thuc té, dơ chỵ là nhûng dâc tnmg chung thuômg di kèm vôi nhûng câch dùng da
dang bon nhiéu trên binh diên dièn ngôn va ngû dung. Do vây ma trong nhiéu trucfng hop, kho
xâc dinh hoat dông eu phâp va tâm ành huofng cùa loai tù này.
Ngucd ta cûng thucmg cho rang dâc tnmg cùa loai tù này là cơ thé thay doi vi trỵ, thé nhung
trong thuc té, ddi vôi mot sd bo ngû tinh hudng, ta khơng thé thay doi vi trỵ cùa chựng duỗfc.
Dieu ny dugc minh hoa trong bai cõu tiộng Phâp (2) va (2')
Ta cô thé nôi :
2. // n 'a pas forcément tort ma không thé nôi: *2 ' Forcément, il n 'a pas tort,
Trong tiéng Viêt dieu này lai càng rơ net. Thù xét câc vỵ du ( 3) va (3')
3. Toi nôi cô mot câu & 3'. Toi cô nôi mot câu.
Câu (3) khàng dinh sd luong câu nôi trong khi dô câu (3') khàng dinh là dâ xày ra viêc nôi.
Tuong tu nhu vây ta cô su khâc biêt vê nghỵa do su khâc nhau vé vi trỵ cùa câc u td trong hai
câu (4) va (4')
4. Ai không mudn nôi ? & Không ai mudn nơi
Mât khâc, tâc dơng vé nghỵa cùa loai bo ngû này dén câc yéu td cùng cô mât trong câu se
tuy thc vào vi trỵ cùa chùng. ỵt khi ta thay doi vi trỵ cùa chùng trong câu ma vân giû ngun
duoc câc giâ tri ngû nghỵa va ngû dung.

Ngồi ra, khi dùng dâu câu, mot sd bo ngû cô chùc nàng lien két vân ban chat chê hon là
khi chùng d câc vi trỵ khâc. Câc vỵ du (5) va (5') sau dây cho thay rô dieu dô :
5. Malsré tout cela, les initiateurs du parc naturel sont loin d'avoir gagnộ leur pari.
(Dỷ dõ dat duỗfc kột qu dụ thi nhiỵng ngi sang lâp ra khu bào ton thiên nhiờn cựng chua
thộ dat duỗfc cam kột cựa ho)
5 ' Les initiateurs du parc naturel, malgré tout cela, sont loin d'avoir gagné leur pari.
(Nhûng nguôi sang lâp ra khu bào ton thiờn nhiờn cỷng chua thộ dat duỗfc cam kội cùa ho,
du cô két quà dô di nûa.)
3


Nhu vây, pham vi ành hùng cùa hé ngû tinh hudng khơng chỵ là câu ma cơn cà vân ban.
Mot kho khàn khâc nûa, khi dùng dâu câu, nhôm tù malgré tout cela, trong câu (5) duoc
dua lên thành tiêu diém cùa thông tin cân chuyén tài. Trong khi dô thi à vi trỵ giûa câu trong
(5'), nhơm này khơng cơ vai trơ này. Tuy nhiên, câc nghỵa do vi trỵ tao nên se khơng gidng
nhau ddi vol tât cà câc loai bo ngû tinh hudng, nhât là ddi vôi bo ngû thôi gian. Ta cûng nhân
thây mdi quan hê giûa (5) va (5') khâc vôi mdi quan hê giûa (6 )và (6'). Ddi vôi hai câu sau,
tâm ành hudng cùa trang tù même không gidng nhau.
6. Même le prefesseur chevronné revoit sa préparation avant le cours
(Ngay cà thây giâo cô kinh nghiêm cûng xem lai giâo an truôc khi lên lôp)
6\ Le prefesseur chevronné revoit même sa préperation avant le cours
(Thây giâo cơ kinh nghiêm thâm chỵ cơn xem lai tât cà ké cà giâo an truôc khi lên lôp)
Tù nhûng nhân xét trên, vân dé dàt ra là :
7. Cơ bao nhiéu phuong tien théhiên y nghỵa tỵnh hudng?
2. Càc bo ngû tỵnh hudng cơ thé dùng à nhûng vi tri nào trong câu?
3. Nhûng yeu tdnào qui dinh hồc bat bc chung à câc vi tri này?
4. Ddi vdi nhûng loai cô thé thay ddi vi tri thỵ khi à càc vi tri khâc nhau lieu chung cơ
nhûng thay doi vê giâ tri chûc nàng ngû nghỵa va ngû dung không?
5. Neu cô thay ddi do vi tri thay ddi thi su thay ddi se the bien à binh diên nào? Ngû
nghỵa? Lp ln hay chù de?

6. Trong tiộng Viờt cụ xdy ra hiờn tuỗfng tuong tu không?
7. Cô nhûng tuong dong va khâc biêt nào giûa hai ngôn ngû Phâp va Viêt vê binh diên
này ?
Trong công trinh nghiên cùu này chùng toi cd gang trà loi câc câu hôi trên dây va tim ra
câch giûp nguôi hoc nhân biêt hinh thâi, khà nàng két hop, tâm ành huông va câch su dung
dùng câc bo ngû tinh hudng trong giao tiép cùng nhu trong dich thuât.
2. Mue tiêu nghiên cihi
Khi tien hành nghiên cùu dé tài này, chùng toi theo duoi nhûng mue tiêu chỵnh sau dây:
•

Tim ra câc yéu td chi phdi quan hê ngû nghỵa giûa câc u td cùng cơ mât vơi bo ngỷ

tợnh hudng.
ã

Duc rut va khõi quõt hoõ cõc nguyờn tc hoat dơng cùa câc u làm bien doi nghỵa va

tâm nh huong trong cõc tợnh hudng eu thộ.
ã

Rựt ra kột ln, câch dùng (vi trỵ, câc loai vân bàn trong dô câc loai bo ngû cô tan sd

xuât hiên nhiéu nhõt)
ã

Duc rựt cõc loai nghợa ma mot hinh thõi bd ngû tinh hudng cơ thé dién dat trong câc

hồn cành khâc nhau. Gôp phân chùng minh là trong giàng day, ta nên cô câch dân dàt vân dé
4

mot câch tdng hop, dua trên nhiêu co sô ly thuyêt. Chàng han ly thuyét vê chùc nàng va
nguyên tàc hoat dơng cùa phât ngơn.
•

Gơp phân xây dung co sơ ly thuyêt theo hudfng nghiên cùu moi vé câc phuong thùc thé

hiên chùc nàng, vi tri, va y nghỵa cùa câc hè ngû tinh hudng theo quan diém chùc nàng- ngû
nghỵa va quan diém tuong tâc hofp nghỵa theo dơ nghỵa cùa mot don vi ngơn ngû duoc tao ra
do su tuong tâc chi phdi lân nhau giû câc yéu td cô mat trong ngû cdnh va do chûc nàng cùa
no trong câu, trong van bàn quy dinh,.
•

Chùng minh duoc câc u td tỵch eue cùa hng nghiên cùu mdi vé su két hop giûa cù

phâp, ngû nghỵa, ngû dung trong nghiên cùu ngơn ngû.
•

Tong hop câc hinh thùc cù phâp, câc vi trỵ cơ thé cơ cùa câc bo ngû tinh hudng, câc giâ

tri ngû nghỵa va ngû dung ma cõc vi trợ dụ tao nờn.
ã

Chựng toi cỷng hy vong tim ra va khâi quât hoâ thành qui tàc câc yéu td chi phdi vé câc

quan hê cù phâp, ngû nghỵa ngû dung cùa câc bo ngû tinh hudng trong câu va trong vàn bàn.
Néu làm duoc viêc dô chùng toi hy vong gôp phân xây dung chuong trinh giàng day hê thdng
câc bo ngû tinh hudng nhàm giùp ngi nc ngồi hoc tiéng Viêt cûng nhu ngi Viêt hoc
tiéng nc ngồi nàm bat va su dung loai bo ngû này dé dàng hon.Tao cho nguôi hoc cûng
nhu nguôi day y thùc duoc rang câch dùng va y nghỵa cùa mot don vi ngôn ngû trong câu va

trong vàn bàn do nhiéu yéu td chi phdi. Câc yéu td dơ là : Tu nghỵa cùa bàn thân u td dơ,
bàn chat va u câu cù phâp ngû nghỵa cùa nơ, dâu châm câu, hồc ngû dieu, loai câu, loai vàn
bàn...
•

Vé màt thuc tien, dé tài se làm tài lieu tham khào cho viêc nghiên cùu, giàng day va

dich thuât câc câu cô bo ngû tinh hudng. Dé tài cûng mong gôp phân xây dung chuong trinh
giàng day theo quan diém chùc nàng va giao tiép dong thôi cûng giùp cho nguôi Viêt hoc
tiéng Phâp su dung dé dàng hon câc bo ngû tinh hudng.
Dé dâp ûng duoc mue tiêu này, dé tài se dua ra nhân xét, dé nghi nên chù trong, luu y
nhûng vân dé gi, dong thôi cûng chỵ ra câc y nghỵa do câc bo ngû này cơ thé chun tài trong
câc vi trỵ khâc nhau. Tù nhûng nhân xét dơ, tuy theo mue dỵch giàng day va hoc tâp cûng nhu
tuy theo ddi tuong, dieu kiên ma dua ra nhiỵng câch tiép cân va câc loai hinh ựng dung phự
hỗfp.
3. Ddi tuong va dur lieu nghiên curu
Xuât phât tù mue tiêu nghiên cùu trên dây, chùng toi se nghiên cùu bo ngû tỵnh hudng
trong câu va trong vàn bàn nơi hồc viêt cùa tiéng Phâp hiên dai va luôn luôn cô so sânh vôi
tiéng Viêt.
Câc dỷ lieu se duỗfc lõy trong mot sd kich, tiộu thuyét hiên dai viét bàng tiéng Phâp, trong
dô mot sd d duỗfc dich ra tiộng Viờt nhu : Les mouches fRuoi) cùa Jean-Paul Sartre, La dame


de chez Maxime (k ca-ve nhà hàng maximj cùa George, Feydeau., va mot sd tâc phâm bàng
tiéng phâp khâc nhu

: La cantatrice chauve, cựa Eugốne, Ionesco, La Leỗon, Eugốne,

Ionesco, Zazie dans le métro, Raymond, Queneau. Câc kho tho Kiêu cùa Nguyên Du va nhiéu
ca dao, tue ngû viêt nam. Ngoài ra, chùng toi côn su dung nhiéu thé loai vàn bàn khâc nhu tho,

câc bài bâo, câc trich doan hôi thoai...Muc dỵch cùa viêc su dung nhiéu loai hinh vàn bàn là
dé xem xét khà nàng ành huông cùa câc câp dơ va loai hinh vàn bàn dén vi trỵ, dieu kiên dùng
va câc giâ tri ngû nghỵa, ngû dung cùa câc bo ngû tinh hudng à câc truông hop dô.
4. Phuong phàp luân va phuomg phâp eu thé
Dé thuc hiên dé tài, chùng toi dâ doc, nghiên cùu nhiéu cơng trinh vê lỵnh vue này trong hai
thù tiéng Viêt va Phâp, tù dô chùng toi chon huông nghiên cùu co bàn, dira vào chùc nàngngû nghỵa-ngû dung cùa câc don vi duỗfc dua ra xem xột. Cu thộ l chùng toi tim câc doan vàn
bàn thuôc câc chù diém va loai hinh vàn bàn khâc nhau cô chûa bd ngû tinh hudng, tâch
chùng ra dé nghiên cùu, thay doi vi trỵ trong câu dé biêt khà nàng két hop vê cù phâp vê mùc
dô ành huông cùa chùng dén câc yéu td khâc va dén vàn bàn nhu thé nào?
Chùng toi cûng phân tỵch, thdng kê dé tim ra câc phuong thùc thé hiên, hinh thâi câu tao, vi
trỵ trong câu, rùt ra câc y nghỵa khâc nhau cùa loai bo ngû này .
Nhu vây chùng toi tuân thù phuong phâp quy nap ( phân tỵch câc trng hop su dung eu thé
cùa câc bo ngû tinh hudng trong câc loai vàn bàn khâc nhau, câc vi trỵ khâc nhau tao ra câc
ành hng vê nghỵa khâc nhau, sau dơ khâi quôt hô, rùt ra quy tâc hoat dơng, y nghỵa thé
hiên cùa tiing loai bd ngû)
Dé giûp ngi hoc cô thé vân dung câc loai bo ngû này trong giao tiép, chùng toi cûng luôn
luôn cô so sânh, ddi chiéu vôi tiéng Viêt bàng câch dich câc câu vỵ du. Chang han néu là vỵ du
tiéng Phâp thi chùng toi dich ra tiéng Viêt va ngùoc lai néu dơ là vỵ du minh hoa cho tiéng
Viêt thi chùng toi dich ra tiéng Phâp dé nguôi doc dé dàng so sânh ddi chiéu. Câc yéu td duoc
dua ra nghiên cùu cûng duoc phân biêt vê phông chû dé dé nhân biêt.
5. Nôi dung nghiên cùru
Xuât phât tù câc nguyên tàc hành chùc va y nghỵa diên dat cùa câc bo ngû tỵnh hudng,
chùng toi se dua vào câc loai vàn bàn dé dùng chùng làm dû lieu nghiên cùu, thdng kê, phân
tỵch câc vi trỵ khâc nhau cùa câc bd ngû tinh hudng trong mdi quan hê vôi câc u td cơ màt
trong ngû cành ; vi trỵ (dùng dâu hay cudi câu) cơ thé xô di hay khơng... trong viêc tao ra
câc giâ tri khâc nhau vé nghỵa va mùc dô ành hùong cùa chùng ddi vôi câc yéu td khâc trong
câu, trong vàn bàn. Tù dô rùt ra qui tàc hoat dơng, qui tâc chi phdi nghỵa cùa câc u td trong
câu ddi vơi nghỵa tong thé cùa câu, cùa vàn bàn. Trên co sa két quà nghiên cùu, dé xuât mot sd
ùng dung trong giàng day tiéng Phâp cho nguôi Viêt va tiéng Viêt cho nguôi nc ngồi.

o.Tinh hinh nghiên curu
Vân dé bd ngû tinh hudng dâ duoc nhiêu nhà ngôn ngû dé câp. Ngû phâp nào cûng ỵt
nhiêu de câp dén vân dé này. Sau dây chùng toi xin nêu va nhân xét mot vài quan diém.
a. Quan diém truyén thdng
Ngû phâp truyên thdng dua vào nghỵa va chia ra câc loai bd ngû tinh hudng thành câc loai bo ngû tinh hudng chỵ : ncd chdn (trong dô lai chia nhô thành, noi xuât phât, noi
dén...), thơi gian, mue dỵch, ngun nhân, câch thùc... Thé nhung viêc xâc dinh loai bo ngû
này lai không cho phép phân biêt chùc nàng cùa chùng trong câu. Boi vi, cùng mot nhơm tù
chỵ noi chdn nhu nhơm dans son bureau không cô cùng chùc nàng cù phâp trong câc câu (7),
(7') va (7"):
7.Paul travaille dans son bureau (Paul làm viêc trong phông làm viêc)
7 Taul va dans son bureau (Paul di vào trong phông làm viêc)
7 ' 'Paul est dans son bureau ((Paul dang d trong phông làm viêc)
Vi ta cô thé nôi : Paul travaille chù không thé nôi: "^Paul va hay *Paul est.
Trong câu (7), nhôm tù chỵ noi chdn làm chùc nàng bo ngû tinh hudng va cô mdi lien
két vôi dông tù long lèo vôi dông tù bon so vôi hai câu (7') va (7"), vi trong hai câu này
nhôm dans son bureau là bo ngû thiét yéu cùa dông tù, cho nên ta không thé xôa nô di,
cûng không thé chuyén dich nô duoc.
Ta cûng se không nhân ra duoc su khâc biêt này néu ta âp dung câch thù truyén thdng
bàng câch dàt câu hôi. Où travaille Paul?- Dans son bureau, il travaille.
Où va-t-il? * Dans son bureau, il va.
Où est-il? ^Dans son bureau, il est.
b. Quan diém cù phàp ngûr nghla-ngOr dung.
Nhûng nàm cudi cùa thé kỵ 20 dâ chùng kién nhiéu thay doi trong câch tiép cân vân dé,
câch nghiên cùu ngôn ngû, trong dô cô viêc nghiên cùu pham trù bo ngû tinh hudng. Dô là
viêc câc nhà ngôn ngû cô câch tiép cân khâc, xuât phât tù mot ngûr lieu dua trên nhiéu loai
vân bàn khâc nhau dé cơ thé giài thỵch mdi quan hê giûa : nghỵa diên dat, tâm ành hng va
vi trỵ cùa câc bd ngû tinh hudng. Dé cô duoc két quà dô, câc nhà ngôn ngû cùa viên nghiên
cùu ELSAP thuôc dai hoc CAEN Phâp, trong công trinh tâp thé do CL. GUIMŒR chù bien cô
tua dé là 1001 circonstants PUB CAEN 1993 dâ xuât phât tù câc vàn bàn viét (12 bài bâo cùa

tô Le Monde) cô chùa câc bo ngû tinh hudng. Ho thù chun dich vi trỵ cùa câc bo ngû này
trong câu, dong thôi xem xét chùc nàng cùa câc u td câu thành nghỵa cùa câu nhu : dâu
châm câu tuong ùng vôi ngû dieu trong vàn nôi, ngû cành, nghỵa tù vung cùa bo ngû, khà nàng
cơ thé xô di hay khơng... trong viêc tâc dơng dén khà nàng làm thay doi nghỵa biéu dat cùa
bd ngû này.


Ddi vôi Qaude GUIMER, Nicole LE QUERLER, Catherine FUCHS... thuât ngû
circonstant- bd ngû tỵnh hudng gdm tât cà câc u td không thuôc két tri cùa dông tù :
( trang tù, nhôm trang tù, câc mênh dé phu tinh hudng, câc tù ndi logic, câc trang tù chỵ
thơi thé)
Theo quan diém này, bo ngû tinh hudng là câi ma nhiéu nhà ngû phâp goi là : complément
adverbial hoàc adverbial, Câc nhà ngû phâp theo chù truông này dàt bd ngû tinh hudng vào vi
trỵ cùa mot thành td chùc nàng trong câu ngang hàng vôi: chù ngû (sujet), bd ngû ddi tuong
(complément d'objet) thuôc ngû (attribut) bd ngû tinh hudng (circonstant) va theo huông này
nguôi ta cô thé dua ra mot dinh nghỵa vê bd ngû tinh hudng nhu sau: Bd ngû tỵnh hudng là mot
thành tdcùa câu khơng phdi là chù ngû,cûng không phdi bd ngû ddi tuong hay thc ngû.
Néu theo dinh nghỵa trên dây thi bd ngû tinh hudng là mot don vi dôc lâp chù không phài là
thành td cùa thành td. Hon nûa bo ngû tinh hudng là chùc nàng cudi cùng trong loai câc chûc
nàng cùa dơng tù. Dinh nghỵa trên cho phép dua vào trong lôp tù bd ngû tinh hudng tât cà câc
bd ngû cô vai trô nhu trang tù cùa câu. Vi dông tù là bat nhân cùa câu co sd nên bât ky mot
thành td nào lien quan dén su toàn ven cùa câu dêu là yéu td giân tiép vôi dông tù. Mdi lien hê
giûa bd ngû tinh hudng vơi dơng tù cơ thé rât chat chê va chỵ lien quan dộn dụng tự, trong truụng hỗfp dụ bd ngû tinh hudng gàn vơi vi ngû nhu trong vỵ du (8).
8. Lis les virent se pencher au-dessus des créneaux et regarder longtemps vers la mer:...
(Sartre, J-P., Les mouches, p 20)
(Ngi dân thành Argox nhin thây hai ngi nhồi qua lô châu mai va ngàm nhin thât lâu
ra bien xa)
Trung tâm cùa vi ngû cô thé là dông tù chia, yéu td chù dao cùa câu, mot phân tù quâ
khùr hay hiên tai hồc mot dơng tù ngun dang.
9. Il accepte! Il va encore nous embêter (Ionesco, E., La cantatrice chauve, p 60)

(Anh ta châp thuân ! Roi anh ta côn làm phiên chùng ta nûa.)
10. Elle tourne le dos à l'autre porte par laquelle, toujours se dépêchant, sort la Bonne,
qui appelle. (Ionesco, E., La leỗon, p 88)
(Võn luụn vụi vàng, cơ ta quoay lung ra phỵa cùa ma cơ hâu di qua va goi)
77. Excessivement poli, très timide, voix assourdie par la timidité, très correct, très
professeur. (Ionesco, E., La leỗon, p 89)
(Vụi thõi dụ lich su mot cõch thõi q, rât nhùt nhât, giong khàn di vỵ su nhùt nhât, rât
chuân mue, rât su pham.)
72. - Car en arithmétique il faut toujours compter- ce qui compte, c 'est surtout de
comprendre... (id, p 115)
(Vi trong sd hoc, luôn luôn phài tỵnh-câi quan trong, chù u là phài hiéu).
8


Mdi lien hê này cûng cô thé long lèo bon, khi dơ bd ngû tinh hudng ành hng dén
tồn bơ câu nhu trong câu (13)
13. Quant aux sens d'Areos, le lendemain, quand ils ont entendu leur roi hurler de
douleur dans le palais, ils n *ont rien dit encore... ( id, p 22)
(Côn nguôi dân thành Argox, sang hôm sau, khi ho nghe thây nhà vua hét lên vi dau don
trong lâu dài thi cûng vân chang nơi gỵ.)
Câc dai tù phù dinh càp dôi nhu : ne... pas, ne...que không duoc coi là bd ngû tinh hudng
nhimg trang tù seulement lai duoc coi là bd ngû tinh hudng, nguoc lai câc trang tù khâc di câp
dôi vôi ne nh\x jamais, aucunement, nullement, plus, guère lai duoc coi là bd ngû tỵnh hudng.
Trên ngun tàc này, ngi ta cûng phân biêt mot sd truông hop trong dô trang tù (nhât là
câc trang tù chỵ cng dơ : trop, tout, assez, si, beaucoup, de plus en plus, de moins en moins
không dông vai trơ bd ngû tinh hudng nhu trong vỵ du (14)
14. Vous qui voyagez beaucoup, vous devriez pourtant avoir des choses intéressantes à
nous raconter (Ionesco, E., La cantatrice chauve, p 36)
(Ly ra anh di du lich nhiêu thi phài cô nhiêu câi hay ké cho chùng toi nghe chù.)
ma làm bd ngû cho tỵnh tù, tỵnh dơng tù hồc trang tù khâc nhu trong câc vỵ du (15, 16,

17,18, 19,20,21)
75. La pendule sonne une fois, très fort.
Le coup de la pendule doit être_sifort
Qu 'il doit faire sursauter les spectateurs. (Ionesco, E., La cantatrice chauve, p. 31)
(Ho làng le ôm bon nhau
Dong hd treo tuông diém mot lân, rât to
Tiéng vang cùa dong hd to dén mùc
Làm cho khân già giât thôt lên)
76. C'est bien cela Mademoiselle, c 'est très bien rộpondu, c'est parfait.
...De toute faỗon, c 'est dộj bien (Ionesco, E., La leỗon, p93)
(Rõt dựng, cụ gõi a, tr loi rât dùng, tuyêt vôi.)
7 7. Elle sera de plus en plus fati2uée...elle se fera de plus en plus passive (id, p 89)
(Cô ta met dân.. .cô càng trd nên thu dông dân)
18. D'ailleurs, vous êtes déjà assez savante {id, p95)
(Va lai cô dâ tuong ddi uyên bâc rdi)
19. M "^^Smith- Avant défaire opérer Parker, c 'est lui d'abord qui s'est fait opérer du foie,
sans être aucunement malade, (id, pi4)
(Bà Smith-Truôc khi cho ph^u tht Parker, chỵnh ơng ta dà di md gan ma không hé dm
dau gi cà)
20. Il est quasiment nul
9


(Anh ta hơan tồn khơng biét gi.)
27. Grande pièce confortablement mais sévèrement meublée
(Cân phông rông râi, dây dû tien nghi, bày bien nghiêm chỵnh}
Nhûng u td di kèm dơng tù không thé xôa di duoc nhu khi di vôi câc dông tù : Aller,
être...i\i\ không duoc coi là bd ngû tinh hudng.
Vé phân minh, P. Charaudeau cho rang bât ky mot su kiên nào cûng phài dién ra trong
mot không gian va thôi gian nào dô, phài cô xuât xù va phài cơ mue dỵch, câc hồn cành này

cơ thé hiën hiên rô ra hay hàm an. Nhà ngôn ngû này cho rang câc thông tin này không phài là
thông tin phu cho su kiên va cô thé xôa di khôi phât ngôn ma không ành huông gi dén thông
bâo nhu câc nhà ngôn ngû hoc câu trùc dâ khang dinh. Ơng này khàng dinh là chỵ cơ u câu
giao tiép moi cô quyén quyêt dinh vai trô cùa câc yéu td trong diên ngôn. Don gian là câc
thông tin này tao nên tỵnh hudng trong dơ su kiên diên ra.
Theo quan diém này cùa P. Charaudeau, chùng toi dà dua trên mot sd loai vàn bàn,
kich, ddi thoai hàng ngày, câc bài bâo va mot sd tâc phâm vàn hoc dé nghiên cùu dé tài va
nghiên cùu bd ngû tinh hudng dua theo hành chûc eu thé cùa chùng trong dién ngôn

G


L C O SÔ L t T H U Y Ê T C Ù A D E TÀI
1.1 Sa luge lich sur vàn dé
Vân de bd ngû tinh hudng dâ duoc nhiéu nhà ngôn ngû nghiên cùu. Ngû phâp nào
cûng ît nhiêu dé câp dén vân dé này .Thé nhung, cûng nhu ddi vôi viêc nghiên cùu câc pham
trù khâc trong ngơn ngû, viêc nghiên cùu lỵnh vue này vân thé bien nhiêu bât câp vi :
Ngû phâp truyên thdng nghiên củ bd ngû tinh hudng chỵ dua chù ù vào nghỵa va
chia bd ngû tinh hudng ra thành câc loai nhu : noi chdn ( trong dô chia nhô ra, noi xuât phât,
noi dén...), thâi gian, mue dich, nguyên nhân, câch thùc... Thé nhung, viêc xâc dinh tù loai
theo câch này lai không cho phép phân biêt chùc nàng cùa chùng trong câu.

Cho

nên

cùng mot nhơm tù chỵ noi chdn dans son bureau nhung chùng không cô cùng chùc nàng cù
phâp trong:
7. Paul travaille dans son bureau ( Paul làm viêc trong phông làm viêc cùa minh)
2. Paul va dans son bureau ( Paul di vào phông làm viêc cùa minh)

3. Paul est dans son bureau ( Paul dang ô trong phơng làm viêc cùa minh)
Sơ dỵ cơ bien tuong này là vi ta cô thé nôi : Paul travaille chù không thé nôi: *FaM/ va
hay *Faw/ est. Vi dông tù aller va nhôm tù chi huông chuyén tao thành mot tong thé không
thé tâch rôi. Cûng tuong tu nhu vây ddi vôi dông tù être. Dông tù này không thé dùng mot
minh néu khơng cơ tỵnh tù hồc mot nhơm tù chỵ noi chdn di kèm trù trng hop nơ mang
nghỵa ton tai nhu trong câc vỵ du:
4. Je pense donc je suis. (Toi suy nghỵ vây là toi ton tai) R. Décarte
5. Etre ou ne pas être.... (Ton tai hay không tdn tai). J. P. Sartre.
Tôm lai, trong câu (1) nhơm chỵ noi chdn làm chùc nàng bd ngû tinh hudng va cô mdi
lien két vôi dông tù long lèo hon là trong hai câu (2) va (3) vỵ trong hai câu này nhơm tù dơ là
bd ngû thiét yéu cùa dông tù va nhu vây thi ta không thé xôa nô di cûng không thé chuyén
dich nô duoc.
Tôm lai, nhûng yéu td di kèm dông tù nhu câc dông tù Aller, être không thé xôa di duac thi khơng duoc coi là bd ngû tỵnh hudng.
Ta cûng se không nhân ra duoc su khâc biêt giûa hai loai bd ngû này néu ta âp dung
câch thù truyên thdng dé phân biêt câc loai bd ngû bàng câch dàt câu hôi vi vôi câu (1) ta cô
thé hôi: Où travaille Paul?cho câu trà loi: Dans son bureau, il travaille.
Thé nhung ddi vôi: Où va-t-il? lai không thé nôi * Dans son bureau, il va.
Cûng nhu vây ddi vôi câu Où est-il? ta không thé trà loi: "^Dans son bureau, il est.
Nhu vây, bd ngû tinh hudng là câi ma nhiéu nhà ngû phâp goi khâc di là bô ngû làm
chùc nàng trang tù complément adverbial hoàc adverbial. Thuât ngû adverbial dùng dé chỵ


chûc nàng cùa mot trang tù, mot bd ngû tinh hudng, cơ chùc nàng làm thay ddi nghỵa cùa mot
dơng tù làm trung tâm cùa mot câu truc. Néu nhu vây thi trong câc vỵ du trên tht ngû bd ngû
tinh hudng chi dùng dé chi nhûng bo nghỵa cho nhôm dông tù ma thôi va theo dô nhûng tù
gach chân trong câc câu sau dêu cô chùc nàng bd ngû tinh hudng.
6. A cette heure même sous ce même ciel, il y a des enfants qui jouent sur les places de
CorinthclSàTivc. J-P., Les mouches, p 98)
(Thua câc vi, cô thé là toi nhâm lân vô cùng, nhung cûng cô thé dây chỵnh là tinh thuong
dỵch thuc, theo kiéu xa, tinh thuông bâm chàc trên su so bài.)

7. Tam-tam. Ll danse devant l'entrée de la caverne, d'abord lentement puis de plus en plus
vite et tombe extPnuD. (id, p 26)
(Trdng ndi lên. Vi Truông tu nhày mùa truôc cùa hang, moi dâu châm châm, sau nhanh dân
rdi ngà làn ra vi kiêt sue).
Theo L. Tesnière thi bd ngû tinh hudng (circonstant) là mot don vi hồc mot chi don
vi dién dat câc hồn cành vê thơi gian, noi chdn, câch thùc trong dô su kiên do dông tù thé
bien dién ra. Nhu vây bd ngû tinh hudng cơ thé hồc là mot trang tù, hồc tuong ùng vơi mot
trang tù. Bd ngû tinh hudng se ddi lâp vôi câc két tri cùa dông tù (actants) Câc két tri này
bàng câch này hay câch khâc tham gia vào su kiên. Vê nguyên tàc thỵ bd ngû tỵnh hudng
khơng là loai khơng cơ sd luong giôi han nhu ddi vôi sd luong két tri cùa dông tù. Trong mot
câu, cô thé không cô bd ngû tinh hudng nào, nhung cûng cô thé cô nhiéu loai bd ngû tinh
hudng...
8. Bon, alors, je vous retrouve ici après demain pour le train de six heures soixante.
...Et il fonce, projettant à droite et à sauche tout ce qui se trouve sur sa trajectoire, Zazie
salope derrière. (R. Queneau., Zazie dans le métro, p 12)
Thôi duoc, vây thi, mai toi se gàp lai câc ban ô dây dé di chuyén tàu 6 giô sâu muoi
... Va anh ta lao di, dây ra hai bên moi thù nàm trên duông
1.2 Quan diém cù phàp ngûr nghỵa-ngỵir dung.
P. Charaudeau cho rang bât ky mot su kiên nào cûng phài diên ra trong mot không
gian va thôi gian nào dô, phài cô xt xù va phài cơ mue dỵch, câc hồn cành này cô thé bien
rô ra hay hàm an. Nhà ngôn ngû này cho rang câc thông tin này không phdi là thông tin phu
cho su kiên, ta cûng không thé xôa nô di khôi phât ngôn ma không làm ành hudng gỵ dén thơng
bào nhu câc nhà ngơn ngû hoc câu trùc dà khàng dinh (vi chỵ cơ u câu giao tiép moi cô
quyén quyét dinh vai trô cùa câc yéu td trong dién ngôn) Don giàn là câc thông tin do bd ngû
tinh hudng cung câp là nhûng thông bâo tinh hudng trong dô su kiên dién ra.
R. Tomassonne cûng cô quan diém gân gidng P. Charaudeau, ông cho rang chinh bd
ngû tỵnh hudng tao nên cdu trùc cùa vàn bàn va dông thâi lien két vàn bàn,
12

Chùng toi nhât tri vôi hai quan diém trên va cho rang bd ngû tinh hudng cô the cung cap
thông tin vê không gian, thâi gian cùa su tinh, tao nên tinh hudng cùa câu, néu dành già
cùa chù ngôn va bâo dam su lien két vê nôi dung, tao tinh mach lac cùa vàn bàn.
Dé làm rô câc y kién này chùng toi xin trich va dich hai doan vàn sau :
La route tournait entre les écroulements de rocs, au milieu desquels les paysans avaient de
loin en loin, conquis quatre ou cinq mètres de terre crayeuse plantée de vieux oliviers. Sous
les pieds de l'abbé, la poussière des ornières profondes avait de légères craquement de neige.
Parfois, en recevant à la face un souffle plus chaud, il levait les yeux de son livre, cherchant
d'où lui venait cette caresse ; mais son regard restait vague, perdu sans le voir, sur l'horizon
enflammé, sur les lignes perdues de cette campagne de passion, séchée, pâmée au soleil, dans
un vautrement de femme ardente et stérile. Ll rabattait son chapeau sur son front pour
échapper aux haleines tièdes ; il reprenait sa lecture, paisiblement

tandis que sa soutane,

derrière lui, soulevait une petite fumée qui roulait au ras du chemin.
-Bonjour, monsieur le curé, lui dit un paysan qui passa. Des bruits de bêche, le Ions des
pièce de terre, le sortaient encore de son recueillement. Il tournait la tête, apercevait au
milieu des vignes de grands vieillards noueux qui le saluaient. Les Artaud, en plein soleil,
forniquaient

avec la terre, selon le mot de Frère Archansias.

C'étaient des fronts,

suants

apparaissant derrière les buissons, des poitrines haletantes se redressant lentement, un effort
ardent de fécondation, au milieu duquel il marchait de son pas si calme d'ignorance. Rien de
troublant ne venait jusqu'à sa chair du srand labeur d'amour dont la splendide

matinée

s'emplissait (E. Zola, la faute de l'abbé Mouret^)
(Con duông udn luon giûa nhiỵng lơp dâ trơi trên dơ thỵnh thồng nơng dân dành duoc bdn
dén nàm met dât trdng nhiỵng cây ơ Uu già. Di chân thây giơng, bui trên câc vét xe dà cô
nhimg vét ran cùa tuyét. Thỵng thồng, khi cơ làn giơ âm phà nhe vào màt, ông rôi màt khôi
quyén sâch dang doc, tim kiém xem su vudt ve này tù dâu dén vôi ông ; nhung ânh màt ơng
mo màng, xa thâm phỵa chân trơi chây bơng, phỵa nhiỵng con dng xa xàm cùa câi nông thon
dây khât vong, khô han, chây bông duôi ânh mât trôi, trong su dâm minh cùa nguôi phu nû rao
rue nhung vơ sinh. Ơng kéo sup mû xudng trân dé trânh nhûng hoi tho âm âp. Ông lai binh
thàn tiép tue doc trong khi dô, dang sau ông, âo lé quét mot làn bui sât mât duông.
-Xin chào cha xù, mot nguôi nông dân di qua nôi. Nhûng tiéng xéng doc theo câc mành dât
lai kéo ông ra khdi su trâm tu. Ông quoay dâu lai, thoat thây giûa nhûng ruông nho, nhûng ngôi nông dân rât già gân gudc dang chào ông. Gia dinh Artaud dang làm dât giûa nàng, dô là
nôi theo nhu câch nôi cùa thây dông Archangia. Dô là nhûng vùng trân dâm mô hơi, 16 ra
dàng sau nhûng bui râm, vơi nhiỵng bơ nguc phâp phdng nhô lên châm châm, mot su cd gang
Vf du trich lai cùa R. Tomassone, p 189
13


say sua làm smh soi, phât trién va trong bâu khơng khỵ dơ ơng binh thàn bc di. Khơng cơ gi
vân duc tôt ra tù chơ dât cày vât va tràn ngâp sang mai rue rô dén duoc tân xuong thit ông.)
Trên dây là mot doan vàn ké chuyén, dùng làm cành nên, trỵch tù mot tiéu thut trù
mot câu ô giûa ndi hai thôi diém cùa hai doan miêu ta (-Bonjour, monsieur le curé, lui dit un
paysan qui passa.) Trong hai doan vàn này ta thây cô rât nhiéu bd ngû tinh hudng. Néu bô tât
cà bd ngû tinh hudng di ta se cô doan vàn sau dây gdm nhûng câu vàn ta cành, lôn xôn ma ta
cô thé ddi vi tri tùy y, vi giûa câc câu không cô mdi lien hê (trù câu giûa ndi hai doan) :
La route tournait, les paysans avaient, conquis quatre ou cinq mètres de terre crayeuse
plantée de vieux oliviers. La poussière des ornières profondes avait de légères craquements
de neige. Ll levait les yeux, cherchant d'où lui venait cette caresse ; mais son regard restait

vague, perdu, sur l'horizon enflammé, sur les lignes perdues de cette campagne de passion,
séchée, pâmée au soleil. Ll rabattait son chapeau; il reprenait sa lecture,
-Bonjour, monsieur le curé, lui dit un paysan qui passa. Des bruits de bêche le sortaient
de son recueillement. Ll tournait la tête, apercevaitjie grands vieillards noueux qui le
saluaient. Les Artaud, forniquaient. C'étaient des fronts suants apparaissant des poitrines
haletantes se redressant lentement, un effort ardent de fécondation, au milieu duquel il
marchait. Rien de troublant ne venait dont la splendide matinée s'emplissait {id)
(Con duông udn luon, nông dân dành duoc bdn dén nàm met dât trdng nhûng cây ô liu già.
Bui trên câc vét xe sâu dà cơ nhûng vét ran cùa tut. Ơng rơi màt khơi quyén sâch dang doc,
tim kiém xem su vudt ve này tù dâu dén vôi ông; nhimg ânh màt ông ma màng, xa thàm phỵa
chân trơi chây bơng, phỵa nhiỵng dng xa xàm cùa câi nông thon dây khât vong, khô han,
chây bơng di ânh mât trơi. Ơng kéo sup mû xudng trân. Ông lai binh thàn tiép tue doc.
-Xin chào cha xù, mot ngi nơng dân di qua nơi. Nhiỵng tiéng xèng doc theo câc mành dât
kéo ông ra khôi su trâm tu. Ong quoay dâu lai, thoat thây giûa nhûng ruông nho, nhûng nguôi
nông dân rât già gân gudc dang chào ông. Gia dinh Artaud dang làm dât. Dô là nhûng vùng
trân dâm md hôi, lô ra, nhûng bô nguc phâp phdng nhô lên châm châm, mot su cd gang say
sua làm sinh soi trong dô ông buôc di binh thàn. Không cô gi vân duc tù chô dât cày vât va
tràn ngâp sang mai rue rô dén duoc tân xuong thit ơng.)
Ta hay lây mot vỵ du khâc, dây là mot doan trỵch tiéu su, trỵch tù cudn :
Dictionnaire illustrộ des explorateurs franỗais du XL)f siốcle, Afrique, Numa Broc
Beaufort (Henri, Ernest, Groust de)
(1798-1825)
Entre Mollien et René Caillié, H, de Beaufort a essayộ d'ộtendre la zone d'influence
franỗaise en Afrique occidentale.
Jeune officier de marine, le chevalier de beaufort est envoyé au Sénégal au début de la
restauration. Lors d'un premier séjour de trois années (1818-1821) il découvre combien sont
14


maigres les connaissances géographiques sur le pays dès qu'on abandonne les rives du

Sénégal et de la Gambie. De retour en France en 1821. il passionne pour l'œuvre de Mungo
Park et s'initie à la botanique et à la zoologie tout en apprenant l'arabe. En 1823, le
ministère de la marine (dont dépendent les colonies) lui confie une mission officielle et une
importante subvention. (Encouragé par le gouverneur Roser et une association de négociants
qui ont fondé la société de Galam) Beaufort visite le pays de Mandingue, le Boundou et le
Bambouk dont il juge médiocres les possibilités aurifères (1824). Il reconnt encore les
cataractes du Félou et de Gouina, mais dévalisé par les Maures, il doit renoncer à son rêve
d'atteindre le Niger et Tombouctou. Il meure misérablement des fièvres à Bakel le 3
septembre 1825, au moment où René Caillié commence sa grande randonnée.
Beaufort (Henri, Ernest, Groust de)
(1798-1825)
Sdng vào thôi ky giûa Mollien va René Caillié, H de Beaufort a cd gang mô rông vùng ành
huông cùa Phâp ơ khu vue Tây Phi.
Là sỵ quan bài qn tré, hiêp sỵ de Beaufort dà duoc cù sang Sénégal vào dâu thôi ky chân
hung thuôc dia. Trong lân dâu làm nhiêm vu ô dây trong vông ba nàm (1818-1821) ơng dà
phât bien ra rang ngi Phâp cơ rât ỵt kién thùc vé dia ly va dêu dô thé bien rô ngay khi ho rôi
bô Sénégal va Gambie. Ngay khi trô vê nuôc nàm (1821) ông say mê nghiên cùu tâc ph^m cùa
Mango Park va bat dâu nghiên cùu vé thào môc va thù, ddng thôi ông cûng hoc tiéng à râp.
Vào nàm 1823, bô hàng bài (phu trâch luôn câc thc dia) dà chỵnh thùc giao cho ơng mot
nhiêm vu va mot ngudn tài tro lôn. ( Duoc nhà tồn qun Roger va hơi câc nhà thuong
thut, nhiỵng ngi dâ lâp ra hôi Galam dông viên) Beaufort dà dén xù Mandingue, Boundou
va Bambouk va ông cho rang khà nàng cô vàng cùa câc nuôc này là rât thâp (1824). Ông côn
phât bien ra câc thâc Félou va Gouina, nhung ông bi nguôi Maures cuôp sach nên ông phài tù
bô ma de dén Niger, va Tombouctou. Ơng chét kho sơ vỵ bênh sdt rét a Bakel vào ngày 3
thâng 9 nàm 1825 vào lue ma René Caillié bât dâu chuyén thâm hiém cùa minh)
Vôi doan vàn này, néu ta xôa di tât cà câc bo ngû tinh hudng thỵ ta se bien nô thành
mot loat câu dàt lien kê nhau chù không lien két vôi nhau vôi mot huông tien trién theo mot
chù dé, chù dé này lây lai tiêu dé cùa bài viét Henri de Beaufort, nhôm tù chù dao cùa doan
vàn. Thé nhung don vi duoc lây lai làm chù dé này không dû sue dé dàm nhiêm tỵnh mach lac
cùa vàn bàn vỵ su don dieu cùa câc dông tù chia ô thcfi hiên tai dùng trong vàn ké lich su che

lâp viêc câc su kiên lien tiép xây ra theo dông thôi gian, dieu co bàn trong loai vàn bàn này :
va nhu vây, néu không cơ bd ngû tinh hudng thỵ vàn bàn se bi càt quàng không mach lac.
Cô vi câc ly do dà phân trên dây ma vào nhûng nàm cudi cùa thé kỵ 20 chùng ta dà
chùng kién nhiêu thay ddi trong câch tiép cân vân dé, câch nghiên cùu pham trù bd ngû tỵnh
hudng. Dơ là viêc câc nhà ngơn ngû cô câch tiép cân, xuàt phât tù mot ngù lieu dira trên
15


nhiéu loai vân bàn khâc nhau dé cô thé giài thỵch mdi quan hê giûa : nghỵa diên dat, tâm ành
huông va vi tri cùa câc bd ngû tinh hudng. Theo mot sd nhà ngôn ngû nhu Claude GUIMER,
Nicole LE QUERLER, Catherine FUCHS... thi thuât ngû circonstant- bd ngû tinh hudng gdm
tât cà câc yêu td không thuôc két tri cùa dông tù nhu trang tù, nhôm trang tù, câc mênh dé phu
tinh hudng, câc tù ndi logic, câc trang tù chỵ thơi thé.
De chùng minh dieu dơ, câc nhà ngôn ngû này thuôc viên nghiên cùu ELSAP, dai hoc
CAEN Phâp, trong công trinh tâp thé do CL. GUIMŒR chù bien cô tua dé là 1001
circonstants PUB CAEN 1993 dâ xuât phât tù câc vàn bàn viét (12 bài bâo cùa tô Le Monde)
cô chùa câc bd ngû tinh hudng. Ho thù chuyén dich vi tri cùa câc bd ngû này trong câu, ddng
thôi xem xét chùc nàng cùa câc u td câu thành nghỵa cùa câu nhu : dâu châm câu tuong ùng
vôi ngû dieu trong vàn nôi, ngû cành, nghỵa riêng cùa bd ngû, khà nàng cơ thé xô di hay
khơng... trong viêc tâc dơng dén khà nàng làm thay ddi nghỵa biéu dat cùa bd ngû này.
Nhu vây, trong ngơn ngû bien dai ngi ta goi nhiỵng tù hồc nhơm tù cơ khà nàng
ành huong dén vi ngOr, cà câu, hoâc tât cà câc yêu td câu thành mot hoat dông giao tiép
(nhu quan hê giû nguôi phât ngôn va nôi dung cùa phât ngôn chàng han) là bd ngû tmh hudng
(circonstant).
Tù nhûng nghiên cùu va nhân xét trên, ta cô thé xâc dinh bd ngû tinh hudng nhu sau:
Bd ngû tỵnh hudng là mot thành tdve tinh cùa dông tù, thành tdcùa câu, không dàm nhiêm
câc chûc nàng nhu : chù ngû, thuôc ngû, bd ngû bat buôc, bd ngû truc tiép hay giân tiép.
Qua câch dinh nghỵa này ta thây rang câc nhà ngû phâp theo chù truông này dàt bd
ngû tinh hudng vào vi trỵ cùa mot thành td chùc nàng trong câu ngang hàng vôi: chù ngû
(sujet), bd ngû ddi tuong (complément d'objet) thuôc ngû (attribut) bd ngû tinh hudng

(circonstant) va cûng theo huông này nguôi ta cûng cô thé dua ra mot dinh nghỵa khâc theo
hinh thùc phù dinh vé bd ngû tinh hudng nhu sau: Bd ngû tỵnh hudng là mot thành tdcùa câu
không phdi là chù ngû, bd ngû ddi tuong hay thuôc ngû
Dû thé nào di nûa thi theo quan diém bien nay bd ngû tinh hudng là mot dan vj dôc lâp
chù không phài là thành td cùa thành td.
Dinh nghỵa trên cho phép dua vào trong lơp tù bd ngû tinh hudng tât cà câc lôp tù cô
chùc nàng nhu trang tù ành hudng dén mot vi ngû, mot câu hồc mot tinh hudng hơi thoai.
Nơi vé quan hê cùa bd ngû tinh hudng vôi câc yéu td khâc trong câu ta cô thé cô nhûng
nhân xét sau:
Mdi lien hê giûa bd ngû tinh hudng vôi dông tù cơ thé rât chat chê va chỵ lien quan dộn
dụng tự, trong truụng hỗfp dụ bd ngỷ tinh hudng gàn vai vi ngû.
9. Ils les virent se pencher au-dessus des créneaux et regarder longtemps vers la mer;...
(Sartre, J-P., Les mouches, p 20)

16


(Ngi dân thành Argox nhin thây hai ngi nhồi qua lô châu mai va ngàm nhin thât lâu
ra bien xa)
Mdi lien hê này cùng cô thé long lèo bon, khi dơ bd ngû tinh hudng ành hng dén :
a. Tồn bô câu. Dàm nhiêm trong trâch này là câc yéu td dùng dé ndi két, cân ddi, chuyén
ddi câc phân cùa vàn bàn.
^0. Quant aux sens d'Argos. le lendemain, quand ils ont entendu leur roi hurler de douleur
dans le palais, ils n 'ont rien dit encore... ( id, p 22)
(Côn nguôi dân thành Argox. sang hôm sau. khi ho nghe thâv nhà vua hét lên vỵ dau don
trong lâu dài thi cûng vân chàng nơi gỵ.)
b. Tinh hudng hơi thoai. Dàm nhiêm chûc trâch này gdm câc yéu td cung câp thông tin vé
: nguôi phât ngôn, dia diém va thôi gian phât ngôn...
A partir de maintenant, tu feras ce qui te plaira
En attendant, mieux te dépêcher.

c. Tinh thâi phât ngôn
Pour être mort, il est mort.(néu nôi là chét thi nô chét rdi.)
Malheureusement, il est mort. fTôi nghiêp thay là nô chét rôi)
Naturellement, il est mort(TêLt nhiên là nô chét rdi)
Certainement, il est mort (Rô rang là nô chét rdi)
1.3 Câc tiêu chỵ nhân diên bo ngûr tinh hudng
Mac dâu câc mdi quan hê cù phâp trong câu nhiêu khi rât phùc tap nên ta khô xâc dinh
duoc chùc nàng cùa mot dan vi ngôn ngû, song ta cô thé phân biêt duoc bd ngû tinh hudng vôi
bd ngû ddi tuong cùa dơng tù bàng câch xơa bơ hồc chun ddi vi trỵ cùa câc u td ngơn
ngû trong câu dé phân biêt bd ngû tinh hudng vôi câc bd ngû cùa danh tù, cùa tỵnh tù, cùa
trang tù, bd ngû bat buôc cùa mot sd dông tù nhu : Aller, être...
1.3.1 Xơa bơ
Dây là tiêu chỵ ma ngi ta thng nghỵ dén trc tien vỵ ngi ta thng nghỵ rang
nhôm bd ngû này là nhôm không bât buôc, va ta cô thé bô nô ma không làm sai ngû phâp cùa
câu nhu trong vỵ du (1). Thé nhung câch làm này ỵt mang lai hiêu q vỵ cơ trng hop ta cô
thé bô mot bd ngû cùa dông tù nhung ta khơng khơng thé nơi chỵnh xâc chùc nàng cùa nô
trong câu vi cà hai câu:
11. Vincent écrit à Paris 8c Vincent écrit déu dùng ngû phâp.
Tuang tu nhu vây ta cô hai câu khâc
12. Emmanuel joue sa place & Emmanuel joue dans le jardin.
DAI HOC QUOC GIA HÀ NQi
TQUf^JG TÂM THÔNG UN TH'j VIÊN

/)/ / ^^ ^ i

17


Cà hai câu cô thé dua dén câu: Emmanuel joue^.
Tât nhiên là nghỵa cùa dơng lu jouer trong hai trng hỗfp khụng gidng nhau, nhung su

khõc biờt ny rõt khụ phât bien va nhu vây thù phâp xôa bô trong trng hop này là khơng
hiêu q.
1.3.2 Chun ddi vi trỵ
Viêc chun ddi vi trỵ cùa câc u td trong câu cho phép làm rô quan hê giûa nhôm tù
duoc dua ra xem xét vôi dông tir'. Hinh thùc này là cân thiét dé xâc dinh va giôi han câc
nhôm, nhimg không cho phép khu biêt chùc nàng cùa chùng.
Trâi lai, khi câc nhôm duoc gàn vôi dông tù , ta cơ thé tu do chun ddi vi trỵ cùa
chùng trong câu lên dâu câu hoàc xudng cudi câu va tâch chùng vôi phân côn lai cùa câu bàng
mot dâu phây,
13. Demain, je partirai. ( Ngày mai, toi se di)
13 'Je partirai, demain { Toi se di vào ngày mai)
Câc thao tâc thuc bien nhu trong 10 va 10' se không thé thuc hiên duoc ddi vôi câc bd
ngû không phài là bd ngû tinh hudng, hoàc phài nhàc lai chùng bàng mot dai tù. Chàng han
trong tiéng Phâp ta chỵ cô thé nôi:
14. J'ai vu ton frère ( Toi dà gàp em (anh) câu)
hoàc Ton frère, je l'ai vu ( Em (anh) câu thỵ toi gàp rdi)
hồc Je l'ai vu, ton frère. ( Toi gàp nô (anh ây) rdi, em (anh) câu ây ma)
ma không thé nôi: "^T on frère, j'ai vu.
Ngồi ra cơ mot sd trang tù cơ thé bd nghỵa cho mot nhơm danh tù (15) mot tỵnh tù
hồc q khù phân tù (16) mot nhơm giơi tù (17) mot mênh dé (18) :
15. En deux jours, il a rộvisộ presque toutes ses leỗons.
Trong vụng hai ngy nụ on gân hét câc bài hoc.
16. Je les ai à peu près tous lus.
Toi dà doc gân hét chùng
17,Ils sont rentrés juste après le discours du directeur.
Ho dà ra vê dùng sau bài dién vàn cùa ông giâm ddc.
18. Il est arrivé juste comme je partais.
Nô dà dén dùng nhu toi dà di

^ Vf du dân lai cùa R. Tomassone, trong cuô'n Pour enseigner la grammaire, pi88.

^ Cân nôi rô là dây là viêc chun dơi vi trỵ cùa mot nhơm bơ ngû linh hng chiỵ khơng lién quan dén viêc
chuyén dôi vôi mue dich nhân manh mot yéu tô' nào dô nhà cô nhôm tù cap tù ce...que

18


1.3.3 Dâc trung cù phâp
Bd ngû tinh hudng cô thé gàn vôi mot trung tâm là dông tù chia, yéu td chù dao cùa
câu, hồc vơi mot phân tù q khù hay bien tai hồc mot dơng tù ngun dang.
a. V6i dông tù chia
19. Il acceptent va encore nous embêter (Ionesco, E., La cantatrice chauve, p 60)
(Anh ta châp thuân ! Rdi anh ta ỗon lm phiờn chựng ta nỷa)
20. Ll conduisait lentement pour que la petite puisse voir les curiosités et s'instruire par
dessus le marché. (R. Queneau., Zazie dans le métro, pl4)
(Anh ta lâi xe châm châm dé cho con bé cô thé xem nhûng thù la va qua dô hiéu biêt duoc
moi dieu)
b. Voi phân tù quâ khù hay hiên tai
21. Elle tourne le dos à l'autre porte par laquelle, toujours se dépêchant, sort la Bonne,
qui appelle. (Ionesco, E., La leỗon, p 88)
(Võn luụn vụi vng, cụ ta quoay lung ra phỵa cùa ma cơ hâu di qua va goi)
22. Excessivement poli, très timide, voix assourdie par la timiditộ, trốs correct, trốs
professeur. (Ionesco, E., La leỗon, p 89)
Vụi thâi dô lich su mot câch thâi quâ,_rât nhùt nhât, giong khàn di vỵ su nhùt nhât, rât
chn mue, rât su pham.
c. Voi dông tù nguyên dang
23. - Car en arithmétique il faut toujours compter- ce qui compte, c 'est surtout de
comprendre... (id,p 115)
(Vi trong sd hoc, luôn luôn phài tỵnh-câi quan trong, chù u là phài hiéu.)
d. Làm bd ngûr cho tỵnh tù hôc trang tù khâc
24. Ils s'embrassent sans expression,

La pendule sonne une fois, très fort.
Le coup de la pendule doit être_sifort
Qu 'il doit faire sursauter les spectateurs. (Ionesco, E,, La cantatrice chauve,p3\)
(Ho làng le ôm bon nhau
Ddng hd treo tuông diém mot lân, rat to
Tiéng vang cùa ddng hd to dén mùc
Làm cho khân già giât thôt lờn)
25. C'est bien cela Mademoiselle, c'estt_rốs_bienrộpondu, c'est parfait.
...De toute faỗon, c 'est dộj bien (Ionesco, E., La leỗon, p93)
(Rõt dựng, cô gâi a, trà loi rat dùng, tuyêt vôi.
... dû sao thi nhu thé dâ tôt rdi)
19