Đặc điểm lớp từ ngữ dùng để xưng hô trong gia đình của tiếng Hán (Có đối chiếu với tiếng Việt

\
/<
DAI HOC
QUOC GIÀ
HA NOI
TRUÒNG
DAI HOC
NGOAI NGUT
DETAI
NGHIÈN
CifV
KHOA HOC CÀP DAI HOC QUÓC
GIÀ
/>
DAC
DIEM LdP
TU'
NGlT
DUNG DE
Xl/NG
HO
TRONG
GIÀ
DÌNH CÙA
TIENG HÀN
(CO DÓI CHIÉU VÓI TIÉNG VIÉT)
MA
SO
:
QN 02 07
Nguòi thìtc

hién:
ThS
Pham Ngoc Hàm
OAl
HOC QUOC
GIÀ
HÀ
NÒt
TRUNG
TAM
THGNG
TIN
THU
VIÉN
pr/^/f5'
HA NÓI, THANG 10
NAM
2004
MVC LUC
PHÀN
MÒ
DÀU
1.
Muc
dfch
5'
nghla
cùa
de
tài 1

2.
Dèi
tugng, pham
vi
nghién
ciiru
3
3.
Nhiém
vu cùa de tài 3
4.
Phuang phàp nghién
edu
4
5.
Cà'u truc cùa
de
tài 5
CHUONG
1: Mot so
và'n
de
ly luàn ve
xung ho
va
Id ngit
xung
ho
trong giao tiép ngòn
ngff

6
1.1.
Lichsùvàndé
6
1.1.1
Diém
qua
lich
su
nghién
cdu
xung
ho
tiéng
Hàn
6
1.1.2
Diém
qua vài
nel ve
lich
sir
nghién
culi
XH
tiéng Viét
9
1.1.3
Nghién
cuti

so
sành xung
ho
Hàn
Vièt 10
l.,2
Khài niém
ve Ihan
toc,
già
dình
va
td
ngO
xung
ho
than
toc
10
1.3
.
Khài niém
ve
xung
ho
va td
ngiJ
dùng
de
xung

ho 15
1.4
Xung
ho
vói dac
trung
van hoà dan
toc 17
1.5
Tfnh lich
su vói vàn
de
xung
hò 21
1.6
NghTa quyén
lue va
két
lién
trong xung
ho
23
CHUONG
2 :
NhOng
phuang tien dùng
de
xung
hò
trong

già
dình
cùa
tiéng
Hàn (co so
sành
vói
tiéng Vièt
) 26
2.1
Xung
hò
bang
dai td
nhan xung
26
2.1.1 Khài niém
ve
dai td
nhan xung
26
2.1.2.
Dac
diém
cùa dai td
nhan xung tiéng
Hàn 26
2.1.3.
Mot so
tó

hgp
co
chda
dai td
nhan xung dùng trong giao tiép
già
dình
cùa
tiéng
Hàn 28
2.2 Xung
hò
bang
td
xung
hò
than
toc 32
2.3 Xung
hò
bang
ho
lén
49
2.3.1.
Khài niém
ve
ho tén 49
2.3
2

Dàc
diém
ho tén cùa
ngUòi
Hàn 50
CHUONG
3 :
Hoat dong
cùa td
xung
ho
trong
già
dình
cùa nguòi
Hàn
(co
so
sành
vói
tiéng Viét
) 54
3.1
Xung hò giua va
va
chóng 54
3.1.1 Xung hò giua
nhirng
cap vg chóng tre 54
3.1.2

Xung
hò
giiJa
nhfrng
cap va
chóng
cao
tuoi
61
3.2 Xung hò
giOa
cha me
va
con cài 63
CHUONG
4:
Lfng
dung két qua nghién edu 70
4.1
Su
gióng
va
khàc nhau giua xung
hò
tiéng
Hàn
va
tiéng Viét
70
4.1.1 Su gióng nhau 70

4.1.2
Su khàc
nhau
73
4.2
ling
dung
két qua
nghién
edu
76
4.2.1
Ca
so
ly
luan
cùa viec ung dung 76
4.2.2 Mot so kién nghi
ve
giài phàp khàc
phue lòi
80
+
Ve phia
nguòi day 80
+
Ve
phfa nguòi hoc 82
KETLUAN
83

Tài
liéu Iham
khào
85
PHÀN MO
OÀU
1.
Muc
dich,
y
nghia
cùa de tài
Giao
tié'p bang
ngòn
ngir
là thuòc tfnh bàn
chat
cùa xa bòi
loài
nguòi
khóng
thè co
xa bòi loài nguòi néu khòng
co
giao tiép
bang
ngòn ngu.
Thòn^
qua qua trình giao tiép mang tfnh

chat
dac thù này cùa xa bòi loài nguòi
mi
ngòn
ngii'
dóng
thòi dugc cùng
cÓ va
khòng ngdng phàt trién. Trong qua {unì
dò,
xung hò là bó
phàn
hgp thành quan trong,
co
y nghTa xàc
djnh
vai giac
tiép
va
quyét dinh hiéu qua giao tiép. Xung ho
thè
hién sinh dong moi quar
he giira
nguòi vói nguòi trong
Idng
bòi cành giao tiép cu the. Dò chfnh là
li de
ma
viéc nghién edu td
ngu'

xung hò nói chung
va
qua trình hành chdc cùa
ne
luón luòn
là mói quan tam, truóc hét là cùa càc nhà ngòn
ngd
hoc, van
ho^
hoc
va
càc giao vién day tiéng.
Trong thòi dai quóc té bòa hién nay, tiéng Hàn ngày càng chiém vi
Ir
quan trong trong
ITnh
vuc giao
luu
van bòa trén
truòng
quò'c té.
Tlieo
Lién
hgj
quò'c,
tiéng Hàn dugc coi là
mot
trong 6 thd tiéng dùng
de
giao tiép quÓc

lo'
Cùng vói xu
thè tal
yéu dò cùa thòi dai, quan he hgp tàc
hiJu
nghi
truycr
thóng
giiJa
hai nuóc Viét - Trung cung
duac
cùng co
va
phàt trién
Ihém
mò
buóe trén mgi
ITnh
vuc.
De
góp phàn thùc day su giao luu
giiJa
hai nuóc,
vie*
nghién cuu dac trung ngòn
ngd
-
vàn
bòa cùa hai dan toc, dac biet là vàn
di

van hoà giao tiép
co
mot y nghla thuc tién sàu sàc. Nói dén van hoà giao tiép
khóng
thè
khòng nói dén vàn
de
xung hò.
Dói
vói dai da so quò'c
già
trén
lh<
giói,
xung hò dugc coi là lién
de
cùa giao tiép ngòn ngu. Dac biet là
"ò
Trun]
Quóc,
phudng
thdc xung hò muòn màu muòn
ve,
bién hoà khòn
liròng.
Càci
xung hò gàn day dà
Irò
thành mot mòn khoa hoc, mot
loai

hình van hoà,
he
sue linh
té "
[Lini Hong
Le- Kfnh khiém td trong tiéng Hàn hién dai.
Nx
DH Ngòn ngu- Van hoà BK,
2001]
Ve vàn
de
td xung hò trong càc ngòn ngu nói chung
va
trong tién
Hàn, tiéng Viét nói riéng, dà
co
nhiéu còng
Irình
nghién edu (xcm muc lì
liéu tham khào). Song, truóc nay, chua co
de
tài nghién edu nào nghién edu
ve
dac diém
va
càch su dung
lóp
td ngff xung hò tiéng Hàn cung nhu mói
tucrng
quan cùa nò vói tiéng Viét

mot càch he
thóng, thàu dào trong khuòn
khó mot de
tài khoa hoc dòc
làp.
LI.
Riéng dói vói td ngu xung hò, càch xung hò cùa tiéng Hàn
va
cùa
tiéng Viét, càc nhà ngòn ngff hoc, càc nhà
vàn
hoà hoc déu
co
mot nhan xct
chung là : do dac thù cùa hai nén ngòn ngff - van hoà dan toc giffa
Vici
Nam
va
Trung Hoa, cho nén trong tiéng Hàn
va
tiéng Viét, lóp td ngu xung hò déu
rat
phong phù , da
clang,
dugc coi nhu là mot he thóng mò. Chfnh
vi
vay, khào
sài
lóp td ngff xung hò trong tiéng Hàn,
lìm

ra mÓi
tuang
quan cùa nò vói
tiéng Viét khòng chi là vàn
de
thuàn tuy ngòn ngff
ma co
lién quan
mài Ihiéì
vói van hoà, làp quàn
dàn
toc,
rat If
thu nhung cung vò cùng phdc tap.
1.
2. Vàn
de
xung hò
lién
quan mat thiét vói dói tugng giao
liép va
ngu
cành giao tiép. Dàc trung giao liép xa bòi cùa dan toc Trung Hoa
va
dan toc
Viét Nam là déu
chiù
su chi phói
sau
sàc cùa càc quan niém

Iruyén Ihóng ve
lòn
ti,
trai
tu,
le
giào phong kién
Id
ngàn xua. Cho dén
nay.
Irai
qua bao nhiéu
thàng tram
cùa
Hcb
su, nhffng
net
dac sàc
ve
vàn hoà dan toc
thè
hién trong
mòi
già
dình
va
xa boi da
co
nhiéu
dói

thay, song quan he
già
dình, xa hòi vói
nhffng chuàn muc, nghi
Ihdc
giao tiép truyén thóng cùa nò vàn dugc
gin
giff
Trong nhffng biéu hién cu thè cùa vàn de van hoà dò, nói
Iroi
lén là vàn
d^
càch xung hò.
Vi
thè,
nghién edu tiéng Hàn
va
tiéng Viét, khòng thè bò
qm
vàn
de
xung hò, bao góm xung hò
già
dình
va
xung hò xa bòi, dóng thòi phà
dal chung
irong
boi cành giao tiép ngòn ngff - van hoà cùa cà hai dan
lòc

mó
thày hét dugc su tinh té cùa nò.
1.3. Khào
sài
càch
su
dung cùa lóp td ngff xung hò phài gàn vói hoa
dong giao tié'p, chù yéu là Irong càc cugc
Ihoai.
So di
nói nhu vay là
vi,
Ironj
dién lién cùa
qua Irinb
giao liép, càch xung hò
Irò
ncn
ràl
sinh dóng,
phonj
phu, phu thuòc vào
Ihói
quen vàn hoà còng dóng. Su boat dóng cùa
cac
li
ngff xung hò trong tiéng Hàn hién dai dà phdc tap, trong tiéng
Vici
lai
cànj

phdc tap
hcrn.
Thirc
té giàng day tiéng
Hàn
cho nguòi Viét
va
tiéng Viét cho
nguòi Hàn cho thày, su nhàm
làn
trong viéc
sir
dung td ngff xung hò là khà
phó
bién.
De khàc
phue nhffng han
che
dò, dòi hòi phài
co
mot còng trình
khào sàt càu truc tTnh cung nhu
qua
trình boat dóng cùa td ngu xung hò trong
qua trình giao tiép ngòn ngff tiéng Hàn
va dàt
nò trong
tuang
quan vói lóp td
ngff xung hò tiéng Viét, nhàm dàp dng yéu càu giao luu ngòn ngff nói chung

va
nhàt là viéc day
va
hoc tiéng Hàn ò Viét Nam hién nay nói riéng.
1.4.
Trong khuòn khó cùa
mot de
tài nghién edu khoa hoc cap Dai hoc
Quóc
già,
chung tòi chù yéu khào sàt lóp td ngff dùng
de
xung
hò
trong
già
dình cùa tiéng Hàn cà
ve
phuang dién càu truc
va
boat dong. Trén ca sa dò,
dira
vào nhffng thành luu nghién
edu
xung hò tiéng Viét, tién hành dói chiéu,
tìm ra nhffng tuang dòng
va
di biét trong xung hò
già
dinh giffa bai ngòn ngff

Hàn
va
Viét. Td dò dng dung két qua nghién cuu vào
qua
trình day hoc tiéng
Hàn cho nguòi
Vici
Nam, nang cao hiéu
qua ITnh
vuc giao tiép cung nhu
trong giàng day, hoc
tàp
cung nhu bién dich, phién dich
2.
Dói tugng, pham vi nghién cuu cu de tài
Xuàt phàt td muc dfch, y nghTa dà néu ò trén, de tài xàc djnh dói tugng
nghién edu là:
He thóng càc td ngff
làm
chdc nang xung hò trong
già
dình cùa tiéng
Hàn va nhffng phuang thdc sd dung cùa lóp td ngff này.
Tu liéu dùng
de
khào sàt là càc cau, lòi tboai trong càc tàc
phàin
viét
bang tiéng Hàn cùa nguòi bàn ngff nhu truyén, phim ành, giào trình
Nhu

vày,
td ngff xung hò
già
dình ò day dugc xét trén cà hai binh
dién: bàn thè
va
su hành chdc trong giao tiép, tdc là xét cà mal
iTnh va
mal
dong cùa chung.
3.
Nhiem vu cùa
de
tài
De tài tap trung thuc hién nhffng nhiém vu sau :
3.1.
He thóng hoà càc vàn
de li
luan truc tiép lién quan dén
de lai
khào
sài
nhu hành vi xung hò
va
phuang
ihdc
biéu bién trong xung hò;
linh chaì
lich
sir

trong xung hò ; càc nhàn tó van hoà, xà bòi tàc dòng dén viéc su dung td
ngff xung hò, nhàt là mÓi lién
he
giffa xung hò
va
vàn de van hoà truyén thóng
cùa dan
toc.
Dóng thòi, làm nói ró dac diém cùa mói lién he vàn hoà giao tiép
giffa tiéng Hàn
va
tiéng Viét.
3.2.
Tlióng
ké, miéu tà lóp td ngff xung hò trong mòi truòng giao liép
già
dình cùa tiéng Hàn, làm nói ro dac diém nhffng phuang tién dùng
de
xung hò
trong
già
dinh cùa tiéng Hàn trong
sir
so sành vói tiéng Viét.
3.3.
Khào
sài
su boat dòng cùa lóp td ngff xung
bògia
dinh Irong tiéng

Hàn duói ành
buòng
cùa nhffng dac trung van hoà dan toc, cu
thè
là càc nhan
lo ành buòng dén su
lira
chon
Id
ngff xung hò. Trong khuòn khó cùa de
lai,
chung lòi
chi
di sau khào sàt càch xung hò trong
già
dinh
hai
nhan cùa nguòi
Hàn, bao góm: xung bò giffa vg
va
chóng, xung hò giffa cha me
va
con cài.
Hy vong su khào
sài
tap trung dò sé làm cho vàn
de
khóng dàn
trai ina
vàn

dal dugc dò thuyét phue cao.
3.4. Dói
chic'u,
tìm ra su gióng
va
khàc nhau ve phuang dién he
ibóng
càu truc cung nhu càch
su
dung cùa lóp td ngff xung hò tiéng Hàn
va
tiéng
Vici
trong giao tiép
già
dinh . Trén ca sa két
qua
nghién edu, van dung
Iriróc
bei
vào
qua
trình day, hoc tiéng Hàn cho nguòi Viét, góp phàn nang cao hiéu
qua
su dung
id
ngu xung bò trong giao liép ngòn
ngff.
4.
Pliuolìg

phàp nghién cuu
De lai
nghién
edu Ibeo biróng
:
Van dung phuang phàp thóng ké, miéu tà
de
lién hành khào
sài
he
thóng td ngff dùng
de
xung hò trong
già
dinh cùa tiéng Hàn ; phuang phàp
phan
ifch
thành lo nghTa
de
thày dugc càu
Irùc
ngff nghTa cùa td; phan
ifch
ngu nghTa giao liép qua nhffng thf du dién binh
de
làm nói
bai
vàn
de
dung

hoc trong xung ho ; phuang phàp dói chiéu ngòn ngu lìm ra dicm gióng va
khàc nhau trong xung bò
già
dinh cùa tiéng Hàn
va
tiéng
Vici.
Sau do, van
dung phuang phàp quy nap
de
rut ra nhffng nhan xct khài quàt
ve
dac dicm
càu truc
va
boat dòng cùa td ngff xung hò
già
dình trong
tié'ng
Hàn,
co
so
sành vói tiéng Viét.
Càc
vi
du minh hoa déu duac
trich
td nhffng van bàn góc do chfnh
nguòi bàn ngff thè hién nhàm dàm bào dò chfnh xàc cao cùa tu liéu.
5. Càu truc

cùa de
tài
De
tài ngoài phàn mò dàu, két luàn,
va
tài liéu tham khào, góm 4
chuang:
Chuang
1 :
Mot so vàn
de
ly luan ve xung hò
va
td ngff xung hò trong
giao tiép ngòn
ngff.
Chuang 2: Nhffng phuang lién dùng
de
xung hò trong
già
dình cùa
liéng
Hàn.
(co
so sành vói tiéng
Vici)
Chuang 3: Hoat dóng cùa lóp td ngff dùng
de
xung hò trong
già

dình
cùa tiéng Hàn
(co
so sành vói tiéng Viét).
Chuang 4: Ung dung két
qua
nghién
edu
trong giàng day liéng Hàn
cho nguòi Viét Nam.
Chuong 1
:
MOT SO
VÀN
DE LI LUÀN VE
XUNG
HÒ
VA TÌT
NGQ
• •
XUNG HÒ TRONG GIAO
TIÈP
NGÒN
NGQ
1.1. Lich sur vàn de
LLL
Diém qua vài
net
ve lich
su

nghién cùu xung ho
tiéng
Hàn
Xung hò trong giao tiép ngòn ngff khòng
chi
thuàn tuy thuòc
ve
vàn
de
ngòn ngff hoc, xung hò
con co
quan he mat thiét vói van hoà hoc, dàn toc hoc,
xà bòi hoc Td
làu,
nò dà thu hùt su chu y cùa giói nghién
edu
trén
thè
giói
va Irò
thành diém
nòng
ve vàn
de
ngòn ngff - vàn hoà hét
sue
thu vi.
Dói vói nghién
edu
xung hò trong tiéng Hàn

va
dói chiéu giffa xung bò
trong tiéng Hàn
va
càc ngòn ngff khàc, trén dàt nuóc Trung Hoa, ngay td dàu
dòi Hàn, da xuàt bién cuón
"NbT
nha"
là tàc
phàm
chuyén
sau
giài
Ibfcb
y
nghTa cùa td
som
nhàt trong Hcb su ngòn ngff hoc Trung Hoa. Trong dò,
Ibién
"Tlifcb
thàn"
da giói tbieu mot càch he thóng nghTa
va
càch su dung cùa lóp
td xung hò than toc. "NhT nha" dà dugc càc hoc già dòi sau tiép tue hoàn
Ihién,
bó sung. Sau dò, tàc già Luang Chuang
Cu
cho ra dòi cuón "Xung vi
lue"

dugc coi là tàp dai thành ve td xung hò tiéng Hàn. Tiép nói cuón "Xung
vj lue" là càc tap "Td dién xung hò tiéng Hàn" cùa Vuang Hoà, Vuang Hoc
Nguyén, "Td dién td xung hò
co
kim" cùa Truang Hiéu Trung, "Td dién xung
hò
Ihan
toc" cùa Vuang An Tiét, Bào
Hai
Dào dà chdng lo bc
day
lich su
cùa nghién edu xung hò trong tiéng Hàn. Ngoài td dién ra, phài nói dén
bang
loal
càc còng
irinh
nghién cuu
lón
nhó
ve
van
boa
xung hò trong liéng Hàn,
dà góp phàn khòng nhó cho su phàt trién cùa ngòn ngff hoc
thè
giói nói chung
va
ngòn ngff hoc Trung Quóc nói riéng.
Td nhffng nam 50 cùa

thè ki
truóc, Trieu Nguyén Nhiém dà
co
còng
trình nghién edu, miéu là he thóng xung hò trong liéng Hàn hicn dai. Sau do,
cuón Ngòn ngff hoc xà bòi cùa
Tran
Nguyén ra dòi, de
cap
dén càc hinh thdc
xung bò mói xuàt hién sau kbi nuóc còng hoà nhàn dàn Trung Hoa
ihành
lap,
dóng thòi phan
tich
khà cu thè
ve
y
nghTa
cùa càc
hình thdc xung
hò này.
Td
khi
Trung Quóc tién hành
cài
càch
mò cua, dàt
nuóc dugc ménh
danh

là "con
róng"
chau
A này trò
thành
mot
trong nhffng trung
tam
giao
luu
quóc
té
trén
càc
ITnh
vuc
kinh
té, vàn hoà.
Tiéng
Hàn dà trò
thành ngòn ngff
quóc
té
ngày càng dugc nhiéu quÓc
già
trén
thè
giói
sd
dung. Trong

bòi
cành
dò,
vàn
de
xung
hò
trong tiéng
Hàn
càng dugc quan
tam
nghién
edu,
va
dugc
coi
là
chién
lugc
giao tiép ngòn
ngff.
Nhffng còng trình nghién
edu
liéu biéu
co:
Dién
Hué
Cuorng
vói "He
thóng xung

hò
tiéng
Hàn
va
càc
ngòn ngff
khàc".
Ma
Hong
Ca -
Thuòng Khành Phong
vói
"Xung
vi ngff", Phó
Tliành
Cai
vói
"Càch xung
hò cùa
liéng
Hàn
va
tiéng Vièt
vói vàn hoà
truyén thóng
cùa
hai
nuóc Viét Trung
". Nam 1989,
còng trình nghién

cuu
ve
tfnh lich
su
trong giao tiép ngòn ngff
cùa tàc già
Tran
Tùng
Sàm dà
dugc
nhà in
Thuang
vu xuàt
bàn làn dàu
va
tài bàn nam
2001. Còng trình dành 68/108
Irang
nói
ve
xung
hò.
Diéu
dò
chdng
lo
xung
hò góp
mot
phàn dàng

ké vào
vice
the
hién
tfnh
Ijch
su
trong giao tiép ngòn
ngff. Dua vào
tfnh chat khàc nhau
cùa càc
phuang thdc
su
dung
td
xung
hò, tàc già dà
chia
td
xung
hò
tiéng
Hàn
thành
6
loai:
xung
hò
thàn
toc,

xung
hò
nghé nghiép, xung
hò
chdc
vu,
xung
hò
thóng
thuòng,
miei
xung
va
xung
hò
bang
ho tén.
Riéng
vói dai td
nhàn xung,
làc
già
lai
chiajhànb
ha
loai: xung
hò
thóng thuòng,
tòn
xung

va
khiém xung.
Tiép
dò,
thàng
1 nam 2001, nhà
xuàt
bàn Dai hoc
Ngòn
ngu Vàn hoà Bàc
Kinh
làn dàu
tién
cho ra
màt
ban doc
cuón "Kfnh khiém
td
trong tiéng
Hàn
hién
dai" cùa tàc già Luu
Hong
Le
cung
de
cap
nhiéu
dén vàn
de

xung
hò, coi
nhu
mot
phuang tien quan trong
de
biéu
Ibi
tfnh lich
su
trong giao tiép ngòn
ngff. Tàc già dà dua ra 5
nguyén
tàc su
dung kfnh khiém
td. Dò là
nguyén
làc
Ijch
su,
nguyén
làc
linh
càm,
nguyén
làc cu ly,
nguyén
làc
Ihang
càp

va
nguyén
làc dò
thich
nghi. Dóng thòi,
tàc già
con de
cap dén
tfnh
da
chdc nang
cùa
cùa
vice biéu
dal
kfnh khiém
td, nhu :
tfnh khàch
khf,
tfnh cham bicm,
tfnh Irinb trong
Càc vàn de dac
diém, nguyén
tàc su
dung
cijng nlur
chdc
nang
cùa
kfnh khicm

td
ma
Luu
Hong
Le dua ra déu
co
lién
he
mài Ihicl
dcn
7
td ngff xung
ho.
Ngoài càc còng trình nghién
edu
lón kè trén
con co
hàng
loat
càc bài
viét
ve
tdng khfa canh cùa xung hò nhu : Ha Doan Di vói "Nói ve danh, tu,
hiéu ",
Tran
Quàn vói "chdc nàng biéu dat cùa
^ wò
- tòi (
it^
ni-

anh/
j&
ta - anh ày)
+
ho, tén
",
Doan Di - Vi Nhàn vói "Xung bò- su ma dàu cùa
cuòc
llìoai",
Tuang Minh vói "Xung hò
va
vàn
de
lich su", Ly
Uiàm
Dinh vói
"Phép tinh lugc cùa dai td xung hò", Chu Minh vói "Dac trung ngff dung cùa
ngff xung hò tiéng Hàn
va
viéc chuyén
djcb
y nghTa ngff dung cua nò ", Luu A
Linh vói "Nhffng bién dói cùa van hoà xà bòi
va
vàn de xung hò Anh - Hàn",
Luu Chiéu Ban vói "Bàn ve
Ifnh chat
mò cùa xung hò thàn toc liéng Hàn"
Tir két
qua ma

càc nhà nghién edu ngòn ngff da dal dugc trén góc dò
xung hò tiéng Hàn,
co
thè thày dugc càc còng trình da chù y dén bai phuang
dién: y nghTa
If
luàn
va
y nghTa thuc tién cùa vàn
de.
Ve
mal
If
luan, càc hoc
già dà làp trung phàn tfch, chdng minh cho lóp td xung hò liéng Hàn là
mgl
he
thóng hoàn
chình.
Khòng ft y kién dà chdng lo tfnh
chat
mò cùa nò co làc
dung tao nén su da dang, phong phù
va
khòng kém phàn phdc tap cùa lóp td
này trong giao tiép ngòn
ngff.
Dóng thòi khàng dinh dac
Irung
vàn hoà Trung

Hoa phàn ành qua
vice lira
chon td xung hò trong giao tiép liéng Hàn.
Ve
mat su dung, lóp td xung hò tiéng Hàn
chiù
ành buòng
sau
sàc cùa
càc yéu tó vàn hoà, làp quàn dan toc
va
càc nhàn tó khàc, nhu ngff cành giao
tiép,
giói tfnh,
tuoi
tàc, nghé nghiép, trình dò hoc thuàt, Irang
ihài lam
If
Mòi
so còng trình dà lién hành nghién
edu
duói góc dò so sành ngòn ngff hoc.
Nhiéu nhàt là so sành Hàn - Anh, Hàn - Nga, Hàn - Nhàt, Hàn - Phàp Tuy
nliién,
càc còng trình nghién edu này chua di sàu phàn
lich,
làm nói
bài
y
nghTa ngff dung cùa td ngff xung hò trong thuc tè giao tiép ngòn ngu, nhàt là

chua chù y dùng mdc dén vice phàn tfch sàc
Ihài
biéu càm cùa td ngu xung hò
qua tirng
vi
du cu the
de co
thè làm sàng lo vai
Irò
cùa xung hò Irong
vice Ihuc
hién chién hrac giao liép.
7.7.2. Diem
qua vài
net
ve
lich
su
nghién
cùu
xung
hò
tiéng Viét
Kè
td
nhffng
bài
viét
cùa
Alexandre

de
Rhodes, lich
su
nghién
cuu td
ngff xung
hò
tiéng Viét
da
trai
qua ban 350 nàm.
Lich
su
nghién
edu
liéng
Viét
nói
chung cung
nhu
nghién
edu
xung
hò
trong tiéng Viét
nói
riéng
khòng phài
co
bé

day
thuc
su
tuang
dng vói tàm vóc cùa no.
Td nhffng
nam 70 trò
lai
day,
nhàt
là td sau khi dàt
nuóc thóng nhàt,
nghién
edu
xung
hò
tiéTig
Viét trén
cà hai
binh
dién
càu
truc
va
boat dóng
ngày càng dugc giói nghién
edu
ngòn ngff quan
tam
va

dà
co
hàng loat
càc
còng trình nghién
edu
tàm
co
làn
lugt
ra dòi.
-
Dò
Hffu Chau trong
càc
còng trình nghién
edu ve
ngff dung
hoc dà de
càp
dén
nhffng
vàn
de
nhu
chiéu
vàt va chi
xuàì,
hành
vi

ngòn
ngir,
If
thuyè't
Ifìp lumi
If
thuyéì
bòi
thoai
vy, ,
da
khàng
dinh
yéu tó lòi nói,
hành dòng,
nhàn
tó
giao tiép
déu
co
lién quan
tói
xung
hò.
-
Càc
còng trình chuyén nghién
edu
ve
xung

hò cùa
Nguyén
Van
Chién
cung
ràl
day
còng.
Tàc già dà
khào
edu mot
càch
co
he
Ihóng, hoàn chinh
cà
ve
càu
truc
iTnb va
su
boat dòng
cùa td
xung
hò
tiéng Viét trong thuc lién giao
liép ngòn
ngff. Td dò néu
bài
mói

quan
he
hffu
ca
giffa ngòn ngff
va
dac
Irung
van
hoà xà bòi, "càu
trilc
xà hòi
phàn
hoà bòc lo ro
trong
càu
truc ngòn
ngff,
thóng
qua
nhffng càch
nói
nàng xung
ho
nhàt dinh "
[
Nguyén
Van
Cìicn-
Ngòn ngff

hoc dói
chiéu
va
dói
chiéu
càc
ngòn ngff Dòng
Nam A-
D-ISPNN
Ha
Nói,
1992].
Ngoài
ra
con
phài
ké dén
hàng loat
càc
còng trình nghién
cuu
xung
hò
tiéng Viét khàc
nhu :
Hoàng
Thi
Cbàu
vói "Vài
de

nghi
ve
chuàn
hoà
càch
xung
hò
trong
xà
giao", Truang
Tlii
Diém
vói "td
xung
hò
co
nguón
góc
danh
td thàn
toc
Irong giao liép tiéng Viét", Nguyén
Tlii
Ly
Kha
vói
"Net
nghTa
chi
quan

he cùa
danh
td
ihan
toc
trong tiéng Viét", Nguyén
Van
Khang
vói
"Ngòn ngff
hoc xà bòi -
nhffng
vàn
de
ca bàn",
Nguyén Minh
TlniycT
vói "Vài
nhan
xct
ve
dai td
va
dai td
xung
hò",
Hoàng
Anh
Tlii
vói

"vSo
sành nghi
Ihdc
giao tiép tiéng Nhàt
va
tiéng Viét qua td ngff xung
hò".
Bùi Minh Yèn vói
"Xung hò trong
già
dình nguòi Viét" Truang
Tlii
Diém vói "Td xung hò co
nguón góc danh td than toc trong giao tiép tiéng
Vici",
Pham Ngoc
Tliuòng
vói "Xung hò trong tiéng
Nùng",
Duang Thi Nu vói "ngff nghTa nhóm
Id
chi
quan he than toc trong tiéng Anh
va
tiéng Viét"
7.7.3.
Nghién cùu so sành xung hò Hàn - Viét
Ve
nghién
edu

xung hò Hàn - Viét, gàn day
chi co
còng trình cùa Phó
Tliành cai
dugc coi là sàu sàc han cà. Phó Thành
Cai
dà diém qua vài net
ve
càch xung hò tiéng Hàn
va
tiéng Viét. Td dò rùt ra dugc
11
diém tuang dóng
va
khàc
bici
giffa xung hò cùa tiéng Hàn
va
liéng
Vici.
Dàc
bici
là trong còng
trình nghién edu cùa minh, Phó
Tliànb
Cat da gàn lién viéc nghién
edu
ngòn
ngff vói dàc trung vàn hoà dàn toc
de

làm nói
bàt
mói lién he hffu ca giffa
ngòn ngff vói van hoà trong
vice lira
chon td ngff xung hò làm phuang lién
giao liép.
Tuy vày, viéc khào sàt nhìn chung mói ddng lai a càu truc
iTnb,
chua di
sàu phan tfch
de
làm nói
bai
y nghTa ngff dung cùa td ngff xung ho Irong giao
liép.
Xung hò
già
dinh
va
xung hò xà bòi là hai màt
co
lién he mal
ihicT,
bó
sung cho nhau
va
mang dàm
net
dàc thd cùa mòi dan toc, biéu hién

rò
net
nhàt là xung hò trong liéng Viét
va
tiéng Hàn, nhung diém này chua dugc làc
già quan tàm dùng
inde.
Do dò,
co
thè nói, vàn de nghién
edu
so sành xung
hò Hàn - Viét dén nay vàn
con
là
ITnh
vuc mói me càn dugc nhiéu nguòi quan
tam han uffa.
L2.
Khài niém ve thàn toc,
già
dình
va tu ngOr
xung ho thàn toc
De
tài làp trung nghién edu
ve
lóp td ngff dùng
de
xung ho Irong

già
dinh cùa nguòi Hàn. Do do, truóc khi de
cap
dén khài niém xung ho va td ngff
xung hò, chung tòi muón diém qua ve khài niém thàn toc, td xung hò
Ihan
lòc
va
dàc diém
già
dình cùa nguòi Hàn. Coi dò là yéu tó van hoà chi phói càch
xirng
hò Irong
già
dình cùa tiéng Hàn.
10
Theo "Td dién quy pham Hàn ngu hién dai"-
2001,
thàn toc là danh td
chi nhffng nguòi
co
quan he huyét thóng
hoac
quan he bòn nhàn vói bàn than
minh.
Tir xung hò than toc là nhffng td dùng
de
xung hò giffa nhffng nguòi
co
quan

he
bòn nhàn hoac quan
he
huyét thóng vói nhau trong giao tiép ngòn
ngff.
Van hoà truyén thóng cùa hai dan
toc
Viét Nam
va
Trung Hoa dugc hình
thành trén ca
so
san xuàt nòng nghiép là chfnh, tfnh
chat
quan bé
làng
xà td
ngàn xua
co
ành buòng dac biét
sau
sàc dén dòi
song vài chat va
tinh thàn cùa
nguòi Viét Nam
va
nguòi Trung Hoa. Do dò, khài niém "dai
già
dình càc dan
toc Viét Nam"

va
"dai
già
dình càc dàn toc Trung Hoa" mang dàm quan niém
dao
If
truyén thóng dàn toc. Chfnh
vi
vày, trong giao tiép xa bòi, liéng Hàn
va
tiéng Viét déu su dung
Id
xung hò thàn toc, coi nhu mot trong nhffng phuang
thdc xung hò.
Ve
bàn
chat,
danh td chi quan
he
thàn toc dà phàn ành ro net quan
he
già
dình cùa nguòi Trung Quóc
va
td ngff xung hò than toc
co
thè chia làm
hai khfa canh:
- Td ngff xung hò
hai

nhàn san sinh trong noi bò giao liép
già
dinh
hai
nhàn góm hai thè
he
cha me
va
con cài, anh chi cm,
Ihuóc
quan he
huyèl
Ihóng:
^Ì5,(bómc),
JL
7^
(con trai),
:^ jL
(con gài),
IJ-fll"
(anh),
^)
^i
(em
trai),^
M
^0.
(chi),
^ ^
(em gài) Va chóng thuòc quan he bòn

nhàn.
- Td ngff xung hò than toc
san
sinh trong quan he giao liép giffa
già
dình vói
già
dinh trong chirng
mire
nhffng
già
dinh dò phài
co
quan he huyèl
thóng, bòn nhan bay phàp
luàl,
góm nhiéu thè he, nhiéu thành vién, nhu :
^
^i9(òng),
WìWìihìxl
MM(cò),
/lX,ÌX(chii),
fÉl{Ù(bàc),
T/jN-T(chàu)
Nhu vày, td xung hò than toc là liéu lóp
id
phàn ành quan
he ihan
toc,
chuyén dùng

de
chi càc mói quan he tuang hò giffa càc
Ihành
vicn trong
già
toc khi tién hành giao tiép ngòn ngff vói nhau. Tiéu lóp
id
này
co
khà nàng
phàn loai
va
miéu là càc quan he than toc.
11
Vói nghTa ròng, td ngff xung ho than toc chi chung cho he thóng ngòn
ngff van hoà dugc hình thành td càc kièu xung hò thàn toc trong xà bòi loài
r
nguòi. Vói nghTa
bep,
nò chi he thóng ngòn ngff vàn
boa
dugc hinh thành td
càch xung goi than toc trong xà bòi hién dai. Cài
ma
xung goi thàn toc quy
dinh là vi thè xa hòi cùa con nguòi. He thóng xung hò than toc là vàn
de
quan
trong, thu hùt su chu y cùa càc nhà nghién edu ngòn ngff van
boa.

Noi hàm
xà bòi cùa nò vò cùng phdc tap. Nhìn chung, nò
co
quan he mal thiét vói càc
vàn
de
bòn nhàn,
già
dình, vj thè, quyén
Igi,
nghTa vu v.v cùa con nguòi. Hò
thóng td ngff xung hò than
toc
góm càc td ngff xung bò than toc Irong
già
dình hat nhan, td ngff xung hò than toc xuàt phàt td
già
dinh
bai
nhàn, td ngff
xung hò biéu
Ihj
quan he hòn nhan
va
td ngu xung bò biéu
Ibi
quan he phàp
luat.
Trong tiéng Hàn, tfnh riéng xung hò giffa vg
va

chóng bao góm tòn xung
va
xung hò thàn
mài.
Tran
Duy Tiéu trong "Bào
bòi
xung hò dàn gian" dà
thóng ké
co
tói 40 càch. [Bào boi xung hò dan gian. Nxb Dan lòc Quàng Tay
1997.
TranglJ
Xung hò than toc chi
co
thè bàt nguón td ba nhàn tó : huyèl thóng, hòn
nhàn
va
phàp
luàt.
Huyét thóng là khài niém sinh hoc. Hòn nhan
va
phàp luàl
là khài niém luàl hoc
va
vàn hoà hoc. Hai khài niém này khàc nhau
ve
bàn
chat trong càch thè hién quan he than
toc.

Nghién edu td ngff xung hò thàn toc trong tiéng Hàn
cho
dén nay vàn
tón lai hai quan diém dói lap nhau
ve
bàn
chat
cùa nò. Mot quan diém cho
ràng, tir ngu xung ho than
toc
là bé ihóng
ón
dinh,
rat fi
thay dói. Tiéu biéu
cho quan diém này là Ma Minh
Xuàn
: "Quan he thàn toc là quan he ca bàn
nhàt giffa nguòi vói nguòi, quan he dò dugc thè hién qua lóp td xung ho
Ihàn
toc.
Trai
qua
qua
trình
lich
su làu
dai,
quan he thàn toc ngày càng ón dinh va
rat

ft thay dói. Vi vay, td ngu xung hò biéu
Ibi
quan he thàn toc cung khòng
mày thay dói, hinh
ihành
mot he Ihóng dóng
\o\
so
lugng
xàc
dinh.''
[
Mil
Minh
Xuiuh
Tu
id
hoc xung hò, Nxb Nhan dàn
Tliiém
Tày, 1992, Tr 2]
12
Nguge
lai, Luu Chiéu Ban dai dién cho mot quan diém khàc lai cho
ràng, trong tién trình phàt trién cùa xà bòi loài nguòi, quan he than toc tuy ón
dinh
va
ft thay dói, nhung lóp td xung hò biéu
thj
càc quan bé dò luòn luòn
thay dói cùng vói su thay dÓi cùa hình thài xa bòi, phàn ành sinh dòng dién

bién cùa càc giai doan lich su xa bòi. Do dò, nò hoàn toàn khòng phài là mot
con so xàc djnh
ma
là mot he thóng ma vói con so khòng xàc dinh. Diém này
tuang tu nhu lóp td xung hò thàn toc trong tiéng Viét.
Trong quan niém truyén thóng cùa nguòi Trung
Hoa va
nguòi Viét
Nam,
già
dình bao giò cung dóng vai trò vò cùng quan trong, dugc vf nhu
nhffng "té bào", "hình ành thu
nhò"
cùa xa bòi. Quan bò xà bòi trong chdng
muc nhàt djnh cung dugc coi là quan bé "dai
già
dình".
Già
dinh va xa bòi là hai mòi truòng khàc nhau vói nhffng mói quan he
khàc nhau
ve
bàn
chat.
Tuy vày, dói vói nén vàn hoà Trung Hoa va nén vàn
hoà Viét Nam,
già
dình
va
xà bòi lai
co

nhffng mói lién he dàc
bici,
thàm chi
co Ihé
nói
co
nhffng nel dan xen vào nhau. Tfnh
chat già
dinh hoà xà bòi cùa
hai dan toc dugc thè hién sinh dòng ngay trong càch xung hò.
Dù bàt ed thòi dai nào, quan he cha con
va
quan he vg chóng bao giò
cung là mói quan he ca bàn nhàt, bàn
chat
nhàt,
ciing
là diéu kién then chót
quyét dinh su tón lai cùa
già
dình. Trong xà bòi phong kién, mot
già
dình
li
tuòng là
già
dình td, ngu dai dóng duòng (bón nam thè he cùng chung song),
con cbàu sinh sòi,
de
hué. Ngày nay, khoa hoc ky thuàt hién dai phàt trién

vugt bàc, vói su bùng
nò ve
dàn
so va
càc vàn
de
nòng hói nhu mòi truòng,
lai
nguyén Ihién nhién v.v , quan niém con dàn cbàu dóng dà
irò
nén lòi thòi.
Trong
qua
trình hòi nhap quóc tè, tfnh dòc làp cùa mòi cà nhàn trong xà bòi
ngày càng
dirgc
coi trong. Màu
già
dinh
If
tuòng dà
co
su thay dói lón, phù
hgp vói xu thè thòi dai, mot càp vg chóng vói mot con (ò Trung Quóc)
va
hai
con (a Viét Nam). Quan he trong
già
dình hién dai dà dan thuàn
rat

nhiéu so
vói
già
dình Iruyén thóng. Han nffa, tfnh
chat
dàn chù binh dàng ngay Irong
già
dinh dà chiém uu thè. Do dò, nghi thdc giao liép trong
già
dinh dà
ihoài
13
mài han,
tir
nhién han, khòng
con
bi trói buòc trong khuòn khó
le
giào phong
kién nghiém ngat nhu truóc. Tuy vày, nhffng
net
thuàn phong my lue, dàc
trung vàn hoà trong
già
dình truyén thóng vàn dugc nàng niu,
tran
trong
va
thè
hién rò

net
trong nghi thdc giao tiép. Càc bàc làm cha, làm me vàn néu
guang sàng
ve
truyén thóng trén kfnh duói nhuòng cho con cbàu ho hoc tàp,
truóc hét biét càch bài hoà càc mói quan bé trong
già
dình, sau dò tao nén
tàng vàn hoà
de
khi buóe vào dòi
co
thè bài hoà càc mói quan he xà bòi khàc.
Ngoài quan he cha con
va
quan he vg chóng là nhffng quan he ca bàn
nhàt, bàn
chaì
nbàì,
quan he giffa me chóng nàng dàu - mot mói quan he dac
biét, phi huyét thóng
va
mang
tinh chat
"vi cay
day
leo"
vàn là mói quan he
dugc coi là phdc tap nhàt td xua. Tuy nhién, thè he nhffng nguòi dà nén óng
nén bà trong vai trò bó, me chóng

va
lóp tre vói vai
Irò
làm nàng dàu trong
già
dình hién dai dà
co
su càch mang thuc su
ve
tu tuòng. Nhffng màu thuàn
giffa me chóng nàng dàu xua nay dà dugc khàc phue.
Vt^i
mò hinh
già
dinh
hién dai
va
nhjp
song khan Iruang
cùa xà bòi hién dai, mòi truòng giao liép
giffa me chóng, nàng dàu cung khòng
con
phó bién
va chju
su ràng buòc dòn
mdc khàc nghiet nhu truóc. Khòng
khi
dàn chù binh
dàng,
tòn Irong làn nhau

trong quan he
già
dình ngày càng chiém uu thè. Vàn
de
me chóng, nàng dàu
khòng
con
là diém nòng trong
già
dinh cung nhu xà bòi nffa. Do vay, khào sàt
M
su dung cùa lóp td xung hò trong
già
dinh, chung tòi chù yéu làp irung vào
vàn de xung hò giffa cha me
va
con cài, giffa vg
va
chóng, lìm ra nhffng quy
luàl chi phói su su dung td xung hò trong càc mói quan he giao tiép dò. Su so
sành tìm ra nhffng tuang dóng
va
khàc biét trong xung hò
già
dình cùa tiéng
Hàn
va
tiéng Viét giùp chung tòi khàng djnh
Ihém ve
bàn sàc dòc dào cùa

mòi dàn toc, dù ho
co
chung mot khòng gian vàn hoà. Vi vày, xung ho
Ihàn
toc là diéu hét sdc
If
ihù,
mang tfnh dàc thù trong nghién edu vàn hoà xung hò
cùa hai ngòn ngff này.
Néu khài niém
già
dinh dugc hiéu theo nghTa ròng cùa nò
ibi
con nguòi
sinh ra
va
tham
già
vào boat dòng giao tiép ngòn ngff dàu lién là mòi
Iruòng
14
giao tiép
già
dình. Vói tu
càch
là té' bào
cuà
xa hói,
già
dình

co
vai trò to lón
dòi
vói giao tiép ngòn
ngO
cùa con nguòi.
1.3.
Khài
nicm
ve xurng ho va tir
ngur dùng de
xirng
hò
(1) Xung hò là tén goi biéu thj quan
he
qua lai dùng
óé
xung
gpi
truc
dién. Xung goi là nhffng
tu
xung hò
ma
con nguòi dùng
nò
de
biéu
thi mot
moi quan

he
tuong hò nào
dò
hoàc biéu thi su khàc biét
ve
thàn the, dia vj,
nghé nghiép nhu
c/ia
me, chóng, su phu, dóng
chi.
[
Tu
dién càch dùng
tiéng Hàn hién dai, Nxb
Tliiéu
nièn nhi dóng Giang Tó, 1994 Tr.
127]
(2) Pham trù xung
ho
hay pham trù ngói bao góm nhung phuang tién
chiéu
vàt,
nhò dò nguòi nói tu quy chiéu,
ture
tu dua
minh
vào dién ngòn (tu
xung)
va
dua nguòi giao tiép vói

minh
(dòi xung) vào dién ngòn. [Dò
HOv
Chdu- Dai
cuong
ngu dung hoc, Tàp II, Nxb GD 2000]
Tlico
càc dinh nghla trén, xung hò là hai mat tón tai dóng thòi trong
mot cuòc thoai, xung hò (hay xung goi) bao góm "xung" (tu goi tén
minh) va
"hó'Xgoi
tén nguòi khàc). Có
thè
nói "xung"
va
"hò" xuat hién à
hàu
hét càc
cuòc thoai bao
góin
xung goi ft nhàt hai dòi tuong truc tiép tham
già
cuòc
thoai
va
càc dói tuong tham
già
giàn tiép (khòng hién dién hay dói
tugng
thur

ba).
"Ngay cà trong truòng hgp vang mat
tu
xung hò, cung có
thè
coi là
mot
su có mat khòng hicn huu
va
vàn chuyén tài
mot
y nghla
nhà'l
dinh." [Nguyén
Vàn
Kliang,
Ngòn ngff hoc XH.
tr.16].
Ngòn ngff bao giò cung gàn vói tu duy
de
thuc hién chdc nàng nhàn thdc). Nguòi ta tu duy
bang
ngòn
ngff,
do vay,
khòng có ngòn ngu
Ibi
khòng có tu duy. Ngòn ngff cùa mói dan toc phàn ành
mot càch ro
net

nhàt nhffng dàc diém cùa tu duy, dàc trung cùa vàn hoà,
truyén thóng cót càch cùa tdng dan
toc.
Do dò,
so
lugng, dàc tfnh
va qua
trình
hành chdc cùa lóp td xung bò cùa mòi dan toc có khàc nhau. Ngay Irong
mot
dan lòc, ò mòi giai
docin
lich su cu thè
va
trong
mot
diéu kién dia
If
cu
thè
khàc nhau cung có càch biéu dal xung hò khàc nhau. Nhu vày xung hò bao
hàm cà tfnh Hcb dai
va
dóng dai. Nò nhu là mot su lién
tue,
nói
kèl
qua khd
vói hién lai
va

tuang lai. Dóng thòi trong dién lién cùa
qua
trình giao tiép lai
15
có nhffng bién dòng nhàt dinh. Trong qua trình giao tiép, xung hò
chiù
tàc
dòng cùa nhiéu yéu tó nhu : vi thè,
tuoi
tàc, giói tfnh, nghé nghiép, hòn nhàn
cung nhu vai giao tiép cùa tdng dói tugng tham
già
giao tiép v.v Càch xung
hò cung nhu viéc
lira
chon td xung hò dugc quy djnh bòi dói tugng cung nhu
quan he giffa càc dói tugng tham
già
giao tiép vói nhau. Nò chi phói cà
qua
trình giao liép
va
có thè thay dói theo dién tién phdc tap cùa cuòc thoai.
"Td xung hò nhu vày khòng chi là còng cu
de
nguòi nói thuc hién cài
viéc khòng thè khòng làm là dua minh
va
ngudi dói thoai vói minh vào cuòc
thoai,

ma con
là còng cu
de
nguòi nói tu minh càu thùc minh
va
càu thuc
nguòi khàc trong khuòn khó mot kiéu quan he lién cà nhàn nhàt dinh. Muón
chuyén sang kiéu quan he lién cà nhàn khàc, nguòi giao liép truóc
bèi
phài
dùng td xung hò
de
thuang lugng. " [Dà Hiru
Chùu-
Dai cuang ngff dung
hoc,
Tàp II, Nxb GD 2000]. Nhu vay, xung hò thuòc
binh
dién lòi nói, dugc
coi nhu là mgl hành vi ngòn
ngff.
Càc phuang tién dùng de xung hò dugc
lira
chon vào dién ngòn mang chdc nàng quy chiéu
va
có thè su dung luàn phién
giffa nguòi nói
va
nguòi nghe cho phù hgp tfnh
chat

cùa cuòc Ihoai.
Xung hò có nghTa ròng
va
nghTa bep. Vói nghTa ròng, xung hò chi cà
nguòi
va
vai.
Vói nghTa bep, xung hò chuyén dùng cho nguòi, nò chi càc hình
thuc xung hò su dung trong giao tiép
già
dinh
va
xà bòi cùa con nguòi. Nhu
vày, xung hò
chiù
su tàc dòng rat lón cùa càc vàn
de
thuòc
ITnh
vuc vàn hoà,
xa bòi. Vai giao tiép dà dugc xàc djnh qua viéc
lua
chon td xung hò. Nói càch
khàc,
qua vice su dung td xung hò, nguòi tham
già
giao tiép dà xàc dinh dugc
vj
ihè
cùa minh

va
cùa nguòi nghe. Xung hò vói tu càch vda là mot hành vi
khi nò quy chiéu càc nhan
vài
giao liép, dóng thòi là mot phuang thdc khi no
thè hicn tfnh lich su bang càch xàc dinh ngòi vi cùa ho. Td xung hò chfnh là
lui bicu
xàc dinh vai giao tiép, quan he giao tiép giffa nguòi vói nguòi. No vda
là phuang lién vira là chat liéu cùa
qua
trình giao liép. Nghién
edu ve
xung
hò,
nguòi la có thè xcm xct a ràl nhiéu khfa canh. Chàng han: pham vi xung
hò,
khuòn màu xung hò, kiéu xung hò. Pham vi cùa xung hò bao góm xung
16
hò trong
già
dình
va
xung hò ngoài xa hói. Khuòn màu xung hò góm xung hò
Ijch
su
va
khóng lich su. Kièu xung hò góm xung hò tuang dng chfnh xàc
va
xung hò tuang dng khòng chfnh xàc.
1.4. Xung ho voi dac trung vàn hoà dàn toc

1.4.1. "Vàn hoà (culture) chi thè tóng hgp càc di tfch, di vàt trong cùng
mot thòi kì Ijch su ve màt khào có hoc. Nhffng còng cu, dung cu, ky thuàt
che
tao gióng nhau là dac trung cùa cùng
mot
loai hình van hoà. Vàn
boa
cung là
su tóng hoà cùa cài do loài nguòi sàng tao ra, dac chi cùa cài tinh thàn nhu
van hoc, nghé thuàl, giào due, khoa hoc.
"
[
Tan
td dién Hàn ngff hién dai, Tr.
1714].
Van hoà hoc là mot mòn khoa hoc nghién edu ve càc hién tugng vàn
hoà
va
he thóng vàn hoà, tiéng Anh goi là "The Science of Culture" (Khoa
hoc vàn hoà). Nò nghién edu chù yéu càc vàn
de
nhu : nguón góc, dién bién,
sir
truyén bà, bàn
chat,
két càu, chdc nàng, tfnh còng dóng
va
cà biét cùa vàn
hoà cung nhu nhffng quy luàt dàc thù, quy luat chung cùa vàn hoà. Xà bòi
loài nguòi bao góm càc quan he qua lai

va
càc phuang thdc hành vi tuang dng
giffa nguòi vói nguòi. Vàn hoà hoc dàc biét quan tam dén vàn
de hai
nhàn
trong he thóng xung hò - vàn
de
quan he than toc, dóng thòi quan tàm nghién
cuu
ve
càc thuóc tfnh bàn
chat
cùa nò.
Càc quan niém ve vàn hoà déu cho ràng, loài nguòi phói thai
va
sinh ra
trén ca thè me, cho nén giffa me
va
con tàt yéu tón lai quan bé
so
thuòc
ve
mal huyèl thóng
va
quan he
ve
màt vàn hoà. Màt khàc, vàn hoà
con
khu biét
cà thè nam nff, nhàm thè

che
hoà quan he hòn nhàn giffa nam
va
nff. Nhu vày
dà hinh thành nén hai mói quan he thàn toc : quan he me con
va
quan he hòn
nhan nam nff. Hai quan he này lai san sinh ra hàng loat càc quan he than toc
tuang dng nhu : cha, anh, chi, em, bó me vg, chù, bàc, anh em ho v.v Quan
niém cùa nguòi
Vici
Nam
va
nguòi Hàn
ve già
dinh truyén thóng là td ngu
dai dóng duòng cho "mot
cay ed
mòc, qué
boè day san
" tuy dén xà bòi hicn
dai khòng
con
giff nguyén y nghTa, nhung nò chdng tò quan he thàn toc trong
giao tiép xà bòi cùa nguòi Hàn
va
nguòi Viét xua nav
liió''*
h^
vtYndÀ ihen

r
DAI HOC
QUÓC GiA
H'A
[^Jt>i
TRUNG TÀM THÓNG TIN
THLf VIF.N
!
17
chót. Vàn hoà hoc thuòng coi thuàt
ngO
biéu thi
he
thóng thàn
toc
cùa ngòn
ngO
còng dóng là "xung hò thàn
toc".
Càc
tir ^ ^ M
!i^
huynh,
cté, thu,
mudi [rong
tiéng Hàn
va
anh, chi, em trong tiéng Viét déu dugc phàn biét
trén tiéu
chi

giói
tinh va
tuoi tàc. Nhung càc ngòn
ngO
phuong Tày nhu : tiéng
Anh, tiéng
Due,
tiéng Phàp v.v
thi
chi dua trén tiéu
chi
giói tfnh.
1.4.2.
Mot
còng dóng xà hòi nhà't dinh là hinh thài
tó
chùc cùa mot giai
doan phàt trién vàn hoà nhàn loai nhàt djnh. Trong dò, xung hò luòn là san
ph.'im cija
nén van hoà
dò va
là
ki
hiéu vàn hoà cùa quan he giao tiép giua
nguòi vói nguòi trong còng dóng. Xa hòi loài nguòi khòng ngùng phàt trién
theo dòng chày
bài tàn ciJa
thòi gian. Trong tién trình lich su dò, "càu
Irùc
xà

hOi
phàn hoà
bOc lo
rò trong càu
Irùc
ngòn ngCr,
ihòng
qua
nhOng
càch nói
nàng, xung hò nhàt djnh. Hon nua,
nò
dòi hòi chfnh ngòn ngu nhffng phuong
lién hién thuc: nguòi nói trong càc tinh huòng giao tiép
phài
tien hành lua
chon càc don vi ngòn ngff nhàm
thè
hién thài dò cùa minh dói vói nguòi dói
thoai.
Tliài
dò nào là tuy thuòc vào khoàng càch xà hòi giffa ho: tuoi tàc, giói
tfnh, dia vi xà hói, nghé nghiép,
mùc
dò quen biét, tinh càm " [Nguyén Vàn
Chién- Ngòn ngff hoc dói chiéu
va
dòi chiéu càc ngòn ngff Dòng Nam A-
DHSPNNHiNòi,
1992].

He thóng xung hò trong tiéng Hàn dugc
san
sinh trong boi cành vàn
hoà xà bòi cùa dàn toc Hàn. Td thòi Bàn Co khai tbién làp dia, trong y
Ihdc
cùa dàn toc Hàn dà xàc dinh rò
ve
thd bàc cao thàp khàc nhau cùa vu
Iru va
nhan sinh. Ngay trong truyén thuyét
ve
su hình thành vu tru, nguòi Hàn td xa
xua da hình dung
trai dal
nhu là
mot qua
trdng khóng lo: khi va ra, phàn tinh
tuy
va
nhe dà bay lén bién thành tròi, phàn khòng tinh tuy
va
nàng
ibi
làng
xuóng bién thành dàt
va
quan niém dò càng dugc khàc sau, phó bién qua han
2300 nàm xà bòi phong kién hinh thành
va
phàt trién. Vi

ihé,
nguòi Hàn ràl
coi trong
trai
tu quan he "thàn sa truòng àu" ( quan he thàn sa, già
Ire).
Quan
niém này khàc vói quan niém vàn hoà phuang Tày. Càch xung goi quan he
18
thàn
toc
trong
càc
ngòn ngff phuang Tày là trung hoà, cà thè hoà
non
kco theo
so
lugng td xung hò ò càc ngòn ngff phuang Tày han
che
trong càc td nhàn
xung han so vói tiéng Hàn
va
tiéng Viét. Chfnh vi vày, nhiéu y kién cho ràng,
trong càc ngòn ngff An Au khòng thè xàc djnh dugc
net
khu biét tinh té trong
quan he xung hò cùa mòi Ihành vién san sinh qua
qua
Irinb giao tiép.
Ciiàng

han, trong tiéng Anh hién dai, td
Uncle
dùng
de
chi chung cho bàc,
chù^
cau ,
Brolhcrchi
anh
va
em trai,
Sisler chi
chj em gài, Vou chi chung ngòi
thu hai, ngòi 3 thi có phdc tap han, (góm
He,
She,
Jliey,.)
nhung chung chi
ddng lai a pham trù ngff phàp
(so va
gióng)
ma
khòng thè có cà mot nhóm
Id
dùng
de
dién tà ngòi vói nhffng sàc thài y nghTa biéu càm khàc nhau nhu
trong tiéng Hàn
va
tiéng

Vici.
Td quan niém
le
giào phong kién
ve
vu tru: Ihién tón dia
ti,
càn
ìchón
dinh
Ili
(tròi cao, dàt thàp, dao tròi dàt dà djnh
san
rói) - (Chu dich - Soàn
truyén- "Chu dich", Nxb Tóng hgp
Dai
Nam, 1982), dà kéo theo quan niém
nhan sinh: nam tón
nO
li,
Trong quan niém
ve
quan he
già
dinh, xà bòi dcu
phàn ành sàu sàc vàn
de
tòn ti
tràt
tu. Vf du, phu nff bao giò cung ha

ihàp
minh xuóng mot bac khi tu xung. Vói truyén thóng trong linh càm, irong
danh du, dàn toc Hàn dà coi còng dóng cùa minh là mot dai
già
dình. Do dò,
vàn
de
xung hò trong
già
dinh
va
ngoài xà bòi da dan xen vói nhau. Chfnh vi
vày, tir ngff xung hò trong quan he giao tiép xà bòi ò tiéng Hàn dà phàn thành
xung hò theo nghé nghiép, chdc vu, xung bò phong theo xung hò thàn toc
va
càc càch xung hò khàc.
Vg goi chóng là
-^ fH %
(nga mòn
già) »
^f^
a
-f-
(na khàu
tu).
chóng
goi vg là
^\ % \^
ó^J
(nga truòng quy

dfch),
^ ìk % ^^
(nga
oc li
dfch) ,
tuang
du(tng
vói " nhà tòi", "òng ày nhà tòi", "bà ày nhà tòi" trong tiéng
Vici.
Tuy nhién, néu càn
ed
vào nghTa cùa tó hgp td xung goi này, (ngà
truòng quy dfch- nguòi
lay
hòm
chia
khoà), (ngà oc
If
dfch- nguòi trong
nhà),
có the dò dàng nhan thày ràng, càch xung goi cùa nguòi chóng dành cho va
dò khòng phài khòng eò
If
do, càch xung goi dò da thè bién rò net vj
ibé
cùa
nguòi vg trong
già
dình.
Nghién edu nói dung ngff nghTa phong phù trong nhffng td xung hò dò,

có
thè
thày dugc
che
dò xa boi, dién mao vàn
boa,
tam If dàn toc cùa mot xà
bòi nhàt djnh, dóng thòi có thè khào sàt càu truc cùa tir xung hò vói tu càch là
nhffng kf hiéu khòng thuàn tuy ngòn ngff
ma
mang dàm hàm y vàn hoà truyén
thóng.
1.4.3. Mot trong nhffng dac trung cùa vàn hoà truyén thóng Trung Hoa
là chju ành buòng sàu sàc quan niém luàn
li
Nho giào. Quan niém luàn
If
là
mot bó phan càu thành quan trong cùa nén vàn hoà dàn toc Hàn.
Dal
nuóc
Trung Hoa
trai
qua han 2300 nàm xa bòi Phong kién, tu
liròng
Nho
già
Ihóng
soài, ngu
Irj

trong
suol
he tu tuòng cùa cà mot dàn
toc.
"Vàn
boa
Nho
già
là
chù thè cùa vàn hoà dàn toc Hàn. Dac diém cùa vàn hoà Nho
già
là coi Irong
trai
tu xà bòi",
va
"cà xa bòi
vSe Irò
thành mot tó chdc có lòn ti
irai
tu " [Ma
Hong
Co\
TlìUùng
Khanh
Phong-
Xung vj
ngff,
Tr. 47]. Quan niém truyén
thóng dò dà hình thành nén y thdc coi luàn
If

cuang thuòng là
Ihiéng
liéng, su
khàc biét ve
dàng
càp trong xà bòi là vTnh hàng, bàt bién. Moi nguòi trong xà
bòi déu phài khóng
che
hành vi, ngòn ngff cùa minh theo chuàn
mire
xà bòi
dò
de
giff cho xà bòi an
lae
thài hoà. Nhàm dàp dng yéu càu dò, trong he
thóng td
virng
tiéng Hàn dà xuàt hién mot lóp td ngff khà lón có khà nàng khu
biét dugc y nghTa tòn li tràt tu giffa càc thành vién tham
già
giao tiép. Trong
liéng Viét cung có tinh hinh tuang tu.
Ve
mal tòn ti
trai
tu, td ngff xung hò trong tiéng Hàn
va
tiéng
Vici

bao
góm hai lóp "tòn hò"
va
"khiém xung". Tòn hò tue là hò goi nguòi nghe vói
thài dò tòn trong
va
khiém xung tdc là tu xung minh vói thài dò nhùn nhuòng.
Le
nghi làp tue td ngàn xua dà ành buòng sàu sàc
va
chi phói
(\6\\
giao liép,
thè
hién
mòi
càch rò net qua càch xung hò trong
già
dinh
va
ngoài xà bòi.
Ngoài xà bòi
thè
bién phcp xà giao
Ijch
Ihièp,
trong
già
dinh
thè

hicn
le ihói
già
phong, nép song vàn hoà , tòn li tràt tu giffa càc thè
he
va càc ihành vicn.
20
Chàng
han,
thòi
nhà Chu,
Trung Quóc
có dai da
thuc hién
"le
ché^'
muc
dfch
là
de
duy tri
che
dò
dàng
càp làm cho "tòn ti
hffu biét,
quy
tién hffu
sai,
truang

àu
hffu
tu"
(tràt
tu cao
thàp, sang
ben,
già
tre déu
dugc
quy
dinh
rò
ràng).
Ve
sau, tuy
che
do
le
nghi
dò
khòng
con
nffa, song
ành
buòng
cùa nò
rat
sàu sàc. Mot
trong nhffng biéu hién

dò là
viéc
chù y dén
nghi
le
trong giao
tiép
xa bòi
va
giao tiép
già
dình,
dàn dàn
hinh thành
nén tap tue
va
kco
theo
su xuàt hién
mot
loat phuang thdc
tu
xung mình
va
hò goi dÓi
phuang.
Càc
càch xung
hò này
luan theo nguyén

tàc là càn
khiém nhuòng
khi tu
xung
va
kfnh trong
kbi bò goi dói
phuang.
Nhu
vày, do tàc
dòng
cùa vàn hoà
truyén thóng, giao tiép ngòn ngff
thè
hicn quan
bé
giffa nguói
vói
nguòi trong
xa bòi nói
chung
va
quan
he
giffa
càc
thành vién trong
già
dình
nói

riéng. Dóng thòi thóng
qua
giao tiép ngòn ngff
nhàm khòng ngdng tàng
ciròng,
cùng
có càc mói
quan
he dò. Có
thè
nói,
trong giao liép ngòn
ngff, td
ngff xung
hò bao giò
cung dóng
vai
Irò
vò
cùng
quan trong quyét djnh hiéu
qua
giao tiép.
Qua
càch xung
hò, có thè xàc
djnh
vai giao tiép
ma
nguòi

nói có thè dà làm
thòi
xàc
djnh
ra,
nhàm thuc hicn
mot
muc dfch giao tiép
nào dò. Td
ngff xung
hò
cung
là bdc
Iranh
sinh dong,
muòn
màu
muòn
ve,
phàn
ành bó mal vàn hoà xà bòi
va
càc mói
quan
he
xà
bòi
cùa mot dan toc. Xà bòi
hinh thành, phàt trién
va

bién dòng
thi
dóng thòi
cung
có su
xuàt hicn, phàt trién
va
bién
dói
càch xung
hò cho phù hgp vói càc
quan
he xà boi dò.
1.5.
tinh lich
su vói
vàn
de
xung
hò
Trong
qua
trình giao tiép ngòn
ngff, vàn
de
xung
hò,
quan
he
lién

cà
nhàn
déu có
quan
he mal
thiét
vói
tfnh lich
su.
Lich
su ò
Trung Quóc cung
nhu
Vici
Nam déu bàt
nguón
td
nhffng
che
djnh
ve
"le"
Irong
xà boi
phong
kién
va
dugc hiéu
vói
nghTa ròng

bao góm moi
càch
dng xu
Irong
xà
ligi phài
trién
ve
mal tó
chdc. Trong
"Le ki
-
Khùc
le
ihugng"
có
vièt
: "Phù
lo
già, tu
ti
nhi tòn
nhan'"
(Le cbinh
là tu ha
thàp mình
va de
cao
nguòi khàc"), Dicn
Hué drang trong còng trình nghén

edu
xung
hò cùa
mình
dà
khàng dinh:
21
"Ljch
su là su thè hién cài vàn minh tién bó cùa loài nguòi. Khòng có nguòi
nào lai thfch nhffng lòi le
va
cu
chi
thiéu ljch su. Ljch su bao góm hai phuang
dién:
kinh va
khiém. Trén thuc té, hai phuang dién này luòn luòn hò trg cho
nhau. Nguòi biét kfnh trong nguòi khàc
thi
tàt phài biét tu ha mình. Nguòi
biét tu ha mình tdc là biét tòn trong nguòi khàc." [Dién Hué Cuang 470] Cho
dén nay, càc còng trình nghién
edu
hién dà còng bó déu dua trén ca
so
càc
hién tugng thè hién tfnh lich su
de
xày dung
If

thuyét ljch su. G.N. Lcech,
nhà ngòn ngff hoc ngudi Anh dà dua trén ca
so
nhffng thành
tiru
nghién edu
cùa càc hoc già truóc dò
de
néu ra nguyén làc ljch su trong
bòi
Ihoai. Ong cho
ràng, nguyén tàc hgp tàc chi có
thè
can thiép vào vàn
de
nguòi nói
va
nguòi
nghe nói gì
va li
giài ngu y cùa dói phuang nhu thè nào trong
qua
trình bòi
thoai. Nguyén
tàc
lich su dà bù dàp nhffng diéu bàt càp. Nhffng tàc già lón
thuòng dugc nhàc dén khi bàn
ve
tfnh ljch su là R.
Lakoff,

G.N.
Leech,
P.Brown
va
S. Levison. Diém chung cùa càc tàc già này ò chò quan niém lich
su là nhffng chién lugc su dung ngòn ngff dùng
de Irành
su dung dò trong giao
tiép.
Tfnh Ijch su theo quan niém cùa càc nuóc phuang Dòng là "chuàn
mire"
do xà bòi quy dinh
va
nhffng hành vi luàn thù nghiém ngàt chuàn
mire
dò.
"Ljch su" tiéng Hàn là
"lé
mao"
4L ^ .
Trong "Thuyét vàn" giài
Ihicb
"le
già
11
dà, sa dT su thàn
tri
phùc dà" (lé là cài dùng
de
phung su thàn linh

nhàm ban phùc lón). Noi dung cùa lé do Tbién tir nhà Chu dàt ra
va Irò
thành
nén tàng luat phàp cùa giai cà'p thóng
Irj
phong kién, duy tri hàng mày ngàn
nàm, cung là chuàn
mire
cao nhàt cùa quy pham dao ddc xa bòi. Tàt cà
pljuc
vu cho viéc xày dung mot xà bòi trong dò có su phàn biét rach ròi dàng càp,
sang
ben,
già
tre,
giàu nghco
Dàng ve, cir chi, lai nói là ba mal thè hién cu
ihé
cùa tfnh lich su. Ba
phuang dién này tuy có khàc
bici
nhung
lai lién
he
mai IhicT
vói nhau. Trong
dò,
lòi
lé, dàc
bici

là càch xung hò nhu thè nào
de
phù hgp vói le, phù hgp vói
quy pham dao ddc xà bòi là vàn
de
càn quan tam hàng dàu Irong giao liép
ngòn
ngff.
Trong quan he giao liép, càc dói tugng tham
già
dói ihoai thuòc
22
nhffng nhóm x3 hòi riéng biét,
vi thè dàc
diém ngòn ngff cùa nhóm này có thè
khàc vói càc nhóm xa bòi khàc. Tuy nhién, td nhffng góc dò khàc nhau, mòi
ngudi
lai
thuòc
ve mot
sÓ nhóm xa bòi khàc nhau. Trong
mot qua
trình giao
tiép ngòn ngff cu thè, hai
ben
dÓi thoai
co
thè sàm vai thành vién cùa
mot
hoac

mot
vài nhóm xa bòi nào dò. Do dò, quan
he
giffa hai
ben
tham
già
giao
tiép khòng dan giàn là quan he giffa nhóm xà bòi thuòc
ve
nguòi phàt ngòn
va
nguòi nhan ngòn. Có khi nò là su tóng hoà cùa nhffng nhóm xà bòi
ma
nguòi
tham
già
giao tiép là dai dién.
Trén thuc tè, ai cung có thè nhàn thày
ràng
lich su
là
mot pham trù
gàn
lién vói ljch su phàt trién cùa càc nén vàn hoà, trong dò phàn ành càc nén nép
vàn hoà cùa dan toc.
Mài
khàc, ljch su cung
gàn
vói su phàt trién vàn hoà cùa

tdng cà nhàn. Nhu vay, Ijch su dugc thuc hién bòi tdng cà nhan trong tdng
nén vàn hoà cu
thè.
Càc chién lugc lich su là nhffng phuang thdc
ma
mòi cà
nhàn
^
thdc dugc trong nén van hoà cùa mình
va
có
gang ihuc
bién chung,
nhung viéc
ihirc
hién càc chién lugc ljch su phài dugc còng dóng chàp nhàn,
tdc
là
phài luàn theo su
che
djnh cùa xà bòi. Do do mot hành vi Ijch su ò noi
này lai có thè khòng phài là thfch hgp vói càch quan niém
ve
lich su ò mot
mién dàt khàc. Mòi dàn
toc
déu có nhffng quan niém khàc nhau
ve
tfnh lich
su Irong giao tiép. Ha thàp mình

va de
cao nguòi khàc chfnh là mot dàc diém
lón cùa phép lich su mang màu sàc Trung Quóc.
1.6. NghTa quyén
lire va
két lién trong xung
ho
NghTa quyén lue
va
két lién trong xung bò
con
goi là nghTa lién cà
nhan trong giao tiép ngòn ngff nhu trén da chi ra, bé thóng xung hò trong càc
ngòn ngff gàn lién vói dàc trung cùa tdng dàn toc. Td xung hò
va
càch xung
hò phàn ành dàc
Irirng
vàn hoà truyén thóng, tàp tue cùa tdng dàn toc, ncn có
bé thóng xung hò mang dam tfnh dàn chù va binh dàng, có he thóng xung
hò mang dam màu sàc tòn ti, quyén lue, lai cung có
he
thóng mang dàm màu
sàc doàn két, than ài, hoà dóng giffa càc dói
luang
tham
già
giao liép.
23