SKKN PHƯƠNG PHÁP “SỬ DỤNG THÍ NGHIỆM ĐỂ DẠY HỌC TÍCH CỰC” TRONG MÔN HÓA HỌC THCS

Sáng kiến kinh nghiệm – Người viết: Nguyễn Thị Quỳnh Trang
PHƯƠNG PHÁP “SỬ DỤNG THÍ NGHIỆM ĐỂ DẠY HỌC TÍCH CỰC”
TRONG MÔN HÓA HỌC THCS
I / LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
1. Cơ sở lí luận
Trong quá trình đổi mới chương trình SGK nói chung và hóa học nói riêng,
đổi mới phương pháp dạy học theo hướng dạy học tích cực là một trong những
vấn đề quan trọng hàng đầu.
Dạy học tích cực là một quan điểm dạy học, bao gồm hệ thống các phương
pháp dạy học hóa học theo hướng giáo viên tổ chức để học sinh tích cực, chủ
động tìm tòi, phát hiện xây dựng kiến thức mới.
Hóa học là một môn học thực nghiệm kết hợp giữa lí thuyết hóa học và thí
nghiệm hóa học. Trong đó thí nghiệm hóa học giữ một vai trò đặc biệt quan
trọng. Thí nghiệm hóa học ở trường phổ thông là cơ sở để học tập hóa học và rèn
luyện kĩ năng thực hành. Vì vậy, trong chương trình thay SGK của bậc THCS đặc
biệt đối với bộ môn hóa học có nhiều thay đổi theo hướng tăng thực hành thí
nghiệm. mà còn tăng tính hấp dẫn của môn học, kích thích hứng thú học tập của
học sinh.
2. Cơ sở thực tiễn
Từ năm 2006, nhà trường đã được trang bị các phòng chức năng nên công
tác giảng dạy đặc biệt là dạy thực hành thí nghiệm có nhiều thuận lợi. Sử dụng thí
nghiệm không chỉ là một phương pháp dạy học tích cực mà còn được nâng lên
thành phong trào trong nhà trường.
Sử dụng thí nghiệm để dạy học tích cực là một phương pháp dạy học
không thể thiếu đối với những môn học thực nghiệm như hóa học. Phương pháp
này cần phải được mọi giáo viên xem trọng và phát huy.
- 1
Sáng kiến kinh nghiệm – Người viết: Nguyễn Thị Quỳnh Trang
II/ MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU :
- Nghiên cứu những cơ sở lí luận của dạy học thí nghiệm theo hướng tích cực.
- Sử dụng thí nghiệm khi dạy “tính chất hóa học của hiđro”.

- Một số biện pháp thiết kế dạy thí nghiệm học hóa học theo hướng tích cực.
III/ GIỚI HẠN ĐỀ TÀI :
Môn hóa học THCS.
IV / ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU :
Phương pháp sử dụng thí nghiệm để dạy học tích cực trong nộ môn hóa học
THCS.
V/ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU :
- Tham khảo tài liệu.
- Thực nghiệm giáo dục.
- Trắc nghiệm khách quan.
VI / NỘI DUNG :
1. Sử dụng thí nghiệm hóa học để dạy học tích cực là như thế nào?
Dạy học tích cực bộ môn hóa học là một trong những vấn đề quan trọng
giúp đổi mới chương trình và SGK hóa học.
Để dạy học tích cực bộ môn hóa học cần biết sử dụng một số phương pháp
cơ bản, trong đó sử dụng thí nghiệm hóa học để dạy học tích cực là phương pháp
đặc thù của các bộ môn khoa học thực nghiệm trong đó có hóa học.
Sử dụng thí nghiệm để dạy học tích cực ở THCS được thực hiện theo
những cách sau đây:
• Thí nghiệm để nêu vấn đề hoặc làm xuất hiện vấn đề.
- 2
Sáng kiến kinh nghiệm – Người viết: Nguyễn Thị Quỳnh Trang
• Thí nghiệm để giải quyết vấn đề đặt ra: Thí nghiệm nghiên cứu,
thí nghiệm đối chứng, thí nghiệm kiểm tra giải quyết hay dự
đoán.
• Thí nghiệm chứng minh cho một vấn đề đã được khẳng định.
• Thí nghiệm thực hành: củng cố lí thuyết và rèn luyện kĩ năng
thực hành.
• Thí nghiệm trong giải bài tập thực nghiệm: giải bài tập bằng các
thực nghiệm hóa học.

Sử dụng thí nghiệm để dạy học tích cực có những mức độ khác nhau nhưng
cần chú ý vận dụng cho phù hợp.
o Mức 1 (rất tích cực): Nhóm học sinh thực hiện thí nghiệm, quan
sát hiện tượng, giải thích, nhận biết sản phẩm và viết các PTHH.
Từ đó học sinh rút ra nhận xét về tính chất hóa học, quy tắc,
định luật.
o Mức 2 (tích cực): Nhóm học sinh quan sát thí nghiệm biểu diễn
của giáo viên, mô tả hiện tượng, giải thích, nhận biết sản phẩm
và viết các PTHH. Từ đó học sinh rút ra nhận xét về tính chất
hóa học, quy tắc, định luật…
o Mức 3 (tương đối tích cực): Nhóm học sinh làm thí nghiệm để
chứng minh cho một tính chất, quy tắc, định luật hoặc một điều
đã biết.
o Mức 4 (ít tích cực): Học sinh quan sát thí nghiệm do giáo viên biểu
diễn để chứng minh cho một tính chất, quy tắc, định luật hay điều đã
biết.
2. Thí dụ: Sử dụng thí nghiêm khi dạy“tính chất hóa học của hiđro”-Hóa học
8
a. Thí nghiệm: hiđro tác dụng với oxi.
- 3
Sáng kiến kinh nghiệm – Người viết: Nguyễn Thị Quỳnh Trang
Thí nghiệm được sử dụng theo hướng tích cực ở mức độ 2.
(bảng 1)
Hoạt động của giáo viên Hoạt động của học
sinh
Mục đích
thí nghiệm
Nghiên cứu thí nghiệm, rút ra hiđro hóa hợp với oxi tạo thành
nước.
Dụng cụ

thí
nghiệm
Hãy quan sát và cho biết những
dụng cụ chính và tác dụng của
chúng?
Quan sát bộ dụng cụ thí
nghiệm trên bàn của giáo
viên, mô tả dụng cụ.
Dự đoán Phản ứng có xảy ra
Thực hiện
thí nghiệm
GV thực hiện thí nghiệm:
- Điều chế hiđro từ Zn và dd
HCl, thu khí H
2
vào túi P.E
(2/3 túi).
- Điều chế oxi bằng cách nhiệt
phân KMnO
4
, thu khí O
2
vào túi P.E (1/3 túi còn lại).
- Hơ túi chứa hỗn hợp hiđro
và oxi trên ngọn lửa.
Hiện
tượng
Thí
nghiệm
Hãy quan sát trên mảnh túi P.E,

mô tả lại hiện tượng thí nghiệm?
Có tiếng nổ mạnh, túi P.E
bị mờ đi
- 4
Sỏng kin kinh nghim Ngi vit: Nguyn Th Qunh Trang
Gii thớch
hin
tng, vit
PTHH
Cht lm cho tỳi m i ch cú th l
cht no?
Hi nc to thnh lm
cho tỳi m i.
2H
2
+ O
2
t
0
2H
2
O
Rỳt ra
nhn xột
Hóy rỳt ra nhn xột qua thớ
nghim ny?
Khớ hro ó tỏc dng vi
oxi to thnh nc H
2
O

kốm theo ting n.
b. Thí nghiệm: hiđro tác dụng với đồng oxit.
Thí nghiệm đợc sử dụng theo hớng tích cực ở mức độ cao nhất (mức độ 1).
Bảng 2
Hot ng ca giỏo viờn Hot ng ca hc sinh
Mc ớch
thớ nghim
Nghiờn cu thớ nghim, rỳt ra hiro kh ng(II)oxit to thnh
ng kim loi v nc. T ú v mt s thớ d khỏc khỏi quỏt
húa c hiro kh mt s oxit kim loi to thnh kim loi c
nc.
Dng c
thớ
nghim
Hóy quan sỏt v cho
bit nhng dng c
chớnh v tỏc dng ca
chỳng?
Quan sỏt b dng c thớ nghim ó
c lp t trc mt, kt hp
nghiờn cu thụng tin SGK, mụ t
dng c v cỏch lm.
D oỏn Phn ng cú xy ra
Thc hin
thớ nghim
GV t chc cho HS
thc hin thớ nghim
theo nhúm.

HS thc hin thớ nghim theo nhúm:

- iu ch hiro t Zn v dd Hcl.
- Dn khớ Hiro qua ng ng
CuO cú mu en, nung núng.
Hin
tng
Hóy quan sỏt thnh
ng nghim, s thay
i mu sc ca cht
Thnh ng nghim b m i,
Mu sc ca cht rn chuyn t en
- 5
Sáng kiến kinh nghiệm – Người viết: Nguyễn Thị Quỳnh Trang
Thí
nghiệm
rắn. thành đỏ.
Giải thích
hiện
tượng, viết
PTHH
Chất rắn màu đỏ chỉ có
thể là chất nào?
Thành ống nghiệm bị
mờ đi do đâu?
Chất rắn màu đỏ là kim loại đồng.
Hơi nước tạo thành làm cho ống
nghiệm mờ đi.
H
2
+ CuO t
0

Cu + H
2
O
Rút ra
nhận xét
Hãy rút ra nhận xét
qua thí nghiệm này?
Hiđro đã tchiếm oxi của CuO, tạo
thành kim loại Cu và H
2
O
Hiđro có tính khử.
3. một số biện pháp thiết kế dạy thí nghiệm học hóa học theo hướng tích cực.
Trên thực tế việc sử dụng thí nghiệm theo mức độ nào trong 4 mức độ nói
trên còn tùy thuộc vào nội dung thí nghiệm, mục đích thí nghiệm, kiểu bài lên lớp
và khả năng vận dụng của từng giáo viên.
Vậy làm thế nào để thiết kế dạy thí nghiệm theo hướng tích cực một cách
phù hợp?
Qua gần 4 năm dạy hóa học ở trường THCS, đặc biệt từ khi được dạy thí
nghiệm trong phòng chức năng tôi đã đúc rút được một số kinh nghiệm:
Trước hết cần phải xác định rõ thiết kế thí nghiệm theo mức độ nào.
Đối với những tiết dạy bài mới tôi thường thiết kế sử dụng thí nghiệm theo
mức độ 1 và mức độ 2. Mức độ 1 (rất tích cực) vận dụng cho những thí nghiệm
đơn giản, dễ làm, tốn ít thời gian. Mức độ 2 (tích cực) vận dụng để dạy những thí
nghiệm phức tạp, mất khá nhiều thời gian, những thí nghiệm độc hại…
Đối với những tiết thực hành hoặc ngoại khóa, học sinh chỉ làm các thí
nghiệm kiểm chứng lại các tính chất, định luật đã học nên sử dụng thí nghiệm
theo mức độ thứ 3 (ít tích cực). Tuy nhiên giáo viên cần chú ý rèn luyện cho các
- 6
Sáng kiến kinh nghiệm – Người viết: Nguyễn Thị Quỳnh Trang

em kĩ năng, thao tác thực hành, thói quen làm việc khoa học, tinh thần hợp tác.
Không nên thiết kế dạy thí nghiệm theo mức độ 4 vì mức độ này không tích cực.
Sau khi đã xác định được mức độ, giáo viên cần thiết kế dạy thí nghiệm
theo từng mức độ. Dạy thí nghiệm teo mức độ 1 và 2 có thể thiết kế theo mẫu ở
bảng 2 và bảng 1. Nếu chọn mức độ thứ 3 có thể thiết kế hoạt động của GV và
HS theo mẫu sau: (bảng 3)
Hoạt động của giáo viên Hoạt động của học sinh
Mục đích thí
nghiệm
Dụng cụ
thí nghiệm
Hãy quan sát và cho biết
những dụng cụ chính và
tác dụng của chúng?
Quan sát bộ dụng cụ thí
nghiệm đã được lắp đặt
trước mặt, kết hợp nghiên
cứu thông tin SGK, mô tả
dụng cụ và cách làm.
Thực hiện thí
nghiệm
GV tổ chức cho HS thực
hiện thí nghiệm theo
nhóm.
HS thực hiện thí nghiệm
theo nhóm:
Hiện tượng
Thí nghiệm
HS quan sát, nô tả hiện
tượng thí nghiệm.

Giải thích hiện
tượng, viết PTHH
HS giải thích hiện tượng
và viết PTHH
Kết luận Khẳng định lại tính chất
hoặc địng luật đã biết
VI I/ KẾT LUẬN:
- 7
Sáng kiến kinh nghiệm – Người viết: Nguyễn Thị Quỳnh Trang
Qua thực tiễn dạy học tôi thấy sử dụng thí nghiệm là một phương pháp
dạy học tích cực không thể thiếu đối với những môn học thực nghiệm như hóa
học.
Trước đây, khi còn thực hiện theo chương trình SGK cũ, thời lượng giành
cho thí nghiệm thực hành còn ít, điều kiện cơ sở vật chất phục vụ cho thực hành
còn sơ sài việc dạy hóa học gặp rất nhiều khó khăn. Học sinh sợ học hóa vì hóa
học vừa khó, vừa xa vời với các em. Giáo viên ngại dạy hóa vì chất lượng của
môn học này thường không cao.
Từ khi vận dụng phương pháp sử dụng thí nghiệm để dạy học tích cực tôi
nhận thấy việc dạy và học môn hóa học có nhiều thay đổi. Môn hóa học đã trở
thành một môn học được nhiều học sinh yêu thích. Từ chỗ thích thú với những thí
nghiệm hóa học các em có hứng thú với môn học hơn, nhờ đó mà kết quả học tập
của các em cũng được nâng cao.
Tôi đã làm một bài điều tra đối với học sinh lớp 8 của trường sau học kì I,
kết quả cụ thể như sau:
60% học sinh yêu thích học hóa và có kết quả học tập khá hoặc giỏi.
32% học sinh thích học hóa và có có kết quả học tập trung bình.
8% học sinh mặc dù chỉ đạt điểm TBM dưới 5,0 song các em đều thấy
thích môn hóa học.
Tuy rằng kết quả trên chưa thật cao song đó cũng là một dấu hiệu đáng
mừng. Tôi tin rằng với sự yêu thích môn học các em sẽ đạt được kết quả cao hơn

nữa trong những năm học tới. Đây cũng là một phương pháp giáo dục hướng
nghiệp tốt cho các em.
Trên đây là một vài ý kiến nhỏ của tôi về phương pháp sử dụng thí nghiệm
để dạy học tích cực. Bài viết còn có nhiều hạn chế và thiếu sót, mong được sự
góp ý , giúp đỡ và trao đổi của các đồng chí đồng nghiệp .
Tôi chân thành cảm ơn !
- 8
Sáng kiến kinh nghiệm – Người viết: Nguyễn Thị Quỳnh Trang
Cát Hải, ngày 20 tháng 2 năm 2007
Người viết
Nguyễn Thị Quỳnh Trang
ĐÁNH GIÁ XẾP LOẠI CỦA HỘI ĐỒNG KHOA HỌC CẤP TRƯỜNG
Điểm Xếp loại

T/ M hội đồng khoa học
ĐÁNH GIÁ XẾP LOẠI CỦA HỘI ĐỒNG KHOA HỌC CẤP CỤM
- 9
Sáng kiến kinh nghiệm – Người viết: Nguyễn Thị Quỳnh Trang
Điểm Xếp loại

T/ M hội đồng khoa học
ĐÁNH GIÁ XẾP LOẠI CỦA HỘI ĐỒNG KHOA HỌC CẤP HUYỆN
Điểm Xếp loại

T/ M hội đồng khoa học
- 10
Sáng kiến kinh nghiệm – Người viết: Nguyễn Thị Quỳnh Trang
ĐÁNH GIÁ XẾP LOẠI CỦA HỘI ĐỒNG KHOA HỌC CẤP THÀNH PHỐ
Điểm Xếp loại

T/ M hội đồng khoa học
- 11