NGUYÊN TẮC NHÂN ĐẠO TRONG LUẬT HÌNH SỰ VÀ VẤN ĐỀ ÁP DỤNG ÁN TỬ HÌNH Ở VIỆT NAM

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT
ĐỀ TÀI:
NGUYÊN TẮC NHÂN ĐẠO TRONG LUẬT HÌNH SỰ
VÀ
VẤN ĐỀ ÁP DỤNG ÁN TỬ HÌNH Ở VIỆT NAM
Môn :Luật Hình Sự ( phần Chung )
Người hướng dẫn : Th.s Chu Thị Trang Vân
Người thực hiện : Giang Văn Quyết
K51 b
Khoa luật
1
Lời cam đoan
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, dưới sự
dẫn dắt và giúp đỡ của cô giáo,Chu Thị Trang Vân, giảng viên bộ môn
luật Hình sự.Những tài liệu tham khảo sử dụng trong bài viết đều được
trích dẫn rõ ràng cụ thể.
Người thực hiện đề tài
G.V.Q
Giang văn Quyết
2
Mục Lục
Phần mở đầu .....................................................................................................
...........................................................................................................................
.........................................................................................................................5
1.Lý do chọn đề tài............................................................................................
...........................................................................................................................
5
2.Tình hình nghiên cứu ....................................................................................
.........................................................................................................................6
3.Nhiệm vụ mục đích của đề tài nghiên cứu.....................................................

.........................................................................................................................6
4.Đóng góp của đề tài........................................................................................
.........................................................................................................................7
5.Phương pháp nghiên cứu................................................................................
.........................................................................................................................7
6.Phạm vi của đề tài..........................................................................................
.........................................................................................................................7
7.Kết cấu của báo cáo khoa học........................................................................
.........................................................................................................................7
Chương I: Cơ Sở Lý Luận.................................................................................
.........................................................................................................................8
I- Một số khái niệm liên quan...........................................................................
.........................................................................................................................8
1.Nguyên tắc nhân đạo trong luật hình sự là gì?...............................................
.........................................................................................................................8
2.Hình phạt tử hình là gì? .................................................................................
.........................................................................................................................8
3.Tại sao lại áp dụng hình phạt tử hình.............................................................
.........................................................................................................................9
II- Mối tương quan giữa nguyên tắc nhân đạo trong luật hình sự và
vấn đề áp dụng hình phạt tử hình ở Việt Nam.............................................
.........................................................................................................................9
Chương II: Nguyên Tắc Nhân Đạo Trong Luật Hình Sự Và
Vấn Đề Áp Dụng Án Tử Hình Ở Việt Nam....................................
.......................................................................................................................10
3
I-Đặc điểm, mục đích của nguyên tắc nhân đạo và
hình phạt tử hình trong luật hình sự..............................................................
.......................................................................................................................10
1.Đặc điểm của nguyên tắc nhân đạo................................................................

.......................................................................................................................10
2.Đặc điểm của hình phạt tử hình......................................................................
.......................................................................................................................11
3.Mục đích của nguyên tắc nhân đạo và áp dụng
hình phạt tử hình trong luật hình sự...............................................................
.......................................................................................................................12
II- Vài nét về hướng phát triển và thực trạng áp
dụng hình phạt tử hình ở Việt Nam hiện nay...............................................
.......................................................................................................................13
1.Xu hướng phát triển của hình phạt tử hình.....................................................
.......................................................................................................................14
2.Thực trạng áp dụng hình phạt tử hình ở Việt
Nam hiện nay................................................................................................
.......................................................................................................................15
3.Nguyên nhân và yêu cầu thiết thực cho vấn đề hạn
chế việc áp dụng hình phạt tử hình ở Việt Nam.............................................
.......................................................................................................................16
III- Phương pháp thay đổi việc áp dụng hình
phạt tử hình trong luật hình sự....................................................................
.......................................................................................................................19
1. Vấn đề giải pháp trong thực tiễn khi hạn chế
và tiến tới xóa bỏ việc áp dụng hình phạt tử hình.........................................
.......................................................................................................................19
2.Những đề xuất sửa đổi văn bản luật và việc áp
dụng hình phạt tử hình trong những năm tới..................................................
.......................................................................................................................21
2.1Trong thời gian trước mắt............................................................................
.......................................................................................................................21
2.2 Sau một thời gian hạn chế việc áp dụng hình
phạt tử hình chúng ta sẽ tiến tới việc loại xóa bỏ toàn

bộ hình phạt tử hình trong giai đoạn từ năm 2010-2015..............................
.......................................................................................................................21
Kết luận.............................................................................................................
.......................................................................................................................24
Danh mục tài liệu tham khảo.............................................................................
4
...........................................................................................................................
.......................................................................................................................25
Phần Mở Đầu
5
1.Lý do chọn đề tài.
Một nhà nước tiến bộ là nhà nước tồn tại trên cơ sở hướng tới việc bảo
đảm các lợi ích của con người, hạnh phúc của con người là thước đo mọi giá
trị của cuộc sống. Và tất nhiên một nhà nước dân chủ tiến bộ cũng không
nằm ngoài tiêu chí đó.
Nguyên tắc nhân đạo trong luật hình sự Việt Nam thể hiện rõ bản chất Nhà
nước của dân, do dân, vì dân.Ở nhà nước đó sự nghiêm minh của pháp luật
luôn được đề cao nhưng pháp luật lại vì còn người hướng đến mục đích cao
cả nhất là đem lại lợi ích và công lý cho con người vì thế pháp luật luôn
mang tính nhân đạo sâu sắc_nghiêm minh mà chí tình đạt lý.
Tuy nhiên trong luật hình sự Việt Nam hiện nay vẫn còn tồn tại hình
phạt tử hình khiến cho rất nhiều ý kiến hoài nghi về tính toàn diện trong
nguyên tắc nhân đạo, nhiều tranh cãi và khuynh hướng khác nhau liên quan
đến vấn đề mang tính nhạy cảm này.
Hiện nay, xu hướng chung của các quốc gia trên thế giới, đặc biệt là các
nước Châu Âu đều muốn hạn chế và tiến tới xóa bỏ án tử hình đối với mọi
tội phạm, ngoài ra làn sóng đấu tranh của tổ chức nhân đạo, dân chủ uy tín
trên thế giới đòi hỏi tất cả các quốc gia phải xóa bỏ án tử hình diễn ra ngày
càng mạnh mẽ, buộc các quốc gia phải còn áp dụng hình phạt tử hình phải
thực hiện nghiêm túc và khách quan việc đánh giá hiệu quả thực sự của việc

áp dụng án tử hình.
Hơn nữa trong xu thế hội nhập kinh tế quốc tế, việc Việt Nam tham gia
vào các cam kết quốc tế, buộc chúng ta phải chỉnh sửa các chính sách pháp
luật sao cho phù hợp với xu thế chung của nhân loại trong đó có việc mở
rộng tự do dân chủ và cắt giảm các tội tử hình.Việt Nam đang được cả thế
giới dõi theo và quan tâm, việc cắt giảm một số án tử hình trong luật hình sự
năm 1999 cũng như lấy nguyên tắc nhân đạo làm nguyên tắc cơ bản của luật
hình sự là bước tiến mới,để thế giới có cái nhìn thiện cảm đối với chúng ta.
Năm 2008 nhân dịp kỷ niệm 60 năm ngày nhân quyền thế
giới(10/12/1948-10/12/2008) với mong muốn có một món quà chào đón
ngày trọng đại này, tôi hi vọng báo cáo khoa học này sẽ có một ý nghĩa thiết
thực.
Xuất phát từ những trăn trở, băn khoăn đó đã thôi thúc cá nhân tôi bắt
tay vào nghiên cứu đề tài này trên một góc nhìn và bình diện mới.Đề tài
mang tên: “nguyên tắc nhân đạo trong luật hình sự và vấn đề áp dụng án tử
hình ở Việt Nam. ”
2.Tình hình nghiên cứu.
6
Trên bình diện khoa học đây là nhóm đề tài được rất nhiều người quan
tâm nghiên cứu.Nó là vấn đề phức tạp, cũ mà luôn mới. Có thể kể tới đề tài
nghiên cứu cấp Quốc gia năm 2000-58-189 “ Luận cứ và thực tiễn của việc
đổi mới tổ chức và hoạt động thi hành án ở Việt Nam”( cơ quan chủ trì Bộ
Tư pháp);hay đề tài khoa học cấp Bộ năm 2003 “ Một số vấn đề về hình phạt
tử hình và thi hành án phạt tử hình- thực trạng và giải pháp”(cơ quan chủ trì
của Bộ Tư pháp). Cũng có thể kể tới luận văn Thạc sĩ ,Trần Thu Huyền “
Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về hình phạt tử hình trong bộ luật hình sự
Việt Nam” Đại học quốc gia Hà Nội, năm 2006.hoặc luận văn Thạc sĩ luật
học, Trần Quang Huy “ vấn đề áp dụng hình phạt tử hình trong các tội phạm
có tính chất kinh tế.” Hà nội ,năm 2007…cùng nhiều bài báo và tạp chí khác
viết về vấn đề này.

Các đề tài nghiên cứu trên thường tập trung vào việc phân tích nguyên
nhân,điều kiện thực trạng và đưa ra đề xuất trong vấn đề áp dụng hình phạt
tử hình đối với các tội phạm nói chung.
Điều đặc biệt là hầu hết các nhà nghiên cứu khoa học đều cho rằng
muốn đảm bảo tính nghiêm minh của pháp luật, muốn giữ vững công lý
phải duy trì hình phạt tử hình.Việc tồn tại hình phạt tử hình là cần thiết
nhằm trừng trị thích đáng những kẻ phạm tội đặc biệt nghiêm trọng.
Nhưng cá nhân tôi có cách nghĩ khác, cái nhìn khác.
Riêng tôi ở một cách tiếp cận khác trong báo cáo này sẽ có cái nhìn nhận
tổng quan về áp dụng hình phạt tử hình thông qua việc đối chiếu đan xen so
sánh nguyên tắc nhân đạo trong luật hình sự và vấn đề áp dụng án tử hình ở
Việt Nam.
Từ đó tác giả sẽ đưa ra cách nhìn nhận khoa học về việc có nên tồn tại án tử
hình trong xu thế hiện đại, xây dựng nhà nước xã hội chủ nghĩa.
3.Nhiệm vụ và mục đích của đề tài nghiên cứu.
Để thực hiện đề tài nghiên cứu này tác giả có nhiệm vụ nêu bật được
quan điểm của Đảng nhà nước ta về nguyên tắc nhân đạo trong luật hình sự
cũng như vấn đề áp dụng án tử hình,mối quan hệ giữa chúng.Đặc điểm của
án tử hình cũng như xu thế áp dụng án tử hình trên thế giới từ đó đưa ra
những nhận xét đánh giá khách quan nhất cho vấn đề có hay không tồn tại
án tử hình ở Việt Nam trong xu thế hội nhập quốc tế.
Thực hiện nhiệm vụ đó đề tài nhằm mục đích hướng mọi ngưới tới một cái
nhìn nhân văn hơn về việc cụ thể nguyên tắc nhận đạo trong luật hình sự
bằng việc hạn chế tiến tới xóa bỏ hình phạt tử hình.
4.Đóng góp của đề tài.
7
Báo cáo khoa học này sẽ góp phần cùng nhiều nhà nghiên cứu tâm huyết
về án tử hình về quyền con người có thêm những lý luận để bảo vệ cho quan
điểm của mình.Nó sẽ là tài liệu nghiên cứu hữu ích cho các nhà làm luật và
không mong gì hơn trong thời gian tới những đề xuất của tác giả sẽ trở thành

hiện thực trong cuộc sống, góp phần hoàn thiện luật hình sự nói riêng và
pháp luật Việt Nam nói chung.
5.Phương pháp nghiên cứu.
Đề tài nghiên cứu này sử dụng và khai thác triệt để phương pháp luận
duy vật biện chứng và duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác-Lênin,tư tưởng Hồ
CHí Minh.Đề tài có sự đan xen của cách phương pháp nghiên cứu cụ thể
khác nhất là phương pháp phân tích, so sánh và bình luận nhằm giải quyết
các vấn đề mà báo cáo đã đặt ra.
6.Phạm vi nghiên cứu của đề tài.
Đề tài này sẽ tập trung nghiên cứu xoay quanh vấn đề án tử hình ở Việt
Nam,trên cơ sở so sánh với nguyên tắc nhân đạo trong luật hình sự.Do tính
chất của vấn đề rất rộng và phức tạp nên đề tài sẽ không đi sâu nghiên cứu
về lịch sử hình thành hình phạt tử hình cũng như các giai đoanh phát triển
của nó.Mà chỉ đi sâu về mặt lý nhằm đưa ra kiến giải cho vấn đề có nên tồn
tại hình phạt tử hình trong luật hình sự Việt Nam khi mà ta đang tiến lên xây
dựng mô hình xã hội chủ nghĩa hiện đại.
7.Kết cấu của báo cáo khoa học.
Ngoài phần mở đầu, phần kết luận và danh mục tài liệu tham khảo đề tài
gồm có hai chương chính:
Chương I :CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ
Chương II: NGUYÊN TẮC NHÂN ĐẠO TRONG LUẬT HÌNH SỰ VÀ
VẤN ĐỀ ÁP DỤNG ÁN TỬ HÌNH Ở VIỆT NAM
CHƯƠNG I:
CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ
I-Một số khái niệm có liên quan.
8
I- Khái niệmNguyên tắc nhân đạo trong luật hình sự Việt Nam.
Nguyên tắc nhân đạo là một nguyên tắc cơ bản của pháp luật xã hội chủ
nghĩa nói chung và pháp luật Việt Nam nói riêng.Trong luật hình sự nguyên
tắc này thể hiện sự thấm nhuần tư tưởng pháp luật vì con người :

“ con người là trung tâm của mọi đường lối chính sách và pháp luật.Nó
không chỉ là phương tiện bảo đảm tính mạng, sức khỏe của con người mà
còn tạo ra mọi điều kiện để mỗi người tự mình xây dựng một cuộc sống
hạnh phúc.Khi quy định trách nhiệm pháp lý, pháp luật không có mục đích
gây đau đớn về mặt thể xác hoặc hạ thấp nhân phẩm danh dự của cá nhân
mà mong muốn giáo dục con người trở về vơi cuộc sống lương thiện,phương
pháp tác động cảu pháp luật lên đời sống xã hội là lấy giáo dục thuyết phục
là chủ yếu.”- lý luận chung về nhà nước và pháp luật-NXB Đại học Quốc
Gia Hà Nội-2001.
Nguyên tắc nhân đạo thể hiện bản chất nhà nước của nhân dân, do nhân
dân và vì nhân dân của Nhà nước Việt Nam.Thể hiện tư tưởng vì con người
của định hướng đi lên nhà nước xã hội chủ nghĩa.
Nguyên tắc này là sự thể chế hóa điều 71 của Hiến pháp nước Cộng hòa xã
hội chủ nghĩa Việt Nam: “công dân có quyền bất khả xâm phạm về thân thể,
được pháp luật bảo vệ tính mạng sức khỏe danh dự và nhân phẩm.
Không ai bị bắt nếu như không có quyết định của tòa án nhân dân,quyết định
hoặc phê chuẩn của Viện kiểm sát nhân dân, trừ trường hợp phạm tội quả
tang.Việc bắt và giam giữ phải đúng pháp luật.
Nghiêm cấm mọi hình thức truy bức, nhục hình, xâm phạm danh dự, nhân
phẩm của công dân”.
Như vậy nguyên tắc nhân đạo là nguyên tắc quan trọng của pháp luật
hình sự nhằm đảm bảo tính nhân văn, bảo vệ những quyền tối thiểu của con
người dù trong bất cứ hoàn cảnh nào.
2.Hình phạt tử hình là gì?
Hình phạt tử hình là hình phạt nghiêm khắc nhất trong hệ thống hình phạt
của pháp luật hình sự Việt Nam, được áp dụng đối với những tội phạm đặc
biệt nghiêm trọng, hậu quả pháp lý của nó là tước đoạt quyền được sống của
con người và loại trừ họ ra khỏi cộng đồng xã hội vĩnh viễn.
Theo điều 35 Bộ luật hình sự nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam
năm 1999 thì tử hình là hình phạt đặc biệt chỉ áp dụng với người phạm tội

nghiêm trọng.Đây là loại tôi đã gây ra những hậu quả to lớn cho các quan hệ
xã hội được luật hình sự bảo vệ, và gây ảnh hưởng xấu nhiều mặt đến tình
hình an ninh chính trị và trật tự an toàn xã hội.
3.Tại sao lại áp dụng hình phạt tử hình ?
9
Ở nước ta hiện nay vẫn còn 28 cấu thành tội phạm có thể chịu mức án
cao nhất là tử hình.Theo các nhà làm luật việc Bộ Luật Hình sự vẫn tồn tại
hình phạt tử hình nhằm đáp ứng yêu cầu đấu tranh phòng chống tội phạm
đang diễn ra quyết liệt trên mọi lĩnh vực trong hoàn cảnh phức tạp của đất
nước. Như vậy, hình phạt tử hình được áp dụng khi người phạm tội không
thể cải tạo sửa chữa và phạm vào tội đặc biệt nghiêm trọng mà mọi hình
phạt,ngoại trừ hình phạt tử hình đều không đủ khả năng bảo đảm công lý,lập
lại công bằng cho xã hội.Công lý đòi hỏi mọi chủ thể phải chịu tách nhiệm
trước pháp luật về hành vi của mình.Trong lĩnh vực hình sự thì yêu cầu này
được biểu hiện thông qua nguyên tắc hình phạt tương xứng với tính chất và
mức độ nguy hiểm của tội phạm. “Loại bỏ hình phạt tử hình trong giai đoạn
này thì trong nhiều trường hợp, công lý khó đảm bảo,công bằng xã hội khó
được khôi phục.”-ý kiến của PGS.TS Nguyễn Mạnh Kháng.
Nhưng đó là lý do của cách đây nửa thập niên, còn hiện nay trong giai
đoạn Việt Nam từng bước khẳng định vị trí của mình trên trường quốc tế,
khi mà chúng ta hòa nhập vào sân chơi chung của nhân loại, lý thuyết xây
dựng chủ nghĩa xã hội đang được vận hành, kéo theo đó là xu hướng phát
triển tuyệt đối quyền con người thì sự xậm phạm tình mạng người khác dù
bằng hình thức nào phải chăng đều không còn hợp lý?
Cho nên việc cắt giảm dần và tiến tới xóa bỏ hình phạt tử hình trong luật
hình sự Việt Nam cần được xem xét và cân nhắc kỹ lưỡng, để làm sao chúng
ta có một Nhà nước thật dân chủ, một nền pháp luật thật sự nhân đạo
II. Mối tương quan giữa nguyên tắc nhân đạo trong luật hình
sự với vấn đề áp dụng hình phạt tử hình.
Nguyên tắc nhân đạo trong luật hình sự Việt Nam thấm nhuần tư

tưởng vì con người, đặt lợi ích của con người lên hàng đầu.Việc tồn tại hình
phạt tử hình trong khung hình phạt của luật hình sự nhìn chung không tại ra
mâu thuẫn.Bởi lẽ,sự hiện diện của án tử hình là do những nguyên nhân
khách quan,do điều kiện kinh tế xã hội quy định, hơn nữa pháp luật hình sự
cũng quy định nhiều hạn chế cho việc áp dụng hình phạt tử hình:
Điều 35:
“ …Không áp dụng hình phạt tử hình đối với người chưa thành niên
phạm tội, đối với phụ nữ có thai hoặc phụ nữ đang nuôi con dưới 36 tháng
tuổi khi phạm tội hoặc khi xét xử
10