Trách nhiệm bồi thường thiết hại do xâm phạm mồ mả

Bài làm
PHẦN 1: LỜI MỞ ĐẦU.
I. Tính cấp thiết của đề tài.
Với sự phát triển không ngừng của nền kinh tế thị trường ở nước ta hiện nay, hàng loạt
các công trình, xí nghiệp, nhà máy, khu dân đô thị với các tòa nhà cao tầng mọc lên san
sát… trên nhiều thửa ruộng, thửa đất đã được quy hoạch. Trong quá trình thi công, thực
tế đã cho thấy nhiều trường hợp các đơn vị thi công đó gặp phải sự vướng mắc buộc
phải dừng thi công do việc xây dựng móng công trình đã vô tình (hoặc có trường hợp cố
tình) xâm phạm đến nơi an nghỉ cuối cùng của người đã khuất. Đây là trường hợp rất
hay gặp trong thực tế, đặc biệt là các công trình được quy hoạch về các cấp địa phương,
vùng nông thôn. Vấn đề này đang là một nội dung đã khiến cho nhiều người dân cũng
như các nhà quản lý có thẩm quyền giải quyết hết sức quan tâm.
Không chỉ do điều kiện kinh tế - xã hội đem lại mà khiến cho tình trạng xâm phạm mồ
mả trở nên phổ biến mà một phần cũng do trong xã hội có những cá nhân không có một
nội tâm tốt đã xâm phạm đến mồ mả của người chết để lấy đi những tài sản mà người
thân thích của người chết để tại ngôi mộ, hoặc cũng có trường hợp xâm phạm mồ mả
của người chết, cũng như thi thể của người do hiện tượng sét đánh để lấy đi bàn tay của
người chết để đi trộm cắp tài sản…
Những vấn đề được nêu ở trên đang là những bức xúc của người dân được dư luận hết
sức quan tâm. Cho dù ai đó có hành vi xâm phạm mồ mả của người chết là do lỗi cố ý
hay vô ý đều khiến cho dư luận xã hội hết sức quan tâm, đặc biệt là ở các địa phương và
các miền quê. Nhưng hành vi xâm phạm mồ mả đó có bị pháp luật xử lý hay không hoặc
xử lý thì phải xử lý ra sao, trách nhiệm bồi thường như thế nào, đó là vấn đề mà em chọn
để tìm hiểu trong đề tài này. Chính do những bức xúc, bất cập về tình trạng xâm phạm
mồ mả trong xã hội hiện nay mà em vừa nêu ra ở trên nên theo em việc nghiên cứu về
nội dung này của nhiều học giả là một yêu cầu mang tính cấp thiết để người dân có thể
nhận thức rõ hơn các quy định pháp luật của nhà nước.
II. Ý nghĩa, tầm quan trọng của đề tài.
Chính do tính cấp thiết của đề tài đã được nêu ở trên mà ý nghĩa của đề tài sẽ được bộc
1
lộ rất rõ nét. Nêu như việc nghiên cứu đề tài có những nội dung phù hợp thì đó sẽ là một

công cụ rất tốt để mọi người có thể hiểu biết thêm nhiều về một vấn đề đang gây nhiều
bức xúc, tranh chấp trong xã hội. Đồng thời nếu như nội dung của đề tài phù hợp với
các quy định của pháp luật thì nó sẽ là một công cụ hữu hiệu để răn đe người có hành vi
xâm phạm mồ mả qua việc phải chịu trách nhiệm bồi thường, bù đắp những tổn thất
tương xứng mà bản thân người phạm tội đã gây ra.
III. Phạm vi nghiên cứu đề tài.
Với yêu cầu rõ ràng và cụ thể của đề tài đã nêu, em xin được trình bày rõ các các vấn
đề chính đi sát với nội về trách nhiệm bồi thường thiệt hại do xâm phạm mồ mả. Thế
nhưng, theo cá nhân em, để việc nghiên cứu trở lên hợp lý và bài làm có tính logic và
tính thẩm mĩ thì cần phải đưa ra những cơ sở để phục vụ cho việc xác định rõ trách
nhiệm bồi thường thiệt hại do xâm phạm mả. Do vậy, trong bài làm của mình, em không
chỉ đưa ra những nội dung cốt lõi mà đề tài yêu cầu, em xin được đưa ra những cơ sở
nhất định để thuận tiện phục vụ tốt cho việc nghiên cứu của cá nhân mình.
VI. Hệ thống cấu trúc của đề tài.
Đây là một đề tài có một nội dung xã hội khá phức tạp trong xã hội nước ta hiện nay.
Về bản thân cá nhân em còn nhiều hạn chế về mặt kiến thức nên trong bài làm của mình
chắc chắn em cũng sẽ mắc phải những sai sót về nội dung hoặc hình thức không đáng
có. Do vậy, em rất mong mình sẽ nhận được những sự chỉ bảo, giúp đỡ từ phía thầy cô
bộ môn và những sự chỉ bảo giúp đỡ của thầy cô sẽ giúp em có được thêm nhiều kinh
nghiệm hơn khi làm bài trong quá trình rèn luyện ở trường, em xin chân thành cảm ơn!
Với yêu cầu của đề tài, em xin được đưa ra hệ thống cấu trúc chính về bài làm của
mình như sau:
Phần 1: Lời mở đầu.
Phần 2: Trách nhiệm bồi thường thiết hại do xâm phạm mồ mả.
Phần 3: Kết luận.
PHẦN 2: TRÁCH NHIỆM BỒI THƯỜNG THIỆT HẠI DO
2
XÂM PHẠM MỒ MẢ.
Do trách nhiệm bồi thường thiệt hại do xâm phạm mồ mả thuộc vào trường hợp bồi
thường thiệt hại ngoài hợp đồng nên trước khi tìm hiểu nội dung của đề tài chúng ta cần

có những nhẫn thức rõ những vấn đề khái quát chung về trách nhiệm bồi thường thiệt
hại ngoài hợp đồng.
I. Những vấn đề khái quát chung về bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng và trường
hợp bồi thường thiệt do xâm phạm mồ mả.
1. Vấn đề về bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng.
1.1. Khái niệm bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng.
Bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng còn gọi là trách nhiệm dân sự do gây thiệt hại.
Nghĩa vụ bồi thường thiệt hại là một loại quan hệ dân sự trong đó người xâm phạm đến
đối tượng được pháp luật bảo vệ mà gây ra thiệt hại phải bồi thường thiệt hại do mình
gây ra. Do vậy, khái niệm trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng có thể được
hiểu là “ một loại trách nhiệm pháp lý được phát sinh dựa trên các điều kiện do pháp luật
quy định khi một chủ thể có hành vi gây thiệt hại chho các lợi ích được pháp luật bảo vệ
”.
(1)
1.2. Nguyên tắc bồi thường thiệt hại.
Nguyên tắc bồi thường thiệt hại là những tư tưởng chỉ đạo, định hướng cho các chủ thể
phải tuân theo trong quá trình ban hành căn bản pháp luật và áp dụng pháp luật về bồ
thường thiệt hại ngoài hợp đồng. Nguyên tắc bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng được
Điều 605 BLDS quy định rõ: “1. Thiệt hại phải được bồi thường toàn bộ và kịp thời. Các
bên có thể thỏa thuận về mức bồi thường, hình thức bồi thường bằng tiền, bằng hiện vật
hoặc thực hiện một công việc, phương thức bồ thường một lần hoặc nhiều lần,trừ trường
hợp pháp luật có quy định khác; 2. Người gây thiệt hại có thể được giảm mức bồi
thường, nếu do lỗi vô ý mà gây thiệt hại quá lớn so với khả năng kinh tế trước
(1). TS. Lê Đình Nghị, Giáo Luật Dân sự Việt Nam, tập 2, NXB Giáo dục.
3
mắt và lâu dài của mình; 3. Khi mức bồi thường không còn phù hợp với thực tế thì người
thiệt hại hoặc người gây thiệt hại có quyền yêu cầu tòa án hoặc cơ quan nhà nước có
thẩm quyền khác thay đổi mức bồi thường.”
1.3. Căn cứ làm phát sinh trách nhiệm bồi thường thiệt hại.
Đây là một nội dung mà Điều 604 BLDS 2005 đã quy định rất rõ. Trên cơ sở đó, trách

nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng được phát sinh khi thỏa mãn các điều kiện đó
là: “1. Có thiệt hại xảy ra; 2. Có hành vi trái pháp luật gây thiệt hại; 3. Có mối quan hệ
nhân quả giữa hành vi trái pháp luật và thiệt hại xảy ra; 4. Có lỗi của người gây thiệt
hại.”
(2).
Ngoài các vấn đề chung được nêu ở trên về bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng thì
BLDS 2005 còn đưa ra các nội dung cụ thể được quy định tại Chương XXI mục 1 của
bộ luật.
2. Vấn đề bồi thường thiệt hại do xâm phạm mồ mả.
Mồ mả là nơi chôn cất thi thể, hài cốt hoặc tro hài cốt của cá nhân. Mồ mả của cá nhan
gắn liền với nhân thân của người đó. Bảo về mồ mả của cá nhân cho dù ở bất kỳ xã hội
nào cũng là vấn đề được quan tâm chú ý theo tín ngưỡng, tôn giáo, thuần phong mỹ tục
cúa từng nơi. Pháp luật của nhà nước ta luôn có những quy định về các biện pháp xử lý
việc xâm phạm mồ mả của người khác, cho dù đó là hành vi cố ý hay vô ý xâm phạm.
2.1. Cơ sở pháp lý
Điều 629 BLDS 2005 đã quy định rõ về bồi thường thiệt hại do xâm phạm mồ mả:
“Cá nhân, pháp nhân, chủ thể khác gây thiệt hại đến mồ mả của người khác phải bồi
thường thiệt hại. Thiệt hại do xâm phạm mồ mả gồm chi phí hợp lý để hạn chế, khắc
phục hậu quả”.
2.2. Nhận định chung.
Quy định trên của BLDS 2005 là hoàn toàn phù hợp với thực tế hiện nay. Như đã được
phân tích tại phần mở đầu, do trong điều kiện kinh tế thị trường ở nước ta đang có những
bước tiến nhanh chóng. Việc mở rộng khu công nghiệp, khu nhà trung cư, mở rộng đô
(2). TS. Lê Đình Nghị, Giáo Luật Dân sự Việt Nam, tập 2, NXB Giáo dục.
4
thị, mở rộng hệ thống đường giao thông, sân bay, bến cảng…là những yêu cầu tất yếu
của xã hội đòi hỏi cần phải có. Cùng với việc giải phóng mặt bằng để xây dựng cơ sở hạ
tầng phục vụ cho quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước thì có nhiều trường
hợp chủ thể đầu tư xây dựng đã vô tình hay cố ý xâm phạm đến nơi an nghỉ cuối cùng
của người đã khuất trên diện tích đất mà mình được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng

đất. Hoặc cũng có những hành vi lấn chiếm mở rộng diện tích đất và đã vi phạm đến địa
giới liền kề mà xâm phạm đến mồ mả của người khác. Những trường hợp xâm phạm mồ
mả của người khác phát sinh trong thực tế không phải là cá biệt, hạn hữu mà thậm chí ở
nơi này hay nhiều nơi khác đã xảy ra rất phổ biến, đặc biệt là tại các địa phương, miền
quê vẫn duy trì phong tục tập quán từ xa xưa của ông cha mình để lại.
Trách nhiệm bồi thường thiệt hại do mồ mả bị xâm phạm là trách nhiệm pháp lý đặc
biệt vì hành vi xâm phạm mồ mả đồng thời xâm phạm về nhân thân và xâm phạm về tài
sản. Việc làm rõ quyền nhân thân và quyền tài sản của người bị xâm phạm do hành vi
xâm phạm mồ mả gây ra là việc làm luôn cần thiết và quan trọng. Bởi lẽ, chỉ khi xác
định được hành vi xâm phạm mồ mả xâm phạm đến các quyền nhân thân và quyền tài
sản bị xâm phạm thì mới có căn cứ xác định trách nhiệm dân sự của người có hành vi
xâm phạm đến mồ mả. Trách nhiệm bồi thường thiệt hại từ phía chủ thể vi phạm được
xác định bởi các khoản bồi thường, mức độ bồi thường thiệt hại. Các yếu tố này phải
được xác định trên cơ sở những quy định của pháp luật để Tòa án có những căn cứ pháp
lý hợp pháp buộc người có hành vi xâm phạm mồ mả của người khác phải bồi thường
thiệt hại, khắc phục hậu quả mà mình đã gây ra.
Như vậy, chúng ta có thể nhận định được rằng, việc lần đầu tiên Bộ Luật dân sự 2005
đã quy định bồi thường thiệt hại do xâm phạm mồ mả tại Điều 629 đã giúp cho các nhà
quản lý có thẩm quyền có một cơ sở pháp lý để thuận tiện cho việc xử lý một trường hợp
vô cùng nhạy cảm này. Qua đó, việc bồi thường thiệt hại do hành vi xâm phạm mồ mả
gây ra sẽ là một biện pháp trở lên rất cần thiết để bù đắp phần nào tổn thất về tinh thần
cũng như vật chất của người còn sống đối với người thân của mình đã khuất. Đồng thời,
5
việc bồi thường đó cũng có phần nào tác dụng giáo dục các cá nhân có hành vi xâm
phạm đến nơi an nghỉ cuối cùng của người đã khuất.
II. Trách nhiệm bồi thường thiệt hại do xâm phạm mồ mả.
1. Các dấu hiệu, cơ sở trong việc xác định trách nhiện bồi thường thiệt hại do xâm
phạm mồ mả.
1.1. Các yếu tố cần thiết để xác định được việc bồi thường thiệt do xâm phạm mồ mả.
Theo nguyên tắc chung của trách nhiệm bồi thường thiệt hại mà chúng ta đã tìm hiểu ở

trên thì bồi thường thiệt hại do mồ mả bị xâm phạm được xác định dựa trên những yếu
tố đó là:
1.1.1. Tính chất hai mặt của quyền nhân thân bị hành vi xâm phạm mồ mả xâm phạm.
Mồ mả là nơi mai tang thi thể hoặc hài cốt của các cá nhân. Theo đó, mồ mả là một
yếu tố thể hiện quyền nhân thân gắn liền vĩnh viễn với người đã khuất. Quyền nhân thân
này được coi là một quyền không thể dịch chuyển hoặc thay đổi cho người khác. Một
biểu hiện rõ nhất là những người còn sống đã khắc tên người thân của mình đã khuất lên
bia và đặt tại nơi mà người đó an nghỉ. Thông thường, trên bia có khắc tên, ngày tháng
năm sinh, ngày mất của người quá cố hoặc có cả tên quê quán mà người đó sinh sống.
Tất cả những yếu tố đó trở thành một yếu tố gắn liền mãi mãi đối với người đã mất, cho
dù người đó không còn sống thì người thân của người đó cũng có những hành động nhất
định để bảo vệ các yếu tố nhân thân không thể chuyển dịch hay thay đổi đó.
Yếu tố nhân thân không chỉ bó hẹp trong phạm vi liên quan đến người đã khuất mà
còn thể hiện lên quyền nhân thân của những người thân thích còn sống, dòng họ đã mất.
Chính vì quyền nhân thân đó cũng liên quan đến những người còn sống nên những
người còn sống đã thể hiện quyền nhân thân đó qua những hành động nhất định như
tưởng nhớ người đã khuất thông qua ngày dỗ, lễ Tết. Đó là một đạo đức, nhân cách đẹp
của dân tộc Việt Nam chúng ta nói riêng, và chính nhờ những hành động đó mà quyền
nhân thân của người đã mất liên quan đến những người còn sống đã trở thành một yếu tố
luôn được mọi người trong xã hội cũng như nhà nước thừa nhận, bảo vệ.
Tính chất hai mặt của quyền nhân thân liên quan đến mồ mả của người đã khuất là đặc
6
điểm khác biệt so với các quyền nhân thân khác của cá nhân khi còn sống. Do vây, cần
thiết phải có thuộc tính này để có đầy đủ căn cứ pháp lý khi xác định được trách nhiệm
bồi thường thiệt hại do hành vi xâm phạm mồ mả thực hiện.
1.1.2. Hành vi xâm phạm mồ mả luôn là hành vi trái pháp luật.
Qua các thời kì trước đây, trong Bộ luật dân sự thì vấn đề bồi thường thiệt hại do hành
vi xâm phạm mồ mả gây ra vẫn chưa được quy định. Thế nhưng, tại Điều 629 BLDS
2005 đã quy định rõ về bồi thường thiệt hại do xâm phạm mồ mả. Đây là lần đầu tiên
vấn đề này được nêu ra trong bộ luật. Theo đó, mọi cá nhân, tổ chức pháp nhân phải

chịu hoàn toàn trách nhiệm bồi thường thiệt hại theo quy định tại Điều 629 BLDS do
hành vi xâm phạm mồ mả gây ra. Qua đó, chúng ta có thể nhận thấy được rằng nhà nước
ta đã và đang quan tâm đến quyền và lợi ích hợp pháp của mọi người dân trong xã hội,
và việc quy định việc bồi thường thiệt hại do xâm phạm mồ mả là một ví dụ khá điển
hình trong tình hình diễn biễn xã hội rất phức tạp như hiện nay.
1.1.3. Người được bồi thường thiệt hại là những người thân thích của cá nhân có mồ mả.
Trong bất kỳ một xã hội nào, cho dù tín ngưỡng tôn giáo có khác nhau, cho dù khoảng
cách địa lý có xa bao nhiêu đi chăng nữa thì đối với một cá nhân, một dòng họ khi phải
chứng kiến cảnh người thân mình qua đời họ sẽ bị một tổn thất nặng nề về mặt tinh thần
vì đã phải rời xa người thân của mình. Chính vì sự nuối tiếc đó, khi người thân qua đời
thì những người thân còn sống đã xây dựng lên những ngôi mộ khang trang, đẹp đẽ cho
người quá cố. Những ngôi mộ thường được xây dựng lên nhờ có sự quyên góp giữ các
thành viên trong gia đình hay trong dòng họ với tâm lý sâu sa là người đã khuất sẽ có
một nơi trú ngụ tốt đẹp khi sang thế giới bên kia. Từ các nhận định này, chúng ta có thể
suy đoán được rằng, một khi có hành vi xâm phạm mồ mả trái pháp luật và có trách
nhiệm bồi thường thiệt hại diễn ra thì người được bồi thường thiệt hại thường phải là
những cá nhân thân thích hay dòng họ của người quá cố. Và các khoản bồi thường thiệt
hại đó sẽ được người thân của người quá cố sẽ được dùng tu bổ và sửa sang lại ngôi mộ
một cách hợp lý nhất.
7