chính sách đảm bảo an toàn môi trường

A. ĐẶT VẤN ĐỀ
Trong thời đại công nghiệp hóa – hiện đại hóa ngày nay, việc xuất hiện ngày
càng nhiều các khu công nghiệp, khu chế xuất được coi là những bước tiến đáng kể
cho nền kinh tế quốc dân. Tuy nhiên, đi kèm với nó còn có những ảnh hưởng tiêu
cực đến nhiều khía cạnh khác của xã hội, một trong số đó là vấn nạn ô nhiễm môi
trường. Thực tế đó đã đòi hỏi các nhà làm luật, các cơ quan hữu quan cần phải siết
chặt các chính sách về đảm bảo an toàn môi trường cũng như những biện pháp xử
phạt thích đáng mỗi khi có những thiệt hại do ô nhiễm môi trường gây ra.
B. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
I – CƠ SỞ LÝ LUẬN
Trong BLDS, trách nhiệm bồi thường thiệt hại (BTTH) ngoài hợp đồng là
một trong những chế định quan trọng, được quy định tại chương XXI của bộ luật.
Trách nhiệm BTTH ngoài hợp đồng được hiểu là trách nhiệm của người có hành vi
trái pháp luật gây thiệt hại cho người khác về tài sản, sức khỏe, tính mạng, các
quyền nhân thân mà trước đó giữa người gây thiệt hại và người bị thiệt hại không
có giao kết hợp đồng hoặc giữa họ có giao kết hợp đồng nhưng hành vi gây thiệt
hại không thuộc hành vi vi phạm hợp đồng.
Bồi thường thiệt hại do làm ô nhiễm môi trường là một trong các trường hợp cụ
thể của bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng và được quy định tại Điều 624 BLDS:
“Cá nhân, pháp nhân và các chủ thể khác làm ô nhiễm môi trường gây thiệt hại
thì phải bồi thường theo quy định của pháp luật, kể cả trường hợp người gây ô
nhiễm môi trường không có lỗi”.
Có thể hiểu hành vi gây ô nhiễm môi trường là hành vi tác động và gây ô
nhiễm đến các yếu tố của môi trường, làm tổn hại đến các yếu tố nguyên thủy của
môi trường dẫn đến thiệt hại về tài sản, sức khỏe, tính mạng của người khác (Theo
Điều 2, Luật Bảo vệ môi trường). Theo Điều 624 BLDS đã trích dẫn ở trên, người
1
gây ô nhiễm môi trường dù có lỗi hoặc không có lỗi đều có trách nhiệm BTTH.
Trách nhiệm BTTH do hành vi gây ô nhiễm môi trường cần có đủ 3 điều kiện sau:
+ Có hành vi gây ô nhiễm môi trường. Hành vi đó đã tác động đến các yếu tố
của môi trường gây ra ô nhiễm.

+ Hành vi gây ô nhiễm môi trường có mối quan hệ nhân quả với môi trường bị ô
nhiễm và thiệt hại do ô nhiễm môi trường gây ra.
+ Những thiệt hại về môi trường do hành vi xâm phạm môi trường gây ra xác
định được chắc chắn dựa trên những thiệt hại đã xảy ra.
Thỏa mãn 3 điều kiện trên, người có hành vi xâm phạm môi trường phải BTTH.
Tuy nhiên, trách nhiệm BTTH do làm ô nhiễm môi trường có nhiều điểm khác
biệt với các hành vi gây thiệt hại khác. Ở các hành vi gây thiệt hại khác, khi hành vi
gây thiệt hại chấm dứt, thì thiệt hại xác định được tính đến thời điểm hành vi gây
thiệt hại chấm dứt. Còn với hành vi gây ô nhiễm môi trường, ngay cả khi bị chấm
dứt rồi thì hậu quả của nó vẫn tiếp tục diễn ra, gây thiệt hại nghiêm trọng cho
những chủ thể khác. Do đó việc xác định một cách chính xác thiệt hại do hành vi
gây ô nhiễm môi trường gây ra là rất khó, dẫn đến thực tiễn xét xử các vụ việc liên
quan đến vấn đề này còn gặp nhiều khó khăn và lúng túng. Sau đây, nhóm chúng
tôi xin đi sâu tìm hiểu một số vụ việc sau.
II – MỘT SỐ VỤ VIỆC CỤ THỂ
1. Vụ việc 1
1.1. Tóm tắt vụ việc
* Chủ thể:
- Bên gây thiệt hại: Công ty Cổ phần bánh mứt kẹo Hà Nội
- Bên bị thiệt hại: các hộ dân khu M14, ngõ 91 Nguyễn Chí Thanh.
* Nội dung vụ việc:
Vụ việc diễn ra vào tháng 7 năm 2008. Nội dung vụ việc như sau:
- Phản ánh của bên bị gây thiệt hại :
2
Theo phản ánh của người dân, trong rất nhiều tháng, xí nghiệp sử dụng than
bùn để nướng bánh dẫn đến việc hàng trăm người dân phải hít khí độc thải ra. Hàng
tối, xe tải của Xí nghiệp Môi trường Hà Nội lại chở xỉ than đi đổ dẫn đến không khí
xung quanh rất ngột ngạt, khó thở. Xí nghiệp dùng những chiếc quạt gió to để sấy
khô sản phẩm, nhưng lại tạo ra luồng hơi nóng xả vào các hộ dân. Cây cối cũng bị
héo vàng rụng lá. Các hộ gia đình sát cạnh nhà máy có nhiều trẻ 4 tháng và bà già

70 tuổi nên bị ảnh hưởng sức khỏe nặng nề do hàng ngày phải hít một lượng khí
than đậm đặc thải ra. Tiếng ồn chạy máy như công trường ầm ầm suốt 24/24.
Người dân mong muốn lãnh đạo Công ty CP Bánh mứt kẹo Hà Nội cho xây
dựng ống khói của lò nướng bánh cao hơn các ngôi nhà trong khu dân cư, đồng
thời bố trí vận chuyển than vào thời điểm, vị trí thích hợp để tránh ảnh hưởng đến
người dân khu vực.
- Phản ánh của bên có hành vi gây ô nhiễm môi trường:
Ông Vũ Thế Nghiệp, Phó Tổng Giám đốc Công ty CP Bánh mứt kẹo Hà Nội
cho biết: Xí nghiệp Bánh kẹo Hà Nội được xây dựng tại địa điểm này vào năm
1993. Lúc đó ở đây còn là khu đất trống, hầu như chưa có hộ dân nào sinh sống.
Đến nay thì công ty lại nằm giữa các hộ dân cư, vì vậy không tránh khỏi những ảnh
hưởng đến sinh hoạt của các hộ dân. Tuy nhiên, tình trạng không đến nỗi như các
hộ dân phản ánh. Vì thực chất, cả năm công ty mới tăng sản xuất vào 2 dịp Lễ
Trung thu và Tết cổ truyền. Khi sản lượng lên cao thì công ty cũng chỉ làm đến 10 -
11h đêm. Bà con phản ánh tiếng ồn chạy máy như công trường ầm ầm suốt 24/24h
là không đúng.
Ông Nghiệp còn nhấn mạnh - đây là một công ty sản xuất bánh kẹo có tiếng
nên thường xuyên được sự kiểm tra, giám sát về vệ sinh môi trường, chưa từng bị
phê phán hay xảy ra vi phạm. Gần đây nhất là ngày 22 – 7 - 2008, Trung tâm Y tế
dự phòng TP Hà Nội đã kiểm tra và có kết quả: Số mẫu không đạt tiêu chuẩn vệ
sinh về bụi, tiếng ồn, hơi khí độc đều bằng 0.
3
Tuy nhiên, ông Nghiệp cũng thừa nhận: Hiện tại công ty chưa xây dựng hệ
thống xử lý nước thải vì lượng nước thải ra trong quá trình sản xuất rất ít và công ty
chuẩn bị di dời lên khu công nghiệp Quốc Oai.
- Phản ánh của Đoàn kiểm tra môi trường:
Trước hết, theo ghi nhận của Phóng viên báo An ninh Thủ đô, thì tại khu vực
sản xuất của công ty, đường đi trong các phân xưởng đều trơn nhầy mỡ, công nhân
khi thao tác làm nhân các loại bánh nướng, bánh dẻo đều không có găng tay, khẩu
trang... Toàn bộ lượng nước thải trong quá trình sản xuất không qua xử lý đổ thẳng

xuống hệ thống thoát nước chung. Phía cổng sau của công ty nằm cách nhà dân
khoảng gần 2m, từng bao lớn rác thải của chính công ty bịt kín lối ra. Các bức
tường của công ty không được xây kín, mái được lợp bằng tôn, hệ thống ống khói
của xưởng sản xuất không cao hơn các ngôi nhà trong khu dân cư nên vẫn có mùi
khét nồng của mỡ cháy và khí các bon. Có tiếng ồn phát ra.
Theo kết luận của đoàn kiểm tra, Công ty CP Bánh mứt kẹo Hà Nội đã không
chấp hành đúng nội dung nêu trong báo cáo đánh giá tác động môi trường và những
yêu cầu đối với Công ty kèm theo Quyết định phê chuẩn số 626/KHCN & MT -
QLMT ngày 5/5/1998 do Sở Khoa học và Công nghệ thành phố Hà Nội (nay là Sở
Tài nguyên và Môi trường Hà Nội) cấp. Hiện tại, Công ty vẫn chưa xây dựng hệ
thống xử lý nước thải. Nước thải sản xuất (nước vệ sinh dụng cụ, thiết bị) bị ô
nhiễm bởi chất hữu cơ, vượt tiêu chuẩn cho phép hơn 2 lần.
UBND quận Đống Đa cho biết, thời vụ sản xuất vào ngày lễ tết, Công ty sử
dụng nhiên liệu than đá để nướng bánh nên có phát sinh khí thải. Quá trình đốt
nhiên liệu này gây ô nhiễm, ảnh hưởng tới môi trường xung quanh.
* Cách giải quyết của cơ quan có thẩm quyền:
- Theo ông Phan Đức Thọ, Bí thư Chi bộ 35 (cùng tổ dân phố với hộ dân
M14), đây chỉ là ý kiến của một số hộ dân ngách 17/91 chứ chưa phải là ý kiến của
tất cả các hộ dân.
4
- Phó Chủ tịch UBND phường Láng Hạ - ông Nguyễn Cảnh Quang cho biết:
cho đến thời điểm ngày 12 – 9 - 2008, UBND phường Láng Hạ chưa nhận được bất
cứ thông tin phản ánh, cũng như đơn thư khiếu nại nào của các hộ dân cư sống gần
Công ty CP Bánh mứt kẹo Hà Nội. Nếu nhận được đơn thư khiếu nại với chữ ký
của các hộ dân, UBND phường sẽ yêu cầu Công ty nhanh chóng tiến hành các biện
pháp xử lý chất thải, đảm bảo môi trường sinh hoạt trong sạch cho người dân, nếu
không, Công ty sẽ phải ngừng hoạt động sản xuất kinh doanh và UBND phường sẽ
báo cáo UBND thành phố để có hướng xử lý theo quy định của pháp luật.
1.2. Nhận xét vụ việc
Theo Điều 7 Luật Bảo vệ môi trường 2005:

…“6. Thải khói, bụi, khí có chất hoặc mùi độc hại vào không khí; phát tán bức
xạ, phóng xạ, các chất ion hoá vượt quá tiêu chuẩn môi trường cho phép;
7. Gây tiếng ồn, độ rung vượt quá tiêu chuẩn cho phép”…
Hành vi của công ty đã vi phạm nghiêm trọng pháp luật về môi trường, tác
động đến môi trường, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến cuộc sống và sức khoẻ của
những người dân sống xung quanh đó mà người già và trẻ em là đối tượng ảnh
hưởng đầu tiên. Phản ánh của người dân là hoàn toàn chính xác và việc BTTH cho
họ là đáng được đáp ứng.
Theo lời giải thích của ông Nghiệp: “Hiện tại công ty chưa xây dựng hệ thống
xử lý nước thải vì lượng nước thải ra trong quá trình sản xuất rất ít và công ty
chuẩn bị di dời lên khu công nghiệp Quốc Oai. Nếu đầu tư hệ thống nước thải trong
một thời gian ngắn là rất lãng phí.” Với lời giải thích như vậy, ông Nghiệp không
chỉ là người thiếu ý thức, thiếu văn hoá mà còn vô trách nhiệm và coi thường luật
pháp. Với tư cách là Phó tổng giám đốc, hơn ai hết ông Nghiệp phải là người nắm
rõ các quy định về việc xử lý chất thải, giảm thiểu tiếng ồn theo quy định và tiêu
chuẩn của nhà nước. Nhưng không những không thực hiện mà ông Nghiệp còn
không nhận trách nhiệm, đưa ra kết quả không chính xác về thực trạng ô nhiễm.
5
Hành vi của ông Nghiệp nói riêng và của ban lãnh đạo công ty bánh mứt kẹo Hà
Nội nói chung không chỉ đáng phê phán và còn cần phải bị xử phạt nghiêm khắc.
Bên cạnh đó, vai trò của những người có thẩm quyền trong vụ việc này còn
nhiều điểm không thoả đáng.
+ Thứ nhất, rõ ràng việc gây ô nhiễm môi trường của cơ sở sản xuất này là có tồn
tại, phản ánh của người dân là chính xác. Vậy tại sao khi Cục Cảnh sát môi trường
phối hợp với Phòng Cảnh sát môi trường - CATP Hà Nội tiến hành điều tra và khảo
sát về công tác vệ sinh an toàn thực phẩm, công tác chấp hành pháp luật bảo vệ môi
trường tại Công ty CP Bánh mứt kẹo Hà Nội, thì lại không có biên bản nào ghi
nhận các thông số vượt quá mức quy định?
+ Thứ hai, sự việc đã diễn ra hàng tháng trời, chẳng lẽ ông Phan Đức Thọ (Bí thư
Chi bộ 35) và ông Nguyễn Cảnh Quang (Phó Chủ tịch UBND phường Láng Hạ) là

những người sống và chịu trách nhiệm quản lý khu vực đó lại không hề biết để kịp
thời phản ánh và cảnh cáo cơ sở sản xuất?
Việc UBND quận Đống Đa ra Công văn số 29/TB-UBND-TNMT yêu cầu
Công ty nhanh chóng tiến hành các biện pháp xử lý chất thải là hoàn toàn chính
xác. Tuy nhiên, bên cạnh đó nên yêu cầu Công ty phải BTTH về sức khoẻ cho
người dân tuỳ theo mức độ ảnh hưởng mà hành vi gây ô nhiễm môi trường gây ra.
Trong vụ việc này, chính quyền địa phương và các cơ quan chuyên môn phải có
trách nhiệm trong việc hướng dẫn người dân đòi lại quyền lợi cho mình, đó là việc
đòi BTTH bởi những thiệt hại về sức khỏe đó là hết sức nghiêm trọng.
2. Vụ việc 2
2.1 Tóm tắt vụ việc
* Chủ thể
- Bên gây thiệt hại: 7 nhà máy thép là Công ty CP Thép Việt Nhật, Công ty
CP Thép Cửu Long Vinashin, Công ty TNHH Thép VSC-POSCO (VPS), Công ty
CP Thép Vạn Lợi, Công ty LD sản xuất Thép VinaAusteel, Công ty TNHH ống
6