SKKN SKKN Đọc -Hiểu tác phẩm truyện hiện đại trong SGK Ngữ văn 7 tập 2

SKKN: c -Hiu tỏc phm truyn hin i trong SGK Ng vn 7 tp 2
A.Đặt Vấn Đề
Chúng ta biết rằng cùng với việc đổi mới chơng trình và sách giáo khoa bậc
THCS nói chung và môn Ngữ văn nói riêng thì việc đổi mới phơng pháp giảng dạy
của giáo viên cũng là vấn đề rất quan trọng góp phần nâng cao chất lợng giờ dạy
học. Một trong những yêu cầu của việc đổi mới phơng pháp dạy học là dạy học theo
nguyên tắc tích hợp nhằm phát huy tối đa tính tích cực chủ động sáng tạo của học
sinh. Do vậy ngời giáo viên với t cách là ngời định hớng, tổ chức, dẫn dắt để học
sinh nghiên cứu và rút ra định lợng kiến thức cần nắm phải có phơng pháp dạy học
phù hợp với đặc trng bộ môn. Môn Ngữ văn trong nhà trờng THCS là môn đợc cấu
tạo thành gồm 3 phân môn Văn, Tiếng việt và Tập làm văn, việc giảng dạy bộ môn
này phải theo đặc trng của từng phân môn. ở phân môn Văn, khi giảng dạy một tác
phẩm văn chơng ( Thơ, truyện ) thì nhiệm vụ của giáo viên là phải giúp học sinh
nắm đợc nội dung và nghệ thuật của tác phẩm, cũng nh những đặc trng về thể loại
văn chơng đang học đồng thời khơi dậy trong tâm hồn học sinh những khả năng
cảm thụ thơ văn. Muốn đạt đợc những điều đó thì ngời giáo viên phải có hiểu biết
cơ bản về đặc trng thể loại, về tác giả, về hoàn cảnh ra đời của tác phẩm, về nội
dung và nghệ thuật của tác phẩm và đặc biệt phải thông qua một hệ thống câu
hỏi đa dạng, phong phú, lô gíc kết hợp với các phơng pháp, biện pháp và các hình
thức tổ chức dạy học phù hợp thì kết quả giờ dạy sẽ đợc nâng cao.
Trong chơng trình Ngữ văn lớp 7 học kỳ II cụm bài truyện hiện đại Việt Nam
đợc đa vào giảng dạy gồm 2 tác phẩm: Sống chết mặc bay của Phạm Duy Tốn (Bài
26) và Những trò lố hay là Va ren và Phan Bội Châu của Nguyễn ái Quốc. Đây
là những tác phẩm truyện ngắn hiện đại có những đặc trng riêng so với các thể loại
văn học khác. Vì vậy khi giảng dạy những tác phẩm này nếu không có sự chuẩn bị
chu đáo kỹ lỡng thì giáo viên sẽ gặp nhiều khó khăn trong quá trình truyền thụ tri
thức, học sinh nắm bắt tác phẩm hời hợt không đầy đủ, hiệu quả giờ học sẽ khong
cao. Trong quá trình giảng dạy cụm bài này tôi đã rút ra đợc một số kinh nghiệm
Năm học 2007-2008
1
SKKN: c -Hiu tỏc phm truyn hin i trong SGK Ng vn 7 tp 2

để giúp học sinh đọc - hiểu tác phẩm truyện hiện đại trong sách giáo khoa Ngữ
văn 7 tập 2 một cách có hiệu quả hơn. Đó chính là nội dung bản kinh nghiệm này.
B. Giải quyết vấn đề:
I. Những điều cơ bản cần lu ý:
1. Những vấn đề cơ bản cần chú ý về truyện ngắn hiện đại:
1.1. Về thuật ngữ truyện ngắn hiện đại : Theo từ điển thuật ngữ văn học
truyện ngắn hiện đại là sản phẩm của một kiểu t duy nghệ thuật mới, một cách nhìn
cuộc đời, một cách nắm bắt đời sống rất riêng, mang tính chất thể loại. Cho nên
truyện ngắn đích thực xuất hiện trong lịch sử văn học.
1.2. Sự khác biệt giữa truyện ngắn hiện đại với truyện trung đại và với tiểu
thuyết:
- Truyện ngắn hiện đại ít nhiều khác với truyện trung đại bởi một bên viết bằng
văn xuôi tiếng Việt hiện đại, một bên viết bằng chữ hán, một bên đã thiên về tính
chất h cấu, một bên còn thiên vào việc kể chuyện thật, do đó còn gần với kể, với sử.
Một bên cốt truyện đã phức tạp hơn, một bên cốt truyện thờng còn đơn giản. Một
bên đã hớng vào việc khắc hoạ hình tợng, phát hiện bản chất trong quan hệ nhân
sinh hay đời sống tâm hồn của con ngời, một bên còn thiên vào mục đích giáo
huấn
- Truyện ngắn hiện đại cũng khác với tiểu thuyết ở chổ: ở tiểu thuyết dung l-
ợng phản ánh cuộc sống khá rộng lớn nó nó chiếm lĩnh đời sống trong toàn bộ sự
đầy đặn nguyên vẹn của nó trong khi truyện ngắn hiện đại thờng hớng tới việc
khắc hoạ một hình tợng, phát hiện một nét bản chất trong quan hệ nhân sinh, hay
đời sống tâm hồn của con ngời. Nhân vật của tiểu thuyết thờng phức tạp phản ánh
nhiều mối quan hệ xã hội, chịu sự chi phối của nhiều trạng thái tồn tại của con ngời,
còn nhân vật của truyện ngắn thờng là hiện thân cho một trạng thái quan hệ xã hội,
ý thức xã hội .truyện ngắn th ờng ít nhân vật, ít sự kiện phức tạp. Cốt truyện của
tiểu thuyết đợc kết cấu đa chiều, đa tuyến, có thời gian cũng đa chiều đa tuyến và
Năm học 2007-2008
2
SKKN: c -Hiu tỏc phm truyn hin i trong SGK Ng vn 7 tp 2

không gian cũng biến đổi phức tạp. Cốt truyện của truyện ngắn thờng dựa vào trong
một thời gian, không gian hạn chế.
1.3 Quá trình hình thành truyện ngắn hiện đại ở nớc ta:
- Truyện ngắn hiện đại ở nớc ta bắt đầu hình thành chủ yếu từ đầu thế kỷ XX,
nhng tác phẩm đợc coi nh mở đầu lại là Truyện thầy Lazarô Phiền của Nguyễn
Trọng Quản in năm 1887. Sau đó vào những năm 20 của thế kỷ XX thì bắt đầu phát
triển và những ngời đợc coi là thành tựu về truyện ngắn ở giai đoạn đầu là Phạm
Duy Tốn, Nguyễn Bá Học.
- Vào những năm 1922 -1925 ở Pa ri xuất hiện cây bút truyện ngắn khá độc
đáo lag Nguyễn ái Quốc. Truyện ngắn của Nguyễn ái Quốc độc đáo trên phơng
diện nội dung t tởng cách mạng mới mẻ mà còn cả trên phơng diện nghệ thuật viết
truyện hiện đại - hiện đại hơn so với những truyện ngắn xuất hiện trong nớc lúc bấy
giờ.
2. Về vị trí tác giả và tác phẩm:
2.1. Phạm Duy Tốn là một cây bút viết truyện ngắn xuất sắc của những năm 20
đầu thế kỷ XX, là một trong số ít ngời có thành tựu đầu tiên về thể loại truyện ngắn
hiện đại.
Sống chết mặc bay là truyện ngắn tiêu biểu nhất của ông. Tác phẩm đợc xem
là bông hoa đầu mùa của truyện ngắn hiện đại Việt Nam bởi nhiều lẽ song trớc hết
là nó đợc viết bằng tiếng Việt hiện đại, mặc dù trong đó vẫn còn dấu ấn của ngôn
ngữ văn học trung đại nói chung. Tác phẩm đợc coi nh một trong những tác phẩm
mở đầu cho khuynh hớng văn học hiện thực phê phán sau này.
2.2.Nguyễn ái Quốc là tên gọi rất nỗi tiếng của chủ tịch Hồ Chí Minh đợc
dùng từ năm 1919 đến năm 1945. Bút danh của Nguyễn ái Quốc gắn với tờ báo
Ngời cùng khổ và nhiều tác phẩm xuất sắc khác trong đó có Những trò lố hay là
Va- ren và Phan Bội Châu tác phẩm đợc viết vào năm 1925 bằng tiếng Pháp , với
tác phẩm này Nguyễn ái Quốc đã chứng tỏ cho ngời đọc thấy tài năng viết truyện
ngắn rất hiện đại của mình cả trên phơng diện nội dung và nghệ thuật.
3. Về nội dung khái quát của tác phẩm:
Năm học 2007-2008

3
SKKN: c -Hiu tỏc phm truyn hin i trong SGK Ng vn 7 tp 2
- ở văn bản sống chết mặc bay, tác giả Phạm Duy Tốn đã tái hiện khá sinh
động bức tranh đối lập giữa đời sống khổ cực của nhân dân với cuộc sống phè phởn
xa hoa của lũ quan lại, qua đó mạnh mẽ tố cáo thói vô trách nhiệm của bọn quan lại
đơng thời. Tác phẩm đã phối hợp sử dụng thành công biện pháp nghệ thuật tơng
phản và tăng cấp.
- ở văn bản Những trò lố hay là Varen và Phan Bội Châu của Nguyễn ái
Quốc tác phẩm ra đời tháng 6 năm 1925 nhân sự kiện nhà ái quốc Phan Bội Châu bị
bắt giam tại Huế chờ xử tử, trong khi Va-ren chuẩn bị sang nhận chức quan Toàn
quyền Đông Dơng. Viết truyện này Nguyễn ái Quốc vạch trần âm mu thủ đoạn tàn
ác của thực dân Pháp (qua điển hình nhân vật Va-ren) và cổ vũ khích lệ tinh thần
yêu nớc, khẳng định vị thế cao cả của ngời anh hùng ái quốc Phan Bội Châu.
II. Đọc Hiểu văn bản:
1.Văn bản Sống chết mặc bay ( Phạm Duy Tốn)
1.1.Đọc -Tóm tắt Bố cục:
* Đọc văn bản: Cần phân biệt giọng các nhân vật: Giọng quan phụ mẫu luôn
hách dịch, nạt nộ, bẳn gắt, sung sớng khi ù to; giọng thầy đề sợ sệt, khúm núm;
giọng dân phu lo sợ, giọng kể tả của tác giả.
* Kể tóm tắt nội dung truyện 1 lần ở ngôi kể thứ 3.
Giải thích từ khó: Văn bản này có rất nhiều từ khó (40 từ) trên lớp chỉ tìm hiểu
đợc một số từ nh: núng thế, thẩm lậu, tỉnh mịch, đờng bệ, chi chi .những từ còn
lại học sinh phải tìm hiểu ở nhà.
* Bố cục: 3 đoạn
Đoạn 1: Gần 1 giờ đêm . đến khúc đê này hỏng mất
Nguy cơ vỡ đê và sự chống đỡ của ngời dân.
Đoạn 2: ấy lũ con dân. đến điếu mày( Trọng tâm miêu tả)
Cảnh quan phủ cùng nha lại đánh tổ tôm trong khi đi hộ đê.
Đoạn 3: đoạn còn lại
Cảnh đê vỡ nhân dân rơi vào tình trạng thảm sầu.

1.2. Hệ thống câu hỏi đọc - hiểu văn bản:
Năm học 2007-2008
4
SKKN: c -Hiu tỏc phm truyn hin i trong SGK Ng vn 7 tp 2
ở phần này tôi đa ra một hệ thống câu hỏi tơng ứng với mỗi bài nhằm giúp
học sinh khai thác và nắm vững những giá trị về nội dung cũng nh nghệ thuật của
tác phẩm.
? Đọc kỹ toàn truyện, theo dõi mạch truyện từ đầu đến cuối ta thấy tác giả
đã sử dụng những biện pháp nghệ thuật chủ yếu nào? Em hiểu gì về những biện
pháp nghệ thuật đó? Hãy chỉ ra cụ thể trong tác phẩm?
- Tác giả phối hợp thành công nghệ thuật tơng phản và tăng cấp.
- Phép tơng phản (còn gọi là đối lập) trong nghệ thuật là việc tạo ra, những
hành động, những cảnh tợng, những tính cách trái ngợc nhau, để qua đó làm nỗi bật
một ý tởng bộ phận trong tác phẩm hoặc t tởng chính trong tác phẩm.
- Phép tăng cấp trong nghệ thuật là việc lần lợt đa thêm chi tiết và chi tiết sau
phải cao hơn chi tiết trớc, qua đó làm rõ thêm bản chất một sự việc, một hiện tợng
muốn nói. Trong tác phẩm Sống chết mặc bay tác giả đã kết hợp khéo léo phép t-
ơng phản và tăng cấp để bộc lộ rõ nét tính cách nhân vật.
? Phép tơng phản và tăng cấp thể hiện nh thế nào ở cảnh đê sắp vỡ và sự
chống đỡ của ngời dân? ( Tìm chi tiết và so sánh)
Theo dõi và so sánh các chi tiết ở bảng sau:
Thế lực của tự nhiên Sự chống đỡ của con ngời
-Trời ma tầm tả
- Đê núng thế lắm, hai ba đoạn đã thẩm
lậu.
- Trên trời ma vẫn tầm tả trút xuống.
- Dới sông nớc cuồn cuộn bốc lên
- Thế đê khó cự nỗi với thế nớc
- Kẻ đội đất, kẻ vác tre nào đắp nào cừ bì
bỏm dới bùn ngập quá khuỷu chân.

- Ngời nào ngời nấy ớt nh chuột lột
- Trống đánh liên thanh, ốc thổi vô hồi,
tiếng gọi nhau xao xác.
- ai ai cũng mệt lữ cả rồi.
- Sức ngời khó lòng địch nỗi với sức trời.
- Phép tơng phản giữa sức ngời nhỏ bé với sức trời to lớn làm cho khúc đê núng
thế khó cự lại với thế nớc.
-Phép tăng cấp:
Năm học 2007-2008
5
SKKN: c -Hiu tỏc phm truyn hin i trong SGK Ng vn 7 tp 2
* Về mức độ trời ma: trời ma tầm tả đến trời vẫn ma tầm tả trút xuống
*Về nguy cơ đê vỡ: đê núng thế lắm đến thế đê không sao cự lại đợc thế nớc
* Về sức chống đỡ của con ngời: Từ chổ còn sức khoẻ (đội đất, vác tre, đắp ) với
sự thúc giục của trống đánh, ốc thổi .nh ng rồi ai ai cũng mệt lử cả.
Bằng những phép tơng phản và tăng cấp tác giả làm cho ngời đọc thấy đợc sự
nguy cấp của khúc đê sắp vỡ và sự chống đỡ vừa khẩn trơng căng thẳng, vừa vất vả
của dân phu.
? Phép tơng phản và tăng cấp đợc thể hiện nh thế nào trong cảnh quan phụ
mẫu và nha lại, chánh tổng đánh tổ tôm trong đình? (tìm chi tiết so sánh với
cảnh ngoài đê)
Theo dõi và so sánh các chi tiét ở bảng sau:
Cảnh ngoài đê Cảnh trong đình
-Ngoài kia ma gió ầm ầm dân phu rối rít.
- Trăm nghìn dân phu vất vả lấm láp, gội
gió tắm ma nh đàn sâu lũ kiến.
- Ngoài kia lũ con dân chân lấm tay bùn
trăm lo, nghìn sợ.
- Tiếng kêu vang trời dậy đất
- Có ngời nói: - Bẩm, dễ có khi đê vỡ!

- Tiếng ngời kêu ầm ỉ, tiếng nớc chảy xiết,
một ngời nhà quê vào báo: - Đê vỡ mất
rồi!
- Nớc tràn lênh láng cuốn trôi nhà cửa,
ruộng đất, kẻ chết không nơi chôn, ngời
sống không chổ ở
- Trong này tĩnh mịch nghiêm trang lắm
- Trong đình đèn thắp sáng trng, nha lại
lính tráng, kẻ hầu ngời hạ đi lại rộ ràng,
quan phụ mẫu uy nghi chễm chệ ngồi.
- Trong đình rất nhàn hạ đờng bệ nguy
nga, quan và nha lại ung dung êm ái, cời
nói vui vẻ dịu dàng.
- Quan vẫn điềm nhiên, chỉ lăm le chờ
ngời ta bốc trúng quân bài của mình.
- Ngài cắu mặt gắt: - Mặc kệ!
- Quan quát to: Đê vỡ rồi thời ông cách
cổ chúng mày. Rồi bình thản hỏi thầy
đề: Thầy bốc quân gì thế?
- Quan ù to, sung sớng, hả hê, đắc ý.
? Hãy nhận xét tác dụng của phép tơng phản và tăng cấp trong việc vạch
trần bản chất lòng lang dạ thú của tên quan phủ tới sinh mạng của ng ời dân?
Năm học 2007-2008
6
SKKN: c -Hiu tỏc phm truyn hin i trong SGK Ng vn 7 tp 2
- Với nghệ thuật tơng phản tác giả đã xây dựng một tình huống độc đáo đợc
đặt trong sự đối lập gay gắt. Một bên là tình cảnh vô cùng nguy khốn của dân chúng
gần một giờ đêm. trời ma tầm tã n ớc sông lên to quá- hai ba đoạn đê đã thẩm lậu
rồi không khéo thì vỡ mất. Tính mạng con dân cả vùng đang bị đe doạ nghiêm
trọng. Quang cảnh hàng trăm ngàn con ngời đang ra sức chống chọi với cơn lũ thật

khẩn trơng vất vã, kẻ thì thuổng, ngời thì cuốc, ngời đội đát, vác tre, ngời nào ngời
nấy ớt nh chuột lột. Một bên là cảnh quan huyện kẻ cha mẹ của dân - có trách
nhiệm đốc thúc dân chúng bảo vệ đê thì đang chểm chệ trong đình cách đó chừng
bốn năm trăm thớc, nhng vững chải nớc to cũng chẳng việc gì. Quan phủ và nha lại
ung dung êm ái cời nói vui vẻ. Cảnh ngoài kia và trong này là hai thế giới khác biệt
hoàn toàn. Nếu ngoài kia là thảm cảnh thì trong này là thú vui. Ngoài kia gấp gáp
khẩn trơng thì trong này thong dong nhàn nhã. Cái náo loạn đặt bên cạnh cái yên
ả.Trái với con dân đang trăm lo nghìn sợ, quan phụ mẫu uy nghi chểm chệ
ngồi nh không hề hay biết đến tình trạng thảm thơng của dân chúng. Dựng lên hai
cảnh đối lập gay gắt đó tác giả vạch trần thói vô trách nhiệm của bọn quan lại đơng
thời. Trong tình cảnh ấy vô trách nhiệm chính là một tội ác. Ngời đọc không thể tởng
tợng đợc trong tình thế nguy nan của tính mạng ngời dân mà quan phụ mẫu vẫn điềm
nhiên đánh bạc và hởng lạc.
-Cùng với biện pháp tơng phản, biện pháp tăng cấp đã đợc sử dụng để khắc
hoạ bản chất vô lơng tâm vô trách nhiệm của viên quan phủ mỗi lúc một tăng. Hắn
đam mê tổ tôm đến mức quên cả việc mình đang đi hộ đê. Ma gió và sinh mạng hàng
ngàn con ngời không đợc quan chú ý bằng 120 lá bài. Không khí trong đình vẫn tĩnh
mịch trang nghiêm chỉ đôi khi nghe tiếng quan gọi điếu mày, tiếng dạ, bốc,
Bát sách ăn, thất văn phỗng . Thú vui bài bạc, ma lực đỏ đen đã làm
bọn quan lại đánh mất lơng tri nhân tính. Nớc sông dù nguy không bằng nớc bài
cao thấp, hình ảnh so sánh thể hiện sự táng tận lơng tâm của lũ vô lại. Cuối cùng đê
vỡ, quan mặt đỏ tía tai quát mắng đê vỡ rồi rồi ông cách cổ chúng mày rồi thản
nhiên tiếp tục đánh bài chờ ù. Ván bài ù to quan sung sớng hả hê đắc chí còn dân
chúng rơi vào cảnh nghìn sầu muôn thảm.
Năm học 2007-2008
7
SKKN: c -Hiu tỏc phm truyn hin i trong SGK Ng vn 7 tp 2
? Hãy phát biểu chung về giá trị hiện thực, nhân đạo và nghệ thuật ( ngôn
ngữ, hiện tợng, nhân vật .) của truyện sống chết mặc bay?
Giá trị hiện thực: Bài văn phản ánh sự đối lập hoàn toàn giữa cuộc sống và

sinh mạng của ngời dân với cuộc sống của bọn quan lại mà kẻ đứng đầu ở đây là
tên quan phủ lòng lang dạ thú.
Giá trị nhân đạo: Tác giả trực tiếp bày tỏ thái độ cảm thông sâu sắc của
mình trớc thảm cảnh của dân chúng và lòng căm uất phẫn nộ bọn quan lại phong
kiến.
Giá trị nghệ thuật: Vận dụng thành công hai phép nghệ thuật tơng phản và
tăng cấp, ngôn ngữ sinh động, ngôn ngữ thể hiện cá tính nhân vật, câu văn sáng
gọn, giọng văn khi tha thiết xúc động, khi cay độc mỉa mai .
? Theo em bốn chữ Sống chết mặc bay trong nhan đề của truyện ngắn
này đợc Phạm Duy Tốn dùng với ý nghĩa gì ?
A. Dùng để chỉ thái độ của tên quan phủ trớc cuộc sống của những ngời dân quê.
B. Dùng để chỉ thái độ của giai cấp thống trị từ trớc đến nay trớc cuộc sống của ng-
ời dân quê.
C. Dùng để chỉ thái độ của tên quan phủ trớc cuộc sống của bọn chánh tổng và nha
lại.
D. là một vế của câu thành ngữ Sống chết mặc bay, tiền thầy bỏ túi.
Đáp án: A.
? Ngày nay nhà nớc ta đã quan tâm giáp đỡ nhân dân chống thiên tai và
nhân dân bị thiên tai nh thế nào? (Thấy đợc tính u việt của xã hội XHCN Việt
Nam)
2. Văn bản: Những trò lố hay là Va- ren và Phan Bội Châu.(Nguyễn ái Quốc)
2.1 Xuất xứ của truyện:
- Về Phan Bội Châu: ông bị kết án tử hình năm 1913, bị bắt cóc ở Trung
Quốc năm 1925, bị kết án tù chung thân. Nhng trớc áp lực của phong trào đấu
tranh của nhân dân, kẻ thù đã phải ân xá và giam lỏng ông ở Bến Ngự, xứ Huế cho
Năm học 2007-2008
8
SKKN: c -Hiu tỏc phm truyn hin i trong SGK Ng vn 7 tp 2
đến ngày qua đời (1940). Ngời Huế gọi ông là Ông già Bến Ngự. Nay ở Huế, có
lăng mộ thờ ông.

-Về Va-ren: Đảng viên Xã hội Pháp, sau phản bội Đảng, đợc cử làm Toàn
quyền Đông Dơng thay Méc-lanh (trớc đó bị nhà cách mạng Phạm Hồng Thái giết
hụt, phải về nớc). Trớc ngày sang Đông Dơng, ông tuyên bố sẽ quan tâm tới vụ
Phan Bội Châu. Ngay lập tức, Nguyễn ái Quốc viết truyện này.
2.2. Đọc Tóm tắt Bố cục:
*Đọc: Đọc lời kể chuyện vừa bình thản, vừa dí dỏm hài hớc; chú ý đọc lời
đối thoại của Va-ren, lời tái bút với giọng phù hợp.
*Bố cục: Có thể phân đoạn trích làm 3 đoạn
Đoạn 1: Từ đầu .đến Phan Bội Châu vẫn bị giam trong tù: Lời hứa của Va- ren.
Đoạn 2: Nhng chúng ta đến không hiểu Phan Bội Châu: Cuộc đối thoại giữa Va
ren và Phan Bội Châu.
Đoạn 3: đoạn còn lại. Các nhân chứng nói về thái độ của Phan Bội Châu.
*Tóm tắt tác phẩm:theo bố cục trên.
2.3. Hệ thống câu hỏi đọc - hiểu tác phẩm:
ở phần này tôi đa ra một hệ thống câu hỏi tơng ứng với mỗi bài nhằm giúp học
sinh khai thác và nắm vững những giá trị về nội dung cũng nh nghệ thuật của tác
phẩm.
? Giải thích ý nghĩa cụm từ những trò lố, nhan đề ấy gợi cho ngời đọc suy
nghĩ gì?
-Những trò lố có nghĩa là những trò hề nhảm nhí, tồi tệ, kệch kỡm, mà ngời
làm trò càng diến càng bộc lộ sự vô duyên và lố bịch, tức cời.
-Nhan đề Những trò lố hay là Va-ren và Phan Bội Châu hé trớc ngời đọc
đây là những trò hề, lố bịch hấp dẫn mà Va-ren đã diễn với Phan Bội Châu.
? Trò lố thứ nhất mà Va ren đã diễn là gì?
Trên đờng sang nhận chức toàn quyền Đông Dơng để trấn an vuốt ve nhân
dân Việt Nam Va-ren đã nữa chính thức hứa sẽ chăm sóc vụ Phan Bội Châu. Nh-
ng ngài chỉ muốn chăm sóc khi nào yên vị xong xuôi ở bên ấy đã. Hành trình từ
Năm học 2007-2008
9
SKKN: c -Hiu tỏc phm truyn hin i trong SGK Ng vn 7 tp 2

Mác-xây đến Sài Gòn kéo dài 4 tuần lễ. Trong 4 tuần lễ đó Phan Bội Châu vẫn bị
giam trong tù. Thực chất đây là lời hứa dối trá, hứa để vuốt ve, trấn an nhân dân
Việt Nam đang đấu tranh đòi thả Phan Bội Châu lời hứa đó thực chất là một trò
lố.Tác giả đã mĩa mai sự quan tâm của Va-ren, chế giễu lời hứa nữa chính thức
của y không thực hiện lời hứa chăm sóc cụ Phan Bội Châu mà chỉ để ý đến bản
thân mình, khoái chí trớc sự ru vỗ, ấp ủ của bè lũ tay sai xu nịnh. Mọi lời hứa của
viên quan toàn quyền vụt biến mất.
? Trò lố tiếp theo diễn ra ở cuộc gặp gỡ diễn ra giữa Va-ren và Phan Bội
Châu. Để làm nỗi bật trò lố ấy tác giả đã xây dựng hai nhân vật Va-ren và Phan
Bội Châu trong sự tơng phản đối lập nhau nh thế nào ? (Tìm chi tiết so sánh)
Theo dõi và so sánh các chi tiết ở bảng sau:
Va - ren Phan Bội Châu
- Con ngời đã phản bội giai cấp vô sản
Pháp
- Tên chính khách đã bị đuổi ra khỏi tập
đoàn.Con ngời ruồng bỏ quá khứ lòng
tin giai cấp ->viên quan toàn quyền
- Kẻ phản bội nhục nhã, bất lơng. Nhng
thống trị.
- Con ngời đã hy sinh cả gia đình và của
cải để xa lánh khỏi phải thấy mặt bọn c-
ớp nớc mình.
- Con ngời bị án tử hình vắng mặt. Con
ngời bị đày đoạ trong nhà giam ngày
đêm bị bóng dáng của máy chém đe doạ
vì tội yêu nớc -> bị tù đày.
- Ngời cách mạng vĩ đại, vị anh hùng xã
thân vì độc lập. Nhng thất bại bị đàn áp.
? Bên canh sự đối lập trên tác giả còn khắc hoạ bản chất của nhân vật
qua sự đối lập về số lợng lời văn giành cho từng nhân vật em có nhận xét gì về

số lợng lời văn dành cho từng nhân vật đó? Sự đối lập đó thể hiện dụng ý nghệ
thuật gì của tác giả khi khắc hoạ tính cách của từng nhân vật?
Tác giả đã giành một số lợng từ ngữ lớn hình thức ngôn ngữ trần thuật để
khắc hoạ tính cách của Va-ren. Còn Phan Bội Châu tác giả dùng sự im lặng làm ph-
ơng thức đối lập. Đây là bút pháp vừa tả vừa gợi rất thâm thuý, sinh động hứng thú.
? Qua những lời lẽ có tính chất độc thoại của Va-ren trớc Phan Bội Châu,
động cơ, bản chất của Va-ren đã hiện lên nh thế nào?.
Năm học 2007-2008
10
SKKN: c -Hiu tỏc phm truyn hin i trong SGK Ng vn 7 tp 2
- Qua ngôn ngữ gần nh độc thoại của Va- ren động cơ tính cách của Va-ren
đợc bộc lộ rất rõ nét mọi lời Va-ren nói với Phan Bội Châu đều nhằm mua chuộc và
dụ dỗ. Va-ren đã đa ra một bản thuyết minh khá công phu không chỉ có lí lẽ mà còn
có cả dẫn chứng, không chỉ có dẫn chứng ta mà còn có cả dẫn chứng tây. Nào
là chuyện của Nguyễn Bá Trác, rồi đến chuyện các chiến hữu Guy-xta -vơ, A-lêch-
xăng, A-rixtit nh ng Va-ren càng nói thì bản chất của kẻ phản bội gian trá càng
hiện ra rõ hơn.?
? Để làm nỗi bật bản chất của Va-ren, tác giả đã xây dựng thành công
cuộc gặp gỡ giữa Va-ren và Phan Bội Châu. Em có nhận xét gì về cuộc gặp gỡ
đó ?
-Cuộc gặp gỡ giữa Va-ren và Phan Bội Châu là cuộc gặp gỡ kỳ lạ giữa hai bờ
chiến tuyến. Hai ngời khác nhau hoàn toàn về vị thế: Va-ren gian trá, lố bịch đại
diện cho thực dân Pháp phản động ở Đông Dơng. Phan Bội Châu kiên cờng bất
khuất, là ngời anh hùng đợc cả dân tộc tôn vinh. Cuộc gặp gỡ chất chứa những mâu
thuẫn gay gắt quyết liệt. Trong cuộc đối thoại đó chỉ có lời độc thoại của Va-ren.
Va-ren sửng sốt vì tởng y có thể thuyết phục đợc Phan Bội Châu bằng những lời lẽ
khôn ngoan sắc sảo của mình. Nhng không y hoàn toàn thất bại. Y càng sửng sốt
hơn vì nhận ra ngời đối thoại cao sừng sững uy nghi và đầy khí phách, còn y chỉ là
một kẻ phản bội nhục nhã.
? Qua sự im lặng của Phan Bội Châu và lời bình của tác giả về sự im lặng

đó, em thấy gì về khí phách, t thế của Phan Bội Châu trớc Va- ren ?
-Trong cuộc đối thoại đó Phan Bội Châu chỉ giữ thái độ im lặng, nhng đó là
sự im lặng bằng vàng, nó thể hiện cao nhất sự phủ nhận đối với Va-ren và khẳng
định t thế hiên ngang ngạo nghễ của ngời anh hùng.
? Việc tác giả lồng vào lời tái bút có tác dụng gì?
Tác giả còn khéo lồng vào lời tái bút (TB) khá thú vị. Chỉ cần đọc lời TB bao
nhiêu cơ sự đều đợc phơi bày! Vậy là đủ Va-ren đã chịu sự thất bại nhục nhã
trong khi Phan Bội Châu không nói gì nhng chỉ cái mỉm cời và hành động nhổ nớc
Năm học 2007-2008
11
SKKN: c -Hiu tỏc phm truyn hin i trong SGK Ng vn 7 tp 2
bọt vào mặt viên toàn quyền đã đủ là tiếng tố cáo và căm giận tuột độ. Một ngời tử
tù lại hiên ngang trong t thế một ngời chiến thắng.
? Nêu những biện pháp nghệ thuật đặc sắc của tác phẩm?
Truyện đợc viết bằng bút pháp trào phúng điêu luyện, bố cục chặt chẻ độc đáo hấp
dẫn; khả năng tởng tợng h cấu phong phú; giọng văn sắc sảo hóm hỉnh. Đây cũng là
một trong nhiều truyện ngắn góp phần làm nỗi bật phong cách nghệ thuật của
Nguyễn ái Quốc thể hiện tính trí tuệ sắc sảo và lối hành văn hiện đại.
? Cụm từ những trò lố đ ợc tác giả dùng với dụng ý gì ?
A. Trực tiếp vạch trần và tố cáo bản chất xấu xa của Va-ren.
B. Để gây sự chú ý ở ngời đọc.
C. Để nói lên quan điểm của Va-ren về những việc làm của mình.
D. Để nói lên quan điểm của ngời đọc về việc làm của Va-ren.
Đáp án: A
III.Liên hệ:
- Để hiểu thêm về bài sống chết mặc bay, có thể tham khảo một đoạn văn
trích trong tiểu thuyết Tắt đèn của Ngô Tất Tố ( từ Bóng cây ngã gần tờng bao lan.
Mặt trời chênh chếch nhòm vào gốc đa, gốc gạo đến Tha hồ đánh, tha hồ trói,
trai làng thằng nào bớng bỉnh đánh chết vô tội vạ).
Và trả lời câu hỏi: Trong đoạn trích có những cảnh tơng phản nào? Việc xây

dựng cảnh tơng phản đó có ý nghĩa gì?
- Để hiểu thêm bài Những trò lố hay là Va-ren và Phan Bội Châu có thể đọc
thêm đoạn trích văn minh Pháp ở Đông Dơng (trong cuốn Hồ Chí Minh toàn tập,
tập hai NXB Chính trị quốc gia, H.,2000) và trả lời câu hỏi: Đoạn văn thể hiện nội
dung gì mà bài Những trò lố hay là Va-ren và Phan Bội Châu đã đề cập?
C. Kết luận:
Trong các giờ dạy học Ngữ Văn , tôi tin rằng từ những lời giảng thấu tình đạt
lý cùng việc vân dụng các phơng pháp dạy phù hợp, kết hợp sự chuẩn bị chu đáo
Năm học 2007-2008
12
SKKN: c -Hiu tỏc phm truyn hin i trong SGK Ng vn 7 tp 2
của giáo viên trong giờ dạy học sinh sẽ tiếp nhận vẻ đẹp văn chơng một cách tự
nhiên thoải mái , biết khám phá hết những giá trị về nội dung và nghệ thuật của tác
phẩm qua sự gợi dẫn của thầy. Đồng thời khi tiếp nhận không bị gò ép hay thụ
động, giáo điều. Giờ lên lớp giữa thầy và trò phải thực sự cởi mở, chân tình có
nh vậy thì giờ dạy Ngữ Văn mới mang lại hiệu quả cao.
D.Kiến nghị -đề xuất
Trên đây là một số vấn đề cần khai thác, vận dụng khi dạy những tác phẩm
truyện ngắn hiện đại trong sách Ngữ văn 7 tập II. Thực tế thành công của một giờ
dạy còn phụ thuộc rất nhiều vào sự linh hoạt của giáo viên trong việc tổ chức hoạt
động dạy học, và hoạt động tích cực của học sinh. Để có một phơng pháp, hình thức
tổ chức dạy học thích hợp cho từng bài học quả là vấn đề vô cùng khó. Vì vậy tôi
mạnh dạn đa ra ý kiến của mình với sáng kiến: Đọc hiểu tác phẩm truyện ngắn
hiện đại trong sách giáo khoa Ngữ văn 7 tập 2.
Rất mong đợc sự bổ sung góp ý xây dựng của quý đồng nghiệp, của quý cấp
chuyên môn để bàn kinh nghiệm của tôi thực sự bổ ích nhằm không ngừng nâng
cao hiệu quả giờ dạy, đa chất lợng học sinh ngày một tiến lên.
Tôi xin chân thành cảm ơn.
Năm học 2007-2008
13