ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
TRẦN ĐÌNH TỨ
DƯ LUẬN XÃ HỘI VỀ
PHÁP LỆNH THỰC HIỆN DÂN CHỦ
Ở XÃ, PHƯỜNG, THỊ TRẤN HIỆN NAY
(Nghiên cứu trường hợp phường Phú Lương - quận Hà Đông
và xã Hoàng Diệu-huyện Chương Mỹ-Thành phố Hà Nội)
LUẬN VĂN THẠC SỸ XÃ HỘI HỌC
1
Hà Nội, 2013
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
TRẦN ĐÌNH TỨ
DƯ LUẬN XÃ HỘI VỀ
PHÁP LỆNH THỰC HIỆN DÂN CHỦ
Ở XÃ, PHƯỜNG, THỊ TRẤN HIỆN NAY
(Nghiên cứu trường hợp phường Phú Lương - quận Hà Đông
và xã Hoàng Diệu-huyện Chương Mỹ-Thành phố Hà Nội)
Mã số: 60.31.30
LUẬN VĂN THẠC SỸ XÃ HỘI HỌC
Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Vũ Hào Quang
Hà Nội, 2013
5
MỤC LỤC
A. PHẦN MỞ ĐẦU 5
1. Lý do chọn đề tài 5
2. Câu hỏi nghiên cứu 7
3. Tổng quan nghiên cứu của đề tài .7
4. Đóng góp của luận văn 13
5. Mục tiêu, nhiệm vụ nghiên cứu 13
6. Đối tƣợng, phạm vi nghiên cứu 14
7. Giả thuyết nghiên cứu 14
8. Phƣơng pháp nghiên cứu 14
9. Khung lý thuyết 16
B. PHẦN NỘI DUNG 17
CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI 17
1.1. Các lý thuyết sử dụng để nghiên cứu 17
1.1.1. Lý thuyết xã hội học về dƣ luận xã hội 17
1.1.2. Lý thuyết vòng xoáy im lặng 20
1.2. Các khái niệm cơ bản 20
1.2.1. Dƣ luận xã hội 20
1.2.2. Cơ sở (xã, phƣờng, thị trấn) 27
1.2.3. Dân chủ và dân chủ cơ sở 28
3
1.2.4. Pháp lệnh thực hiện dân chủ ở xã, phƣờng, thị trấn 30
1.3. Đặc điểm địa bàn nghiên cứu 30
1.3.1. Đặc điểm kinh tế - xã hội phƣờng Phú Lƣơng 30
1.3.2. Đặc điểm kinh tế - xã hội xã Hoàng Diệu 31
CHƢƠNG 2. ĐÁNH GIÁ CỦA NGƢỜI VỀ PHÁP LỆNH THỰC HIỆN
DÂN CHỦ Ở PHƢỜNG PHÚ LƢƠNG VÀ XÃ HOÀNG DIỆU. 33
2.1. Sự hình thành dƣ luận xã hội về Pháp lệnh thực hiện dân chủ ở phƣờng Phú
Lƣơng và xã Hoàng Diệu 33
2.1.1. Các giai đoạn trong quá trình hình thành của dƣ luận xã hội 33
2.1.2. Các yếu tố tác động đến quá trình hình thành dƣ luận xã hội 34
2.2. Sự quan tâm, mức độ nắm rõ và thái độ của ngƣời dân phƣờng Phú Lƣơng và xã
Hoàng Diệu đối với Pháp lệnh thực hiện dân chủ 36
2.2.1. Sự quan tâm của ngƣời dân đối với Pháp lệnh thực hiện dân chủ ở xã,
phƣờng, thị trấn 36
2.2.2. Mức độ nắm rõ của ngƣời dân về pháp lệnh thực hiện dân chủ ở xã,
phƣờng, thị trấn 38
2.2.3. Mức độ đồng tình của ngƣời dân đối với pháp lệnh thực hiện dân chủ ở
xã, phƣờng, thị trấn 43
2.3. Đánh giá của ngƣời dân về Pháp lệnh thực hiện dân chủ ở xã,phƣờng, thị trấn 48
2.3.1. Đánh giá của ngƣời dân về thực hiện nội dung dân biết 48
2.3.2. Đánh giá của ngƣời dân về thực hiện nội dung dân bàn bạc và góp ý kiến 59
2.3.3. Đánh giá của ngƣời dân về thực hện nội dung dân kiểm tra, giám sát 69
2.3.4. Đánh giá của ngƣời dân về những lợi ích cụ thể nhận đƣợc khi thực hiện
Pháp lệnh dân chủ ở xã, phƣờng, thị trấn 77
4
2.4. Ý kiến của nhân dân phƣờng Phú Lƣơng và xã Hoàng Diệu về các yếu tố
ảnh hƣởng đến Pháp lệnh thực hiện dân chủ 84
2.4.1. Các yếu tố ảnh hƣởng đến việc thực hiện nội dung dân biết 84
2.4.2. Các yếu tố ảnh hƣởng đến thực hiện nội dung dân bàn, góp ý 87
2.4.3. Các yếu tố ảnh hƣởng đến công tác thực hiện nội dung dân kiểm tra, giám sát 90
CHƢƠNG 3. GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ THỰC HIỆN PHÁP
LỆNH DÂN CHỦ Ở PHƢỜNG PHÚ LƢƠNG VÀ XÃ HOÀNG DIỆU 93
3.1. Tăng cƣờng công tác giáo dục, tuyên truyền về Pháp lệnh thực hiện
dân chủ nhằm nâng cao ý thức, trách nhiệm của cán bộ và nhân dân trong triển
khai và thực hiện 93
3.2. Đảm bảo và tăng cƣờng công tác công khai, minh bạch, kiểm tra, giám sát 95
3.3. Nâng cao vai trò lãnh đạo, sự đoàn kết, thống nhất của các cấp ủy Đảng, trách nhiệm
của chính quyền và các tổ chức chính trị - xã hội trong thực hiện Pháp lệnh dân chủ 97
3.4. Gắn thực hiện pháp lệnh dân chủ ở cơ sở với nâng cao dân trí và phát triển
toàn diện đời sống kinh tế - văn hóa - xã hội, đảm bảo lợi ích chính đáng của
nhân dân 99
3.5. Tăng cƣờng công tác nắm bắt dƣ luận xã hội trong quá trình thực hiện
Pháp lệnh dân chủ ở xã, phƣờng, thị trấn 101
C. PHẦN KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ 102
1. Kết luận 102
2. Khuyến nghị 105
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 106
5
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
BTTND Ban thanh tra nhân dân
BGSĐTCĐ Ban giám sát đầu tư cộng đồng
DLXH Dư luận xã hội
PLDC Pháp lệnh dân chủ
PLTHDC Pháp lệnh thực hiện dân chủ
QCDC Quy chế dân chủ
TT, PB Tuyên truyền, phổ biến
UBTVQH Ủy ban thường vụ quốc hội
XPT Xã, phường, thị trấn
5
A. PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
QCDC
xin g c
tm quan trng to l n kinh t - m bo quc
- an ninh t
Ch th s 30-CT/TW ca
B , Ch th s 10-CT/TW c nh
34/2007/PL-UBTVQH ca UBTVQH nh c v
dc hin PLDC . PLTHDC p ng,
n, th p trin khai thc
hiu qung b.
Bc c sng. Nhng n
c cp
c hiu qu, quy ct
c c ci sng; ving quy
nh mng, ly phic danh ch cht ca
c nh trc ti
hoch, k hoch s dt, k hoch vay vn, mc huy
c t c
ph, ti c trin khai thc hin PLTHDC
n trong sch, vng mnh,
cng c kh
6
, v
N
[1].
Nh vng c th
a c n
ng cc mc ca DLXH tr
c mi sng thc t a DLXH trong
thc t i, thc hin PLDC t quan trng.
DLXH th hin nhng chu tii quan
h n, phn bii t- i.
c n vi i vi
PLTHDC ng phng, gi th
u qu thc hin PLDC hin nay.
vic trin khai PLTHDC t hiu qu ti
gian ti, thip un bing ca
thc hin bn PLDC c
7
i vi vic thc hin bnh; s i
trong vic thc hithc hin nh.
u tra DLXH v PLDC XPT s n tr lc nh
k ng thi, kt qu cp un p nh
cp nm b, a i bn nh, t
nhp cho vic thc hin ch c t
cuc sng. ch Dư luận xã hội về Pháp lệnh
thực hiện dân chủ ở xã, phường, thị trấn hiện naym vi lu
u tra DLXH v PLTHDC li rt r ch
n (tng a n)
i vi vic thc hin bnh n mu.
2. Câu hỏi nghiên cứu
- ng ra sao khi tip nh vic
trin khai PLTHDC XPT cc?
- i vi vic
thc hin bnh?
- c thc hivic thc
hin
- Nhng yu t n hiu qu thc hin PLDC ng
u?
3. Tổng quan nghiên cứu của đề tài
nhiu v nhi
t s c
- Vai trò của Dư luận xã hội trong cơ chế dân biết, dân bàn,
dân làm, dân kiểm tra” ca PGS.TS Mai Qu
hc, s u khoa h
ln, tp m
ng thi ch u kii
Vit Nam hin nay.
8
cho thấy vai trò của hoạt động trao đổi, thảo luận trong quá trình phát triển
biện chứng của ý kiến đối với sự hình thành DLXH[22, tr.51]. Vic cung cp
c hin nt) m
s a DLXH ph hi v nhng v
tn ca s
tip nhng
nhng t trn hc tho lu
din nhn tht cn - thc t
thi, phn t i v n
ki ng thc ti
hn ch mt hing, mt s kip vi
l c biu hii ca
ng l h c cung c
tho luc tp th. Kit
ng tt yu ca m ch qui. Ch
cc trong hou
s chi phi c, chun m
n m n trong
ving hiu qu ca hoc nh
tr, chun m
tc, ti sng c
vi n truy
hi
Via
vic thc hi
- CuTâm lý học xã hội trong quá trình thực hiện quy chế dân chủ ở
cơ sởc
tin lc - Hc vi - c gia H
9
Minh ch n Ng nhim. Cu
ng qua li ca mt s yu t n
thc c o, qu, mi quan
h nhu cu, l n i
vi vic thc hin QCDC hic tr
i ca vic thc hin QCDC hi xut mt s
bin nhm thc hiu qu QCDC trong thi k mi.
- u khoa hc cp B, ch nhi
Dân chủ cơ sở nông thôn Việt Nam: thực trạng và giải pháp.
u nhm mng kt thc tic hi ti
c ta hin ngh nhng giy m
c hi tu c p trung
: Thc trd n nay t Nam sau 2
c hi - nhm ch yu, v
d
xut gim thc hin t tn nay.
Trong kt lun cng quat s nh
- Ngh nh v h tr
ng s tham gia trc tip co n t
mt s phn to
tham gia nhi
n ca Vit Nam hi
+ i s c
ca Vit Nam. Vit t chc sa
n t ch
+ u, nhim
v u thn ngun lt trong nhn cho
ho ng c n ch
10
ng hi do ch
nh ch i do b p cn h th
tm quan trng trong vic thc hi n thi
i v chi yu.
nh thc tr i
m kht s gi cp
n vi m bo s ti tri vi biu
ch - i ti ph
n, cu chi xuo
lun t vi c, ng c .
- Nha thp k th hai, th k 21(2001), m
n do Vii hc thc hi : Hệ thống chính trị cơ sở ở nông
thông qua ý kiến của người dân. Mu cn din
ng ca h th (cu ca Ngh
y 11/5/1998) v quy ch thc hi
Cuc khc ti
c Li s ng mi ln (1500 h
m thu thi vi vi ng
ca h th
- Vic cung c kinh t - i ti
cng, v lch ti
- V ca h th, nhng hiu bit v
lc, g i sng c
- Vic phn, nguyn vng c i v
quynh quan trng ca h th c
- c s quynh
quan trng c
11
- m ca phn l
cng u
Kt qu u cho tht nhn
nh h thr n nay.
t gin
i hong ca h th hin nay
nhii vi h th .
i nh t
s xut, gic thc hiu qu
dp c tham gia ca c c
t qun ca h ng cng. C kt hp cht ch vic
thc hi vi vip c tham gia ca cng
c t qun ca h
tip c c hi
nhu cp cn t
c thc hin d , hoc
n th
- QCDC cơ sở và sự tham gia của người dân” - nghiên cứu
trường hợp tại xã Yên Thường, Gia Lâm, Hà Nội (2002) c ch
b o Vii hc thc hin nhm nhn dinh kh
tham gia cng kinh t - - i ti mt
c c B t u qu
ca quy ch ti cu c dng
ng vn 20 h nghi
nghip, tiu th ch vt qu u cho
thy vic thc hin QCDC tc s u l
nng v c. Bng ch khnh cho nhn l
n trong mu kh
12
vc hp di v i vi
h khi thc t phi mt vi nhng hong kim sng cho bn
ng lo ngi v dii thp trong
i ch ng thu nhp t
thy b
a cuc sng ca h. Nha cuc s
ng s ng nhu cu thit y
v m ra nhng kh n tc sng
ca hc thc hi c ca ma
c cn, cc. Nhng quan nim
hn ch rt nhinh cu
c mun n
- Một số nhân tố hạn chế sự tham gia của người dân trong quá
trình thực hiện QCDC cơ sởhi hc thc hin
u nhng hn ch s tham gia c
n khai thc hi t- huy -
N trn T c huy. Kt qu
hn ch s tham gia c
trong vic thc hi g: t chc, t ch
, t vt cht,
k thut khc thuyt phc khi cho r
cu c i mt bc t
u khonh rt c th i
c tp. Hn ch ch o,
qu c hi
ph
Về thực hiện QCDC ở xãi
chc SIDA thc hi p bThể chế dân chủ
và phát triển nông thôn hiện nay
Nguyc hic s Thực hiện quy chế dân
13
chủ ở cơ sở trên địa bàn tỉnh Ninh Bình hiện nayThực hiện quy chế dân chủ ở
xã trên địa bàn huyện Bắc Quang - tỉnh Hà Giang
cp trc tip v ch
DLXH v PLTHDC XPT hin nay.
4. Đóng góp của luận văn
4.1. Đóng góp về mặt lý luận
P
2007
4.2. Đóng góp về mặt thực tiễn
Viu DLXH v vic thc hin PLDC
c tp un tham
khn cn qum trin khai thc hi
ch trong thi gian tu qu ng thit thc nhu cu,
mong mi c
5. Mục tiêu, nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Mục tiêu nghiên cứu
i vi vic thc hin PLDC c
xut mt s gip
u trong vic t chc tric hin PLDC
i hin nay.
5.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
- n ca DLXH v thc hin PLDC XPT.
14
- u DLXH v vic thc hin PLDC a
- quu - huy -
i hin nay.
- xuu qu trong vic t chc thc
hin PLDC XPT hin nay.
6. Đối tƣợng, phạm vi nghiên cứu
6.1. Đối tượng nghiên cứu
DLXH v thc hin PLDC
6.2. Phạm vi nghiên cứu
- Phm vi ni dung: DLXH v thc hin PLDC XPT
- - Qu
M i.
- Th
7. Giả thuyết nghiên cứu
- t qu thc hin PLDC t
u mc tt.
- c thc hin PLDC t kt
qu t u.
- M i vi vic trin khai thc hin
t trong nhng yu t n DLXH v PLTHDC.
8. Phƣơng pháp nghiên cứu
8.1. Phương pháp nghiên cứu định lượng
15
Lun m h ng
c h t v
nhc ch h ni dung ca bng hi.
- n mu: nhng h c la chng h m
p nh
t
gia ch h thc t h h y t).
n phng vn vi nhng ch h thc t i thc s
quyn mi v c
cuc hp do c chng hp ng
hn PLTHDC l h c chn
hn PLTHDC.
- n m s cung c
t c h ng mi v
330 ch h y,
u s th t t
n 5115, thc hic nhy k
c tng thng mu). Sau khi chn ng
mt mu bt k t vc nhy c th i chn 1
i, s u cn trong cu
i din cho 330 h u vi k = 7,
c 330 h
8.2. Phương pháp nghiên cứu định tính
16
8.3. Phương pháp phân tích tài liệu
9. Khung phân tích
Thái độ đối với
PLTHDC
Trình độ
học vấn
Độ tuổi
Nơi sống
Nghề
nghiệp
Đảng tịch
Dƣ luận xã hội về thực hiện Pháp lệnh dân chủ
ở xã Hoàng Diệu và phƣờng Phú Lƣơng
u t n
vic thc hii dung,
nh ca PLDC XPT
Thc hin
ni dung
b
Thc
hin ni
dung
bit
Vic thc hii dung,
nh ca PLDC XPT
Thc
hin ni
kim tra
Giải pháp nâng cao thực hiện
PLDC ở xã Hoàng Diệu và phƣờng Phú Lƣơng
L
th
ng t
PLDC
LDC
Bối cảnh kinh tế kinh tế - xã hội
xã Hoàng Diệu, phƣờng Phú Lƣơng
17
B. PHẦN NỘI DUNG
CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI
1.1. Các lý thuyết sử dụng để nghiên cứu
1.1.1. Lý thuyết xã hội học về dư luận xã hội
,
.
,
.
.
J. , 18,
.
:
.
i l
,
.
J. Habermas cho rng ch th c
nh
tp hp tc hi hp, bi
c hn phi bo v s thng tr ca giai ca cho
tn ti ca giai cn.[32, tr.89]
mi ch th cu
ng ca DLXH, v quan trh
ca DLXH hay nhng v cn. Ch u
i s tr i dung ca DLXH. N s
b b qua. [32, tr.90]
Nhng lu DLXH t
vic kht d i. DLXH thuc
ng tng ki chi phi vc li vi h tng
ng lc to ra nhng lc to ra nhng chuyn bin
ci. Sc mnh vt chc quynh bi ti
18
p, bo v cho nhng la ch
th, [32, tr.98, 99].
Ti Vit Nam, H Ch ti rng ti
i cho rng qun trong vic gii quyn
i.
:
,
-
, ,
:
,
.
, DLXH
, .
DLXH
,
. DLXH
: , ,
i,
, . DLXH
,
,
.
. DLXH
.
,
,
DLXH,
,
, ,
DLXH .
.
DLXH
,
[23, tr.5].
, ,
.
,
19
.
,
DLXH,
,
.
.
, ,
, trong DLXH
, ,
DLXH
.
: trong DLXH
. DLXH
.
,
:
,
.
,
,
, [23, tr.5].
: ,
.
:
, ,
,
.
,
, ,
;
, ,
;
, ,
, ;
.
Vn di hc v gic
s a DLXH v vic thc hin PLDC
ng thi nhn bin, a
i vi vic thc hii dung ca PLDC.
1.1.2. Lý thuyết vòng xoáy im lặng
20
t vòng xoáy im lặng gn lin v i ca E.Noelle-
gin
hin ca h n m nhn r
a h thuu s.
ng d
c lu bin tih
b ng thi h n,
b p; 3. Ni s p khi
hin nht. Hing vòng xoáy im lặng
ph bi ch thuu t:
o thi t, t ch
i s
S d u ki cu
c s, nhn din cn
vc bc ln cn theo s n
ng, nhiu
chiu cho v u.
1.2. Các khái niệm cơ bản
1.2.1. Dư luận xã hội
c bit ci, hin di
t hic ny sinh t hin thi
n ch c s
qu u ca nhi t hin
i phc tt nhi
Ph-
s p, tng lp, ci
v
21
F.
. Trong
,
, F.
.
u DLXH B.K. Phaderin quan niDLXH là tổng thể các ý
kiến, trong đó chủ yếu là các ý kiến thể hiện sự phán xét, đánh giá, sự nhận định
(bằng lời hoặc không bằng lời), phản ánh ý nghĩa của các thực tế, quá trình hiện
tượng, sự kiện đối với các thể chế, giai cấp xã hội nói chung và thái độ công khai
hoặc che đậy của các nhóm xã hội lớn, nhỏ đối với các vấn đề của cuộc sống xã hội
có động chạm đến các lợi ích chung của họ-22]
sự phán xét thể hiện sự đánh giá và thái
độ của mọi người đối với các hiện tượng của đời sống xã hội
Trong cun t i hng
c c minh bch hoc n du
ci vi nhng v, s kiu t ca
hin thc.
u thu ng s d m
t. Chng hcông luận là sự phán xét đánh giá của các cộng đồng xã hội đối
với những vấn đề có tầm quan trọng được hình thành sau khi có sự tranh luận
công khaiCông luận là sự tập
hợp ý kiến cá nhân ở bất kỳ nơi đâu mà chúng ta có thể tìm được
c tt s u v
gi DLXH. Theo Viu DLXH -
p h, s kin,
hii s, cn l
[13, tr.6 - 7]. Hoc m biu hin tr
22
hi ca mt c trong cng
i v kin, hin nhu cu,
la h trong thm nh
PGS. TS Mai Qunh Nam trong mu v a
DLXH là sự thể
hiện tâm trạng xã hội, phản ánh sự đánh giá của các nhóm xã hội lớn, của nhân
dân nói chung về các hiện tượng đại diện cho lợi ích xã hội cấp bách trên cơ sở các
quan hệ đang tồn tại,… xuất phát từ sự đánh giá tình hình, người ta sẽ xác định
hành vi nào cho phù hợp. Do tính đặc thù này của bản chất DLXH nên DLXH
không chỉ thuần túy tinh thần mà là một cấu trúc tinh thần - thực tế. Vì thế DLXH
được xem là một hiện tượng tâm lý xã hội, là cầu nối giữa ý thức xã hội và hành
động xã hội].
Ng u c
m DLXH là tập hợp ý kiến, thái độ có tính chất
phán xét, đánh giá của các nhóm xã hội hay của xã hội nói chung trước những
vấn đề mang tính thời sự, có liên quan tới lợi ích chung, thu hút được sự quan
tâm của nhiều người và được thể hiện trong các nhận định hoặc hành động thực
tiễn của họ
thy rng, hu h cn
nhng nm DLXH, bao gm:
Th nhp hp nh t
p, cc mt
thc t i nhnh.
Th hai, s nnhng
v i, nhng s kin, hii sn
li, ci hay c
Th ba, v, s kii s c s
a nhii, c i.
23
m vn giu
n v ch th ci ch n c
mc ga hc nhi
gi c ta hiu nhnh ch n c m
u hu n li cho rng
DLXH bao g c ca thiu s. V mt
n c. Thut ng
hng nht vi thut ng ". V m
coi trn c n ca thiu sn mc phi loi b
n ca thiu s ra khi ph mt thc tim coi
DLXH ch n c l
n c ng b
tr hay nhc phn v
i, v, s kin mi ho
, i ch ng ln vi
ng ca ch th t tng th nhn thm,
ng. Nha mi hoc ca c
hi khi tr chng mt sc mnh to lSự ủng hộ của
DLXH đối với một chủ trương nào đó của chính quyền có thể sẽ chuyển hoá thành
các phong trào thi đua sôi nổi, thực hiện thắng lợi chủ trương đó. Những tâm tư, thắc
mắc của quần chúng, thể hiện qua dư luận, nếu không được quan tâm giải quyết có
thể chuyển hoá thành các cuộc "phản ứng tập thể" hoặc dưới các hình thức rất phức
tạp khác7, tr.24 - 25]
V a
hin v xut, kin ngh, l
i vi mt ch c.