Thành ngữ nói về tính cách con người trong tiếng Hán (Liên hệ với thành ngữ tiếng Việt

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI & NHÂN VĂN



LÝ LỆ


THÀNH NGỮ NÓI VỀ TÍNH CÁCH CON NGƢỜI TRONG
TIẾNG HÁN
(Liên hệ với thành ngữ tiếng Việt)

Chuyê ngành: Ngôn ngữ học

LUẬN VĂN THẠC SĨ NGÔN NGỮ HỌC





Hà Nội 11/2013


1
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI & NHÂN VĂN



LÝ LỆ

THÀNH NGỮ NÓI VỀ TÍNH CÁCH CON NGƢỜI TRONG
TIẾNG HÁN
(Liên hệ với thành ngữ tiếng Việt)

Chuyê ngành: Ngôn ngữ học
Mã số: 60 22 01

LUẬN VĂN THẠC SĨ NGÔN NGỮ HỌC


Người hướng dẫn: PGS.TS Nguyễn Hồng Cổn



Hà Nội 11/2013

2

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các số liệu,
kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất
kì công trình nào khác.



Người thực hiện luận văn
Lý Lệ

3

LỜI CẢM ƠN

Tôi xin chân thành cảm ơn các Thầy, Cô Khoa Ngôn ngữ học đã tận tình
giảng dạy và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập, đặt biệt là PGS.TS Nguyễn
Hồng Cổn, người trực tiếp hướng dẫn tôi thực hiện đề tài này. Xin cảm ơn các
anh chị học viên cao học cùng lớp đã động viên giúp đỡ tôi trong quá trình học
tập.

4
MỤC LỤC

MỞ ĐẦU…………………………………………………………….8
0.1 Lý do chọn đề tài…………………………………………………….8
0.2 Tình hình nghiên cứu……………………………………………….10
0.3 Đối tượng mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu…………………… 12
0.4 Phương pháp nghiên cứu và tư liệu……………………………… 13
0.5 Bố cục của luận văn……………………………………………… 13
CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÍ THUYẾT………………………………16
1.1 Khái niệm thành ngữ và đặc điểm thành ngữ trong tiếng Hán…… 16
1.1.1 Khái niệm thành ngữ trong tiếng Hán…………………………………… 16
1.1.2 Đặc điểm chung của thành ngữ trong tiếng Hán………………………….20
1.2 Phân biệt thành ngữ với các ngữ cố định khác trong tiếng Hán……24
1.2.1 Phân biệt thành ngữ với tục ngữ…………………………………………….24
1.2.2 Phân biệt thành ngữ với ngạn ngữ………………………………………….26
1.2.3 Phân biệt thành ngữ với yết hậu ngữ……………………………………….27
1.2.4 Phân biệt thành ngữ với quán dụng ngữ………………………………… 27
1.3 Khái niệm tính cách con người và thành ngữ nói về tính cách con
người…………………………………………………………………… 28
1.3.1 Tính cách con người………………………………………………………….28
1.3.2 Thành ngữ nói về tính cách con người…………………………………….30

1.4 Tiểu kết…………………………………………………………… 32
CHƢƠNG 2: KHẢO SÁT ĐẶC ĐIỂM CẤU TẠO CỦA CÁC

5
THÀNH NGỮ NÓI VỀ TÍNH CÁCH CON NGƢỜI TRONG
TIẾNG HÁN (Liên hệ với thành ngữ tiếng Việt)……………… 34
2.1 Dẫn nhập……………………………………………………………34
2.2 Đặc điểm cấu tạo của thành ngữ nói về tính cách con người trong
tiếng Hán………………………………………………………………….35
2.2.1 Các thành ngữ nói về tính cách con người có cấu trúc đề-thuyết………36
2.2.2 Các thành ngữ nói về tính cách con người có cấu trúc đẳng lập……….38
2.2.3 Các thành ngữ nói về tính cách con người có cấu trúc chính phụ…… 41
2.2.4 Các thành ngữ nói về tính cách con người có cấu trúc động-tân……….44
2.2.5 Các thành ngữ nói về tính cách con người có cấu trúc động-bổ……… 44
2.2.6 Các thành ngữ nói về tính cách con người có cấu trúc liên động………45
2.2.7 Các thành ngữ nói về tính cách con người có cấu trúc câu phức………46
2.3 Đặc điểm cấu tạo của các thành ngữ nói về tính cách con người trong
tiếng Việt………………………………………………………………….49
2.3.1 Các thành ngữ nói về tính cách con người có cấu trúc chủ vị………… 50
2.3.2 Các thành ngữ nói về tính cách con người có cấu trúc đẳng lập……….50
2.3.3 Các thành ngữ nói về tính cách con người có cấu trúc chính phụ…… 51
2.4 So sánh thành ngữ nói về tính cách con người trong tiếng Hán và
tiếng Việt………………………………………………………………….52
2.4.1 Về các thành tố cấu tạo……………………………………………………….52
2.4.2 Về cấu trúc thành ngữ……………………………………………………… 53
2.5 Tiểu kết…………………………………………………………… 53
CHƢƠNG 3 ĐẶC ĐIỂM NGỮ NGHĨA CỦA CÁC THÀNH

6
NGỮ NÓI VỀ TÍNH CÁCH CON NGƢỜI TRONG TIẾNG HÁN

(Liên hệ với thành ngữ tiếng Việt)………………………….…… 55
3.1 Dẫn nhập……………………………………………………………55
3.2 Phương thức tạo nghĩa và đặc điểm ngữ nghĩa của các thành ngữ nói
về tính cách con người trong tiếng Hán (Liên hệ với thành ngữ tiếng
Việt) 56
3.2.1 Các phương thức tạo nghĩa của thành ngữ nói về tính cách con người
trong tiếng Hán…………………………………………………………………………56
3.2.1.1 Khái quát hóa……………………………………………………………… 57
3.2.1.2 Cụ thể hóa……………………………………………………………………57
3.2.1.3 Ẩn dụ hóa…………………………………………………………………….58
3.2.1.4 Hợp nghĩa………………………………………………………………… 58
3.2.2 Đặc điểm ngữ nghĩa của các thành ngữ nói về tính cách con người trong
tiếng Hán……………………………………………………………………………… 59
3.2.2.1 Nghĩa đen (nghĩa gốc) của thành ngữ nói về tính cách con
người…………………………………………………………………………………….59
3.2.2.2 Nghĩa bóng (nghĩa biểu trưng) của thành ngữ nói về tính cách con
người…………………………………………………………………………6 1
3.3 Đối chiếu ngữ nghĩa của các thành ngữ nói về tính cách con người
trong tiếng Hán và tiếng Việt…………………………………………….62
3.3.1 Loại hình tính cách con ngữ trong thành ngữ tiếng Hán và thành ngữ
tiếng Việt……………………………………………………………………………… 63
3.3.1.1 Phân tích ngữ liệu………………………………………………………….64

7
3.3.1.2 Nhận xét………………………………………………………………………73
3.3.2 Các phương tiện biểu trưng của thành ngữ nói về tính cách con người
trong tiếng Hán và tiếng Việt……………………………………………………… 73
3.3.2.1 Các hiện tượng hay sự vật liên quan đến thiên văn địa lí…………… 74
3.3.2.2 Các hiện tương hay sự vật liên quan đến động vật (bao gồm các bộ
phận cơ thể của động vật) và thực vật……………………………………………….75

3.3.2.3 Các bộ phận cơ thể của con người (gồm ngũ quan tứ chi, ngũ tạng lục
phủ và sự thay đổi của nội tạng hoặc sự hoạt động của cơ thể)…………………78
3.4 Tiểu kết…………………………………………………………… 82
KẾT LUẬN…………………………………………………………85
Tài liệu tham khảo………………………………………………….88
Phụ lục 1…………………………………………………………….91
Phụ lục 2………………………………………………………… 112
Phụ lục 3………………………………………………………… 122