Tiềm năng du lịch và đề xuất định hướng quy hoạch du lịch sinh thái ở vùng hồ Quan Sơn, huyện Mỹ Đức, Hà Nội1

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC TỰ NHIÊN




Ứng Thị Hồng Trang




TIỀM NĂNG DU LỊCH VÀ ĐỀ XUẤT ĐỊNH HƯỚNG QUY HOẠCH
DU LỊCH SINH THÁI Ở VÙNG HỒ QUAN SƠN,
HUYỆN MỸ ĐỨC, HÀ NỘI


LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC



Hà Nội – Năm 2011

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC TỰ NHIÊN



Ứng Thị Hồng Trang


TIỀM NĂNG DU LỊCH VÀ ĐỀ XUẤT ĐỊNH HƯỚNG QUY HOẠCH

DU LỊCH SINH THÁI Ở VÙNG HỒ QUAN SƠN,
HUYỆN MỸ ĐỨC, HÀ NỘI

Chuyên ngành: Sinh thái học
Mã số: 60 42 60

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS. TS. NGUYỄN XUÂN HUẤN


Hà Nội – Năm 2011


Ứng Thị Hồng Trang – K18 Sinh thái học

1

MỤC LỤC

LỜI CẢM ƠN
DANH MỤC CÁC BẢNG, HÌNH VÀ BẢN ĐỒ
MỤC LỤC
Chƣơng 1 - TỔNG QUAN TÀI LIỆU 9
1.1. KHÁI NIM VÀ NGUYÊN TC DU LCH SINH THÁI 9
1.1.1. Du lịch là gì? 9
1.1.2. Khái niệm Du lịch Sinh thái 11
1.1.3. Đặc điểm và nguyên tắc của DLST 14
1.1.3.1. c m và nguyên tc DLST trên th gii 14
1.1.3.2. m và nguyên tc DLST  Vit Nam 18

1.2. NHNG V V QUY HOCH DU LCH SINH THÁI 23
1.2.1. Khái niệm quy hoạch và quy hoạch DLST 23
1.2.1.1. Quy hoch là gì? 23
1.2.1.2. Khái nim quy hoch DLST 24
1.2.2. Đặc điểm và nguyên tắc quy hoạch DLST 25
1.2.2.1. m và nguyên tc quy hoch du lch 25
1.2.2.2. m và nguyên tc quy hoch DLST 27
1.3. KHÁI QUÁT KHU VC NGHIÊN CU  VÙNG H QUAN SN 31
Chƣơng 2 - THỜI GIAN, ĐỊA ĐIỂM VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 35
2.1. THI GIAN NGHIÊN CU 35
2.2. M NGHIÊN CU 35
2.3. PHNG PHÁP NGHIÊN CU 35
2.3.1. Phương pháp điều tra khảo sát thực địa và thu thập tài liệu 36
2.3.2. Phương pháp kế thừa, thống kê, phân tích và so sánh tổng hợp 36
2.3.3. Phương pháp xã hội học 36
Chƣơng 3 - KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN 38
3.1. M T NHIÊN, XÃ HI  CÁC YU T HÌNH THÀNH TI
LCH 38
3.1.1. Đặc điểm tự nhiên 38
a hình 38
3.1.1.2. Khí hu 39
Ứng Thị Hồng Trang – K18 Sinh thái học

2

3.1.1.3. Th 41
3.1.1.4. Th nhng 42
3.1.2. Đặc điểm kinh tế - xã hội 43
3.1.2.1. m kinh t 43
3.1.2.2. m xã hi 45

3.2. HIN TRNG CÁC H SINH THÁI VÀ TÀI NGUYÊN SINH VT VÙNG H
QUAN SN - TÍNH HP DN TRONG DLST 46
3.2.1. Hiện trạng các hệ sinh thái 46
3.2.1.1. H sinh thái h 46
3.2.1.2. H sinh thái núi  50
3.2.1.3. H sinh thái nông nghip 51
3.2.1.4. H sinh thái dân c 53
3.2.2. Hiện trạng tài nguyên sinh vật 54
3.2.2.1. Thành ph phong phú các loài thy sn thung vt không xng sng 54
3.2.2.2. Thành ph phong phú các loài cá 56
3.2.2.3. Thành ph phong phú các loài lng c, bò sát 62
3.2.2.4. Thành ph phong phú các loài chim 67
3.2.2.5. Thành ph phong phú các loài thú 73
3.2.3.6. Thành ph phong phú các loài thc vt 77
3.2.2.7. Thành phn các loài sinh vt  khu vc h Quan Sn n Vit Nam
(2007) 78
NH HNG QUY HOCH DLST 79
3.3.1. Đánh giá các nhân tố sinh thái tự nhiên của vùng hồ Quan Sơn và tác động của nó
tới DLST 79
3.3.1.1 .V th i vi du lch 79
3.2.2.2. Tài nguyên du lch t nhiên 80
3.2.2.3. ng hp các loi tài nguyên t nhiên 81
3.3.2. Đánh giá các nhân tố sinh thái nhân văn của vùng hồ Quan Sơn và tác động của nó
tới DLST 82
3.3.3. Đánh giá các hoạt động xã hội của con người và tác động của nó tới DLST 84
3.3.4. Định hướng quy hoạch DLST vùng hồ Quan Sơn 85
3.3.4.1. Nhng yêu cu v quy hoch DLST  vùng h Quan Sn 86
nh hng quy hoch DLST 88
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 97
Ứng Thị Hồng Trang – K18 Sinh thái học

3

TÀI LIỆU THAM KHẢO 99
PHỤ LỤC 103


Ứng Thị Hồng Trang – K18 Sinh thái học

4

DANH MỤC CÁC BẢNG




11
Bng 3.1.
 phong phú các loài thy sn thung v  
sng  khu vc h 
48
Bng 3.2.
Thng kê s ng h, loài và t l ph loài cá
c ti khu vc h 
51
Bng 3.3.
 phong phú các loài cá  khu vc h 
52
Bng 3.4.
Thành ph 

57
Bng 3.5.
Thành ph phong phú các loài bò sát
58
Bng 3.6.
 phong phú các loài chim  khu vc h 
61
Bng 3.7.
Thng kê s ng h, loài trong các b thú và t l ph
trên tng s loài

68
Bng 3.8.
 phong phú các loài thú ti khu vc h 
68

Ứng Thị Hồng Trang – K18 Sinh thái học

5


DANH MỤC CÁC HÌNH VÀ BẢN ĐỒ


Hình 2.1.
B v trí khu du lch h n M c, Hà Ni
31
Hình 3.1.
c da hình Karst b chia ct mnh
32

Hình 3.2.
c
33
Hình 3.3.
a hng bng
33
Hình 3.4.
Mt góc ca vùng h 
41
Hình 3.5.
Hoa Trang trng h 
42
Hình 3.6.
Mùa sen n trên h 
42
Hình 3.7.
Vùng h c
43
Hình 3.8.
nh v tinh toàn cnh vùng h 
44
Hình 3.9.
Rung lúa vùng h 
46
Hình 3.10.
S ng các loài thc vt theo công dng
71
Hình 3.11.
S loài trong Sách  và tng s loài theo tng nhóm
72

Hình 3.12.
Chùa B  vng Phnh núi
78
Hình 3.13.
 m, tuyn du lch khu vc h n M
c, Hà Ni

90

Ứng Thị Hồng Trang – K18 Sinh thái học

6


DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

DLST
Du lch sinh thái
IUCN






Ứng Thị Hồng Trang – K18 Sinh thái học

7

MỞ ĐẦU

Du lch là mt hon bó vi t rt lâu. Tri qua nhiu
n phát trin ca xã hi, hong du lng chuyn
bi. Trong xã hi nguyên thy, du lch ch a các
b lc, ch không ch 
ngh ng, hc hi, tìm tòi và khám phá. Du lch sinh thái là mt loi hình du lch
mi ch i hp dn mng ln
khách du lch tham giac bic phát trin. Lý do khin du
lc s quan tâm co khách du li
hình du lch gn vi thiên nhiên, ci tng và nâng cao nhn thc ca du
a ng khu vc phát trin loi hình du lch
 n quc gia, Khu bo tn thiên nhiên hay Khu d tr sinh
quyn - ng h sinh thái còn khá nguyên vn, h ng
tiêu cc ci làm ng. Tuy nhiên, không phi du lch sinh thái ch
có th thc hic ti nhch sinh thái hoàn toàn có th din
ra ti nht xa xôi, hi qua li. Tnh quan thiên
nhiên, các h sinh thái và các loài sinh vt mang tính t  ng ln
và tính nguyên vn vc gi gìn.
Vit Nam là mt trong nhng quc gia có s ng sinh hc cao, vu
kiu khu vc có th phát tric loi hình du lch
sinh thái. Thc t ng minh, hin nay Vit Nam có rt nhiu nhm
n du lch sinh thái hp dc và quc t. Nhng khu du lch
này, mt phc ngh n thc v
ng t nhiên và h sinh thái; mt khác góp phn ci tu kin phúc
l ci thin chng cuc sng, gim bt s ph
thuc vào tài nguyên thiên nhiên ca khu vc. Bên cc phát trin loi hình
du lch sinh thái giúp cho vic bo tng thc vt tm thiu tác
ng tiêu cc ca hong du ln cng.
Ứng Thị Hồng Trang – K18 Sinh thái học

8

Chính vì l  xut thành lp các khu du lch sinh thái ti nhng khu
vc có tit vic làm rt cn thit. Xut phát t thc t n
hành nghiên c tài “Tiềm năng du lịch và đề xuất định hướng quy hoạch du
lịch sinh thái ở vùng hồ Quan Sơn, huyện Mỹ Đức, Hà Nội” vi hy vng có th
góp phn hình thành thêm mt khu du lch sinh thái na ti Vit Nam.
Mc tiêu c tài là tin hàu tra, kho sát v ti
ch sinh thái ca khu vc h n M c, Hà N
s  xung quy hoch du lch sinh thái cho vùng h vi nhng ni
dng c th, thc t. Ni dung lu yu tp trung vào các ni dung sau:
1. Tìm hiu nhm t nhiên và xã hi ca các xã ca khu vc h
n M c, Hà Ni.
2. n trng các h n và tài nguyên sinh vt vùng h

3.  sinh thái t nhiên, các nhân t 
hong cng ca chúng ti du lch sinh thái.
4. ng quy hoch phát trin du lch sinh thái cho vùng h 
Tôi hi vng, nhng kt qu nghiên cu c tài s óp tích
cc trong vic giúp xây dng thêm cho Vit Nam nói chung và th i nói
riêng mt khu du lch sinh thái hp dn khách du lch.



Ứng Thị Hồng Trang – K18 Sinh thái học

9

Chƣơng 1 - TỔNG QUAN TÀI LIỆU
1.1. KHÁI NIM VÀ NGUYÊN TC DU LCH SINH THÁI
1.1.1. Du lịch là gì?

coi là 



 


hau,




   -        
town - 
           




 

xuyên


Theo T chc Du lch Th gii, du lch bao gm tt c mi hong ca
nhi du hành nhm tha mãn nhiu mc i tr các du
hành mà có mm tin) trong thi gian liên t
Ứng Thị Hồng Trang – K18 Sinh thái học

10

m ng sa h. Các mch gm
mu, tri nghim, ngh gi
nói mt cách khác, du lt dng ngh ng
sng khác h36].


 
 

 


 
hoà bình [27].

[15] 
          



 
          


 .

         
ngày 20/02/1999



Ứng Thị Hồng Trang – K18 Sinh thái học

11

 

--
 

1.1.2. Khái niệm Du lịch Sinh thái
Du lch Sinh thái (Eco-tour, Ecotourism) là mt loi hình du lch mi m và
có nhiu tranh cãi hin nay. Mi 
ch sinh thái (DLST) li nhc rt nhiu s quan tâm không ch ca
nhng nhà du lch mà c nhng nhà qun lý, nhà khoa hc, nhi nghiên cu
xã hi và các t chc phi chính ph. Khi mà các hong du lch truyn th
không còn tr nên hp dn v i dân trên th gii thì DLST li ni lên
 t hi ng cun hút rt nhi i cùng tham gia, cùng tri nghim
[24,27,30]. Vy DLST là gì mà li có sc hp dn vi du khách và ti sao rt nhiu
i li quan tâm ti v y?
u nhm DLST lc s dng bi
nhng nhà bo v ng. C th là Hector Ceballos-t
ng DLST khi vng các nhà chc trách và  bo v t
ngc Bn cho chim hng l thuyt
phng bn thuyn, ông lp lun rng các hong
du lch t  y nn kinh t ca c ng
ng tho tn h sinh thái ca khu vc. T 
tr thành mt thut ng  gi li nhng giá tr t nhiên,  s bo
tn vn có th c mà không phi hy sinh s ng kinh t [37].
DLST là du lch d













. Nó không phi là du l



, du lch khám phá hay du lch
 



 ng mo him, khám phá các vùng
t mi hay ca khu v
thuu du khách phi có trách nhim
Ứng Thị Hồng Trang – K18 Sinh thái học

12

cao vng, hc hng ho t thiên nhiên.





  ngi tha các loài hoa , 
c v





 , có th 



 c tn mt
nhìn thy nhi trong mt khu rng là nh

 c
a DLST [37].
Mu thú v là DLST rt d b nhm vi du lch bn vng, du lch da
vào thiên nhiên, du lch trách nhim và du lch xanh. Có th tóm t phân bit các
loi hình du l
- DLST 
 


 


-  


              
 
 

 

 

-  
 



Ứng Thị Hồng Trang – K18 Sinh thái học

13

-  
 

 

-  

               


.
coi 




 , 

o

 (International Ecotourism Society) 
: 






29].
IUCN (International Union
for Conservation of Nature

 

            
a vào thiên



 
 
Ứng Thị Hồng Trang – K18 Sinh thái học

14

              . Theo
















 , nguyên
, 


















;  
















 (











 


 ; , 













 ; 
























 , 














11,18



 

[19].
1.1.3. Đặc điểm và nguyên tắc của DLST
1.1.3.1. m và nguyên tc DLST trên th gii
khi 






Ứng Thị Hồng Trang – K18 Sinh thái học

15

Nh


Martha.
Theo Martha, DLST là 

1) Du lịch liên quan đến các điểm đến thiên nhiên: 



 ,  , và




  , , 

 .







2) Giảm thiểu tác động: 
 . 


khá, 

;  , ; 


công tr . 


, 



 .
3) Xây dựng nhận thức về môi trường: DL


 . 
DLST, 


      ng, 




, 



 . 


.
Ứng Thị Hồng Trang – K18 Sinh thái học

16




 





 . 








: 



 ; 
 ;
có 

 .







 , 


 

4) Cung cấp lợi ích tài chính trực tiếp cho vấn đề ba
̉
o tô
̀
n : 




        

 ,  , , hãng hàng


 


5) Cung cấp các lợi ích tài chính và quyền lơ
̣
i cho người dân địa phương :


, 


 
quan tâm, 


 , 




 (,  ,  ) 
 . 



 , nhà , 
, 









 , 
thôn, 














 .
Ứng Thị Hồng Trang – K18 Sinh thái học

17





6) Tôn trọng văn hóa địa phương: 






 
 , , 





















 







 . 


 , 
xôi - 












 , 














.
 , 










. 
 , tôn



 
7) Hỗ trợ nhân quyền và sự tiê
́
n bô
̣
dân chủ : 




 , 
. ng chính




 


khác
 . Trong

,  , 
 .  , 












 
Ứng Thị Hồng Trang – K18 Sinh thái học

18





 , 









 - 





âu Phi (ANC) 
 , , 
 . , 





 .  : du



?  




?





 , 


, 



 



này? Tuy nhiên, 








 7  , 


 , 
 .  , tuy không






tiêu chí trên.
1.1.3.2. m và nguyên tc DLST  Vit Nam
Theo Dowling (1998) [35]

10-30%. Theo Rakthammachat (1993) và Elliot (1997) [37] 


               òn khá



 
Ứng Thị Hồng Trang – K18 Sinh thái học

19





           
  


[35].  

Bảng 1.1. Các loại hình DLST cở bản ở Việt Nam [35]
TT
Loại hình DLST
Khách du lịch

trong nƣớc
Khách du lịch
nƣớc ngoài
1.
Nghiên cu tour du lch
X
X
2.
 trong rng
X
X
3.
Leo núi
X
X
4.
ng bào dân
tc thiu s
X
X
5.
t sóng

X
6.
Chèo bè g

X
7.
Du lch mo him

X
8.
Xem chim

X
9.
n (min)
X
X
10.
Chèo thuyn
X
X
11.
Cm tri
X

12.
n
X

Ứng Thị Hồng Trang – K18 Sinh thái học

20

 [11]
( ) và khách 
 ()




0% khách du
      
 
 [11].

   


 


 
                





 

         
 
nhà hàng  
Ứng Thị Hồng Trang – K18 Sinh thái học

21






Nguyên tắc 1


nhà 

tham gia vào công tác giá
  [35]   :         


 
- 
      -   



3].
Nguyên tắc 2
 
          
phát, th                


 ng
) [20].
Ứng Thị Hồng Trang – K18 Sinh thái học

22

Nguyên tắc 3

 

 



    




Nguyên tắc 4


cá
 

Wenjun (2002) [29] 
- 
         
 


 

khác
.

Ứng Thị Hồng Trang – K18 Sinh thái học

23

1.2. NHNG V V QUY HOCH DU LCH SINH THÁI
1.2.1. Khái niệm quy hoạch và quy hoạch DLST
1.2.1.1. Quy hoch là gì?
Quy hoch là mng, không d n
quy hong ch   n khía cnh quy hoch s dt,
hon nhim v t chc, không c quy hoch. Tuy
nhiên, cm t c dùng trong nhic hong
khác nhau cch s dt, quy ho và vùng,
quy hong, quy hoch du li làm quy hoch trong mi
c cho rng, mình biu mình muu mình ph
cách hiu và cách thc thi công vic ca h không phng nhau, và
hiu qu u tranh cãi [2].
n quy hochng hi la chn, honh, sp
xp, b u ca nhc quy ho
thc hin nh  ng, nhng mc tiêu ca chi c và k hoch. Quy
hoch và k hoch là hai phc lp vng nht vi nhau. K
hoch mang tính thi gian cùng vng, mc tiêu cho quy hoch. Quy
hoch c th không gian cho k hoch có tính không gian gn
vi mc tiêu và thi gian ca k hocc li, k hoch có tính thi gian gn
vi quy hoch. Quy hoch và k hoc thc hin vi nhau trong tng th
thng nht gi là k hoch hóa [23].
Có mt s n v quy ho
- Quy hoch là s tích hp gia kin thc khoa hc và k thut, to nên s
la ch có th thc hin các quynh v 
- Quy hoch là công cuc chun b có t chc cho các ho
bao gm: vic phân tích tình th t các yêu c  a

chn và phân chia mng.
- Quy hoch là quá trình son tho mt tp h
c thit k  c mc tiêu nhnh. Nó bao gm vinh ra mt hay
nhiu v cc gii quyt; thit lp các mc tiêu quy honh các gi