Tạm giữ trong Luật tố tụng hình sự Việt Nam

TAM GIU
A. LỜI NÓI ĐẦU
Ngày nay nước ta đang trên con đường hội nhập WTO, hòa chung với nền kinh tế toàn cầu. Nền
kinh tế đất nước ta ngày càng phát triển song đi đôi với sự phát triển đó của nền kinh tế một mặt
trái đang diễn ra đó là số lượng các vụ phạm tội trên nước ta đang ngày càng gia tăng đặc biệt là các
vụ phạm tội về hình sự đang diễn ra ngày càng phức tạp hơn, gây không ít khó khăn đối với các nhà
quản lý cũng như các nhà làm luật của nước ta.
Nhà nước ta với tính chất là nhà nước của dân, do dân và vì dân, mọi quyền lực thuộc về nhân
dân nên quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân luôn được luật pháp trong Luật tố tụng hình sự Việt
Nam quy định rõ ràng, để bảo vệ quyền công dân, trong Luật tố tụng hình sự cũng nêu rõ một số
biện pháp cần thiết để hạn chế các quyền và lợi ích của công dân nhằm tạo điều kiện thúc đẩy thực
hiện tốt các nghĩa vụ các quyền cho nhà nước cho cộng đồng.
Để phục vụ cho việc điều tra truy tố, xét xử bảo đảm tính trung thực công minh đúng người ,
đúng tội, không gây oan ức cho người vô tội và không bỏ xót kẻ phạm tội Luật tố tụng hình sự cũng
nêu rõ một số biện pháp ngăn chặn. Việc sử dụng các biện pháp ngăn chặn trong quá trình tố tụng
hình sự là điều cần thiết, trong những biện pháp ngăn chặn đó: “Tạm giữ trong Luật tố tụng hình
sự Việt Nam” là một trong những biện pháp quan trọng và hữu hiệu.
Chính vì tầm quan trọng của biện pháp tạm giữ cùng với yêu cầu của các thầy cô trong tổ bộ
môn đưa ra nên em chọn đề tài “Tạm giữ trong tố tụng hình sự” làm đề tài chính cho bài tập học
kỳ môn Luật tố tụng hình sự.
Trong quá trình làm bài không thể tránh khỏi những thiếu sót, mong các thầy cô góp ý cho đề tài
của em!
B. NỘI DUNG
I. Lý Luận chung về các biện pháp ngăn chặn trong Luật tố tụng hình sự Việt Nam
1. Khái niệm biện pháp ngăn chặn:
Biện pháp ngăn chặn là một trong những biện pháp cưỡng chế trong tố tụng hình sự được áp
dụng đối với bị can, bị cáo hoặc người chưa bị khởi tố về hình sự bị bắt trong những trường hợp
khẩn cấp hoặc quả tang nhằm ngăn chặn những hành vi nguy hiểm cho xã hội của họ, ngăn ngừa
họ tiếp tục phạm tội, trốn tránh pháp luật hoặc có hành vi gây cản trở cho việc điều tra, truy tố, xét
xử và thi hành án hình sự.
2. Ý nghĩa của các biện pháp ngăn chặn:

Ý nghĩa của việc quy định những biện pháp ngăn chặn trong tố tụng hình sự là để đảm bảo cho
việc đấu tranh, phòng chống tội phạm đạt hiệu quả cao. Nó đảm bảo sự hoạt động của các cơ quan
tiến hành tố tụng được thuận lợi, thể hiện sự chuyên chính của nhà nước XHCN.
Sử dụng biện pháp ngăn chặn nhằm đảm bảo sự dân chủ, tôn trọng các quyền cơ bản của công
dân được hiến pháp quy định như : quyền bất khả xâm phạm về thân thể, quyền tự do cư trú và đi
lại... thể hiện tính ưu việt của chế độ XHCN.
Từ mục đích trên, việc áp dụng các biện pháp ngăn chặn không thể áp dụng tràn lan, tuỳ tiện mà
khi áp dụng phải tuân theo những căn cứ nhất định và khi cần thiết mới áp dụng để ngăn chặn tội

phạm hoặc có dấu hiệu của tội phạm bỏ trốn, gây khó khăn cho việc điều tra, truy tố, xét xử hay tội
phạm sẽ tiếp tục phạm tội, nhằm đảm bảo cho việc thi hành án.
Các biện pháp ngăn chặn trong Tố tụng hình sự bao gồm : bắt, tạm giữ, tạm giam, cầm đi khỏi
nơi cư trú, bảo lãnh đặt tiền hoặc tài sản có giá trị để bảo đảm. Do vậy tạm giữ, tạm giam là một
trong số biện pháp ngăn chặn trong tố tụng hình sự.
II. Tạm giữ trong luật tố tụng hình sự Việt Nam
1. Khái niệm tạm giữ và lịch sử phát triển của các chế định về tạm giữ:
Theo Điều 86 BLTTHS thì: Tạm giữ là biện pháp ngăn chặn trong TTHS do cơ quan và những
người có thẩm quyền áp dụng đối với người bị bắt trong trường hợp khẩn cấp, phạm tội quả tang,
người phạm tội tự thú, đầu thú hoặc đối với người bị bắt theo lệnh truy nã.
Trải qua một quá trình phát triển lâu dài từ khi nước Việt Nam chúng ta ra đời cho đến ngày nay
song hành với lịch sử của đất nước thì các chế định về tạm giữ cũng từng bước được thay đổi và
phát triển hơn:
Cụ thể từ năm 1945-1954 sau khi nước ra giành được độc lập và tiến hành Tổng tuyển cử ngày
06-01-1946 giành thắng lợi. Hiến pháp đầu tiên của nước Việt Nam dân chủ cộng hoà đã được quốc
hội thông qua trong phiên họp ngày 04-11-1946 và ra đời. Theo sau đó là hàng loạt các sắc lệnh, sắc
luật được ban hành, các thủ tục về tạm giữ và các trường hợp phải tạm giữ cũng đã được quy định
cụ thể trong các sắc luật, sắc lệnh được chính phủ ta ban hành và cũng qua đó đã góp phần tích cực
vào việc bảo vệ chế độ dân chủ của nhân dân và trấn áp kịp thời bọn phản cách mạng và bọn tội
phạm hình sự.
Trong giai đoạn từ sau 1954 đến hiện nay với dấu son là thắng lợi của chiến dịch Điện Biên Phủ

buộc thực dân Pháp ký kết hiệp định Giơnevơ ngày 20-7-1954 công nhận chủ quyền, độc lập dân
tộc, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ của nước ta. Đất nước ta bước vào thời kỳ phát triển mới, miền
Bắc tiến lên xây dựng chủ nghĩa xã hội. Cho đến khi miền Nam hoàn toàn giải phóng đất nước ta
hoàn toàn độc lập, hàng loạt các sắc lệnh, sắc luật do chính phủ ban hành trước năm 1954 đến nay
đã lỗi thời lạc hậu do đó đã được thay bằng hàng loạt các văn bản khác trong đó phải kể đến sắc
lệnh 02-SL76 ngày 15-03-1976 quy định việc tạm giữ và bắt giam, khám người, khám nhà ở, đồ vật
do chính phủ lâm thời miền Nam Việt Nam ban hành. Cũng từ đây các chế định về vấn đề tạm giữ
bước sang một giai đoạn phát triển hơn cho đến nay các quy định về tạm giữ được quy định trong
BLTTHS 2003 đã hoàn chỉnh và chi tiết hơn rất nhiều, đã góp phần tác động và có tác dụng lớn
trong cuộc đấu tranh chống và phòng ngừa tội phạm. Các vụ án được xem xét và xét xử chính xác,
hạn chế được tình trạng kẻ phạm tội bỏ trốn hoặc tiếp tục phạm tội. Nhưng bên cạnh đó các văn bản
trên cũng chưa nói rõ được những điều kiện cụ thể được phép tạm giữ tạm giam nên vẫn còn có tình
trạng và nhiều trường hợp áp dụng một cách tuỳ tiện, lạm quyền.
2. Mục đích, ý nghĩa của tạm giữ:
Tạm giữ tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình điều tra và xử lý tội phạm.
Trong công tác đấu tranh phòng chống tội phạm là nhiệm vụ của toàn dân theo tinh thần của
Chính phủ, việc ngăn chặn tội phạm nhanh chóng làm rõ tội phạm và người phạm tội để kịp thời
đưa ra xét xử và xử lý là một nghiệp vụ quan trọng và khó khăn đối với các cơ quan điều tra và các
cơ quan thẩm quyền chức năng. Để đem lại hiệu quả cao đối với công tác điều tra và xử lý, các cơ
quan chức năng phải sử dụng các biện pháp được pháp luật cho phép cụ thể trong pháp luật tố tụng
hình sự. Trong đó biện pháp tạm giữ là biện pháp quan trọng và cần thiết.
Mục đích của tạm giữ đối với người bị bắt trong trường hợp khẩn cấp, phạm tội quả tang, người
phạm tội tự thú, đầu thú là để ngăn chặn hành vi phạm tội, hành vi trốn pháp tránh pháp luật, cản trở

hoạt động điều tra của người phạm tội, tạo điều kiện cho Cơ quan điều tra thu thập chứng cứ tài
liệu, bước đầu xác định tính chất hành vi của người bị tạm giữ. Tạm giữ đối với người bị bắt theo
lệnh truy nã để có thời gian cho cơ quan đã ra quyết định truy nã đến nhận người bị bắt.
Như vậy, biện pháp tạm giữ đã có ý nghĩa thuận lợi tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình điều
tra và xử lý tội phạm. Góp phần vào việc đảm bảo thực hiện tính dân chủ công bằng văn minh, giúp
cho việc điều tra xét xử được một cách nhanh chóng. Nếu không có các quy định pháp luật về tạm

giữ thì quyền dân chủ của công dân khó có thể đảm bảo thực hiện được một cách triệt để. Việc thực
hiện theo đúng thẩm quyền, quyền hạn, thủ tục tạm giữ đúng người, đúng tội, đúng thời hạn sẽ làm
hạn chế và tránh được sự vi phạm đến quyền công dân và vi phạm dân chủ XHCN.
3. yêu cầu và nguyên tắc của việc tạm giữ trong luật tố tụng hình sự:
Tạm giữ là một biện pháp ngăn chặn quan trọng, cần thiết trong trình tự của công tác tố tụng
hình sự nhưng đây cũng là hoạt động phức tạp và quan trọng từ đó cơ quan điều tra, toà án Viện
kiểm sát phải thực hiện tốt các yêu cầu khi thực hiện quyết định tạm giữ:
Về pháp luật: để đảm bảo được những quyền và lợi ích trên của công dân, yêu cầu về pháp luật
của biện pháp tạm giữ, tạm giam được thể hiện ở chỗ : Người ký lệnh tạm giữ phải là người có thẩm
quyền do Luật quy định. Khi xem xét ra lệnh tạm giữ phải đảm bảo các tài liệu, chứng cứ cần thiết
và đủ yếu tố chứng minh là đối tượng bị áp dụng. Đặc biệt khi tiến hành tạm giữ phải tuân thủ đúng
các qui định về quyền hạn, thủ tục mà pháp luật qui định, nghiêm cấm sử dụng hành vi tạm giữ trái
pháp luật làm phương hại đến danh dự nhân phẩm, sức khoẻ, tính mạng của người bị tạm giữ.
Về chính trị: Ngoài việc đảm bảo yêu cầu về pháp luật, biện pháp tạm giữ còn phải đảm bảo tốt
cả yêu cầu về chính trị đó là: Việc tạm giữ phải được cân nhắc và xem xét kỹ những vấn đề có liên
quan đến các chính sách khác của Đảng như : chính sách dân tộc, chính sách tôn giáo, chính sách
đối ngoại, chính sách ngoại giao và một số chính sách khác dùng để trấn áp tội phạm... Do vậy, có
những trường hợp tuy đã có đủ yếu tố và căn cứ để tạm giữ theo luật định nhưng các cơ quan có
thẩm quyền cần phải chân nhắc, tính toán và hậu quả khi ra lệnh tạm giữ.
Nguyên tắc: Tạm giữ trong Luật tố tụng hình sự phải được tiến hành đúng pháp luật, đảm bảo
cho việc thực hiện các chính sách do Đảng và Nhà nước đã đề ra. Đồng thời thể hiện được tính
nghiêm minh của pháp luật đối với tội phạm và thể hiện được tính tôn trọng và đảm bảo được quyền
tự do dân chủ của mọi công dân, đáp ứng được các yêu cầu về pháp luật và các yêu cầu về chính trị.
4. Đối tượng của việc tạm giữ:
Khoản 1 Điều 86 Bộ luật TTHS năm 2003 quy định: "Tạm giữ có thể được pháp dụng đối với
những người bị bắt trong trường hợp khẩn cấp, phạm tội quả tang, người phạm tội tự thú, đầu thú
hoặc đối với người bị bắt theo quyết định truy nã".
Nhìn chung đối tượng bị tạm giữ là người bị bắt trong trường hợp khẩn cấp hoặc phạm tội quả
tang, trong hầu hết các trường hợp khi quyết định bắt khẩn cấp, Cơ quan điều tra đã xác định cần
phải ngăn chặn việc người đó bỏ trốn hoặc cản trở điều tra, tuy nhiên điều luật không quy định bắt

buộc trong tất cả mọi trường hợp bắt đó đều phải tạm giữ; mà trong một số trường hợp bắt người
phạm tội quả tang, nếu xét thấy hành vi phạm tội nhỏ, tính chất ít nghiêm trọng lại có nơi cư trú rõ
ràng, không có cơ sở để cho rằng người đó trốn hoặc cản trở việc điều tra, trong các trường hợp đó
không cần thiết phải tạm giữ họ.
Đối với người bị bắt theo lệnh truy nã, ngay sau khi thấy lời khai, Cơ quan điều tra nhận người
bị bắt phải thông báo cho cơ quan đã ra lệnh truy nã để cơ quan này đến nhận người bị bắt. Việc
tạm giữ đối với người này chỉ đặt ra khi xét thấy cơ quan đã ra lệnh truy nã không thể đến ngay để
nhận người bị bắt.

Nhận thấy rằng, biện pháp tạm giữ có thể được áp dụng với các đối tượng bị bắt khẩn cấp, bắt
quả tang, bắt truy nã, người đầu thú, tự thú chứ ko bắt buộc, nói cách khác, sau khi bị bắt trong các
trường hợp nêu trên, người bị bắt có thể bị tạm giữ hoặc không bị tạm giữ. Theo quy định tại Điều
83 của Bộ luật TTHS năm 2003. Khoản 1 Điều 83 quy định "Sau khi bắt hoặc nhận người bị bắt
trong trường hợp khẩn cấp, hoặc phạm tội quả tang, cơ quan điều tra phải lấy lời khai ngay trong
thời hạn 24 giờ phải ra quyết định tạm giữ hoặc trả tự do cho người bị bắt". Như vậy biện pháp tạm
giữ là một biện pháp độc lập, việc áp dụng biện pháp này phải có căn cứ nhất định chứ không phụ
thuộc vào các trường hợp bắt.
Điều 86 Bộ luật TTHS năm 2003 cũng không quy định cụ thể các căn cứ áp dụng biện pháp
ngăn chặn tạm giữ, mà căn cứ để tạm giữ được hiểu là nếu việc bắt khẩn cấp hoặc bắt quả tang khi
có đủ căn cứ quy định tại Điều 81 và Điều 82 Bộ luật TTHS năm 2003 thì đó cũng chính là căn cứ
để áp dụng biện pháp tạm giữ.
5. Thẩm quyền ra quyết định tạm giữ và hủy bỏ lệnh tạm giữ:
Theo khoản 2 Điều 86 và khoản 2 Điều 81 Bộ luật TTHS năm 2003: Những người sau có thẩm
quyền ra quyết định tạm giữ theo thủ tục tố tụng hình sự bao gồm: Thủ trưởng, Phó thủ trưởng cơ
quan điều tra các cấp; người chỉ huy đơn vị quân đội độc lập cấp trung đoàn và tương đương; người
chỉ huy tàu bay tàu biển khi tàu bay, tàu biển rời khỏi sân bay bến cảng; chỉ huy trưởng vùng cảnh
sát biển.
Như vậy theo quy định BLTTHS 2003 thì cơ quan điều tra cấp huyện trở lên có quyền ra quyết
định tạm giữ. Thực hiện quyết định này, khi nhận người bị bắt trong từng trường hợp phạm tội quả
tang hoặc đang bị truy nã thì UBND phường, xã, thị trấn phải tiến hành lập biên bản phạm tội quả

tang, biên bản bắt người đang bị truy nã và giải quyết ngay tới cơ quan thẩm quyền.
Như vậy, những người có quyền ra quyết định tạm giữ không hoàn toàn là những người đại
diện của các cơ quan tiến hành tố tụng mà bao gồm cả những người của các cơ quan Nhà nước khác
hoặc trong lực lượng vũ trang.
Viện kiểm sát có thẩm quyền ra quyết định huỷ bỏ lệnh tạm giữ trong những trường hợp sau
đây:
+ Người bị tạm giữ không phải là người bị bắt trong trường hợp khẩn cấp, trường hợp phạm tội
quả tang hoặc đang bị truy nã và không phải là người phạm tội tự thú, đầu thú.
+ Người bị tạm giữ chỉ có những vi phạm nhỏ, tính chất nguy hiểm cho xã hội không đáng kể,
chưa đến mức phải truy cứu trách nhiệm hình sự;
+ Người bị tạm giữ trong trường hợp phạm tội quả tang nhưng sự việc phạm tội nhỏ, tính chất ít
nghiêm trọng, người bị tạm giữ có nới cư trú rõ ràng và không có biểu hiện sẽ trốn hoặc cản trở việc
điều tra.
6. Thủ tục tạm giữ:
Tạm giữ là biện pháp cưỡng chế trong tố tụng hình sự, nó đụng chạm đến quyền tự do danh dự
của công dân, quyền bất khả xâm phạm về thân thể. Ngoài ra còn ảnh hưởng đến tâm tư tình cảm
gia đình, bạn bè, đồng nghiệp khu phố hàng xóm nơi họ sinh sống làm việc
Muốn tạm giữ phải có lệnh của người có thẩm quyền. Lệnh tạm giữ phải ghi rõ lý do tạm giữ,
thời hạn tạm giữ, ngày hết hạn tạm giữ và giao cho người bị tạm giữ một bản. Nếu việc tạm giữ
không có lệnh của người có thẩm quyền, người bị tạm giữ có quyền yêu cầi tả tự do cho họ.
Khoản 3 Điều 86 BLTTHS có quy định: "Trong thời hạn 12 giờ, kể từ khi ra quyết định tạm
giữ, quyết định tạm giữ phải được gửi cho Viện kiểm sát cùng cấp. Nếu xét thấy việc tạm giữ không

có căn cứ hoặc không cần thiết thì Viện kiểm sát ra quyết định huỷ bỏ quyết định tạm giữ và người
ra quyết định tạm giữ phải trả tự do ngay cho người bị tạm giữ".
Mọi thủ tục về tạm giữ phải đảm bảo các yêu cầu về pháp lý như đã nêu ở phần trên.
7. Thời hạn tạm giữ:
Theo Điều 87 BLTTHS 2003, thời hạn tạm giữ không được quá ba ngày, kể từ khi cơ quan điều
tra nhận người bị bắt.
Trong trường hợp cần thiết, người ra quyết định tạm giữ có thể ra hạn tạm giữ nhưng không

được quá ba ngày.
Trong trường hợp đặc biệt, người ra quyết định tạm giữ có thể gia hạn tạm giữ lần thứ hai
nhưng cũng không được quá ba ngày.
Mọi trường hợp gia hạn tạm giữ phải được Viện kiểm sát cùng cấp phê chuẩn.
Trong thời hạn 12 giờ kể từ khi nhận được đề nghị gia hạn và tài liệu liên quan đến việc gia hạn
tạm giữ, Viện kiểm sát phải ra quyết định phê chuẩn hoặc không phê chuẩn.
+ Khi hết thời hạn tạm giữ, nếu không có đủ căn cứ khởi tố bị cáo thì phải trả tự do ngay cho
người bị tạm giữ.
Đây là trường hợp không cần gia hạn tạm giữ hoặc đã gia hạn tạm giữ lần thứ nhất hoặc lần thứ
hai nhưng vẫn không đủ căn cứ để xác định người bị tạm giữ đã thực hiện tội phạm thì phải trả tự
do ngay cho người bị tạm giữ.
+ Thời hạn tạm giữ được tính vào thời gian tạm giam.
Việc tạm giữ đối với người chưa thành niên phạm tội không có quy định khác về thời hạn tạm
giữ.
Thời hạn tạm giữ dù ngắn nhưng lại hạn chế quyền tự do thân thể, tư do đi lại của công dân nên
thời hạn tạm giữ được tính trừ vào thời hạn tạm giam theo nguyên tắc một ngày tạm giữ bằng một
ngày tạm giam. Trường hợp người bị tạm giữ sau đó không bị tạm giam thì khi toà quyết định hình
phạt từ đối với bị cáo, thời hạn tạm giữ được trừ vào thời hạn phải chấp hành hình phạt tù theo
nguyên tắc một ngày tạm giữ được tính bằng một ngày tù.
III. Những bất cập còn tồn tại trong việc quy định biện pháp tạm giữ của Bộ Luật TTHS
2003 ở Việt Nam và nguyên nhân của những tồn tại đó.
Tuy BLTTHS 2003 đã có sửa đổi bổ sung rất nhiều so với BLTTHS 1988, và đã có sự chặt chẽ
hơn. Tuy nhiên thực tiễn áp dụng các quy định về biện pháp tạm giữ vẫn còn nhiều bất cập, đã gây
không ít khó khăn cho những hoạt động áp dụng các quy định trên.
Việc tồn tại này do một phần thiếu sự nghiên cứu pháp luật, nhận thức còn hạn chế hoặc do sự
cẩu thả dẫn đến thiếu tinh thần trách nhiệm hoặc lạm dụng chức quyền, hoặc vì thù riêng trong khi
áp dụng các quy định về tạm giữ.
Công tác kiểm sát việc tuân theo pháp luật tại các nơi tạm giữ ở nhiều địa phương không được
tiến hành một cách thường xuyên và đều khắp, vì vậy mà các vi phạm chưa được khắc phục kịp
thời, cho nên Viện kiểm sát chưa phát huy hết vai trò của mình trong công tác tạm giữ.

Việc theo dõi, quản lý người bị tạm giữ không được tiến hành thường xuyên dẫn đến tình trạng
bỏ trốn, chết do đánh nhau...
Chính những nguyên nhân trên đã dẫn đến hàng loạt các vấn đề còn bất cập trong việc quy định
các chế định về tạm giữ trong BLTTHS 2003 của nước ta đó là: