Những biểu hiện mới của chủ nghĩa tư bản độc quyền nhà nước trong những năm gần đây

1
Mục lục………………………………………...…………...……Trang
I – Đặt vấn đề…………………………………………………...…….…1
II – Giải quyết vấn đề………………………………………………...…1
A. Nguyên nhân hình thành và bản chất của chủ nghĩa tư bản độc quyền nhà
nước
A1. Nguyên nhân hình thành của chủ ngĩa tư bản độc quyền nhà nước..1
A2. Bản chất của chủ nghĩa tư bản độc quyền nhà nước………………..2
B. Biểu hiện của chủ nghĩa tư bản độc quyền nhà nước
B1. Sự kết hợp về nhân sự giữa tổ chức độc quyền và nhà nước………..3
B2. Sự hình thành và phát triển sở hữu nhà nước…………………...…..5
B3. Sự điều tiết kinh tế của nhà nước tư sản…………………………….6
III – Kết luận…………………………………………………………….7
2
I – Đặt vấn đề
Như chúng ta đã biết, tiếp theo giai đoạn cạnh tranh tự do, chủ nghĩa tư bản
phát triển lên giai đoạn cao hơn là giai đoạn chủ nghĩa tư bản độc quyền và chủ
nghĩa tư bản độc quyền nhà nước. Nhà nước tư bản ra đời đó là một tất yếu của
lịch sử và nó đã trải qua nhiều hình thái phát triển khác nhau. Thực chất, đây là
những nấc thang mới trong quá trình phát triển và điều chỉnh của chủ nghĩa tư
bản về cả lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất để thích ứng với những biến
động mới trong tình hình kinh tế- chính trị thế giới từ cuối thể kỷ XIX và đầu thế
kỉ XX cho đến nay. Sự ra đời và phát triển của chủ nghĩa tư bản độc quyền nhà
nước là mặt biến đổi quan trọng trong quan hệ quản lý và là đặc điểm nổi bật của
chủ nghĩa tư bản đương đại. Đầu thế kỷ XX Lê Nin đã chỉ rõ: chủ nghĩa tư bản
độc quyền thành chủ nghĩa tư bản độc quyền nhà nước là một khuynh hướng tất
yếu, nhưng mãi đến những năm 50 của thế kỷ XX thì chủ nghĩa tư bản nhà nước
mới trở thành một thực thể rõ ràng và là một đặc trưng cơ bản của chủ nghĩa tư
bản đương đại. Như vậy việc nghiên cứu và giải quyết câu hỏi “ Những biểu hiện
mới của chủ nghĩa tư bản độc quyền nhà nước trong những năn gần đây” sẽ giúp
hiểu rõ chúng ta hơn về vấn đề trên.

II – Giải quyết vấn đề
A- Trước hết cần hiểu rõ về nguyên nhân hình thành và bản chất của chủ
nghĩa tư bản độc quyền nhà nước.
A1. Nguyên nhân hình thành của chủ nghĩa tư bản độc quyền nhà nước
Dựa vào tư tưởng của V.I. Lê Nin, có thể chỉ ra được nguyên nhân đãn đến sự
hình thành của chủ nghĩa tư bản độc quyền nhà nước là do:
- Thứ nhất, tích tụ và tập trung tư bản càng lớn thì tích tụ và tập trung tư bản
càng cao, do đó đẻ ra những cơ cấu kinh tế to lớn đòi hỏi một sự điều tiết xã hội
đối với sản xuất và phân phối, một sự kế hoạch hóa tập trung từ một trung tâm.
Nói cách khác sự phát triển hơn nữa của trình độ xã hội lực lượng sản xuất đã
đến yêu cầu khách quan là nhà nước phải đại biểu cho toàn bộ xã hội quản lý nền
kinh tế.
3
- Thứ hai, sự phát triển của phân công lao động xã hội đã làm xuất hiện một số
ngành mà các tổ chức độc quyền tư bản không thể hoặc không muốn kinh doanh
đầu tư vì vốn đầu tư lớn, thu hồi vốn chậm, ít lợi nhuận, nhất là các ngành thuộc
kết cấu hạ tầng, GTVT…
- Thứ ba, sự thống trị của độc quyền đã làm sâu sắc thêm sự đối kháng giữa
giai cấp tư sản với gia cấp vô sản và nhân dân lao động. Nhà nước phải có những
chính sách xoa dịu những mâu thuẫn đó, như trợ cấp thất nghiệp, điều tiết thu
nhập quốc dân, phát triển phúc lợi xã hội…..
- Thứ tư, cùng với xu thế quốc tế hóa đời sống kinh tế, sự bành trướng của các
liên minh độc quyền quốc tế vẫn vấp phải những hàng rào quốc gia dân tộc và
xung đốt lợi ích với các đối thủ trên thị trường. Tình hình đó đòi hỏi phải có sự
điều tiết các quan hệ chính trị và quan hệ kinh tế; nhà nước tư sản có vai trò quan
trọng trong việc giải quyết các quan hệ đó.
Như vậy, chủ nghĩa tư bản độc quyền nhà nước nảy sinh như một tất yếu kinh
tế, phần nào đáp ứng yêu cầu của nền kinh tế tư bản chủ nghĩa xã hội hóa cao độ
trong giai đoạn chủ nghĩa tư bản độc quyền, nhưng vẫn không giải quyết được
những mâu thuẫn của chủ nghĩa tư bản.

A2. Bản chất của chủ nghĩa tư bản độc quyền nhà nước
Chủ nghĩa tư bản độc quyền nhà nước là sư kết hợp sức mạnh của các tổ chức
độc quyền tư nhân với sức mạnh của nhà nước tư sản thành một thiết chế và thể
chế thống nhất, trong đó nhà nước tư sản bị phụ thuộc vào các tổ chức độc quyền
và can thiệp vào các quá trình kinh tế nhằm bảo vệ lợi ích của các tổ chức độc
quyền và cứu nguy cho chủ nghĩa tư bản. Tính theo thời gian, chủ nghĩa tư bản
độc quyền nhà nước có nguồn gốc từ chiến tranh thế giới thứ I, phát triển nhanh
chóng trong thời kỳ chiến tranh thế giới thứ II, và sau đó trở nên phổ biến. Chủ
nghĩa tư bản độc quyền nhà nước là sự kết hợp sức mạnh của các tổ chức độc
quyền tư nhân với sức mạnh của các nhà nước tư bản thành một thiết chế và thể
chế thống nhát nhằm phục vụ lợi ích của các tổ chức độc quyền và cứu nguy cho
chủ nghĩa tư bản. Hơn nữa, nó còn là nấc thang phát triển mới của chủ nghĩa tư
4
bản, là một hình thức vận động mới, là một quan hệ chính trị kinh tế xã hội mới
của chủ nghĩa tư bản, làm cho chủ nghĩa tư bản thích nghi với điều kiện lịch sử
mới. Bản chất của chủ nghĩa tư bản độc quyền được biểu hiện như sau:
- Chủ nghĩa tư bản độc quyền nhà nước là hình thức vận động mới của quan hệ
sản xuất tư bản chủ nghĩa hay nói cách khác là chủ nghĩa tư bản được điều chỉnh
để thích ứng với lực lượng sản xuất xã hội hóa.
- Chủ nghĩa tư bản độc quyền nhà nước là sự kết hợp giữa các tổ chức độc
quyền với nhà nước tư bản thành một tổ chức thống nhất trong đó nhà nước phụ
thuộc vào độc quyền, phục vụ mục đích cho các tổ chức độc quyền
- Chủ nghĩa tư bản độc quyền nhà nước là một hệ thống các quan hệ kinh tế
chính trị biểu hiện thành đường lối, các chính sách đối nội, đối ngoại, chính sách
kinh tế xã hội
- Chủ nghĩa tư bản độc quyền nhà nước là sự can thiệp của Nhà nước vào các
mặt của đời sống xã hội bằng một hệ thống điều chỉnh làm dịu đi các mâu thuẫn
nhưng không làm thay đổi bản chất chủ nghĩa tư bản.
B - Với nguyên nhân ra đời và bản chất của chủ nghĩa tư bản độc quyền nhà
nước như vậy, nó đã có những biểu hiện:

B1. Sự kết hợp về nhân sự giữa tổ chức độc quyền và nhà nước: Các tổ chức
độc quyền đưa người vào nắm lấy hoạt động của bọ máy tư sản từ địa phương
đến trung ương để chi phối nhà nước tư sản và mang lại lợi ích, quyền lợi cho các
tập đoàn. Sự kết hợp về nhân sự được thực hiện thông qua các hội chủ xí nghiệp
mang những tên khác nhau, thí dụ như: Liên đoàn công nghiệp Italia, Tổ chức
liên hợp công nghiệp Đức, lien đoàn công thương Anh… Các hội chủ này hoạt
động như các cơ quan tham mưu cho nhà nước, chi phối đường lối kinh tế, đường
lối chính trị của nhà nước tư sản nhằm “lái” hoạt động của nhà nước theo hướng
có lợi cho tầng lớp độc quyền, có vai trò rất lớn, đến mức được coi như chính phủ
đằng sau chính phủ, một quyền lực thực tế đằng sau quyền lực của chính quyền.
Thông qua các hội chủ, một mặt các đại biểu của các tổ chức độc quyền tham gia
vào bộ máy nhà nước với những cương vị khác nhau, mặt khác, các quan chức và
5