Bài 37. Phóng xạ

BÀI 37:

Ma-ri Quy-ri (1867-1934)
Giải Nobel vật lý 1903
Nobel hố học 1911
Pi-e Quy-ri
(1859-1906)
Giải Nobel vật lý 1903
Béc-cơ-ren
(1852-1908)
Giải Nobel vật lý 1903
CÁC NHÀ VẬT LÝ ĐI TIÊN PHONG
NGHIÊN CỨU HIỆN TƯNG PHÓNG XẠ

Phóng xạ là hiện tượng một hạt nhân tự
động phóng ra những bức xạ gọi là tia phóng
xạ và biến thành hạt nhân khác
Trong đó: A: hạt nhân mẹ
B: hạt nhân con
C: tia phóng xạ
A B + C→
1./ Sự phóng xạ:
a.) Đònh nghóa:
Pt phóng xạ:

b.)
b.)
Đặc điểm của hiện tượng phóng xạ:
Đặc điểm của hiện tượng phóng xạ:

•
- Là quá trình biến đổi từ hạt nhân này sang hạt nhân
- Là quá trình biến đổi từ hạt nhân này sang hạt nhân
khác.
khác.
•
- Là quá trình tự điều khiển, không chòu tác động từ bên
- Là quá trình tự điều khiển, không chòu tác động từ bên
ngoài (nhiệt độ, áp suất…)
ngoài (nhiệt độ, áp suất…)
•
- Mang tính ngẫu nhiên, không thể biết trước lúc nào
- Mang tính ngẫu nhiên, không thể biết trước lúc nào
một hạt nào đó bò phóng xạ, nhưng có thể thống kê về tỉ
một hạt nào đó bò phóng xạ, nhưng có thể thống kê về tỉ
lệ.
lệ.



Tia phóng xạ không nhìn thấy được nhưng
Tia phóng xạ không nhìn thấy được nhưng
có những tác dụng hóa lý như làm iôn hoá môi
có những tác dụng hóa lý như làm iôn hoá môi
trường , làm đen kính ảnh , gây ra các phản
trường , làm đen kính ảnh , gây ra các phản
ứng hoá học …
ứng hoá học …
a. Các loại tia phóng xạ:

2. Các tia phóng xạ:

β
-
β
+
α
Nguồn
phóng
xạ
α
β
-
γ
β
+

+
α
b.)Bản chất các loại tia phóng xạ:
*
*


Tia anpha (
Tia anpha (
α
α
)
)

Là các dòng hạt nhân của
nguyên tử Hêli( ) mang
hai điện tích dương ( +2e)
4
2
He
Đặc điểm
Đặc điểm
:
:
- Hạt α phóng ra từ hạt nhân với vận tốc khoảng
2.10
7
m/s
- Có khả năng iôn hoá chất khí và mất dần năng
lượng
- Khả năng đâm xuyên yếu , nó không xuyên qua được
tấm thuỷ tinh mỏng và chỉ đi được tối đa 8cm trong
không khí
4
2
He

+
α
*
*
Tia bêta (

Tia bêta (
β
β
)
)


β
β


-
-
+ Tia β
-
: bò lệch về phía bản
dương của tụ, đó chính là các
electron, điện tích -e
+ Tia β
+
: bò lệch về phía bản âm của tụ
( lệch nhiều hơn tia α và đối xứng với tia β
-
)
thực chất là electron dương (pôzitrôn ) điện
tích +e
β
+

+

α
*
*
Tia bêta (
Tia bêta (
β
β
)
)


β
β


-
-
+ Tia β
-
:( )
+ Tia β
+
:( )
β
+
0
1
e
−
−

0
1
e
+
+
+ Vận tốc của các hạt β gần bằng vận tốc ánh sáng
+ Ion hóa chất khí yếu hơn tia α
+ Khả năng đâm xuyên mạnh hơn tia α ,có thể đi
hàng trăm mét trong không khí
Đặc điểm:

Giải thích sự hình thành hạt
β
β
+
+
và
và
β
β
-
-
1 1 0 0
0 1 1 0
n p e
ν
→ + +
−
1 1 0 0
1 0 1 0

p n e
ν
→ + +

+
α
β
β


-
-
β
+
*
*
Tia gamma
Tia gamma
( ):
( ): Là sóng
điện từ có bước sóng rất ngắn ,
cũng là hạt phôtôn có năng lượng
cao
γ
Đặc điểm:
- Không bò lệch trong điện, từ trường
trường
- Khả năng đâm xuyên rất lớn , có thể đi qua
lớp chì dày hàng chục cm và gây nguy hiểm
cho con người

0
0
γ

TIA
TIA
PHÓNGXẠ
PHÓNGXẠ
BẢN CHẤT
BẢN CHẤT
TÍNH CHẤT
TÍNH CHẤT
VẬN
VẬN
TỐC
TỐC
TRUYỀN
TRUYỀN




(Hạt nhân của
(Hạt nhân của
hêli)
hêli)
Mang điện tích dương
Mang điện tích dương
Xuyên thấu kém
Xuyên thấu kém

Ion hóa chất khí khá
Ion hóa chất khí khá


20.000
20.000
km/s
km/s


(là
(là
electron)
electron)
Cả 2 tia đều có điện tích
Cả 2 tia đều có điện tích


Xuyên thấu khá
Xuyên thấu khá
Ion hóa chất khí yếu
Ion hóa chất khí yếu
300.000
300.000
km/s
km/s


(là
(là

pozitron)
pozitron)
Sóng điện từ có
Sóng điện từ có
bước sóng rất
bước sóng rất
ngắn
ngắn
Không phải là hạt mang điện
Không phải là hạt mang điện
Xuyên thấu mạnh
Xuyên thấu mạnh
Luôn xuất hiện khi có phóng
Luôn xuất hiện khi có phóng
xa ï
xa ï
α
α
v
v
à
à
β
β
300.000
300.000
km/s
km/s
β
+

α
β
4
2
He
β
−
γ
0
1
e
−
0
1
e
+
CÁC TIA PHÓNG XẠ

α
β
β
+
+
β
β
-
-
γ

3

3
./
./
Đònh luật phóng xạ:
Đònh luật phóng xạ:
a.) Đònh luật :
“
“
Mỗi chất phóng xạ được đặc trưng bởi
Mỗi chất phóng xạ được đặc trưng bởi
một thời gian T gọi là chu kỳ bán rã , cứ
một thời gian T gọi là chu kỳ bán rã , cứ
sau mỗi chu kỳ này thì ½ số nguyên tử của
sau mỗi chu kỳ này thì ½ số nguyên tử của
chất ấy đã biến đổi thành chất khác”
chất ấy đã biến đổi thành chất khác”
b.) Công thức :



Hãy vận dụng đònh luật vừa nêu , điền các
Hãy vận dụng đònh luật vừa nêu , điền các
giá trò vào bảng cho sau đây , từ đó tìm ra
giá trò vào bảng cho sau đây , từ đó tìm ra
công thức biểu diễn đònh luật phóng xạ ?
công thức biểu diễn đònh luật phóng xạ ?
t 1T 2T 3T … kT
N
m
0

1
2
N
0
2
2
N
0
3
2
N
0
2
k
N
0
1
2
m
0
2
k
m
0
2
2
m
0
3
2

m
N
0
, m
0
là số nguyên tử và số khối lượng lúc
đầu của chất phóng xạ
Vậy t = kT:
0
2
k
m
m =
0
2
k
N
N =

N
t
N
0
N
0
/2
N
0
/4
N

0
/8
N
0
/16
T
2T
3T
4T
ÑOÀ THÒ ÑÒNH LUAÄT PHOÙNG XAÏ
ÑOÀ THÒ ÑÒNH LUAÄT PHOÙNG XAÏ
0

Theo ñònh nghóa logarít ta coù 2
x
= e
x
ln2
ln 2
ln 2
0 0 0
t
k t
T
N N e N e N e
λ
−
− −
= = =
ln 2 0,693

T T
λ
= =
Vôùi:
Töông töï: m = m
Töông töï: m = m
0
0
e
e
-
-
λ
λ
t
t
0
2
k
m
m =
0
2
k
N
N =
t
k
T
=

Chất Iốt phóng xạ ( ) có chu kỳ bán rã 8
ngày đêm. Nếu nhận được 100g chất này thì
sau 8 tuần lễ khối lượng còn lại bao nhiêu?
131
53
I
Ta có: Chu kỳ bán rã T = 8 ngày đêm
Thời gian phân rã t = 8 tuần = 56 ngày đêm
Ta thấy k = t/T = 56/8 = 7
Khối lượng Iốt còn lại: m = m
0
/ 2
k

⇒ m = m
0
/ 2
7
= 100/ 128 = 0,78g
Á khối lượng lúc đầu: m
0
= 100g

A
B
C
D
Điều nào sau đây là sai khi nói về tia α ?
Tia α thực chất là hạt nhân nguyên tử Hêli

Khi đi qua điện trường giữa hai bản tụ điện,
tia α lệch về phía bản âm của tụ điện.
Tia α phóng ra từ hạt nhân với vận tốc
bằng vận tốc ánh sáng.
Khi đi trong không khí,tia α iôn hoá không
khí và mất dần năng lượng.

A
B
C
D
Hạt β+ có cùng khối lượng với electron nhưng
mang một điện tích nguyên tố dương.
Tia β+ có tầm bay ngắn so với tia α
Tia β+ có khả năng đâm xuyên rất mạnh giống
như tia X.
a, b, c đều đúng.

A
B
C
D
Tia β- là :
Các nguyên tử Hêli bị iôn hoá.
Các hạt nhân nguyên tử Hydrô
Các electrôn
Sóng điện từ có bước sóng ngắn.

Xin cám ơn và
Xin cám ơn và

trân trọng kính
trân trọng kính
chào
chào


các thầy cô
các thầy cô
đã đến dự giờ
đã đến dự giờ