tóm tắt luận án tiến sĩ “Đánh giá và dự báo các xung đột môi trƣờng trong khai thác, sử dụng tài nguyên nƣớc khu vực Tây Nguyên

I HC QUC GIA HÀ NI
I HC KHOA HC T NHIÊN










Chuyên ngành: 
 62.44.03.03







- 2014

Công trình được hoàn thành tại:







Phn bin:

Phn bin:

Phn bin:


Lun án s c bo v c Hn án tip
 hp ti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Vào hi gi ngày tháng  20



Có thể tìm hiểu luận án tại:
- n Quc gia Vit Nam
- Trung tâm Thông tin - i hc Quc gia Hà Ni

1

1. 

 ng. ây Nguyên, vic khai
thác, s dng và qun lý các tài nguyên mt cách bt hp lý, không theo
quy hoch  làm ny sinh nhiu mâu thu  c bit là các
n khai thác, s dng và quc, to
ngy ra các tranh chp, khiu kin, thm chí có kh 
 gia các nhóm li ích khác nhau  Tây Nguyên.

- guyên nói


            
- 




l    
  
- 

            

 
   

 và m
2.1. Ý nghĩa khoa học, thực tiễn:
Ý nghĩa khoa học:
-             
LVS Srepok.
-  

 

nguyên và BVMT.
Ý nghĩa thực tiễn:

  

2
TN

2.2. Mục tiêu nghiên cứu của luận án:
 

 

 


3
 bao


             
 
     


4
 

 



            -
Pressure - State - Impact  


-  môi 

 

5. 




    

3


(3
 sông Srepok.
6

 
              




 
            



2) Nghiên cc mt

LVS Srepok phi gn vn thng, phong tc tp quán và gn
v lut pháp.





  
mối quan hệ giữa mâu thuẫn và xung đột, theo các
lĩnh vực xung đột…), Các m biu hin ct, 
.





XĐMT là quá trình hình thành và phát triển những mâu thuẫn
về lợi ích trong khai thác, sử dụng các dạng tài nguyên và các thành phần
môi trường theo các mục đích khác nhau của những đối tượng liên quan.
- Phân loại XĐMT theo các cách tiếp cận khác nhau
            

4


- Nguyên nhân XĐMT được phân tích cơ bản như sau

bên liên quan; 
; 
  ; 

;
; 

- Các bên liên quan trong XĐMT: 



              
           


- Cơ sở pháp lý để giải quyết XĐMT
- Quản lý và giải quyết XĐMT:
+      ( 
; 
; 
 
+   
 
- Các phương thức giải quyết XĐMT về tài nguyên nước

   .
- Hòa giải XĐMT



 win (Hai




5
     


- XĐMT giữa các bên liên quan; - XĐMT giữa các
ngành liên quan; - XĐMT giữa các cấp.
1.2           
a. Các XĐMT liên quan đến số lượng nước; b. Các XĐMT liên
quan đến chất lượng nước; c. Các XĐMT liên quan đến cơ chế, chính sách
quản lý, khai thác TNN
 dc sông: 





- XĐMT ở cấp độ quốc gia; - XĐMT ở cấp độ vùng; - XĐMT giữa
các ngành dùng nước trong một lưu vực

- 
             

- 

- 

- 
-  
.

Ngoài ra,  d

- 

- 

- 

1.3. TÌNH HÌNH NGHIÊN C    NG
TRONG KHAI THÁC, S DC
- Tập trung nghiên cứu và tổng kết tình hình nghiên cứu trên thế
giới về XĐMT trong khai thác, sử dụng TNN: Qua nghiên cu cho thy 

6

 

- Tình hình nghiên cứu về XĐMT ở Việt Nam 

            



- 




2010-2013),
 



ính sách
 
            
      

            
nguyên
- Tình hình nghiên cứu về TNN khu vực Tây nguyên
           
Nguyên     
 - 
- XH và
-

        

   
              
H
 
khác nhau.

7
- Tình hình nghiên cứu về XĐMT khu vực Tây nguyên
  trong
Báo cáo
   
       


 
-     

- 






     

 

 
, 2012); 

-2015 và 


         -    

,



“Đánh giá và dự báo các
XĐMT trong khai thác, sử dụng tài nguyên nước khu vực Tây Nguyên”




1.4
1.4.1. 


8
1.4- 
Dân số: Theo th    ng dân s   c là
2.1i vi m dân s i/km
2
, phn li kinh,
dân tc ba g
t vùng núi phía Bc g
Đặc điểm văn hóa – xã hội:




khác.
1.4.3

Đặc điểm tài nguyên nước mặt LVS
Srepok; Hiện trạng khai thác, sử dụng nước trên LVS Srepok.
1.4

LVS SrepokTrong công tác quy hoạch; Công
tác quản lý tài nguyên nước; Việc khai thác, sử dụng nguồn nước quá mức;
Từ đó dẫn đến XĐMT trong khai thác, sử dụng và quản lý TNN LVS Srepok

1.5: 
   lý lun v t (khái nim, phân loi, các m 
phân lo     
qu  u và gii quy
trong khai thác s dng TNN (các d dng
n s n
ch n  , chính sách qun lý, khai
 d pháp lý
gii quy
2. Mt s nghiên cu v  dng
TNN trên th gii và  Vit Nam, mt s nghiên cu v khai thác, s dng
TNa bàn Tây Nguyên, LVS Srepok, có th thy  khu
vu
kt qu nghiên cu v  d
có nghiên cu nào v hác, s dng TNN.
u kin t nhiên, KT - XH ca LVS Srepok có vai trò rt quan
trng trong phát trin KT - XH, an ninh quc phòng, quan h quc t và
BVMT ca khu vc Tây Nguyên. LVS Srepok có TNN d
b u theo không gian và thi gian.

9
4. Hin trng khai thác, s d c LVS Srepok: Trên LVS
Srepok hin nay  u ho  n phát trin và s
dng TNN mt, t thy li tiêu phc v nông nghip và cn
th n, công nghip, dch v du lch,   n nay các hot
ng khai thác, s dng và qun lý TNN mc có mt s tn ti,
mt s m hiu qu khai thác, gây cn kit và
xung cp TNN.
5. n khu vc h c Campuchia
nên cn phi nâng cao hiu qu trong qu tránh

 c bit là phi làm gim m t
y ra trong s dc nghiên cu các
     dng TNN trên LVS Srepok là rt cn thit
nhm góp phn nhn dng, gii quyt, quo v và phát trin
bn vng TNN trên LVS Srepok.






 bao
 


            

               



           


 



sông Srepok.
2



10





háp
2.3.3 

- 
- 
: 


-  

-             
 
               

             i
           Krông Ana,
Krong No và 
các báo cáo KT - XH.
-            


- Trong giai 








- 

- 
-    



11
d
 
- 

- 

- 
- 

Srepok
 

(1). Thu thập thông tin, số liệu phục vụ phân tích xung đột (
; b. K;
; -

 ; e. RRA
(Rapid Rural Appraisal)   h nông thôn; f. PRA
(Participatory Rural Appraisal)        

(2). Phương pháp phân tích các bên liên quan
(3). Sử dụng mô hình DPSIR để phân tích các XĐMT liên quan đến khai
thác, sử dụng TNN mặt LVS Srepok:     
- Driving force); 
- Pressure); 
(S- State);         (I  Impact);  
 Respond)


             
  
ách




        




12






phân tích các bên liên quan và mô hình phân tích DPSIR;




 -




 






3.1.1khai thác, 
 sông Srepok: 

- 

- 

3.1.1.1. Các mâu thuẫn trong khai thác, sử dụng và quản lý tài nguyên
nước mặt lưu vực sông Srepok
a. Mâu thuẫn giữa các ngành liên quan
     ên quan





    


13


            

n

LVS; 
Phân tích mâu thuẫn giữa các ngành liên quan
hác tài nguyên:
(ii).  

+  
(iii).            


(v).  
  :
+ 
Lựa chọn các mâu thuẫn điển hình:     

 

                


 
Phân tích mâu thuẫn điển hình
-Tác động tích cực của phát triển thủy điện:
- 





- Tác động tiêu cực của phát triển thủy điện: (1)- 
 ; (2)- 
; (3)- 
- - 

 thiên nhiên; (6)- 

14
- 
(9)- 
Một số mâu thuẫn giữa phát triển thủy điện và các nhóm sử dụng
nước khác:            


           

giao thông.

b. Mâu thuẫn trong khai thác, sử dụng nước giữa thượng và hạ lưu LVS
Srepok (trên lãnh thổ Việt Nam)


LVS 
                




3.1.1.2. Các tranh chấp, XĐMT trong khai thác, sử dụng và quản lý tài
nguyên nước mặt lưu vực sông Srepok.
a. XĐMT giữa người dân ở một số địa phương và nhà máy thủy điện

Tua Srah
(2)- 

 

- 
- 
- 
 repok 4A
 - 
 - du


b. Vụ tranh chấp do Công ty TNHH MTV Thành Vũ Đak Lak.

15
3.1.2.         :   





a. Sự đa dạng về văn hóa, sắc tộc










              

b. Sự phụ thuộc và cuộc sống gắn chặt với tài nguyên thiên nhiên
C
             
             

tài nguyên thiên nhiên nói chu


c. Trình độ văn hóa hạn chế và phương thức canh tác lạc hậu
c


     




Kinh.
d. Dễ chịu tác động của văn hóa bên ngoài cũng như tôn giáo





16

               
(điển hình như vụ xây dựng nhà
nước Đề Ga).
e. Đặc điểm về quản lý của các cộng đồng địa phương



 


            







Srepok
           


(2)             





và tôn giáo.



-






 

17
KT-  

- 
VÀ MÔ
 
- 
-           

- 

, 

-   ,    

- 

             






           
S


Srepok
a. Phân bố tài nguyên nước không đồng đều
b. Phát triển KT – XH:
- Gi;
- ;
- ;
- ;
- P
b. Tác động của biến đổi khí hậu:
- 
- 
c. Phương thức quản lý TNN
- Công tác quy hoch:

- Công tác qun lý TNN

18
d. Những đặc điểm văn hóa truyền thống ảnh hưởng đến việc hình thành
XĐMT liên quan đến khai thác, sử dụng tài nguyên nước LVS Srepok:
e. Sự khác biệt cơ bản giữa các khu vực mang tính xuyên biên giới

a. Áp lực đến hoạt động khai thác và sử dụng nguồn nước (số lượng nước):



- 
- 
- 
- cho các KCN
b. Áp lực đến chất lượng nước:
- 
- 
c. Áp lực đến tài nguyên, MT và hệ sinh thái lưu vực
- 
- 
- 

3.3.2.1

S Srepok
- 





              







- 

19
3.3.2.4

             
   


(1) Những XĐMT điển hình
- 

- 
              

(2). Những XĐMT mang tính chất tiềm ẩn cần có sự quan tâm
đúng mức
-  
- 



           

3.4.1.1. 
và  : 


 




3.


- 
- Phát t
- 
- 

3.4.1.3. 
  gii quyt này cn phi có quy hoch phát trin cây công
nghip mt cách hp lý c v quy mô ln loi cây, mùa v nhm gim nhu

20
cng thi phi áp dng các k thui tit kim,
xây dng h cha tr c m     i trong mùa khô,
trng và bo v ru ngun, qu canh tác t do.


3.4.2.1

- Nâng cao chất lượng quy hoạch nhằm bảo vệ rừng: 
  
 
   
  

- Thành lập Quỹ Bảo vệ và Phát triển rừng
- Các tỉnh trên lưu vực sông Srêpok nên rà soát lại và quy hoạch lại
diện tích sử dụng đất
- Cần tiến hành nghiên cứu những loại cây nào cần phải trồng lại

 phát

- Các cơ chế, chính sách liên quan đến đền bù, di dân, tái định cư

- Xây dựng và thực hiện quy trình vận hành liên hồ chứa:
- Sự tham gia của các bên liên quan
- Giải pháp giảm thiểu tác động đối với lũ lụt và hạn hán…
            
: 
- 



ai

3.4.3.1. Giải pháp về cơ chế, chính sách

:
3.4.3.2. Giải pháp về quy hoạch

3.4.3.3. Giải pháp kinh tế
3.4.3.4. Giải pháp công trình
3.4.3.5. Giải pháp phi công trình
3.4.3.6. Một số giải pháp khác

21
:



nhiên và BVMT vùng LVS Srepok:
- 
- 






 

           




             
thác,  



 liên










    

           



22
- 


c tài nguyên), bên


(
 g Srepok,
 




 






Qua nghiên cu v lý lun và thc tin n
khai thác, s dng TNN mt sông Srepok, luc các
nhim v nghiên cu và có mt s kt lun :
1. LVS Srêpok có vai trò rt quan trng trong phát trin KT - XH,
an ninh quc phòng, quan h quc t và BVMT ca khu vc Tây Nguyên.
LVS Srepok hi  u ho n khai
thác, s dng và qun lý TNN mt (t thy l i tiêu phc v nông
nghip và cn thn, công nghip, dch v du lcTuy
c phân b u theo không gian và thi
u ng tiêu cc cc qun lý
còn nhiu tn ti dn vic khai thác, s dng và qun lý tài nguyên
c mt LVS Srepok còn kém hiu qu, thiu quy hoch, thiu tính liên
ngành, mt s khai thác, s dng và qun lý
c LVS Srepok.

 gi
quan;    

liên quan khác.



23


 



- 



5.  

   



 


  

 (1) 

(2) 



; (3) 
 






    


        


