Sự tham gia tố tụng của Viện kiểm sát tại Tòa án cấp sơ thẩm

MỤC LỤC
Trang
MỞ ĐẦU..................................................................................................................2
NỘI DUNG................................................................................................................2
1.Khái niệm, đặc điểm, nhiệm vụ, quyền hạn, ý nghĩa của Viện kiểm sát trong tố tụng
dân sự……………………………………………………………………………………….2
1.1.Khái niệm, đặc điểm…………………………………………………………………2
1.2.Nhiệm vụ, quyền hạn………………………………………………………………...2
1.3.Ý nghĩa......................................................................................................................3
2.Sự tham gia tố tụng của Viện kiểm sát tại Tòa án cấp sơ thẩm……………………….3
2.1. Các trường hợp VKS tham gia phiên tòa sơ thẩm………………………………..3
2.2.Hoạt động của VKS tại phiên tòa sơ thẩm………………………………………….4
3.Sự tham gia tố tụng của Viện kiểm sát tại Tòa án cấp phúc thẩm…………………..5
3.1.Các trường hợp VKS tham gia phiên tòa phúc thẩm……………………………5
3.2.Hoạt động của VKS tại phiên tòa sơ thẩm………………………………………….7
4.Một số kiến nghị……………………………………………………………………7
4.1.Về các trường hợp Viện kiểm sát tham gia phiên tòa giải quyết vụ việc dân sự…..7
4.2.Về nhiệm vụ, quyền hạn của Kiểm sát viên khi tham gia phiên tòa sơ thẩm, phúc
thẩm…………………………………………………………………………………………..9
KẾT LUẬN………………………………………………………………………..10
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO..........................................................11
1
MỞ ĐẦU
Viện kiểm sát là một trong hệ thống cơ quan có vị trí độc lập trong bộ máy Cộng
hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, là một trong bốn hệ thống cơ quan cấu thành nên bộ máy nhà
nước. Viện kiểm sát nhân dân (VKSND) thực hiện hai chức năng chính là kiểm sát việc tuân
theo pháp luật và thực hành quyền công tố theo quy định của Hiến pháp và pháp luật (Luật tổ
chức Viện kiểm sát năm 1992). Tuy Viên kiểm sát có chức năng như vậy nhưng quyền hạn
của Viện kiểm sát trong tố tụng dân sự dường như bị hạn chế. Để tìm hiểu rõ hơn về vấn đề
này, em chọn đề tài: “ Sự tham gia tố tụng của Viện kiểm sát tại Tòa án cấp sơ thẩm, phúc
thẩm và kiến nghị ”.

NỘI DUNG
1. Khái niệm, đặc điểm, nhiệm vụ, quyền hạn, ý nghĩa của Viện kiểm sát trong tố
tụng dân sự.
1.1. Khái niệm, đặc điểm.
Hiện nay không có quy định cụ thể về khái niệm Viên kiểm sát (VKS) nhưng theo
quy định tại Điều 21 Bộ luật Tố tụng Dân sự năm 2004 thì Viện kiểm sát là cơ quan tiến hành
tố tụng, thực hiện chức năng kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong tố tụng dân sự.
Khi tham gia TTDS, VKSND có những đặc điểm riêng mang tính đặc thù, đó là:
Đây là hoạt động chỉ do cơ quan duy nhất là VKSND tiến hành theo quy định pháp luật
TTDS. Với chức năng, nhiệm vụ của mình, VKSND thực hiện quyền lực nhà nước, trực tiếp
tham gia giám sát các hoạt động tư pháp góp phần bảo vệ pháp chế XHCN, chế độ XHCN. Và
VKSND là cơ quan duy nhất thực hiện chức năng giám sát hoạt động của Tòa án trong quá
trình giải quyết vụ việc dân sự. Khi thực hiện chức năng kiểm sát đó, VKSND có nghĩa vụ,
quyền hạn kiểm sát thông báo, quyết định và các văn bản có liên quan đến việc giải quyết vụ
việc của Tòa án, kiểm sát việc chuyển giao các loại văn bản trên của Tòa án có đúng quy định
hay không.
1.2. Nhiệm vụ, quyền hạn.
Theo khoản 1 Điều 21 BLTTDS 2004: “ 1. Viện kiểm sát nhân dân kiểm sát việc
tuân theo pháp luật trong tố tụng dân sự, thực hiện các quyền yêu cầu, kiến nghị, kháng nghị
theo quy định của pháp luật nhằm bảo đảm việc giải quyết vụ việc dân sự kịp thời, đúng pháp
luật ”.
2
Yêu cầu, kháng nghị các bản án, quyết định của Tòa án theo quy định của pháp
luật nhằm đảm bảo việc giải quyết vụ việc dân sự kịp thời, đúng pháp luật. Tham gia các
phiên tòa xét xử vụ án dân sự, phiên họp giải quyết việc dân sự thuộc thẩm quyền giải quyết
của Tòa án theo quy định của pháp luật.
Kiểm sát việc tuân theo pháp luật của đương sự, người tham gia tố tụng và những
người liên quan, cơ quan thi hành án, chấp hành viên, cá nhân và tổ chức liên quan đến việc
thi hành bản án, quyết định của Tòa án, kháng nghị các quyết định về thi hành án của cơ quan
thi hành án.

1.3. Ý nghĩa.
Sự tham gia tố tụng của VKSND trong TTDS có ý nghĩa to lớn trong việc bảo vệ
tính tối cao của pháp luật. VKSND có vai trò quan trọng trong việc thực hiện nhiệm vụ giám
sát việc thực thi pháp luật của các cơ quan tư pháp.
Sự tham gia của VKSND góp phần phát hiện và đẩy lùi những hạn chế, tiêu cực,
thiếu sót trong quá trình giải quyết vụ việc dân sự của Tòa án, đồng thời góp phần nâng cao
tinh thần trách nhiệm của thẩm phán trong hoạt động giải quyết vụ việc dân sự.
Sự tham gia của VKSND đảm bảo việc giải quyết vụ việc dân sự các cấp nhanh
chóng, khách quan, toàn diện, đầy đủ và kịp thời, bảo đảm mọi bản án, quyết định của Tòa án
có căn cứ và đúng pháp luật, bảo đảm mọi bản án, quyết định dân sự của Tòa án đã có hiệu
lực pháp luật được đưa ra thi hành đúng pháp luật.
2. Sự tham gia tố tụng của Viện kiểm sát tại Tòa án cấp sơ thẩm.
2.1. Các trường hợp VKS tham gia phiên tòa sơ thẩm.
Theo quy định tại khoản 2 Điều 21 BLTTDS 2004: “ 2. Viện kiểm sát nhân dân
tham gia phiên tòa đối với những vụ án do Tòa án thu thập chứng cứ mà đương sự có khiếu
nại, các việc dân sự thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án, các vụ việc dân sự mà Viện
kiểm sát kháng nghị bản án, quyết định của Tòa án ”, đối với những vụ án dân sự do Tòa thu
thập chứng cứ mà đương sự có khiếu nại về việc thu thập chứng cứ đó của Tòa án thì VKS
phải tham gia phiên tòa sơ thẩm. Đối với những vụ án này, ngay sau khi có quyết định đưa vụ
án ra xét xử, Tòa án phải gửi hồ sơ vụ án cho VKS cùng cấp, trong thời hạn 15 ngày kể từ
ngày nhận được hồ sơ vụ án, VKS phải nghiên cứu và trả lại hồ sơ cho Tòa án (khoản 2 Điều
195 BLTTDS). Các trường hợp cụ thể về việc đương sự khiếu nại về việc thu thập chứng cứ
của Tòa án được quy định tại điểm 1.2 phần 1 mục II của Thông tư liên tịch số
03/2005/TTLT-VKSNDTC-TANDTC.
3
Bên cạnh đó, sự tham gia vào phiên tòa sơ thẩm dân sự của VKS còn phụ thuộc vào
từng thời điểm có khiếu nại của đương sự về việc thu thập chứng cứ của Tòa án. Cụ thể:
- Trường hợp đương sự có khiếu nại trước khi Tòa án có quyết định đưa vụ án ra xét
xử thì VKS phải tham gia phiên tòa. Trong trường hợp này nếu đương sự gửi đơn khiếu nại
đến Tòa án thì Tòa án phải gửi ngay đơn khiếu nại của đương sự kèm theo hồ sơ vụ án cho

VKS cùng cấp theo quy định tại khoản 3 Điều 85 BLTTDS. Căn cứ vào khiếu nại của đương
sự, VKS có quyền yêu cầu Tòa xác minh, thu thập chứng cứ và xem xét việc tham gia phiên
tòa sơ thẩm. Nếu đương sự gửi đơn khiếu nại đến VKS thì VKS thông báo bằng văn bản cho
Tòa án biết được việc khiếu nại của đương sự và yêu cầu Tòa chuyển hồ sơ vụ án cho VKS
nghiên cứu để tham gia phiên tòa sơ thẩm.
- Trường hợp đương sự có khiếu nại sau khi Tòa án có quyết định đưa vụ án ra xét
xử thì VKS chỉ tham gia phiên tòa sơ thẩm khi còn đủ thời gian nghiên cứu hồ sơ vụ án theo
quy định tại khoản 2 Điều 195 BLTTDS. Nếu thấy trong thời hạn quyết định đưa vụ án ra
xét xử còn đủ 15 ngày nghiên cứu hồ sơ thì VKS sẽ tham gia phiên tòa. Nếu không tham gia
phiên tòa, Tòa án vẫn phải gửi thông báo bằng văn bản về việc khiếu nại của đương sự cho
VKS cùng cấp xem xét kháng nghị theo thủ tục phúc thẩm tiếp theo.
- Trường hợp tại phiên tòa sơ thẩm mà đương sự mới khiếu nại về việc thu thập
chứng cứ của Tòa án mà phiên tòa đó lại không có VKS tham gia thì Hội đồng xét xử không
hoãn phiên tòa mà vẫn tiếp tục xét xử. Thủ tục thông báo giống trường hợp trên.
2.2. Hoạt động của VKS tại phiên tòa sơ thẩm.
Trong thủ tục hỏi tại phiên tòa, sau khi nghe xong lời trình bày của đương sự, Chủ
tọa phiên tòa hỏi trước rồi đến Hội thẩm nhân dân, sau đó đến người bảo vệ quyền và lợi ích
hợp pháp của đương sự, các đương sự và cuối cùng là Kiểm sát viên của VKS (Điều 222).
Điều 234 BLTTDS quy định: “Trong trường hợp Kiểm sát viên tham gia phiên tòa
thì sau khi những người tham gia tố tụng phát biểu tranh luận và đối đáp xong, chủ toạn
phiên tòa đề nghị Kiểm sát viên phát biểu ý kiến của Viện kiểm sát về việc giải quyết vụ án”.
Theo đó, VKS tham gia phiên tòa sơ thẩm với vai trò là cơ quan tiến hành tố tụng, thực hiện
chức năng kiểm sát việc tuân theo pháp luật nên đại diện VKS phát biểu ý kiến về việc giải
quyết vụ án sau khi các bên đã tranh luận. Khi phát biểu ý kiến về việc giải quyết vụ án, VKS
phân tích nội dung vụ án, đánh giá chứng cứ và đối chiếu với các quy định pháp luật có liên
4
quan để đề xuất hướng giải quyết. Theo đó, ý kiến phát biểu của VKS tại phiên tòa là một
trong các căn cứ để Hội đồng xét xử thảo luận, xem xét giải quyết vụ án.
Trong các quy định về thủ tục hỏi tại phiên tòa, khoản 2 Điều 230 BLTTDS cũng
có quy định: “ Kiểm sát viên, những người tham gia tố tụng có mặt tại phiên toà có quyền

nhận xét về kết luận giám định, được hỏi những vấn đề còn chưa rõ, hoặc có mâu thuẫn trong
kết luận giám định hoặc có mâu thuẫn với những tình tiết khác của vụ án ”. Như vậy, Kiểm
sát viên có mặt tại phiên tòa có quyền nhận xét, được hỏi những vấn đề còn chưa rõ, còn mâu
thuẫn liên quan đến kết luận giám định của vụ án. Ngoài ra, Điều 48 quy định về trường hợp
thay đổi Kiểm sát viên: “ Kiểm sát viên phải từ chối tiến hành tố tụng hoặc bị thay đổi trong
những trường hợp sau: 1. Thuộc một trong những trường hợp quy định tại Điều 46 của Bộ
luật này; 2. Họ đã là người tiến hành tố tụng trong vụ án đó với tư cách là Thẩm phán, Hội
thẩm nhân dân, Kiểm sát viên, Thư ký Tòa án ” và mục 2 phần II Nghị quyết 01/2005/NQ-
HĐTP ngày 31/3/2005 quy định chi tiết về những trường hợp phải thay đổi Kiểm sát viên.
Và khoản 2 Điều 207 quy định: “ Trong trường hợp Kiểm sát viên bị thay đổi tại phiên toà
hoặc không thể tiếp tục tham gia phiên toà xét xử, nhưng có Kiểm sát viên dự khuyết thì người
này được tham gia phiên toà xét xử tiếp vụ án nếu họ có mặt tại phiên toà từ đầu. Trong
trường hợp không có Kiểm sát viên dự khuyết để thay thế thì Hội đồng xét xử quyết định hoãn
phiên toà và thông báo cho Viện trưởng Viện kiểm sát cùng cấp”. Theo quy định này thì trong
phiên tòa xét xử sơ thẩm, đối với những vụ án phải thay đổi Kiểm sát viên, nếu có Kiểm sát
viên dự khuyết thì sẽ tham gia phiên tòa, nếu không có thì HĐXX phải ra quyết định hoãn
phiên tòa và thông báo cho Viện trưởng Viện kiểm sát cùng cấp. Điều luật này quy định như
vậy để nhấn mạnh sự có mặt cần thiết của Viện kiểm sát khi bắt buộc phải tham gia phiên tòa,
thể hiện vai trò quan trọng của Viện kiểm sát khi phải thực hiện đúng chức năng của mình đó
là kiểm sát việc tuân theo pháp luật.
3. Sự tham gia tố tụng dân sự của Viện kiểm sát tại Tòa án cấp phúc thẩm.
3.1. Các trường hợp VKS tham gia phiên tòa phúc thẩm.
BLTTDS 2004 quy định không rõ ràng và thống nhất về sự tham gia tố tụng của
VKS tại phiên tòa phúc thẩm các vụ án dân sự. Khoản 2 Điều 264 quy định: “Kiểm sát viên
Viện kiểm sát cùng cấp phải tham gia phiên toà phúc thẩm trong trường hợp Viện kiểm sát
kháng nghị hoặc đã tham gia phiên toà sơ thẩm ”. Theo quy định như vậy thì việc đương sự
5