Giải pháp phát triển sản xuất tiểu thủ công nghiệp theo hướng bền vững ở Huyện Vĩnh Tường, Tỉnh Vĩnh Phúc

BỘ GIÁO DỤC VÀ ðÀO TẠO
TRƯỜNG ðẠI HỌC NÔNG NGHIỆP HÀ NỘI








TRẦN HỮU TUÂN


LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ


GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN SẢN XUẤT
TIỂU THỦ CÔNG NGHIỆP THEO HƯỚNG BỀN VỮNG
Ở HUYỆN VĨNH TƯỜNG, TỈNH VĨNH PHÚC


Chuyên ngành: KINH TẾ NÔNG NGHIỆP
Mã số: 60.31.10

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. NGÔ THỊ THUẬN



HÀ NỘI - 2013
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế…… ………………………

i

LỜI CAM ðOAN

- Tôi cam ñoan ñây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu,
kết quả nghiên cứu trình bày trong luận văn là trung thực và chưa từng ñược
công bố trong bất kỳ công trình nghiên cứu nào khác.
- Tôi xin cam ñoan rằng mọi sự cộng tác, giúp ñỡ cho việc thực hiện
luận văn này ñã ñược cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn ñã
ñược chỉ rõ nguồn gốc.
Hà Nội, ngày tháng 10 năm 2013
Tác giả luận văn



TRẦN HỮU TUÂN


Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế…… ………………………
ii

LỜI CẢM ƠN
Trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thiện luận văn, tôi ñã
nhận ñược sự quan tâm, giúp ñỡ của nhiều cá nhân và tập thể. Nhân ñây tôi
xin ñược bày tỏ lòng cảm ơn chân thành của mình:
Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc tới PGS-TS. Ngô Thị
Thuận, là cô hướng dẫn khoa học cho tôi, Cô rất tâm huyết, tận tình hướng
dẫn, chỉ bảo cho tôi trong suốt thời gian thực hiện luận văn.
Tôi xin bày tỏ sự cảm ơn tới Ban giám hiệu nhà trường cùng các thầy
giáo, cô giáo trong Khoa Kinh tế và Phát triển nông thôn; Bộ môn Phân tích

ñịnh lượng ñã giúp ñỡ và có những ý kiến ñóng góp quý báu cho tôi trong quá
trình học tập, nghiên cứu vừa qua.
Qua ñây tôi cũng xin ñược gửi lời cảm ơn tới ðảng Bộ huyện, UBND
huyện Vĩnh Tường, ðảng Uỷ, UBND các xã An Tường, Lý Nhân và Việt
Xuân, các cán bộ phòng Công thương, Chi cục thống kê, phòng Tài nguyên
và Môi trường huyện, cán bộ Khuyến công 3 xã cùng các hộ sản xuất tiểu thủ
công nghiệp tại 3 làng nghề Mộc Bích Chu, Rèn Bàn Mạch và Cơ khí Vận tải
Thuỷ Việt An ñã tạo ñiều kiện thuận lợi giúp ñỡ cho tôi trong suốt quá trình
nghiên cứu thực hiện ñề tài.
Cuối cùng tôi xin cảm ơn gia ñình, bạn bè và ñồng nghiệp ñã cổ vũ,
ñộng viên nhiệt tình và tạo ñiều kiện giúp ñỡ mọi mặt ñể tôi hoàn thành tốt
chương trình học tập và nghiên cứu ñề tài khoa học này.
Một lần nữa tôi xin trân trọng cảm ơn!

Hà Nội, ngày tháng 11 năm 2013
Tác giả luận văn



TRẦN HỮU TUÂN
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế…… ………………………
iii


MỤC LỤC
Trang

1. MỞ ðẦU 1

1.1 Tính cấp thiết nghiên cứu ñề tài 1

1.2 Mục tiêu nghiên cứu 4

1.2.1 Mục tiêu chung 4

1.2.2 Mục tiêu cụ thể 4

1.3 ðối tượng và phạm vi nghiên cứu 5

1.3.1 ðối tượng nghiên cứu 5

1.3.2 Phạm vi nghiên cứu 5

1.4 Câu hỏi nghiên cứu 6

2. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN SẢN XUẤT TIỂU
THỦ CÔNG NGHIỆP THEO HƯỚNG BỀN VỮNG 7

2.1 Lí luận về phát triển sản xuất tiểu thủ công nghiệp theo hướng bền vững
7

2.1.1 Ngành nghề tiểu thủ công nghiệp 7

2.1.2 Phát triển sản xuất tiểu thủ công nghiệp theo hướng bền vững 11

2.1.3 Các chủ trương, chính sách của ðảng và Chính phủ Việt Nam có liên
quan ñến phát triển sản xuất tiểu thủ công nghiệp theo hướng bền vững 26

2.2 Thực tiễn phát triển sản xuất tiểu thủ công nghiệp ở một số nước trên
thế giới và Việt Nam 27

2.2.1 Tình hình phát triển sản xuất tiểu thủ công nghiệp ở một số nước trên
thế giới 27

2.2.2 Tình hình phát triển sản xuất tiểu thủ công nghiệp ở Việt Nam 31

2.2.3 Bài học kinh nghiệm 32

2.3 Các nghiên cứu trước ñây có liên quan ñến phát triển tiểu thủ công
nghiệp trên thế giới và Việt Nam 34

2.3.1 Trên thế giới 34

2.3.2 Ở Việt Nam 35

3. ðẶC ðIỂM ðỊA BÀN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 37

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế…… ………………………
iv

3.1 ðặc ñiểm ñịa bàn 37

3.1.1 ðiều kiện tự nhiên 38

3.1.2 ðặc ñiểm kinh tế - xã hội huyện Vĩnh Tường 41

3.1.3 Phát triển kinh tế - xã hội 46

3.2 Phương pháp nghiên cứu 50

3.2.1 Phương pháp tiếp cận và khung phân tích 50

3.2.2 Chọn ñiểm khảo sát 52

3.2.3 Phương pháp thu thập dữ liệu 52

3.2.4 Phương pháp xử lý dữ liệu 54

3.2.5 Phương pháp tổng hợp dữ liệu 54

3.2.6 Phương pháp phân tích thông tin 55

3.2.7 Hệ thống các chỉ tiêu nghiên cứu 56

4. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 57

4.1 Thực trạng phát triển sản xuất tiểu thủ công nghiệp toàn huyện Vĩnh
Tường 57

4.1.1 Lịch sử phát triển sản xuất tiểu thủ công nghiệp Vĩnh Tường 57

4.1.2 Tổ chức sản xuất tiểu thủ công nghiệp của huyện 64

4.1.3 Lao ñộng sản xuất tiểu thủ công nghiệp toàn huyện 65

4.1.4 Công nghệ sản xuất tiểu thủ công nghiệp 67

4.1.5 Nguyên liệu 68

4.1.6 Sản phẩm tiểu thủ công nghiệp 69

4.1.7 Tiêu thụ sản phẩm 71

4.1.8 Kết quả phát triển sản xuất tiểu thủ công nghiệp toàn huyện 73

Bảng 4.4 Một số chỉ tiêu thể hiện kết quả phát triển sản xuất 73

tiểu thủ công nghiệp của huyện Vĩnh Tường 73

4.2 Thực trạng phát triển sản xuất tiểu thủ công nghiệp của hộ gia ñình
huyện Vĩnh Tường 74

4.2.1 ðặc ñiểm của hộ sản xuất tiểu thủ công nghiệp 74

4.2.2 Nguồn lực cho sản xuất tiểu thủ công nghiệp 76

4.2.3 Chủng loại và khối lượng sản phẩm 83

4.2.4 ðầu tư chi phí sản xuất tiểu thủ công nghiệp 86

4.2.5 Tiêu thụ sản phẩm 88

4.2.6 Kết quả và hiệu sản xuất tiểu thủ công nghiệp của hộ ñiều tra 90

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế…… ………………………
v

4.3 ðánh giá tình hình phát triển ngành nghề tiểu thủ công nghiệp theo
hướng bền vững ở huyện Vĩnh Tường 93

4.3.1 Sự gia tăng ngành nghề tiểu thủ công nghiệp 93

94

4.3.2 Cơ cấu ngành nghề tiểu thủ công nghiệp 95

4.3.3 Hiệu quả sản xuất ngành nghề tiểu thủ công nghiệp 96

4.3.4 Các yếu tố ảnh hưởng ñến phát triển sản xuất tiểu thủ công nghiệp theo
hướng bền vững ở huyện Vĩnh Tường 99

4.3.5 Những vấn ñề ñặt ra cần nghiên cứu ñể phát triển sản xuất tiểu thủ công
nghiệp theo hướng bền vững huyện Vĩnh Tường 106

4.4 Giải pháp phát triển sản xuất tiểu thủ công nghiệp theo hướng bền
vững ở huyện Vĩnh Tường 109

4.4.1 Căn cứ ñề xuất 109

4.4.2 ðịnh hướng phát triển sản xuất tiểu thủ công nghiệp ở huyện Vĩnh
Tường 114

4.4.3 Giải pháp phát triển sản xuất tiểu thủ công nghiệp theo hướng bền vững
ở huyện Vĩnh Tường, tỉnh Vĩnh Phúc 115

5. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 131

5.1 Kết luận 131

5.2 Kiến nghị 133

5.2.1 ðối với Nhà nước 133

5.2.2 ðối với các cấp chính quyền ñịa phương 134

5.2.3 ðối với các cơ sở và hộ sản xuất kinh doanh tiểu thủ công nghiệp 135

TÀI LIỆU THAM KHẢO ix










Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế…… ………………………
vi




DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT


CNH:

Công nghiệp hóa

HðH:

Hiện ñại hóa
UBND:

ủy ban nhân dân
NN & PTNT:

Nông nghiệp và phát triển nông thôn
TTCN:

tiểu thủ công nghiệp
BCH TƯ:

Ban chấp hành trung ương
CN:

Công nghiệp
XD:

Xây dựng
KT-XH:

Kinh tế - xã hội
TM - DV:

Thương mại - dịch vụ
UDS:

ðô la Mĩ

Lð:

Lao ñộng
GTNT:

Giao thông nông thôn
HTX NN:

Hợp tác xã nông nghiệp
GTSX:

Giá trị sản xuất
SXKD:

Sản xuất kinh doanh
TNHH:

Trách nhiệm hữu hạn
NTM:

Nông thôn mới


Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế…… ………………………
vii

DANH MỤC BIỂU, BẢNG, SƠ ðỒ, HÌNH ẢNH

Trang
1 Hình 3.1

Bản ñồ hành chính huyện Vĩnh Tường 37

2 Bảng 3.1 Tình hình sử dụng ñất ñai của huyện Vĩnh Tường
qua các năm 42

3 Bảng 3.2 Tình hình dân số và lao ñộng của huyện Vĩnh
Tường năm 2012 43

4 Bảng 3.3 Cơ sở vật chất kỹ thuật của huyện Vĩnh Tường
năm 2012
44

5 Bảng 3.4 Giá trị sản xuất và cơ cấu kinh tế của huyện Vĩnh
Tường 49

6 Sơ ñồ 3.1 Khung phân tích của ñề tài 51

7 Bảng 3.5 Nội dung thu thập các dữ liệu sơ cấp 53

8 Một số hình ảnh nghề Rèn 59

9 Một số hình ảnh sản xuất nghề Mộc 62

10 Một số hình ảnh về nghề Cơ khí vận tải thủy 64

11 Bảng 4.1 Số lượng các cơ sở sản xuất TTCN huyện Vĩnh
Tường
66

12 Bảng 4.2 Lao ñộng sản xuất tiểu thủ công nghiệp toàn
huyện 67

13 Bảng 4.3 Khối lượng sản phẩm tiểu thủ công nghiệp toàn
huyện 72

14 Bảng 4.4 Một số chỉ tiêu thể hiện kết quả phát triển sản
xuất tiểu thủ công nghiệp của huyện Vĩnh Tường
75

15 Bảng 4.5 Thông tin cơ bản của hộ SX TTCN ñiều tra
huyện Vĩnh Tường 76

16 Bảng 4.6 Tình hình ñất ñai của hộ SX TTCN ñiều tra
H.Vĩnh Tường 78

17 Bảng 4.7 Tình hình lao ñộng của hộ sản xuất tiểu thủ công
nghiệp ñiều tra huyện Vĩnh Tường
80

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế…… ………………………
viii

18 Bảng 4.8 Tình hình vốn và tài sản cố ñịnh của các hộ ñiều
tra 82

19 Bảng 4.9 Khối lượng một số sản phẩm chính năm 2012 của
ba ngành nghề tiểu thủ công nghiệp của các hộ
ñiều tra huyện Vĩnh Tường 87

20 Bảng 4.10 Chi phí sản xuất tiểu thủ công nghiệp của hộ ñiều
tra
89

21 Sơ ñồ 4.1 Sơ ñồ các kênh tiêu thụ sản phẩm tiểu thủ công
nghiệp 90

22 Bảng 4.11 Một số chỉ tiêu kết quả và hiệu quả kinh tế sản
xuất tiểu thủ công nghiệp của hộ ñiều tra huyện
Vĩnh Tường
92

23 Bảng 4.12 Một số chỉ tiêu thể hiện phát triển ngành nghề
tiểu thủ công nghiệp theo chiều rộng 96

24 Bảng 4.13 So sánh hiệu quả kinh tế giữa hộ sản xuất tiểu thủ
công nghiệp và hộ nói chung ở huyện Vĩnh
Tường 99

25 Bảng 4.14 Một số chỉ tiêu thực hiện của huyện Vĩnh Tường
có sự ñóng góp của ngành nghề sản xuất tiểu thủ
công nghiệp 100

26 Sơ ñồ 4.2 Các yếu tố ảnh hưởng ñến phát triển sản xuất tiểu
thủ công nghiệp theo hướng bền vững ở huyện
Vĩnh Tường 101

27 Một số hình ảnh về môi trường bị ô nhiễm do sản
xuất tiểu thủ công nghiệp
110

28 Bảng 4.15 Kết hợp ñiểm mạnh, yếu với cơ hội và thách thức
trong phát triển sản xuất tiểu thủ công nghiệp
theo hướng bền vững huyện Vĩnh Tường 112

Giải pháp phát triển sản xuất tiểu thủ công nghiệp theo hướng bền vững ở huyện Vĩnh Tường, tỉnh Vĩnh Phúc
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế…… ………………………
1

1. MỞ ðẦU
1.1 Tính cấp thiết nghiên cứu ñề tài
Việt Nam là một nước nông nghiệp ñang trong quá trình thực hiện sự
nghiệp CNH - HðH với 68% lao ñộng sống và làm việc ở nông thôn. Cùng
với sự phát triển của ñất nước, thời gian gần ñây, sự phát ngành nghề tiểu thủ
công nghiệp ñã góp phần thúc ñẩy chuyển dịch cơ cấu nông thôn theo hướng
giảm nhanh tỉ trọng giá trị sản xuất nông nghiệp, tăng giá trị sản xuất công
nghiệp và dịch vụ, góp phần giải quyết việc làm cho nhiều lao ñộng.
Theo kết quả ñiều tra do Cục Chế biến, Thương mại nông lâm thuỷ sản
và nghề muối (Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn) và JICA thực hiện
năm 2008 thì Việt Nam hiện có 2017 làng nghề với nhiều loại sản phẩm khác
nhau, thu hút hàng chục vạn cơ sở sản xuất kinh doanh thuộc các loại hình
khác nhau như doanh nghiệp, tổ sản xuất, hộ gia ñình, và ñặc biệt là các nghệ
nhân. Ngành nghề tiểu thủ công nghiệp và làng nghề phát triển ñã tạo việc
làm cho người dân nông thôn trong thời gian nông nhàn, tạo thêm việc làm
mới cho số người mới ñến tuổi lao ñộng, nông dân không còn ruộng do bị thu
hồi trong quá trình CNH - HðH và lao ñộng dôi dư trong quá trình sắp xếp lại
doanh nghiệp nhà nước. Theo ước tính, cứ sản xuất và xuất khẩu ñược 1 triệu
USD sản phẩm ngành nghề tiểu thủ công nghiệp thì giải quyết ñược việc làm
cho khoảng 3000 - 4000 lao ñộng. Sản phẩm của nhiều ngành nghề ñã phát
triển mạnh cả ở trong và ngoài nước. ðiều ñó nói lên tiềm năng phong phú, ña

dạng, to lớn ñể phát triển ngành nghề, nhất là khi Việt Nam gia nhập tổ chức
thương mại thế giới (WTO) vào ngày 11- 01 -2007. Tuy nhiên sau 6 năm gia
nhập WTO, nhiều thách thức ñã ñặt ra ñối với Việt Nam. Cạnh tranh khốc liệt
diễn ra, không chỉ trên thị trường quốc tế mà còn ngay cả thị trường trong
nước. Trong ñiều kiện hội nhập, các biến ñộng về cung, cầu, giá cả của thị
trường thế giới tác ñộng nhanh, mạnh ñến thị trường trong nước.
Giải pháp phát triển sản xuất tiểu thủ công nghiệp theo hướng bền vững ở huyện Vĩnh Tường, tỉnh Vĩnh Phúc
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế…… ………………………
2

Trong ñiều kiện ñó, nhiều ngành nghề tiểu thủ công nghiệp phát triển
cầm chừng, không ổn ñịnh và ñứng trước nhiều khó khăn trong việc duy trì và
phát triển như: Thị trường không ổn ñịnh và thu hẹp; Công nghệ sản xuất thô
sơ, lạc hậu, không ñồng bộ; Tổ chức sản xuất còn phân tán, quy mô nhỏ;
Trình ñộ tay nghề của người lao ñộng, năng lực quản lí của chủ cơ sở sản xuất
còn hạn chế; Cơ sở kết cấu hạ tầng ở nông thôn còn nghèo nàn và thấp kém;
Tình trạng ô nhiễm môi trường xảy ra do sản xuất tiểu thủ công nghiệp ñã ảnh
hưởng không nhỏ tới ñời sống và sản xuất của người dân. Cùng với nó, trong
quá trình xây dựng các khu công nghiệp, khu ñô thị, cơ sở hạ tầng, mỗi năm,
cả nước có gần hai trăm nghìn hecta ñất nông nghiệp bị chuyển ñổi mục ñích
sử dụng; tương ứng mỗi hộ có khoảng 1,5 lao ñộng mất việc làm, gánh nặng
cho nông thôn ngày một lớn. Giải quyết việc làm cho nông dân mất ñất là một
vấn ñề lớn cần có nhiều giải pháp khác nhau. Trong ñó, phát triển ngành nghề
ở nông thôn nhằm thu hút lao ñộng tại chỗ là một trong những giải pháp hiệu
quả trong thời gian qua.
Thực tế cho thấy, kinh tế nông thôn gắn liền với sản xuất nông nghiệp
có nhiều hạn chế. Nông dân ở nhiều vùng nông thôn không thể làm giàu ñược
trên mảnh ruộng của mình dù ñã cố gắng xoay sở hết cách. Tiểu thủ công
nghiệp sẽ mở ra cho nông dân một hướng làm ăn khác ngay trên mảnh ñất của
mình. Họ sẽ không phải thất nghiệp hoặc phải ñi tìm kiếm việc làm ở nơi

khác. Do vậy, làm thế nào ñể tạo ñiều kiện khôi phục và thúc ñẩy mạnh sự
phát triển các ngành tiểu thủ công nghiệp trong giai ñoạn hiện nay và những
năm tiếp theo một cách bền vững là vấn ñề cấp bách cần ñược các cấp các
ngành nghiên cứu cả về lý luận và thực tiễn.
Vĩnh Tường là một huyện ñồng bằng có 29 xã và thị trấn, trong ñó có 4
xã giáp với các xã miền núi của huyện Lập Thạch, Tam ðảo và thành phố
Việt Trì của tỉnh Phú Thọ.
Giải pháp phát triển sản xuất tiểu thủ công nghiệp theo hướng bền vững ở huyện Vĩnh Tường, tỉnh Vĩnh Phúc
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế…… ………………………
3

Nguồn sống chính của người dân trong huyện từ lâu ñời là nông
nghiệp. Ngoài nghề nông, Vĩnh Tường còn có các nghề như: Mộc ở An
Tường, Rèn ở Lý Nhân. Các mặt hàng tiểu thủ công nghiệp ở ñịa phương ñã
có mặt cả trên thị trường trong và ngoài nước. Bên cạnh các nghề trên, Vĩnh
Tường còn có các nghề phụ như: gia công cơ khí, làm gạch ngói, chế biến
nông sản (làm bánh, bún, làm ñậu ), xây dựng, nghề ñóng tàu Trong những
năm gần ñây, các ngành nghề thủ công ở Vĩnh Tường phát triển mạnh mẽ, sản
phẩm sản xuất ra phong phú ña dạng về mẫu mã, chất lượng ngày càng ñổi
mới ñáp ứng nhu cầu của các ñối tượng khách hàng. Các sản phẩm tiểu thủ
công nghiệp của Vĩnh Tường ñã có chỗ ñứng trên thị trường trong nước, ñược
xuất khẩu ra nhiều nước trong khu vực và trên thế giới.
Thực hiện Nghị Quyết của Ban chấp hành ðảng bộ tỉnh Vĩnh Phúc, ñề
án về ñẩy mạnh phát triển công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp của UBND tỉnh
Vĩnh Phúc, huyện Vĩnh Tường xác ñịnh mục tiêu lâu dài là: "Tiếp tục khai
thác thế mạnh sẵn có ñể duy trì, phát triển và mở rộng ngành nghề ở nông
thôn; kêu gọi ñầu tư phát triển nghề mới, sản phẩm mới. ðầu tư xây dựng các
cụm tiểu thủ công nghiệp và làng nghề phục vụ thúc ñẩy chuyển dịch cơ cấu
kinh tế và phân công lao ñộng trong nông thôn, giải quyết nhiều việc làm cho
người lao ñộng, góp phần phát triển kinh tế xã hội, giữ vững an ninh quốc

phòng, trật tự an toàn xã hội. ðến năm 2015 ñảm bảo tốc ñộ tăng trưởng kinh
tế ñạt từ 15%/năm, tỷ trọng công nghiệp - xây dựng trong cơ cấu kinh tế của
huyện ñạt trên 40%, giải quyết việc làm thêm cho người lao ñộng ở nông thôn
từ 5.000 - 6.000 người/năm, ñể ñến năm 2015, lao ñộng làm ngành nghề CN-
TTCN ở nông thôn chiếm 50% lao ñộng xã hội toàn huyện".
Tuy nhiên, phát triển ngành nghề sản xuất tiểu thủ công nghiệp của tỉnh
Vĩnh Phúc hiện nay nói chung và của huyện Vĩnh Tường nói riêng phần nhiều
vẫn mang tính tự phát, kĩ thuật thủ công lạc hậu, không ñồng bộ.
Giải pháp phát triển sản xuất tiểu thủ công nghiệp theo hướng bền vững ở huyện Vĩnh Tường, tỉnh Vĩnh Phúc
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế…… ………………………
4

Hơn nữa, Vĩnh Tường lại chưa ñược quy hoạch một cách cụ thể, hợp lí,
thiếu chiến lược lâu dài, ý thức bảo vệ môi trường của người dân còn kém nên
môi trường tại ñây ñang bị ñe dọa nghiêm trọng. Công tác thu gom và xử lí
chất thải gặp rất nhiều khó khăn. Môi trường sống của người dân ngày càng bị
ô nhiễm khiến bệnh tật có nguy cơ nảy sinh và gia tăng.
Các nghiên cứu trước ñây về phát triển sản xuất tiểu thủ công nghiệp
ñã có nhưng tiến hành ở nơi khác, nặng về thực trạng và giải pháp phát triển.
Tại huyện Vĩnh Tường chưa có nghiên cứu nào. Từ các lí do này, chúng tôi
lựa chọn nghiên cứu ñề tài: “Giải pháp phát triển sản xuất tiểu thủ công
nghiệp theo hướng bền vững ở huyện Vĩnh Tường, tỉnh Vĩnh Phúc”.
1.2 Mục tiêu nghiên cứu
1.2.1 Mục tiêu chung
Trên cơ sở nghiên cứu thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng ñến phát
triển sản xuất tiểu thủ công nghiệp tại huyện Vĩnh Tường mà ñề xuất phương
hướng và các giải pháp thúc ñẩy phát triển sản xuất tiểu thủ công nghiệp theo
hướng bền vững của huyện trong các năm tiếp theo.

1.2.2 Mục tiêu cụ thể

- Hệ thống hóa lí luận và thực tiễn về ngành nghề tiểu thủ công nghiệp
và phát triển sản xuất tiểu thủ công nghiệp theo hướng bền vững;
- ðánh giá thực trạng phát triển sản xuất tiểu thủ công nghiệp tại huyện
Vĩnh Tường trong thời gian qua;
- Phân tích các yếu tố ảnh hưởng ñến phát triển sản xuất tiểu thủ công
nghiệp theo hướng bền vững tại huyện Vĩnh Tường;
- ðề xuất một số giải pháp nhằm phát triển sản xuất tiểu thủ công
nghiệp theo hướng bền vững ở huyện Vĩnh Tường trong thời gian tới.
Giải pháp phát triển sản xuất tiểu thủ công nghiệp theo hướng bền vững ở huyện Vĩnh Tường, tỉnh Vĩnh Phúc
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế…… ………………………
5

1.3 ðối tượng và phạm vi nghiên cứu
1.3.1 ðối tượng nghiên cứu
ðối tượng nghiên cứu của ñề tài là các hoạt ñộng sản xuất tiểu thủ công
nghiệp theo hướng bền vững ñược thể hiện qua các ñối tượng khảo sát sau:
- Các hộ sản xuất, kinh doanh, doanh nghiệp sản xuất và tiêu thụ sản
phẩm; người mua buôn các sản phẩm tiểu thủ công nghiệp;
- Các cơ quan quản lí sản xuất tiểu thủ công nghiệp;
- Các cơ chế chính sách có liên quan ñến phát triển sản xuất tiểu thủ
công nghiệp theo hướng bền vững.
1.3.2 Phạm vi nghiên cứu
- Về nội dung: ðề tài tập trung nghiên cứu những vấn ñề cơ bản liên
quan ñến tổ chức quản lí, quy mô, cơ cấu, tốc ñộ phát triển, ñầu tư sản xuất,
nguồn cung cấp nguyên liệu, thị trường tiêu thụ, vấn ñề về môi trường; ðánh
giá kết quả và hiệu quả sản xuất kinh doanh của các nghề chủ yếu là nghề
Mộc, nghề Rèn và nghề Cơ khí vận tải thủy trên ñịa bàn huyện Vĩnh Tường.
- Phạm vi về không gian: ðề tài ñược tiến hành trên ñịa bàn huyện
Vĩnh Tường, tỉnh Vĩnh Phúc. Một số nội dung chuyên sâu ñược khảo sát tại
các xã, hộ, doanh nghiệp, tổ chức kinh tế ñại diện.

- Phạm vi về thời gian
+ Dữ liệu và thông tin phục vụ cho ñánh giá thực trạng phát triển sản
xuất ngành nghề tiểu thủ công nghiệp ñược thu thập từ 2010 - 2012.
+ Dữ liệu sơ cấp ñược thu thập tại các xã, hộ, doanh nghiệp vào năm
2013.
+ Các giải pháp ñề xuất cho tới năm 2015 - 2020.
Giải pháp phát triển sản xuất tiểu thủ công nghiệp theo hướng bền vững ở huyện Vĩnh Tường, tỉnh Vĩnh Phúc
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế…… ………………………
6

1.4 Câu hỏi nghiên cứu
ðể thực hiện mục tiêu nghiên cứu, ñề tài cần ñi sâu làm rõ và trả lời các
câu hỏi nghiên cứu cụ thể:
- Sản xuất tiểu thủ công nghiệp ở huyện Vĩnh Tường có những ngành,
nghề gì? Lịch sử phát triển của các ngành, nghề ñó như thế nào?
- Thực trạng sảng xuất tiểu thủ công nghiệp ở Vĩnh Tường thời gian
qua có ñặc ñiểm gì?
+ Sản xuất tiểu thủ công nghiệp ở huyện Vĩnh Tường ñược tổ chức
theo các loại hình tổ chức như thế nào? Có ngành nghề nào là tiêu biểu?
+ Tình hình về lao ñộng, công nghệ sản xuất, nguyên liệu cho sản xuất
tiểu thủ công nghiệp ở Vĩnh Tường?
+ Các sản phẩm tiểu thủ công nghiệp của Vĩnh Tường: về số lượng?
Chất lượng? Giá cả? Tiêu thụ?
+ Kết quả và hiệu quả sản xuất tiểu thủ công nghiệp ở huyện Vĩnh
Tường trong 3 năm qua như thế nào?
- Thực trạng phát triển sản xuất của hộ ngành nghề tiểu thủ công nghiệp
huyện Vĩnh Tường (ñặc ñiểm; ñất ñai, vốn, lao ñộng cho sản xuất; tiêu thụ
sản phẩm; kết quả và hiệu quả sản xuất) như thế nào?
- Những yếu tố nào ảnh hưởng ñến phát triển sản xuất tiểu thủ công
nghiệp theo hướng bền vững ở huyện Vĩnh Tường?

- ðể phát triển sản xuất tiểu thủ công nghiệp theo hướng bền vững ở
huyện Vĩnh Tường, cần có những giải pháp nào ñược thực hiện?
- Các tổ chức kinh tế và cơ quan quản lí cần có sự quan tâm, hỗ trợ như
thế nào ñể sản xuất tiểu thủ công nghiệp ở huyện Vĩnh Tường phát triển theo
hướng bền vững?
Giải pháp phát triển sản xuất tiểu thủ công nghiệp theo hướng bền vững ở huyện Vĩnh Tường, tỉnh Vĩnh Phúc
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế…… ………………………
7

2. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN SẢN XUẤT
TIỂU THỦ CÔNG NGHIỆP THEO HƯỚNG BỀN VỮNG
2.1 Lí luận về phát triển sản xuất tiểu thủ công nghiệp theo hướng bền
vững
2.1.1 Ngành nghề tiểu thủ công nghiệp
a) Khái niệm
Ở Việt Nam, Chính cương của ðảng lao ñộng Việt Nam (1951) lần ñầu
tiên nói ñến thuật ngữ công nghiệp, thủ công nghiệp. Ban ñầu, thuật ngữ này
là thông dụng. Mặc dù các văn bản chính thức của Nhà nước chỉ dùng chung
một thuật ngữ “thủ công nghiệp” nhưng ñều hiểu rằng nó bao hàm cả công
nghiệp và tiểu thủ công nghiệp. Nhiều ngành nghề trước ñây chủ yếu làm
bằng tay, sử dụng các công cụ thô sơ. Ngày nay, với sự phát triển của khoa
học kĩ thuật, con người ñã biết sử dụng máy móc thiết bị vào nhiều khâu,
công ñoạn trong sản xuất thủ công nghiệp. Chính vì vậy mà các nhà nghiên
cứu ñề xuất ý kiến dùng thuật ngữ “tiểu công nghiệp”.
Có quan niệm cho rằng; Ngành nghề tiểu thủ công nghiệp là ngành sản
xuất chủ yếu phụ thuộc vào ñôi bàn tay khéo léo của con người; các sản phẩm
thủ công ñược sản xuất theo tính chất phường hội, mang bản sắc truyền thống
và có những bí quyết công nghệ riêng của từng nghề, từng vùng. Quan niệm
này mang tính cổ ñiển. Trong ñiều kiện hiện nay, do trình ñộ khoa học kỹ
thuật phát triển nhanh chóng, trên thế giới ñã trải qua nhiều cuộc cách mạng

khoa học kĩ thuật, cơ khí hóa, ñiện khí hóa, quá trình công nghiệp hóa, hiện
ñại hóa, việc ñưa máy móc thiết bị vào trong sản xuất tiểu thủ công nghiệp là
tất yếu. Một số công ñoạn sản xuất ñược ñưa máy móc thiết bị vào thay cho
lao ñộng thủ công ñể nâng cao năng suất lao ñộng. Vì vậy, những ngành sản
xuất có tính chất như trên ñược gọi là sản xuất tiểu thủ công nghiệp.
Giải pháp phát triển sản xuất tiểu thủ công nghiệp theo hướng bền vững ở huyện Vĩnh Tường, tỉnh Vĩnh Phúc
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế…… ………………………
8

Tổ chức phát triển công nghiệp Liên Hiệp Quốc (UNIDO) cũng ñã ñề
nghị thay thế khái niệm nghề thủ công (handicraft) bằng khái niệm công
nghiệp truyền thống (traditional industry). Như vậy ñã chứng tỏ rằng, ngành
nghề tiểu thủ công nghiệp cũng là mối quan tâm của nhiều tổ chức.
Phát triển ngành nghề tiểu thủ công nghiệp là một hướng ñi cơ bản, góp
phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế. Thêm nữa, nghề thủ công là nơi gặp gỡ của
nghệ thuật và kĩ thuật. Từ ñiển bách khoa của nhà xuất bản Mac Milan
Conpany ñã viết: “Thủ công nghiệp vừa là một cách thức sản xuất có tính
chất công nghiệp, vừa là một dạng hoạt ñộng có tính chất mĩ thuật”. Như vậy
ngành nghề tiểu thủ công nghiệp còn là một trong những nơi lưu giữ và thể
hiện bản sắc văn hóa dân tộc một cách ñầy ñủ và tinh tế nhất.
Theo các nhà khoa học và các chuyên gia của Bộ NN & PTNT, trong
quá trình nghiên cứu, khảo sát ngành nghề nông thôn trên quy mô toàn quốc
năm 1997 ñã ñưa ra một khái niệm khá ñầy ñủ về ngành nghề truyền thống và
sản xuất tiểu thủ công nghiệp ở nông thôn như sau: “Ngành nghề truyền
thống là những hoạt ñộng kinh tế phi nông nghiệp bao gồm tiểu thủ công
nghiệp, các hoạt ñộng dịch vụ sản xuất và ñời sống, có quy mô vừa và nhỏ với
các thành phần kinh tế như hộ gia ñình, hộ sản xuất (gọi chung là hộ), các tổ
chức kinh tế hợp tác xã, doanh nghiệp tư nhân, công ty trách nhiệm hữu
hạn, (gọi chung là cơ sở sản xuất). Các tổ chức hộ và cơ sở này với mức ñộ
khác nhau ñều gắn kết mật thiết với nông thôn và có sử dụng các nguồn lực

của nông thôn (ñất ñai, lao ñộng, nguyên liệu và các nguồn lực khác) và có
ảnh hưởng lớn tới quá trình phát triển kinh tế xã hội của nông thôn”. Sản
xuất tiểu thủ công nghiệp, ñó là những ngành sản xuất bằng tay và bằng công
cụ thô sơ hoặc cải tiến có từ lâu ñời gắn với các làng nghề hoặc các hộ làm
nghề, tạo ra những mặt hàng tiêu dùng truyền thống và có kỹ xảo phục vụ tiêu
dùng trong nước và xuất khẩu".
Giải pháp phát triển sản xuất tiểu thủ công nghiệp theo hướng bền vững ở huyện Vĩnh Tường, tỉnh Vĩnh Phúc
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế…… ………………………
9

Từ các quan ñiểm trên, chúng tôi cho rằng: ngành nghề tiểu thủ công
nghiệp là một bộ phận của ngành nghề nông thôn, bao gồm các ngành nghề
phi nông nghiệp có quy mô khác nhau do các thành phần kinh tế thực hiện,
sản xuất bằng tay và các công cụ thô sơ, cải tiến ñể tạo ra những sản phẩm
truyền thống phục vụ tiêu dùng trong nước và xuất khẩu.
b) Phân loại ngành nghề tiểu thủ công nghiệp
Có nhiều cách phân loại. Trong nghiên cứu này, căn cứ tính chất ngành
nghề tiểu thủ công nghiệp, chúng tôi thấy có hai loại:
- Ngành nghề tiểu thủ công nghiệp truyền thống: là những ngành nghề
phi nông nghiệp phát triển tới mức trở thành nguồn sống chính hoặc nguồn
thu nhập quan trọng của người dân làm nghề; là ngành nghề tiểu thủ công
nghiệp có từ thời thuộc Pháp còn tồn tại ñến nay, kể cả những nghề ñược cải
tiến hoặc sử dụng những máy móc hiện ñại ñể hỗ trợ sản xuất nhưng vẫn tuân
thủ những công nghệ truyền thống.
- Ngành nghề tiểu thủ công nghiệp mới: là những ngành nghề phi nông
nghiệp mới ñược hình thành do phát triển từ các ngành nghề truyền thống
hoặc tiếp thu những nghề mới ñể ñáp ứng nhu cầu của xã hội phát sinh.
c) Vị trí, vai trò của ngành nghề tiểu thủ công nghiệp trong nông thôn
Tiểu thủ công nghiệp có vị trí quan trọng trong phát triển công nghiệp
nông thôn. Phát triển tiểu thủ công nghiệp nông thôn sẽ góp phần sử dụng lao

ñộng tại chỗ, sử dụng nguyên liệu tại ñịa phương, sản xuất ra công cụ, sản
phẩm phục vụ tiêu dùng tại ñịa phương và thực hiện xuất khẩu các mặt hàng
truyền thống có giá trị, thu ngoại tệ về cho ñất nước.
Với xu hướng toàn cầu hóa, hội nhập kinh tế quốc tế, sự nghiệp CNH –
HðH nền kinh tế và tiến tới nền kinh tế tri thức thì việc khôi phục và phát triển
các ngành nghề tiểu thủ công nghiệp là một phương hướng CNH ở Việt Nam.
Giải pháp phát triển sản xuất tiểu thủ công nghiệp theo hướng bền vững ở huyện Vĩnh Tường, tỉnh Vĩnh Phúc
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế…… ………………………
10

Phát triển ngành nghề tiểu thủ công nghiệp nông thôn sẽ mang lại lợi
ích to lớn cho ñất nước không chỉ ở chỗ tận dụng ñược nguyên liệu tại chỗ mà
còn giải quyết việc làm tại chỗ cho lao ñộng nông thôn, góp phần quan trọng
vào việc giải quyết việc làm, phân công lại lao ñộng và sử dụng hợp lý nguồn
lao ñộng nông thôn.
Hiện nay, ở nước ta có một lực lượng lao ñộng dồi dào. Trong ñó, tỉ
trọng lao ñộng ở khu vực nông thôn chiếm phần lớn. Nhưng một lực lượng
không nhỏ lao ñộng nông thôn rơi vào tình trạng thiếu việc làm (bán thất
nghiệp) hoặc không có việc làm. Do ñó, tạo việc làm cho lao ñộng ở khu vực
nông thôn là vấn ñề bức xúc hiện nay.
Phát triển ngành nghề tiểu thủ công nghiệp nông thôn là một chủ
trương ñúng ñắn nhằm thu hút lao ñộng nông thôn vào các hoạt ñộng ngành
nghề, tạo việc làm mới, góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn theo
hướng giảm tỉ trọng nông nghiệp, tăng tỉ trọng công nghiệp và dịch vụ.
Theo kết quả ñiều tra ngành nghề tiểu thủ công nghiệp nông thôn của
Bộ nông nghiệp và phát triển nông thôn thì ngành nghề tiểu thủ công nghiệp
ñã thu hút hàng triệu lao ñộng nông thôn, cho mức thu nhập cao và ổn ñịnh.
Tiểu thủ công nghiệp là một bộ phận của ngành công nghiệp, có vị trí
quan trọng trong nền kinh tế quốc dân. Từ vị trí như vậy nên tiểu thủ công
nghiệp nông thôn có vai trò hết sức quan trọng ñối với phát triển nông thôn.

Ngành nghề tiểu thủ công nghiệp nông thôn phát triển sẽ là ñộng lực
quan trọng cho sự nghiệp CNH - HðH nông nghiệp, nông thôn; thúc ñẩy quá
trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế, cơ cấu lao ñộng nông thôn, giải quyết việc
làm cho lao ñộng nông nhàn và dư thừa ở nông thôn, tạo thu nhập thường
xuyên và ổn ñịnh cho người lao ñộng, là ñộng lực quan trọng góp phần thực
hiện thắng lợi mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới.
Giải pháp phát triển sản xuất tiểu thủ công nghiệp theo hướng bền vững ở huyện Vĩnh Tường, tỉnh Vĩnh Phúc
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế…… ………………………
11

2.1.2 Phát triển sản xuất tiểu thủ công nghiệp theo hướng bền vững
a) Các khái niệm
* Phát triển sản xuất
Phát triển sản xuất là sự gia tăng về quy mô gắn liền với sự hoàn thiện
cơ cấu, thể chế kinh tế và nâng cao chất lượng cuộc sống người lao ñộng.
Muốn phát triển sản xuất, trước hết phải có sự gia tăng về quy mô. Nhưng
không phải cứ gia tăng về quy mô mà ñạt sự phát triển. Phát triển sản xuất ñòi
hỏi phải thực hiện 3 nội dung cơ bản sau
Một là: Sự gia tăng về quy mô ñược xác ñịnh theo chỉ tiêu hệ thống tài
sản quốc gia (SNA).
Theo ngành, cấp vĩ mô gồm các chỉ tiêu: Tổng giá trị sản xuất (GO);
Tổng sản phẩm quốc nội (GDP); Tổng thu nhập quốc dân (GNP); Thu nhập
quốc dân (NI); Thu nhập quốc dân sử dụng (NDI);
Trong từng doanh nghiệp, cơ sở sản xuất gồm các chỉ tiêu: số lượng lao
ñộng, số vốn, giá trị tài sản, giá trị sản xuất, doanh thu và lợi nhuận.
Hai là: Sự thay ñổi cơ cấu kinh tế theo hướng tiến bộ.
Cấp vĩ mô thể hiện ở tỉ trọng của các ngành dịch vụ và công nghiệp
trong GNP tăng lên, tỉ trọng nông nghiệp ngày càng giảm xuống. Nội dung
này phản ánh chất lượng tăng trưởng, trình ñộ kĩ thuật của nền sản xuất ñể có
thể ñảm bảo cho sự phát triển sản xuất bền vững;

Ở cấp vi mô, thể hiện ở tỉ trọng vốn, lao ñộng, tài sản ñầu tư cho các
ngành chính, tỉ trọng giá trị sản xuất, doanh thu, lợi nhuận các ngành.
Ba là: Mức ñộ thoả mãn các nhu cầu cơ bản của xã hội.
Ở cấp vĩ mô thể hiện bằng sự tăng lên của thu nhập thực tế, chất lượng
giáo dục, y tế… mà mỗi người dân ñược hưởng; nhu cầu cơ bản của con
người như mức sống, giáo dục, trình ñộ dân trí, tuổi thọ bình quân, chăm sóc
sức khoẻ, dân số và việc làm; chỉ tiêu nghèo ñói và bất bình ñẳng;
Ở cấp vi mô thể hiện ở tiền lương, thu nhập, việc làm ổn ñịnh.
Giải pháp phát triển sản xuất tiểu thủ công nghiệp theo hướng bền vững ở huyện Vĩnh Tường, tỉnh Vĩnh Phúc
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế…… ………………………
12

Với những nội dung trên, phát triển sản xuất bao hàm các yêu cầu
+ Mức tăng kết quả sản xuất phải lớn hơn mức tăng yếu tố ñầu vào;
+ Sự gia tăng quy mô phải dựa trên cơ cấu ngành nghề hợp lí, tiến bộ
ñể ñảm bảo phát triển bền vững;
+ Sự gia tăng sản xuất phải ñi ñôi với công bằng xã hội, tạo ñiều kiện
cho mọi người có cơ hội ngang nhau trong ñóng góp và hưởng thụ kết quả
của tăng trưởng kinh tế;
+ Chất lượng sản phẩm ngày càng cao, phù hợp với sự biến ñổi nhu cầu
của con người và xã hội, bảo vệ môi trường sinh thái.
* Phát triển sản xuất bền vững
Phát triển sản xuất bền vững là sự phát triển thoả mãn những nhu cầu của
hiện tại và không phương hại tới khả năng ñáp ứng nhu cầu của các thế hệ tương
lai. ðó là quá trình phát triển sản xuất dựa vào việc sử dụng nguồn tài nguyên
ñược tái tạo, tôn trọng những quá trình sinh thái cơ bản, sự ña dạng sinh học và
những hệ thống trợ giúp tự nhiên ñối với cuộc sống của con người, ñộng vật và
thực vật.
Các phương diện của phát triển sản xuất bền vững gồm:
+ Bền vững về phương diện kinh tế: là sản xuất ñạt hiệu quả cao và

ñảm bảo tính ñồng bộ trong cả nền kinh tế; có ñộ linh hoạt cao với biến ñộng
thị trường;
+ Bền vững về phương diện xã hội: là ñảm bảo công bằng xã hội, rút
ngắn khoảng cách về thu nhập giữa dân cư các vùng, các khu vực;
+ Bền vững về phương diện tài nguyên, môi trường: là tài nguyên ít bị
suy giảm hoặc suy giảm ở mức ñộ kiểm soát hoặc tái tạo ñược, vấn ñề môi
trường phát sinh không ảnh hưởng lớn ñến phát triển và chất lượng sống, có
thể hạn chế trong tương lai.
Giải pháp phát triển sản xuất tiểu thủ công nghiệp theo hướng bền vững ở huyện Vĩnh Tường, tỉnh Vĩnh Phúc
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế…… ………………………
13

* Phát triển sản xuất tiểu thủ công nghiệp theo hướng bền vững
Phát triển sản xuất tiểu thủ công nghiệp theo hướng bền vững là việc
mở rộng các mô hình, các ngành nghề sản xuất tiểu thủ công nghiệp mang
lại hiệu quả kinh tế cao, ổn ñịnh; ñồng thời hướng ñến việc giảm bớt năng
lượng cần sử dụng, giảm thiểu sử dụng các vật liệu ñộc hại, giảm thiểu
lượng chất thải và các chất ô nhiễm phát thải trong quá trình sản xuất nhằm
tránh gây nguy hại ñến môi trường và sức khỏe của những người xung
quanh và thế hệ mai sau.
b) ðặc ñiểm của phát triển sản xuất tiểu thủ công nghiệp theo hướng bền vững
* Sản phẩm mang tính hàng hóa cao
Trước hết phải khẳng ñịnh rằng sản phẩm của ngành nghề tiểu thủ công
nghiệp là sản phẩm hàng hoá. Sản phẩm công nghiệp ñược sản xuất hàng loạt
nhưng sản phẩm của ngành nghề tiểu thủ công nghiệp nông thôn lại ñược sản
xuất ñơn lẻ, thậm chí là ñộc nhất vô nhị. Những nét hoa văn tinh tế luôn ñược
cải tiến, thêm thắt, uốn lượn tỷ mỉ như sự thách ñố máy móc ñể sản xuất ra
sản phẩm này. Hơn nữa những sản phẩm của ngành nghề tiểu thủ công nghiệp
nông thôn lại luôn ñược tạo ra bởi bàn tay của các nghệ nhân tài hoa, sản
phẩm ấy còn mang theo cả tính bí truyền của nghề nghiệp vào giá trị sản

phẩm. Khác với sản phẩm của nông nghiệp là nông sản, nông dân sản xuất ra
với mục tiêu ñầu tiên và quan trọng là ñể tiêu dùng và phục vụ tái sản xuất
(làm giống, thức ăn chăn nuôi ), phần còn lại mới ñược ñem bán và trở thành
hàng hóa, sản phẩm của tiểu thủ công nghiệp làm ra ñể bán là chính.
Hàng hoá thường vượt ra khỏi những lợi ích kinh tế thông thường, nó
chứa ñựng cả những giá trị về bản sắc văn hoá dân tộc, sản phẩm truyền thống
là sự kết tinh của ý tưởng, tâm trí của những người thợ sản xuất tài hoa qua
nhiều thế hệ, “Những nghệ nhân ñã thổi hồn cho những sản phẩm ñộc ñáo của
Giải pháp phát triển sản xuất tiểu thủ công nghiệp theo hướng bền vững ở huyện Vĩnh Tường, tỉnh Vĩnh Phúc
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế…… ………………………
14

mình, tạo nên những sản phẩm tuyệt mỹ, thiêng liêng mà gần gũi, nhỏ bé mà
uy nghi, dí dỏm mà chân thực, tinh sảo mà tinh tế, sâu thẳm mà chân quê.
Cuộc sống của người dân việt ñã ñược ngưng ñọng lại ở nhiều tác phẩm vô
giá ấy. Cái hồn của sản phẩm làm tăng thêm vẻ thanh tao của nghệ thuật,
hướng tới cái thiện và sự yêu mến cuộc sống thanh bình”
Các sản phẩm của ngành nghề tiểu thủ công nghiệp là các công cụ cầm
tay, các sản phẩm thủ công mĩ nghệ, ñồ dùng gia dụng, ñồ thờ cúng có chu
kỳ sản xuất ngắn, sản phẩm chủ yếu là hàng tiêu dùng, ít làm tư liệu sản xuất
chính nên sản phẩm tiểu thủ công nghiệp mang tính hàng hóa cao.
* Có nguồn nguyên liệu cung ứng thường xuyên
ðể sản xuất ra các sản phẩm thì nguyên liệu ñầu vào là rất cần thiết cho
quá trình sản xuất. Nguyên liệu cung cấp cho sản xuất tiểu thủ công nghiệp
nông thôn chủ yếu ñược lấy tại ñịa phương và các ñịa phương khác trong
nước. ðó là các sản phẩm của ngành nông nghiệp, lâm sản, khai khoáng. Một
phần nhỏ nguồn nguyên liệu ñược nhập từ nước ngoài, chủ yếu phục vụ cho
việc cải tiến mẫu mã, hoàn thiện sản phẩm.
Nguồn nguyên liệu giúp cho ngành nghề phát triển theo hướng bền
vững phải ñáp ứng ñược tính sẵn có và tính có thể thay thế. Nhiều năm gần

ñây, một số tỉnh thành ñã và ñang tiến hành lập quy hoạch ngành nghề nông
thôn ñến năm 2020. Tuy nhiên, phần lớn các quy hoạch này ñều chưa xác
ñịnh vùng nguyên liệu cụ thể. Hơn nữa, các quy hoạch chỉ tiến hành cho từng
tỉnh, từng ñịa phương riêng rẽ mà chưa gắn kết trên quy mô vùng nhằm tận
dụng tối ña thế mạnh của mỗi vùng, miền trên cả nước. Phát triển sản xuất
ngành nghề tiểu thủ công nghiệp theo hướng bền vững luôn luôn phải ñảm
bảo ñược khu vực cung cấp nguyên vật liệu liên tục. Vì vậy, khi sản xuất phát
triển thì kéo theo sự xuất hiện các tổ chức, cá nhân làm dịch vụ cung cấp
nguyên vật liệu cho các hộ, các cơ sở chuyên làm nghề.
Giải pháp phát triển sản xuất tiểu thủ công nghiệp theo hướng bền vững ở huyện Vĩnh Tường, tỉnh Vĩnh Phúc
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế…… ………………………
15

* Công nghệ thủ công kết hợp cơ giới
Công nghệ sản xuất ñược sử dụng ñược coi là một trong những nhân tố
quan trọng, ảnh hưởng ñến sự phát triển của ngành nghề. Bởi vì nó liên quan
ñến vấn ñề tiết kiệm nguyên vật liệu, nâng cao chất lượng sản phẩm, bảo vệ
môi trường. ðể phát triển ngành nghề sản xuất tiểu thủ công nghiệp theo
hướng bền vững luôn phải tính toán ñến vấn ñề công nghệ. Công nghệ phù
hợp sẽ giúp giảm ñược chi phí sản xuất, tăng giá trị sản phẩm, tiết kiệm ñược
nguyên vật liệu và nhiều các chi phí khác.
Ngày nay, công cụ sản xuất tiểu thủ công nghiệp có phần ñược cải tiến,
máy móc thiết bị ñược sử dụng vào một số khâu của quá trình sản xuất. ðối
với những nét văn hoa tinh tế vẫn sử dụng công cụ thủ công là chủ yếu. Có
những ngành nghề phát triển ñã ứng dụng một số công nghệ mới vào sản xuất,
ñã có tác dụng nhiều ñến sản xuất, ñặc biệt là giải phóng lao ñộng khỏi những
khâu nặng nhọc, ñộc hại, nâng cao năng suất lao ñộng, giảm ô nhiễm môi
trường. Việc cải tiến công nghệ sản xuất cần phải ñược nghiên cứu thận trọng
và kỹ lưỡng bởi ngành nghề tiểu thủ công nghiệp luôn gắn liền với tính truyền
thống và có thể không ñược phổ biến rộng rãi.

Ở nhiều nơi phát triển ngành nghề tiểu thủ công nghiệp thành công,
công nghệ không phải ở chỗ hiện ñại mà ở chỗ phù hợp. Vì vậy việc lựa chọn
công nghệ phù hợp cho các ngành nghề là ñiều rất quan trọng nếu các ngành
nghề muốn phát triển theo hướng bền vững.
Ngoài ra, những giải pháp công nghệ nhằm giảm thiểu lượng phát thải,
sử dụng tiết kiệm và hợp lí các nguồn nguyên nhiên liệu, ñặc biệt là nguồn
phụ phẩm, phế phẩm cùng với việc áp dụng các biện pháp quản lí và xử lí
chất thải phù hợp ñể bảo vệ môi trường hiệu quả ñang là mục tiêu cần hướng
tới trong vấn ñề cải tiến công nghệ sản xuất các ngành nghề tiểu thủ công
nghiệp theo hướng bền vững.
Giải pháp phát triển sản xuất tiểu thủ công nghiệp theo hướng bền vững ở huyện Vĩnh Tường, tỉnh Vĩnh Phúc
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế…… ………………………
16

* Trình ñộ tay nghề của người lao ñộng ña dạng
Lao ñộng tiểu thủ công nghiệp là một dạng lao ñộng thích hợp cho từng
hộ gia ñình. Sự hình thành một nghề mới thường theo quy luật là từ một hộ
gia ñình nào ñó biết nghề sẽ truyền dạy cho con cháu trong họ hàng dòng tộc,
chủ yếu là phương thức truyền nghề trực tiếp. Một khi hoạt ñộng của nghề
này mang lại lợi ích cao thì muốn hay không muốn các hộ khác ở làng thông
qua mối quan hệ ruột thịt, láng giềng, họ cùng học cho ñược nghề ñó ñể nâng
cao ñời sống gia ñình. Khi số hộ trong làng làm nghề ngày một nhiều thì nghề
ñó trở thành mối quan tâm của cả dân làng.
Sản xuất tiểu thủ công nghiệp có nhiều công ñoạn phù hợp với các lứa
tuổi lao ñộng khác nhau nên có thể tận dụng ñược nhiều loại lao ñộng trên ñịa
bàn nông thôn. Lao ñộng sản xuất tại các ngành nghề tiểu thủ công nghiệp
nông thôn ñược tổ chức giống như các xưởng sản xuất, có tính chất chuyên
môn hoá cao trong từng công ñoạn sản xuất sản phẩm. Những nghệ nhân, thợ
giỏi phải có con mắt nhìn nhận toàn diện, khói óc tưởng tượng phong phú
trong việc chế tác sản phẩm mang tính mỹ thuật cao và phải có khả năng quản

lý ñiều hành các lao ñộng khác trong quá trình sản xuất.
Có những sản phẩm của ngành nghề tiểu thủ công nghiệp mang tính
nghệ thuật, do ñó ñòi hỏi người lao ñộng phải là những nghệ nhân, những
người thợ lành nghề có trình ñộ tay nghề cao như: chọn nguyên liệu, thiết kế,
tạo các hoa văn, hoạ tiết của sản phẩm…
Ngược lại, có những công việc chỉ ñơn giản như khuân vác, vận
chuyển… lại không cần những thợ có tay nghề cao. Có những khâu
công việc của nghề chỉ cần học theo cách truyền nghề, nhưng cũng có
những khâu như tạo dáng, thiết kế mẫu mã sản phẩm mới, marrketing
thì phải qua trường lớp ñào tạo mới có hiểu biết và thực hiện một cách
bài bản và có kết quả tốt.