Tiểu Luận Nghiên cứu hệ sinh thái rừng cao su tại xã Chàval huyện Nam Giang tỉnh Quảng Nam

Bài tiểu luận GVHD Triệu Thy Hòa
A. MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài.
Nam Giang là một huyện miền núi,địa hình cách trở,dân cư thưa thớt,phần lớn
dân cư là người đồng bào dân tộc thiểu số,đời sống của đại bộ phận người dân
trong vùng còn gặp nhiều khó khăn. Giao thông cách trở, đi lại khó khăn, nhất là
mùa mưa.Việc phát triển kinh tế chủ yếu dựa vào sản xuất nông nghiệp là chính.
Huyện Nam Giang có tài nguyên rừng giàu có, nó trở thành một đối tượng
quan trọng và chủ yếu trong đời sống sản xuất của người dân. Việc phá rừng làm
nương raayxkhai thác nguồn tài nguyên rừng trái phép và quá mức làm cho tài
nguyên rừng ngày càng can kiệt. Kéo theo hệ sinh thái rừng cũng bị tác động,
môi trường bị ô nhiễm… Để khắc phục tình trạng trên trong những năm qua
huyện Nam Giang thực hiện các chương trình trồng cây gây rừng, phủ xanh đất
trống đồi trọc, như trồng keo, đặc biệt trong những năm gần đây diện tích rừng
cao su của huyện không ngừng tăng lên. Trong đó, Chàval là một trong những
xã có diện tích rừng cao su lớn trong huyện. Đó cũng là một hình thức tạo thức
để tạo thêm việc làm và tăng thêm thu nhập cho người dân trên địa bàn huyện
nói chung và người dân xã Chàval nói riêng.
Nhằm giới thiệu sơ lược về hệ sinh thái rừng cao su tại xã Chàval huyện Nam
Giang tỉnh Quảng Nam,từ đó có cái nhìn khái quát về sự khác nhau cơ bản giữa
hệ sinh thái tự nhiên và hệ sinh thái nhân tạo,đưa ra những biện pháp hợp lí góp
phần nâng cao năng suất cây cao su,đồng thời nâng cao ý thức của người dân
trong việc bảo vệ và cải thiện hệ sinh thái rừng ngày càng phong phú,đa dạng
hơn,ngăn ngừa sự phá vỡ môi trường sinh thái tự nhiên ở Việt Nam và trên toàn
cầu. Chính vì những lí do trên tôi chọn đề tài: “Nghiên cứu hệ sinh thái rừng
cao su tại xã Chàval huyện Nam Giang tỉnh Quảng Nam”
2. Mục đích nghiên cứu.
-Nắm được đặc điểm cấu trúc của quần xã, mối quan hệ giữa các loài và giữa
quần xã với môi trường.
-Nắm được sự khác nhau cơ bản giữa hệ sinh thái tự nhiên với hệ sinh thái nhân
tạo.

SVTH: Hiêng Thị Hiệp trang 1
Bài tiểu luận GVHD Triệu Thy Hòa
3. Nhiệm vụ nghiên cứu.
-Nghiên cứu đặc điểm cấu trúc, mối quan hệ giữa các loài trong hệ sinh
thái rừng cao su.
-Nghiên cứu sự chuyển hóa vật chất và năng lượng trong quần xã, giữa
quần xã với ngoại cảnh thể hiện qua lưới và chuỗi thức ăn.
-Nghiên cứu các nhân tố vô cơ cần thiết cho sinh vật tham gia vào chu
trình địa hóa trong thiên nhiên, từ đó xác định rõ mối tương tác giữa các nhân tố
làm nâng cao năng suất sinh học của quần xã sinh vật.
4.Đối tượng và phạm vì nghiên cứu.
4.1.Đối tượng nghiên cứu.
-Sinh vật rừng cao su và môi trường vật lý của chúng.
4.2 .Phạm vi nghiên cứu.
-Không gian: khu rừng cao su tại xã Chàval, huyện Nam Giang tỉnh Quản
Nam.
-Thời gian: 1 tuần.
5 .Phương pháp nghiên cứu.
-Nghiên cứu tài liệu: sách giáo trình, sách tham khảo, tài liệu internet.
-Nghiên cứu ngoài thực địa.
SVTH: Hiêng Thị Hiệp trang 2
Bài tiểu luận GVHD Triệu Thy Hòa
B. NỘI DUNG
CHƯƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ HỆ SINH THÁI
1.1 .Khái niệm về hệ sinh thái
Hệ sinh thái là tập hợp của quần xã sinh vật với môi trường vô sinh (môi
trường vật lí) của nó, trong đó, các sinh vật tương tác với nhau và với môi
trường để tạo nên chu trình sinh địa hóa và biến đổi năng lượng.
1.2.Đặc điểm chung về hệ sinh thái
- Hệ sinh thái là một hệ thống gồm quần xã và sinh cảnh của nó,đó là một

hệ thống hoàn chỉnh,tương đối ổn định,có sự tác động lẫn nhau giữa sinh vật và
môi trường,mà ở đó thực hiện dòng tuần hoàn vật chất và năng lượng.
- Hệ sinh thái là một hệ thống sinh học hoàn chỉnh một cơ thể, thưc hiện
đầy đủ các chức năng sống như trao đổi vật chất và năng lượng giữa hệ với môi
trường thông qua hai quá trình tổng hợp và phân hủy vật chất. Đó chính là sự
trao đổi vật chất và năng lượng giữa cơ thể trong nội bộ quần xã và giữa quần
xã với ngoại cảnh của chúng. Trong hệ sinh thái qua trình tổng hợp “ đồng hóa”
do các sinh vật tự dưỡng thực hiện; còn quá trình phân hủy “dị hóa” do các sinh
vật phân giải thực hiện.
- Hệ sinh thái là một hệ động lực mở và tự điều chỉnh vì tồn tại dựa vào
nguồn vật chất và năng lượng từ môi trường; trong giới hạn sinh thái của
mình,hệ có khả năng tự điều chỉnh để duy trì trạng thái cân bằng ổn định.
1.3. Khái niệm hệ sinh thái rừng cao su
- Hệ sinh thái rừng cao su là tập hợp quần xã sinh vật mà chủ yếu là cây
cao su với môi trường vô sinh của nó. Các sinh vật có sự tương tác với nhau và
với môi trường để tạo nên các chu trình dịa hóa và biến đổi năng lượng trong hệ
sinh thái rừng cao su.
- Đặc điểm: Hệ sinh thái rừng cao su tương đối đơn giản về thành phần và
thường đồng nhất về cấu trúc cho nên khó bền vững. Tuy nhiên năng suất sinh
vật và năng suất kinh tế là mục đích hoạt động chủ yếu của người dân.
SVTH: Hiêng Thị Hiệp trang 3
Bài tiểu luận GVHD Triệu Thy Hòa
1.4. Các thành phần của hệ sinh thái
1.4.1. Thành phần vô cơ.
- Chất vô cơ: Nước, CO
2
, O
2,
N
2,

P,
- Chất hữu cơ: Protein, lipit, gluxit, vitamin, các chất mùn,
- Các yếu tố khí hậu: bao gồm nhiệt độ, ánh sáng, độ ẩm, lượng mưa,…
Chúng có ảnh hưởng tổng hợp lên đời sống của hệ sinh thái: đến sự phân bố, cấu
trúc, sinh trưởng, phát triển và năng suất của quần thể hệ sinh thái rừng cao su.
Đối với cây cao su ,cây phát triển tốt ở vùng nhiệt đới ẩm, có nhiệt độ trung bình
từ 20
O
C-30
O
C,
1.4.2. Thành phần hữu cơ
1.4.2.1. Sinh vật sản xuất:
Gồm những sinh vật tự dưỡng trong quần xã, có khả năng sử dụng năng
lượng mặt trời và các chất vô cơ để tổng hợp nên các chất hữu cơ cho cơ thể,
gồm:
- Thành phần thực vật: Cây cao su, các loài cây thân bụi, cỏ…
+ Thành phần cây gỗ: Đây là thành phần chủ yếu với cây cao su là thành
phần chính của hệ sinh thái. Ngoài ra còn trồng xen các cây hoa màu,như cây họ
đậu đối với cây cao su khoảng từ năm thứ nhất tới năm thứ 3, vì rễ cây họ đậu
có nốt sần cố định đạm do đó cung cấp một phần nitơ cho đất.
+ Thành phần cây bụi nhỏ và cỏ dại cũng là một phần trong cấu trúc hệ
sinh thái rừng cao su. Chúng có ý nghĩa quan trọng, góp phần bảo vệ đất, chống
xói mòn, giữ độ ẩm cho đất, tham vào quá trình hình thành, cải tạo đất. Tuy
nhiên, chúng cũng có thể là tác nhân cản trở tái sinh gây những khó khăn trong
công tác trồng và phục hồi cao su.
+ Vi sinh vật tự dưỡng như tảo và một số vi khuẩn có khả năng quang
hợp.
1.4.2.2.Sinh vật tiêu thụ:
Gồm những động vật ăn thực vật và những động vật ăn động vật,được gọi

là những sinh vật dị dưỡng. Sinh vật tiêu thụ được chia thành các bậc như sau:
SVTH: Hiêng Thị Hiệp trang 4
Bài tiểu luận GVHD Triệu Thy Hòa
+ Sinh vật tiêu thụ bậc 1: Động vật ăn thực vật hay ký sinh trên thực vật.
Cây cao su cũng như các loài cây khác trong hệ sinh thái đều bị nhiều loài côn
trùng tấn công,như côn trùng miêng nhai (mối, sâu róm, châu chấu, sung hại rễ),
côn trùng chích hút (nhện, rệp, bọ xít), ốc sên, chim ăn hạt,…
+ Sinh vật tiêu thụ bậc 2: Là động vật ăn thịt,sử dụng sinh vật tiêu thụ
bậc 1 làm thức ăn,như chim ăn sâu,chuột ăn châu chấu,ếch ăn kiến,thằn lằn ăn
côn trùng.
+ Sinh vật tiêu thụ bậc 3: Là động vật sử dụng sinh vật tiêu thụ bậc 2
làm thức ăn cho mình,như rắn ăn chuột,ếch:diều hâu,cú ăn chuột.
Sinh vật phân giải: gồm các sinh vật song dựa vào sự phân giải các chất
hữu cơ cí sẵn. Chúng tham gia vào việc phân giải vật chất để trả lại môi trường
các chất vô cơ đơn giản ban đầu, như vi khuẩn, nấm, giun đất.
1.5. Quan hệ sinh thái giữa các loài trong hệ sinh thái rừng cao su
1.5.1. Quan hệ hỗ trợ
- Các cây cao su trong giai đoạn đầu có quan hệ hỗ trợ là chủ yếu, chúng
sẽ cùng nhau tạo bóng mát, che phủ đất chống nóng, chống gió bão…
- Quan hệ cộng sinh giữa vi khuẩn, nấm men và động vât đơn bào sống
trong ống tiêu hóa của sâu bọ, chúng góp phần tăng cường tiêu hóa, nhất là tiêu
hóa chất xenluloz.
- Quan hệ hội sinh: hiện tượng ở gửi của sâu bọ sống nhờ trong tổ kiến,
nhờ đó chúng được bảo vệ tốt hơn và tránh được khí hậu bất lợi mà không làm
hại đến kiến.
1.5.2. Quan hệ đối kháng
- Quan hệ cạnh tranh: Các loài tuy khác nhau nhưng có chung nhu cầu về
thức ăn,nơi ở và các điều kiện sống khác,điều đó sẽ dẫn đến sự cạnh tranh và
ngày càng gây gắt,nhất là khi các nhu cầu đó không đủ để đáp ứng cho tất cả các
loài trong quần xã.

+ Cây cao su và các cây thân bui cạnh tranh với nhau ở phía trên về ánh
sáng, dưới đất về nước và nguồn dinh dưỡng.
+ Các loài cỏ cạnh tranh về nguồn muối dinh dưỡng.
SVTH: Hiêng Thị Hiệp trang 5
Bài tiểu luận GVHD Triệu Thy Hòa
+ Sâu ăn lá cạnh tranh với nhau về nguồn thức ăn khi mật độ cá thể tăng
quá cao,…
Qun hệ vật ăn thịt và con mồi: Là quan hệ trong đó,vật ăn thịt là động vật
sử dụng những loài động vật khác làm thức ăn và con mồi sẽ bị tiêu diệt ngay
sau khi bị vật ăn thịt tấn công.
+ Chuột ăn châu chấu hoặc côn trùng. Quan
+ Rắn ăn chuột hoặc ếch.
+ Diều hâu ăn rắn, chuột hoặc chim,…
Quan hệ ký sinh – vật chủ: Là quan hệ sống bám của một sinh vật – vật
ký sinh,trên cơ thể sinh vật khác – vật chủ,bằng cách ăn mô hoặc thức ăn đã
được vật chủ tiêu hóa,chế biến sẵn để chúng tồn tại và phát triển mà không giết
chết ngay vật chủ.
+ Sâu bọ ký sinh và ăn lá cây cao su.
+ Vi khuẩn ký sinh trong đường ruột của một số loài đông vật như chuột,
chim,…
SVTH: Hiêng Thị Hiệp trang 6
Bài tiểu luận GVHD Triệu Thy Hòa
CHƯƠNG 2: SỰ CHUYỂN HÓA VẬT CHẤT TRONG HỆ SINH THÁI
RỪNG CAO SU
2.1. Chuỗi thức ăn
2.1.1. Khái niệm
- Khái niệm 1: Chuỗi thức ăn thể hiện mối quan hệ dinh dưỡng giữa các
loài trong quần xã, trong đó loài này sử dụng một loài khác hay sản phẩm của nó
làm thức ăn, về phía mình nó lại làm thức ăn cho các loài kế tiếp.
- Khái niệm 2: Chuỗi thức ăn là một dãy bao gồm nhiều loài sinh vật có

quan hệ dinh dưỡng với nhau. Mỗi loài là một mắt xích thức ăn, vừa là sinh vật
tiêu thụ mắt xích phía trước, vừa là sinh vật bị mắt xích ở phía sau tiêu thụ.
2.1.2. Đặc điểm chuỗi thức ăn
- Các sinh vật trong một chỗi thức ăn thường được chia thành 3 nhóm sinh
vật: sinh vật sản xuất, sinh vật tiêu thụ, sinh vật phân hủy.
- Nếu căn cứ vào chất hữu cơ đầu tiên là cây xanh hay mun bã hữu cơ sẽ
có 2 loại chuỗi.
2.1.2.1. Chuỗi thức ăn mở đầu bằng sinh vật tự dưỡng
- Cấu trúc chuỗi gồm tất cả thực vật có hạt diệp lục.
- Có 3 nhóm chính: vật cung cấp, vật tiêu thụ và vật phân giải.
+ Vật cung cấp: là thực vật (cây cao su, một số loài cây cỏ,cây thân bụi).
+ Vật tiêu thụ bậc 1(VTTB1): gồm động vật ăn thực vật hay là các sinh
vật ký sinh trên thực vật xanh.
+ Vật tiêu thụ bậc 2(VTTB2): gồm động vật ăn thịt, sử dụng vật tiêu thụ
bậc 1 làm thức ăn.
+ Vật tiêu thụ bậc 3(VTTB3): gồm động vật ăn thịt sử dụng vật tiêu thụ
bậc 2 làm thức ăn.
+ Vật phân hủy: Vi khuẩn, nấm, giun.
- Sơ đồ chuỗi: Vật cung cấp ( thực vật ) Động vật ăn thực vật
(VTTB1) Động vật ăn động vật ( VTTB2) Động vật ăn động vật
( VTTB3)…
- Ví dụ:
SVTH: Hiêng Thị Hiệp trang 7
Bài tiểu luận GVHD Triệu Thy Hòa
+ Cỏ (Vật cung cấp)  Châu chấu (VTTB1)  Chuột (VTTB2)  Rắn
(VTTB3)  Vi sinh vật phân giải (Vật phân hủy).
+ Lá cây cao su  Sâu ăn lá  Chim  Diều hâu  Vi sinh vật phân
giải.
- Nhận xét: Kích thước của các động vật tiêu thụ càng ở các cáp sau càng
lớn hơn cấp trước ngay sau nó; số lượng cá thể qua mỗi mắt xích ngày càng

giảm dần.
2.1.2.2. Chuỗi thức ăn bắt đầu bằng mùn bã sinh vật và vật tiêu thụ bậc 1 là
vật phân hủy.
Ví dụ: Chất mun bã  Giun (VTTB1)  Chim (VTTB2)  Diều hâu
(VTTB3).
2.2. Lưới thức ăn
2.2.1. Khái niệm
- Khái niệm 1: Quần xã gồm nhiều chuỗi thức ăn,có quan hệ với nhau và
những chuỗi đó,có những mắc xích dung chung và được gọi là lưới thức ăn.
- Khái niệm 2: Mỗi loài trong quần xã sinh vật thường là mắc xích của
nhiều chuỗi thức
Ăn. Các chuỗi thức ăn có nhiều mắc xích dung chung tạo thành một lưới
thức ăn.
2.2.2. Lưới thức ăn trong hệ sinh thái rừng cao su
- Sơ đồ 1.
SVTH: Hiêng Thị Hiệp trang 8
Bài tiểu luận GVHD Triệu Thy Hòa
Sâu Cú
Lá Châu chấu Chim
Chuột Diều hâu
Rắn
- Nhận xét:
+ Mỗi loài sinh vật trong quần xã không chỉ liên hệ với một chuỗi thức
ăn mà có thể liên hệ với nhiều chuỗi thức ăn khác. Tất cả các chuỗi thức ăn
trong quần xã hợp thành lưới thức ăn.
+ Tất cả các chuỗi thức ăn đều là tạm thời và không bền vững nên cấu
trúc của quần xã có thể bị thay đổi.
SVTH: Hiêng Thị Hiệp trang 9
Bài tiểu luận GVHD Triệu Thy Hòa
+ Do cấu trúc của quần xã rừng cao su ít đa dạng về thành phần loài nên

tính ổn định của quần xã thấp.
2.3. Bậc dinh dưỡng và hình tháp sinh thái rừng cao su
2.3.1. Bậc dinh dưỡng
- Trong chuỗi thức ăn,các mắc xích làm thành các bậc dinh dưỡng. Trong
quần xã,mỗi bậc dinh dưỡng gồm nhiều loài cùng đứng trong một múc năng
lượng.
- Bậc dinh dưỡng là đơn vị cấu trúc nên chuỗi thức ăn. Có nhiều bậc dinh
dưỡng:
+ Bậc dinh dưỡng cấp 1( sinh vật sản xuất thuộc mắc xích số 1) gồm các
sinh vật có khả năng tự dưỡng.
+ Bậc dinh dưỡng cấp 2 (thuộc mắc xích số 2) gồm các động vật ăn các
sinh vật sản xuất,đó là sinh vật tiêu thụ bập 1.
+ Bậc dinh dưỡng cấp 3 ( thuộc mắc xích số 3) gồm những động vật ăn
động vật,đó là sinh vật tiêu thụ bậc 2,…
- Ví dụ:
+ Cỏ (bậc dinh dưỡng cấp 1)  Châu chấu (bậc dinh dưỡng cấp 2) 
Chuột (bậc dinh dưỡng cấp 3).
+ Hạt (bậc dinh dưỡng cấp 1)  Chim sẻ (bậc dinh dưỡng cấp 2)  Cú
(bậc dinh dưỡng cấp 3).
+ Lá cây cao su ( bậc dinh dưỡng cấp 1)  Sâu ăn lá (bậc dinh dưỡng cấp
2)  Chim ăn sâu (bậc dinh dưỡng cấp 3)  Diều hâu (bậc dinh dưỡng cấp 4) .
Tùy thuộc vào việc sử dụng nguồn năng lượng nào, một loài có thể ở 1, 2
hay 3 bậc dinh dưỡng.
2.3.2. Các hình tháp sinh thái học rừng cao su.
2.3.2.1. Khái niệm hình tháp sinh thái học
- Quan hệ dinh dưỡng giữa các loài trong quần xã được thể hiện bằng
chuỗi,lưới thức ăn và các bậc dinh dưỡng. Số lượng cá thể, sinh vật lượng, hoặc
năng lượng được xếp theo bậc dinh dưỡng từ thấp lên cao bao giờ cũng sắp xếp
theo hình tháp. Hình tháp sinh thái được biểu diễn bằng những hinh chữ nhật
SVTH: Hiêng Thị Hiệp trang 10

Bài tiểu luận GVHD Triệu Thy Hòa
xếp chồng lên nhau. Các hình chữ nhật đều có cùng một chiều cao, chiều dài
phụ thuộc vào năng lượng hay số lượng của cùng một bậc dinh dưỡng.
- Hình tháp có dạng thu nhỏ dần ở trên do hình tháp sinh thái học tuân
theo quy luật: Sinh khối của sinh vật sản xuất bao giờ cũng lớn hơn sinh khối
của sinh vật tiêu thụ bạc 1, sinh khối của sinh vật tiêu thụ bậc 1 lại lớn hơn sinh
khối của sinh vật tiêu thụ bậc 2,… Như vậy, tổng năng lượng bao gồm (số lượng
hay khối lượng) liên tiêp giảm giữa các bậc dinh dưỡng, nên hình tháp có đáy to
ở dưới, nhỏ dần ở trên.
2.3.2.2. Phân loại:
Có 3 loại hình tháp
2.3.2.2.1. Hinh tháp số lượng:
- Là hình tháp được xây dựng trên cơ sở phân tích các bậc dinh dưỡng
theo số lượng cá thể.
- Đặc điểm hình tháp:
+ Có đỉnh nhọn, đáy rộng, vì số lượng cá thể ở bậc dinh dưỡng thấp bao
giờ cũng lớn hơn số lượng cá thể ở bậc dinh dưỡng cao,đáy rộng biểu thị bậc
dinh dưỡng thấp, đỉnh nhọn biểu thị bậc dinh dưỡng cao.
+ Kích thước cơ thể của những cá thể thuộc bậc dinh dưỡng cao thường
lớn hơn kích thước cơ thể của những cá thể ở bậc dinh dưỡng thấp.
+ Số lượng cá thể ở bậc dinh dưỡng cao lại ít hơn số lượng cá thể ở bậc
dinh dưỡng thấp.
- Ví dụ: Chuỗi thức ăn: Cỏ lạc  Sâu róm  Chim ăn sâu.
Chim ăn sâu 10 con
Hình 1. Sơ đồ hình tháp số lượng
2.3.2.2.2. Hình tháp sinh vật lượng
- Là hình tháp biểu thị tổng trọng lượng chất khô ( gam, kg) hay các chỉ
số đo khác của tổng số chất sống. Nó được xây dựng trên cơ sở phân tích các
SVTH: Hiêng Thị Hiệp trang 11
Cỏ lạc 100.000 cây

Sâu róm 1000 con
Bài tiểu luận GVHD Triệu Thy Hòa
bậc dinh dưỡng theo sinh vật lượng và chuỗi thức ăn có vật ăn thịt, thường có
dạng hình tháp với đỉnh nhọn phía trên.
- Đặc điểm hình tháp
+ Có đáy rộng, đỉnh nhọn.
+ Nó có giá trị khoa học cao hơn hình tháp số lượng, vì mỗi bậc dinh
dưỡng được biểu thị bằng số lượng chất sống (gam, kg), do đó có thể so sánh
phần nao các bậc dinh dưỡng với nhau.
+ Hạn chế: Thành phần hóa học và giá trị dinh dưỡng của chất sống trong
các bậc dinh dưỡng là khác nhau; không chú ý đến thời gian trong việc sinh vật
lượng ở mỗi bậc dinh dưỡng; hình tháp sinh vật lượng này không đề cập tới vi
khuẩn, vì tuy kích thước nó nhỏ nhưng tốc độ chuyển hóa và tác dugj của nó rất
lớn.
- Ví dụ:
Chim ăn sâu
Hình 2. Sơ đồ hình tháp sinh vật lượng.
2.3.2.2.3. Hình tháp năng lượng
- Đây là loại hình tháp hoàn thiện nhất. Các bậc dinh dưỡng trong hình
tháp được trình bày dưới dạng tỷ số giữa số năng lượng ( tính bằng kcal ) được
tích lũy trong một đơn vị thời gian trên một đơn vị diện tích hay thể tích.
- Đặc điểm:
+ Đáy rộng, đỉnh nhọn, do khi chuyển từ bậc dinh dưỡng thấp lên bậc
dinh dưỡng cao luôn có sự mất năng lượng, nên chỉ còn giữ lại một phần năng
lượng rất nhỏ cần thiết cho sự tăng trưởng của cơ thể.
SVTH: Hiêng Thị Hiệp trang 12
Cỏ lạc 5000kg
Sâu róm 40kg
5kg
Bài tiểu luận GVHD Triệu Thy Hòa

+ Nó là loại hoàn thiện và có giá trị nhất, vì nó không những cho phép so
sánh các hệ sinh thái với nhau, mà còn có thể đánh giá vai trò của quần thể các
loài trong hệ sinh thái.
- Ví dụ: Năng lượng mặt trời  Cỏ lạc  Sâu róm  Chim ăn sâu.
2.4. Chu trình địa hóa trong hệ sinh thái rừng cao su
- Chu trình địa hóa ( chu trình vật chất) trong hệ sinh thái là sự trao đổi
liên tục của các nguyên tố hóa học giữa môi trường và quần xã sinh vật. Nhờ
hoạt động quang hợp, cây xanh hấp thu CO
2
, muối khoáng và nước để tổng hợp
cacbonhydrat và các chất dinh dưỡng khác. Những hợp chất này cây xanh sử
dụng làm thức ăn,cuối cùng lại được sinh vật phân giải, trả lại môi trường những
chất ban đầu.
- Chu trình địa hóa là chu trình trao đổi các chât trong tự nhiên,theo
đường từ môi trường ngoài truyền vào cơ thể sinh vật, qua các bậc dinh dưỡng,
rồi từ cơ thể sinh vật truyền trở lại môi trường. Hay đó còn là chu trình vận động
của các chất vô cơ trong hệ sinh thái theo đường từ ngoại cảnh chuyển vào cơ
thể sinh vật, rồi từ cơ thể sinh vật truyền trở lại ngoại cảnh. Chu trình địa hóa
duy trỳ sự cân bằng vật chất trong sinh quyển.
- Chu trình địa hóa được chia thành 2 nhóm: Chu trình các chất khí và chu
trình các chất lắng đọng.
+ Chu trình các chất khí: Các chất tham gia có nguồn dự trữ trong khí
quyển hay thủy quyển, sau khi đi qua quần xã sinh vật, ít bị thất thoát, phần lớn
hoàn lại cho chu trình. Bao gồm những nguyên tố: cacbon, nitơ, nước. Ở dạng
khí chúng chiếm ưu thế trong chu trình,măt khác từ cơ thể sinh vật chúng trở lại
môi trường tương đối nhanh.
+ chu trinh các chất lắng đọng: Các chất tham gia có nguồn dự trữ từ vỏ
trái đất, sau khi đi qua quần xã, phần lớn tách khỏi chu trình đi vào các chất lắng
đọng, gây thất thoát nhiều hơn. Đây là chu trình của những chát lưu huỳnh,
photpho.

SVTH: Hiêng Thị Hiệp trang 13
Bài tiểu luận GVHD Triệu Thy Hòa
- Sơ đồ tổng quát về trao đổi vật chất trong tự nhiên.
2.4.1. Chu trình nước
- Nó không chỉ là nguồn õi, hydromaf còn là thành phần quan trọng cuẩ
cơ thể sống. Chu trình nước có 2 dạng quan trọng là:
+ Quá trình bốc hơi nước trên bề mặt Trái Đất: Năng lượng Mặt Trời làm
các thủy vực bốc hơi tạo hành hơi nước trong khí quyển, hơi nước tích tụ lại
thành mây, mây được gió mang đi gặp lạnh tạo thành mưa, mưa rơi một phần
thấm vào đất một phần đổ vào biển và đại dương, Nước thấm vào đất sẽ được rễ
cây hút rồi thoát hơi nước vào khí quyển, phần khác được con người khai thác
và sử dụng. Lượng nước rơi xuống bề mặt lục địa rất ít, trong đó 2/3 lại bốc hơi
vào khí quyển.
SVTH: Hiêng Thị Hiệp trang 14
Phần trao
đổi giữa
quần thể và
quần xã với
môi trường
Sinh vật
sản xuất
Sinh vật
tiêu thụ
Phần
vật chất
lắng
dọng
Chất dinh dưỡng trong tự nhiên
Sinh vật phân giải
Bài tiểu luận GVHD Triệu Thy Hòa

+ Quá trình thoát hơi nước do thực vật: thực vật chỉ dung một phần nước
mưa rơi xuống rồi lại thoát hơi nước vào khi quyển. Khối lượng nước bốc hơi do
thực vật là rất lớn.
Chu trình nước có thể chia thành 4 mảng lớn: Mảng khí quyển ở phía trên
bề mặt trái đất. Còn ở bề mặt trái đất có 3 mảng: Mảng lục địa, gồm nguồn nước
ao, hồ, sự bốc hơi nước từ các sinh vật và hoạt động của núi lửa thiêu đốt hơi
nước làm giảm độ ẩm hơi nước. Mảng đại dương,nhận nước từ lục địa và khí
quyển. Mảng các núi bang ở các cực thường xuyên bị chảy ra xuống đại dương
do nhiệt độ không khí nóng lên. Giữa các khí quyển và bề mặt Tái Đất có sự
luôn chuyển của nước ở dạng hơi nước.
2.4.2. Chu trình cacbon
- Cacbon tham gia vào thành phần cấu tạo của cacbonhydrat, chất tiền
nhân để hình thành nên các hợp chất hữu cơ khác như protein, lipit, các vitamin,
…
- Cacbonhydrat đi vào chu trình dưới dạng CO
2
, một phần được thực vật
sử dụng để tạo chất hữu cơ, tạo thức ăn cho các động vật ăn cỏ… Hô hấp của
động vật, thực vật và sự phân giải của vi sinh vật đã trả lại CO
2
và nước cho môi
trường.
- Chu trình cacbon có thể chia thành 4 mảng lớn: Mảng khí quyển ở phía
trên bề mặt trái đất. Còn ở bề mặt trái đất có thể chia thành 3 mảng; Mảng lục
địa do hoạt động của các quá trình địa chất và sinh học; mảng đại dương và
mảng do hoạt động của con người. Giữa khí quyển và bề mặt Trái Đất có sự
luân chuyển cacbon.
2.4.3. Chu trình nitơ
- Không khí chứa tới 78% nitơ, nhưng hầu như không có một sinh vật nào
có thể sử dụng được trực tiệp từ không khí ( trừ vài loài cố định đạm, tảo lam

cộng sinh với bèo dâu). Nitơ xâm nhập vaoh hệ sinh thái là nhờ: Hiện tượng
phóng điện do sấm sét hay từ chất thải của các quả trình dị hóa, do động vật tạo
ra (urê, ammoniac…). Nhờ hoạt động cuae các vi khuẩn cố định đạm đã tạo ra
một số lượng lớn nitơ.
SVTH: Hiêng Thị Hiệp trang 15
Bài tiểu luận GVHD Triệu Thy Hòa
- Chu trình nitơ cũng có thể phân thành 4 mảng lơn: Mảng khí quyể,
mảng trầm tích, mảng của vi sinh vật, mảng của động vật và thực vật.
2.4.4. Chu trình photpho
- Photpho có trong thành phần của cơ thể sinh vật và và khi sinh vật chết
đi tạo ra một nguồn photpho, tham gia vào chu trình lắng đọng, có khối lượng
lớn dưới dạng quặng.
- Có thể chia thành các mảng: Mảng sinh vật và các chất thải tạo ra từ
chúng, mảng các mỏ quặng và các hoạt đông khai khoáng của con người, mảng
trầm tích ở biển và đại dương.
2.4.5. Các con đường hoàn lại vật chất vào chu trình sinh địa hóa
- Sự bài tiết sơ cấp (nước tiểu, phân) của động vật.
- Sự phân giải các chất hữu cơ bị phân hủy nhờ vi sinh vật (nấm, vi
khẩn…).
- Xác sinh vật, phân, nước tiểu khi tự tiêu sẽ giải phóng ra 25-27% chất
dinh dưỡng trước khi bị vi sinh vật phân giải.
- Do năng lượng của Mặt Trời (thủy triều, ánh sáng) và con người sản
xuất tạo ra các loại phân bón (đạm, lân,…).
Điều quan trọng nhất trong chu trình trao đổi vật chất không phải là lượng
các chất có thể trao đổi mà là cường độ của sự trao đổi và tốc độ của dòng vận
chuyển vật chất nhanh hay chậm, mạnh hay yếu.
SVTH: Hiêng Thị Hiệp trang 16
Bài tiểu luận GVHD Triệu Thy Hòa
CHƯƠNG 3: SỰ CHUYỂN HÓA NĂNG LƯỢNG TRONG HỆ SINH
THÁI RỪNG CAO SU VÀ NĂNG SUẤT SINH HỌC

3.1. Năng suất sinh học của hệ sinh thái rừng cao su
- Đó là khả năng sản sinh ra chất sống của quần xã, làm tăng khối lượng
của sinh vật trong hệ sinh thái.
- Năng suất sinh học gồm 2 loại: loại sơ cấp và loại thứ cấp.
+ Năng suất sinh học sơ cấp là khối lượng các chất hữu cơ sản xuất được
của sinh vật trên một đơn vị diện tích hay thể tích, trong một đơn vị thời gian.
+ Năng suất sinh học thứ cấp chỉ khối lượng các chất hữu cơ sản xuất
được và tồn trữ ở vật tiêu thụ và vật phân hủy.
Hiệu suất chuyển đổi năng lượng khác nhau khá lớn, tùy theo bậc dinh
dưỡng.
3.2. Dòng năng lượng trong hệ sinh thái rừng cao su
- Đó là sự vận chuyển năng lượng qua các bậc dinh dưỡng trong một
chuỗi thức ăn của hệ sinh thái.
- Các chất hữu cơ do cây tổng hợp, một phần cây sử dụng để sống và sinh
trưởng, một phần mất đi dưới dạng nhiệt, phần còn lại được chuyển cho các sinh
vật dị dưỡng. Các sinh vật dị dưỡng này không trực tiếp ăn các chất khoáng mà
phải ăn các chất hữu cơ đã được chế biến sẵn. Trước hết là các loài ăn cỏ, sau đó
chuyển cho các loài ăn thịt. Trong chuỗi của dòng năng lượng ấy, ở mỗi một
mắc xích mất đi khoảng 80-90% năng lượng, và như vậy chỉ có 10-20% năng
lượng được chuyển cho bậc dinh dưỡng sau.
- Các mức của dòng năng lượng gồm có 2 mức:
+ Ở mức cá thể: để sống, sinh trưởng, và sinh sản cơ thể sinh vật cần có
năng lượng để đảm bảo 4 hoạt động: Bảo đảm hoạt động trong điều kiện cơ sở
như hô hấp, ổn định thân nhiệt,…; Bảo đảm cho hoạt động vận chuyển; Bảo
đảm sự sinh trưởng sinh ra chất sống mới; Bảo đảm sự tạo ra các yếu tố trong
sinh sản (hoa, quả, hạt, trứng, tinh trùng…),chất dự trữ.
+ Ở mức hệ sinh thái thông qua các bậc dinh dưỡng.
Cac thành phần của dòng năng lượng gồm:
SVTH: Hiêng Thị Hiệp trang 17
Bài tiểu luận GVHD Triệu Thy Hòa

+ Sản lượng sinh vật toàn phần (PB hayA) là lượng chất sống do một do
một cơ thể hoặc các sinh vật trong một bậc dinh dưỡng sản sinh ra trong một
khoảng thời gian nhất dịnh nào đó trên một đơn vị diện tích.
+ Sản lượng sinh vật thực tế (PN hay PS) là sản lượng sinh vật toàn
phần, trừ đi phần chất song đã bị tiêu hao trong qua trình hô hấp (R),đó là chất
hữu cơ được tích lũy để làm tăng khối lượng sinh vật.
+ Sản lượng sinh vật ban đầu hay sơ cấp có thể là sản lượng sinh vật ban
đầu toàn phần (A) hay sản lượng thực tế (PN).
+ Sản lượng sinh vật thứ sinh là sản lượng sinh vật đối với vật tiêu dung.
+ Sản lượng sinh vật riêng (P/B) còn được gọi là vận tốc đổi mới của
sinh vật lượng. P là sản lượng sinh vật toàn phần hoặc thực tế, B là sinh vật
lượng, P/B biểu thị sản lượng sinh vật của một đơn vị sinh vật lượng trong
khoảng thời gian nhất định.
Dòng năng lượng trong một chuỗi thức ăn
+ Đối với vật cung cấp:
LT = LA + NU1
LA = PB + CH
PB = PN + R1
Trong đó: LT : Tổng năng lượng bức xạ chiếu xuống hệ sinh thái
LA : Năng lượng cây hấp thụ được
NU1 : Phần năng lượng bị mất đi
PB : Sức sản xuất sơ cấp thô
CH : Năng lượng phát tán dưới dạng nhiệt
PN : Sức sản xuất sơ cấp nguyên
R1 : Phần năng lượng mất đi do hô hấp
+ Đối với vật tiêu thụ
PN = I
1
+ NU
2

I
1
= A
1
+ NA
1


A
1
= PS
1
+ R
2

Trong đó: I1 : Một phần năng lượng của sức sản xuât sơ cấp nguyên.
SVTH: Hiêng Thị Hiệp trang 18
Bài tiểu luận GVHD Triệu Thy Hòa
NU2 : Vật phân hủy.
A1 : Một phần năng lượng vật tiêu thụ cấp 1 sử dụng.
NA2 : Phần năng lượng không sử dụng và thải ra ngoài.
PS1 : Sức sản xuất thứ cấp.
Tóm lại, một phần năng lượng đã tích tụ ở vật cung cấp sẽ được động vật
ăn thực vật sử dụng, tiếp đó một phần năng lượng được tích tụ ở động vật ăn
thực vật lại được động vật ăn thịt sử dụng và cứ thế theo chu trình đó, cho đến
các bậc dinh dưỡng tiếp theo, cuối cùng là đến sinh vật phân hủy. Như vậy có
một quá trình vận chuyên năng lượng qua các bậc dinh dưỡng. Trong quá trình
vận chuyển qua mỗi bậc dinh dưỡng đều có sự giảm dần dần số năng lượng. Sự
vận chuyển năng lượng qua các bậc dinh dưỡng như thế được gọi là dòng năng
lượng.

3.3. Khái niệm về hiệu suất và cân đối năng lượng
3.3.1. Cân đối năng lượng
- Ta có thể cân đối phần năng lượng đi vào, phần năng lượng giữ lại và
phần đi ra. Năng lượng đi từ nguồn năng lượng Mặt Trời, qua các bậc dinh
dưỡng lần lượt bị giáng cấp và không được quay vòng sử dụng trở lại như đối
với vật chất.
- Dòng năng lượng của hệ sinh thái cùng một lúc tuân thủ 2 định luật của
nhiệt động học: Nguyên lý bảo toàn năng lượng và nguyên lý giáng cấp qua mỗi
lần chuyển bậc.
3.3.2. Khái niệm về hiệu suất sinh thái
- Đó là tỷ lệ (%) chuyển hóa năng lượng giữa các bậc dinh dưỡng trong hệ
sinh thái.
- Phân loại hiệu suất sinh thái có 7 loại:Hiệu suất quang hợp; hiệu suất
sinh thái ở tiêu dung cấp 1; hiệu suất sinh thái ở tiêu dung cấp 2; hiệu suất khai
thác; hiệu suất đồng hóa; hiệu suất tăng trưởng mô; hiệu suất tăng trưởng chung.
3.4. Sản lượng sinh vật sơ cấp
- Sản lượng sinh vật sơ cấp được sinh vật sản xuất, trước hết là thực vật
và tảo tạo ra trong quá trình quang hợp. Trong quang hợp cây xanh chỉ tiếp nhận
SVTH: Hiêng Thị Hiệp trang 19
Bài tiểu luận GVHD Triệu Thy Hòa
từ 0.2-0.5% tổng lượng bức xạ để tạo ra sản lượng sinh vật sơ cấp thô cho các
hoạt động sống, khoảng 60-70% còn lại được tích lũy làm thức ăn cho sinh vật
dị dưỡng, đó là sản lượng sinh vật sơ cấp tinh hay sản lượng sinh vật thực tế để
nuôi các nhóm sinh vật dị dưỡng.
Công thức:PN = PG - R
Trong đó: PN là sản lượng sinh vật sơ cấp tinh; P
G
là sản lượng sinh vật
sơ cấp thô; R là phần hô hấp của thực vật.
SVTH: Hiêng Thị Hiệp trang 20

Bài tiểu luận GVHD Triệu Thy Hòa
CHƯƠNG 4: SO SÁNH HỆ SINH THÁI RỪNG CAO SU VỚI HỆ SINH
THÁI SÔNG THU BỒN – HỘI AN
4.1. Khái quát về hệ sinh thái sông Thu Bồn ở Hội An
- Sông Thu Bồn với diện tích lưu vực rộng 10,350 km
2
, là một trong
những sông nội địa có lưu vực lớn nhất Việt Nam. Sông bắt nguồn từ khối
núi Ngọc Linh thuộc huyện Đắk Glei, tỉnh Kon Tum và đổ ra biển tại cửa Đại,
thành phố Hội An, tỉnh Quảng Nam, một nhánh chảy vào sông Vĩnh Điện để đổ
nước vào sông Hàn, Đà Nẵng. Trước khi đổ ra biển tại cửa Đại, một phần nước
của sông chảy vào sông Trường Giang để đổ ra vịnh An Hòa Tam Quang,
huyện Núi Thành.
[1]
. Sông Thu Bồn cùng với sông Vu Gia, hợp lưu tại Đại Lộc
tạo thành hệ thống sông lớn có vai trò rất quan trọng đối với đời sống và tâm
hồn người Quảng. Phần lớn diện tích lưu vực sông chảy trong địa phận Quảng
Nam và thành phố Đà Nẵng, phần thượng nguồn một phần nằm trên đất Kon
Tum và Quảng Ngãi.
- Lưu vực sông Vu Gia – Thu Bồn có ranh giới với các lưu vực:
+ Phía Bắc giáp lưu vực sông Cu Đê.
+ Phía Nam giáp lưu vực sông SêSan, sông Trà Bồng.
+ Phía Đông giáp biển Đông và lưu vực sông Tam Kỳ
+ Phía Tây giáp với Lào.
- Vùng cửa sông Thu Bồn – Hội An đa dạng các hệ sinh thái điển hình
miền nhiệt đới là rừng ngập mặn mà đại diện là cây dừa nước và cỏ biển. Diện
tích phân bố các hệ này khoảng hơn 100 ha, tập trung chủ yếu tại xã Cẩm
Thanh, nơi có hai hệ sinh thái này đan xem với nhau.
+ Tài nguyên thực vật trong vùng này được tìm thấy khoảng 33 loài bao
gồm thảm thực vật tiểu vùng trên triều có 9 họ, 16 loài; thảm thực vật tiểu vùng

triều có 6 họ, 9 loài; và thảm thực vật tiểu vùng dưới triều có 8 loài.
+ Động vật thân mềm xác định được 14 loài thuộc 8 họ; giáp xác có 6
loài thuộc 2 họ; cá được tìm thấy 18 loài thuộc 9 họ.
SVTH: Hiêng Thị Hiệp trang 21
Bài tiểu luận GVHD Triệu Thy Hòa
Hình 3. Vung cua song Thu Bon-Hoi An.
Hình 4. Cây dừa nước tại vùng hạ lưu sông Thu Bồn – Hội An.
SVTH: Hiêng Thị Hiệp trang 22
Bài tiểu luận GVHD Triệu Thy Hòa
Hình 5. Cửa sông Thu Bồn- Mùa chim về
4.2. So sánh hệ sinh thái rừng cao su (hệ sinh thái nhân tạo) với hệ sinh thái
sông Thu Bồn ở Hội An (hệ sinh thái tự nhiên)
4.2.1. Giống nhau:
Trong hệ sinh thái gồm quần xã sinh vật và sinh cảnh tác động lẫn nhau
luôn tao đổi vật chất và năng lượng với môi trường.
4.2.2.Khác nhau
Chỉ tiêu so
sánh
Hệ sinh thái rừng cao su
(Hệ sinh thái nhân tạo)
Hệ sinh thái sông Thu
Bồn
(Hệ sinh thái tự nhiên)
Thành phần
loài
-Ít đa dạng:
+ Thực vật: chủ yếu là
cây cao su,một số loài cỏ
(cỏ lạc, cỏ gấu, cỏ
tranh ),cây chịu bóng và

dây leo,ngoài ra người
dân còn trồng xen một số
-Rất đa dạng:
+ Thực vật: Khoảng 33
loài bao gồm thảm thực
vật tiểu vùng trên triều có
9 họ, 16 loài; thảm thực
vật tiểu vùng triều có 6
họ, 9 loài; và thảm thực
SVTH: Hiêng Thị Hiệp trang 23
Bài tiểu luận GVHD Triệu Thy Hòa
hoa màu trong những năm
đầu.
+ Động vật: Chỉ có các
loài động vật nhỏ, côn
trùng, sâu bọ: Chuột,
chim, cú,diều hâu, sâu,
châu chấu, thằn lằn,
+ Vi sinh vât
vật tiểu vùng dưới triều
có 8 loài.
+ Động vật: Động vật
thân mềm xác định được
14 loài thuộc 8 họ; giáp
xác có 6 loài thuộc 2 họ;
cá được tìm thấy 18 loài
thuộc 9 họ.
-Loài phổ biến nhất là
dừa nước và cỏ biển.
Tính ổn

định
-Tính ổn định kém, khả
năng chộng chịu thấp, vì
hoàn toàn dựa vào sự
chăm sóc của con người
nếu không sẽ bị suy thoái.
Việc trồng độc canh cây
cao su khiến cho bệnh
dịch bùng phát không thể
kiểm soát được,ảnh
hưởng đến toàn bộ hệ
sinh thái.
-Có tính ổ định cao, khả
năng chống chịu tốt, vì
hoàn toàn không có hoặc
ít khi có sự chăm sóc của
con người.
Sự cạnh
tranh
-Ít xảy ra, do thành phần
loài và số lượng cá thể
trong quần xã ít mà nguồn
sống thì đầy đủ., cây cao
su được con người chăm
sóc, thường xuyên tưới
tiêu, bón phân đầy đủ nên
ít có sự cạnh tranh.
-Cạnh tranh gây gắt giữa
các cá thể trong cùng một
loài và giũa các loài trong

quần xã.
Tốc độ sinh
trưởng
-Nhanh, đặc biệt là cây
cao su được con người
-Chậm, mật độ cá thể
trong quần thể cao nên
SVTH: Hiêng Thị Hiệp trang 24
Bài tiểu luận GVHD Triệu Thy Hòa
chăm sóc, thường xuyên
tưới tiêu, bón phân đầy đủ
nên sinh trưởng rất nhanh.
nguồn sống không đủ đáp
ứng cho các cá thể trong
hệ sinh thái.
Năng suất
sinh học
-Cao -Thấp
4.3. Nhận xét
- Mỗi hệ sinh thái đều có ưu điểm và nhược điểm, hệ sinh thái nhân tạo
không ổn định nhưng cho năng suất sinh học cao, còn hệ sinh thái tự nhiên có
tính ổn định cao nhưng năng suất sinh học thấp.
- Từ những ưu điểm và nhược điểm trên có thể tìm giải pháp vừa nâng
cao tính ổ định vừa cho năng suất cao trong sản xuất nông nghi
ệp, như thay đổi cơ cấu cây trồng, hệ thống luân canh, các biện pháp kỹ thuật
để đạt năng suất cao. Ví dụ: Đối với hệ sinh thái rừng cao su có thể trồng xen
hoa màu như : lúa cạn, bắp, đậu xanh, đậu phộng, Trồng cây hoa màu giữa
hàng cao su vừa giúp bảo vệ đất, vừa cho thu hoạch hoa lợi và lương thực
trong thời kì chưa có mủ, chưa che kín đất.
4.4. Các biện pháp bảo vệ hệ sinh thái trên Trái Đất

- Khôi phục tài nguyên rừng bằng cách trồng và ngăn chặn tình trạng phá
rừng.
- Sử dụng hợp lý các nguồn tài nguyên thiên nhiên.
- Nâng cao nhận thức cộng đồng trong việc bảo vệ thiên nhiên, giảm
thiểu sự ô nhiễm môi trường.
- Thành lập và xây dựng các khu bảo tồn thiên nhiên để bảo vệ các hệ
sinh thái điển hình và độc đáo, có giá trị kinh tế cao.
- Đối với các hệ sinh thái nhân tạo chúng ta cần hạn chế việc sử dụng
phân bón, thuốc trừ sâu, kết hợp trồng trọt với chăn nuôi, tăng cường quay
vòng chất hữu cơ để làm tăng loại thức ăn mở đầu bằng sinh vật phân hủy.
Tăng cường biện pháp đấu tranh sinh học bằng cách đưa thêm một số loài mới
vào các hệ sinh thái đó.
SVTH: Hiêng Thị Hiệp trang 25