tư tưởng hồ chí minh về đoàn kết quốc tế

MỞ ĐẦU
Chiến lược đoàn kết dân tộc, đoàn kết quốc tế là hai nội dung lớn,
thống nhất trong tư tưởng Hồ Chí Minh, được hình thành trên một nền tảng
vững chắc. Đó là sự tiếp nhận chủ nghĩa Mác – Lênin; là chủ nghĩa yêu nước
gắn liền với chủ nghĩa quốc tế chân chính; là độc lập dân tộc gắn liền bới giải
phóng xã hội, giải phóng con người, vương tới chủ nghĩa xã hội.
Cách mạng Việt Nam dưới sự lãnh đạo của Đảng do Hồ Chí Minh
sáng lập và rèn luyện trải qua 80 năm, đã giành nhiều thắng lợi vẻ vang. Một
trong những nhân tố tạo nên thắng lợi đó là có đường lối quốc tế đúng đắn,
mà cốt lõi là chiến lược đoàn kết quốc tế của Hồ Chí Minh. Quá trình hình
thành và phát triển chiến lược đoàn kết của Hồ Chí Minh gắn liền với cuộc
đời hoạt động cách mạng của Người, gắn liền với các thời kỳ phát triển của
Đảng và Cách mạng Việt Nam, gắn liền với tiến trình cách mạng thế giới.
Đoàn kết quốc tế cùng với đoàn kết dân tộc thực sự trở thành chiến lược cách
mạng và hoạt động thực tiễn của Hồ Chí Minh, của Đảng Cộng sản Việt Nam.
Sự nghiệp đổi mới xây dựng đất nước theo định hướng xã hội chủ
nghĩa của nước ta, trong bối cảnh mở cửa hội nhập kinh tế quốc tế, giao lưu
với thế giới hiện đại, tạo nên tổng hợp lực lượng để thực hiện công nghiệp
hóa, hiện đại hóa nhằm đạt mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng,
văn minh. Cùng với những nỗ lực chủ quan, sự tăng cường, mở rộng đoàn kết,
hợp tác với tất cả các nước theo nguyên tắc tôn trọng độc lập, chủ quyền, các
bên cùng có lợi, đã tạo cho Việt Nam những nhân tố mới để phát triển. Việt
Nam là thành viên trong cộng đồng quốc tế, để tăng cường sức mạnh của
mình, một trong những vấn đề quan trọng là phải mở rộng đoàn kết, hợp tác
theo tinh thần Việt Nam muốn làm bạn với tất cả các nước trong cộng đồng
thế giới, phấn đấu vì hoà bình, độc lập, phát triển. Để thực hiện được mục
đích trên cần có sự đoàn kết thống nhất cao độ theo tư tưởng Hồ Chí Minh.
1
NỘI DUNG
I. Những nhân tố hình thành chiến lược đoàn kết quốc tế của
Hồ Chí Minh

I.1. Tiếp thu truyền thống đoàn kết của dân tộc
Vào giữa thế kỷ XIX, phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa thống trị
ở Anh, Pháp, Đức và một số nước khác ở Tây Âu. Giai cấp tư sản tăng cường
áp bức, bóc lột giai cấp công nhân làm cho mâu thuẫn cơ bản giữa giai cấp vô
sản và giai cấp tư sản trở nên gay gắt, dẫn đến cuộc đấu tranh giữa giai cấp tư
sản và vô sản. Chủ nghĩa Mác ra đời với Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản,
khẳng định quy luật diệt vong của chủ nghĩa tư bản, khẳng định sự thắng thế
của chủ nghĩa cộng sản, đồng thời chỉ rõ sứ mệnh lịch sử thế giới của giai cấp
vô sản, và nên lên khẩu hiệu chiến lược; Vô sản tất cả các nước, đoàn kết lại!
Đến cuối thế kỷ XIX, chủ nghĩa tư bản chuyển sang chủ nghĩa đế
quốc. Vì lợi nhuận, các nước đế quốc tranh giành nhau thuộc địa và căn bản
đã hoàn thành việc phân chia thế giới khắp các châu lục. Từ đó, các nước
thuộc địa bị các nước đế quốc áp bức, bóc lột với chế độ cai trị hà khắc. Vấn
đề đặt ra cho các nước thuộc địa là làm thế nào để được giải phong, thế giới
hình thành mâu thuẫn mới; mâu thuẫn giữa dân tộc thuộc địa và chủ nghĩa đế
quốc thực dân, trở thành điều kiện khách quan cho phép phong trào các mạng
mở thuộc địa gắn bó với phong trào cách mạng ở chính quốc.
Sang thế kỷ XX, nhiều sự kiện lịch sử diễn ra, dẫn đến những chuyển
biến trong tình hình quốc tế, dẫn đến cuộc chiến tranh thế giới thứ nhất (1914
- 1918), làm cho mâu thuẫn vốn có của chủ nghĩa đế quốc trở nên gay gắt.
Cùng với phong trào đấu tranh của công nhân các nước đế quốc, phong trào
giải phóng dân tộc ở các nước thuộc địa bùng lên mạnh mẽ.
Trước tình hình đó, Lênin đã phân tích tình hình cụ thể, tiếp tục phát
triển chủ nghĩa Mác trong giai đoạn đế quốc chủ nghĩa, đề ra lý luận cách
mạng vô sản có thể thành công ở một số nước, đồng thời nêu lên nguyên lý về
cách mạng giải phóng các dân tộc thuộc địa, về sự đoàn kết giữa giai cấp vô
2
sản ở các nước đế quốc và các dân tộc thuộc địa trong cuộc đấu tranh chống
lại chủ nghĩa đế quốc.
Trong bối cảnh chung của thế giới, Việt Nam cũng bị chi phối bởi

những điều kiện lịch sử đó. Vào giữa thế kỷ XIX, đế quốc Pháp nổ súng đánh
chiếm nước ta. Trước hành động của kẻ thù, chế độ phong kiến mà đại biểu là
triều đình nhà Nguyễn đã hèn nhát, dâng nước ta cho Pháp. Thực dân Pháp
tiến hành khai thác thuộc địa, bóc lột nhân dân ta. Dưới chế độ cai trị của đế
quốc Pháp, xã hội Việt Nam có nhiều biến đổi sâu sắc. Trước tình hình đó,
phong trào yêu nước của nhân dân Việt Nam chống Pháp phát triển mạnh mẽ
theo hai khuynh hướng, khung hướng phong kiến và dân chủ tư sản. Nhưng
sau một thời gian phát triển rầm rộ, các phong trào cũng nối tiếp nhau tan rã
trước sự đàn áp của thực dân Pháp.
Vượt qua sự hạn chế của lịch sử, cùng với những đòi hỏi cấp bách của
cách mạng Việt Nam lúc đó, Hồ Chí Minh đã tìm ra giải pháp mới cho sự
nghiệp giải phóng dân tộc không chỉ ở Việt Nam mà cho cả các dân tộc thuộc
địa.
Sinh ra và lớn lên trong cảnh nước mất nhà tan, chứng kiến tận mắt
cuộc sống lầm than của dân ta dưới ách đô hộ của thực dân Pháp, và sự thất
bại của phong trào chống Pháp của các bậc tiền bối. Điều đó, giúp cho Người
nhận rõ hơn bản chất dã man của bọn thực dân và cũng làm cho anh sớm nhận
thấy được sức mạnh đoàn kết đấu tranh của nhân dân khi được tổ chức lại. Từ
đó, Người suy nghĩ và cân nhắc đến con đường cứu nước và giải phóng dân
tộc. Nguyễn Ái Quốc đã quyết chọn cho mình hướng đi mới, đến các nước
phương Tây, nơi có trào lưu “tự do, bình đẳng, bác ái”, để tìm cách mới rồi về
giúp đồng bào mình.
Trước lúc ra đi tìm chân lý cách mạng, Nguyễn Ái Quốc đã tiếp thu
truyền thống yêu nước, đoàn kết của dân tộc, am hiểu vốn văn hoá phương
Đông, một phần văn hoá phương Tây. Đó là vốn quý, là cơ sở quan trọng để
3
tiếp thu chân lý cách mạng, là nhân tố đầu tiên của quá trình hình thành chiến
lược đoàn kết quốc tế của Hồ Chí Minh.
1.2. Thực tiễn quá trình bôn ba tìm đường cứu nước khắp các châu
lục

Trước bối cảnh thế giới đầy biến động và những đòi hỏi cấp bách của
cách mạng Việt Nam thì năm 1911, Nguyễn Tất Thành đã ra đi tìm đường
cứu nước, tìm bạn đồng minh. Động cơ thúc đẩy anh ra đi là tìm một giải
pháp mới cho sự nghiệp giải phóng dân tộc Việt Nam. Ý nghĩ này xuất hiện ở
anh từ rất sớm: “Khi tôi độ tuổi mười ba, lần đầu tiên tôi được nghe ba chữ
Pháp: Tự do, Bình đẳng, Bác ái. Đối với chúng tôi, người da trắng nào cũng
là người Pháp. Người Pháp đã nói thế. Và từ thủa ấy, tôi rất muốn làm quen
với nền văn minh Pháp, muốn tìm xem những gì ẩn đằng sau những chữ ấy”
1
.
Đó là mục tiêu của Người, muốn “trở về giúp đồng bào”, thì trước hết phải
hiểu đầy đủ kẻ thù đang áp bức dân tộc mình, nhất là từ trên mảnh đất đã sản
sinh ra nó. Đây là sự khác biệt giữa Hồ Chí Minh với những người sang Pháp
hồi đó.
Trong khoảng thời gian từ năm 1911 – 1920, trải qua quá trình gần 10
năm bôn ba ở nhiều nước khác nhau, được chứng kiến tận mắt cuộc sống lầm
than của nhân dân ngay trên chính mảnh đất giàu có và ở ngay cả “Mẫu
quốc”. Từ đó Người nhận thức rõ hơn về bộ mặt thật của chủ nghĩa đế quốc, ở
Pháp Người nhận ra rằng: “ở đó cũng có những người nghèo như ở bên ta”, và
Người tự hỏi: “Tại sao người Pháp không “khai hoá” đồng bào của họ trước
khi đi “khai hoá” chúng ta”
2
. Những nhận xét đó dẫn Người tới cảm nhận về
lực lượng xã hội là bạn đồng minh của các dân tộc thuộc địa, là cơ sở quan
trọng cho việc hình thành tư tưởng về sự đoàn kết của nhân dân Việt Nam,
các nước thuộc địa với nhân dân lao động, giai cấp công nhân Pháp và các
nước chính quốc trong cuộc đấu tranh chống chủ nghĩa đế quốc.
1
Hồ Chí Minh. Toàn tập. tập I. Nxb, Chính trị quốc gia. Hà Nội. 2000. Tr 477.
2

Trần Dân Tiên: Những mẩu chuyện về cuộc đời hoạt động của Hồ Chí Minh. Nxb Văn hoá, Hà Nội.
1996. Tr 15.
4
Trong quá trình bôn ba tìm đường cứu nước, Nguyễn Ái Quốc đã
dừng chân lâu ở ba nước đế quốc lớn nhất thời đó là Mỹ, Anh, Pháp. Người
nhận thức sâu sắc bộ mặt thật và bản chất của chủ nghĩa tư bản, Hồ Chí Minh
nhấn mạnh: “Chế độ thực dân là ăn cướp”, “là hiếp dân và giết người”, chủ
nghĩa thực dân là kẻ thù chung của nhân dân lao khổ trên toàn thế giới. Do đó,
nhân dân các nước thuộc địa phải đoàn kết với nhau, tạo nên sức mạnh tổng
hợp để đánh bại kẻ thù chung. Cách mạng giải phóng dân tộc ở các nước
thuộc địa là một bộ phận của cách mạng vô sản, giải phóng dân phải gắn liền
với giải phóng nhân dân lao động, giải phóng giai cấp công nhân.: “Chỉ có
giải phóng giai cấp vô sản thì mới giải phóng được dân tộc, cả hai cuộc giải
phóng này chỉ có thể là sự nghiệp của chủ nghĩa cộng sản và của cách mạng
thế giới”
3
.
Bên cạnh đó Người cũng nhận định rằng, “dù màu da có khác nhau,
trên thế giới chỉ có hai giống người: giống người bóc lột và giống người bị
bóc lột. Mà cũng chỉ một tình hữu ái là thật mà thôi: tình hữu ái vô sản”. Đến
đây, vấn đề bạn, thù ở Nguyễn Ái Quốc đã được xác định dứt khoát, rằng áp
bức giai cấp và áp bức dân tộc có chung một nguồn gốc là chủ nghĩa đế quốc.
Như vậy, cuộc hành trình gần mười năm khắp các châu lục là cơ sở
thực tiễn quan trọng trong quá trình hình thành chiến lược đoàn kết quốc tế
của Hồ Chí Minh.
1.3. Chủ nghĩa Mác – Lênin với đường lối của Quốc tế Cộng sản
Tham gia vào những hoạt động cách mạng, Nguyễn Ái Quốc tìm thấy
vũ khí sắc bén để đấu tranh, đó là viết báo, tham gia các buổi mít tinh, thảo
luận. Trong đó, Người đều đề cập đến vấn đề đoàn kết quốc tế. Người nói:
“Trong các cuộc bàn cãi, người ta rất ít nói đến sự đoàn kết với các dân tộc

thuộc địa. Nhưng đó lại là vấn đề mà người ta quan tâm hơn cả”.
Tại đại hội lần thứ 18 của Đảng Xã hội Pháp họp ở Tua tháng 12 –
1920, Nguyễn Ái Quốc đại diện cho Đông Dương thuộc địa, đồng thời là đại
3
Hồ Chí Minh: Toàn tập, tập I. Sđd. tr 416.
5
biểu duy nhất về vấn đề thuộc địa. Phát biểu tại Đại hội, Người yêu cầu Đảng
phải đoàn kết, ủng hộ cách mạng thuộc địa: “Tôi đến đây, để cùng với các
đồng chí góp phần vào sự nghiệp cách mạng thế giới… Đảng phải tuyên
truyền chủ nghĩa xã hội trong tất cả các nước thuộc địa”
4
. Lời phát biểu ngắn
gọn của Nguyễn Ái Quốc đã quán triệt tư tưởng chiến lược của Lênin về đoàn
kết giữa cách mạng chính quốc với cách mạng thuộc địa.
Quyết định sáng suốt đó của Nguyễn Ái Quốc phù hợp với trào lưu
phát triển của lịch sử nhân loại. Lần đầu tiên trong lịch sử thế giới hiện đại,
một đại biểu của các dân tộc thuộc địa tham gia sáng lập đội tiên phong của
giai cấp công nhân ở một nước đế quốcc lớn đang áp bức các dân tộc thuộc
địa. Bằng những hoạt động, việc làm đó, Nguyễn Ái Quốc nêu cao ngọn cờ
đoàn kết quốc tế, từ đoàn kết các dân tộc thuộc địa, mở rộng thành đoàn kết
giai cấp vô sản ở chính quốc với giai cấp vô sản thế giới.
Như vậy, chủ nghĩa Mác – Lênin, và đường lối của Quốc tế Cộng sản
là nhân tố quan trọng nhất, nhân tố quyết định hình thành chiến lược đoàn kết
quốc tế cua Nguyến Ái Quốc. Nhưng trải qua những năm tháng bôn ba, tìm
đường cứu nước, Người đã đi từ chủ yếu yêu nước đến chủ nghĩa vô sản, từ
một nhà yêu nước trở thành chiến sĩ chân chính.
II. Những vấn đế cơ bản trong chiến lược đoàn kết quốc tế trong
tư tưởng Hồ Chí Minh
II.1. Sự cần thiết xây dựng đoàn kết quốc tế
- Thực hiện đoàn kết quốc tế nhằm kết hợp sức mạnh dân tộc với

sức mạnh thời đại, tạo sức mạnh tổng hợp cho cách mạng.
Thực hiện đoàn kết quốc tế để tập hợp lực lượng bên ngoài, tranh thủ
sự đồng tình, ủng hộ và giúp đỡ của bạn bè quốc tế, kết hợp sức mạnh dân tộc
với sức mạnh của các trào lưu cách mạng thời đại, tạo thành sức mạnh tổng
hợp cho cách mạng chiến tháng kẻ thù là một trong những nội dung chủ yếu
4
Hồ Chí Minh. Toàn tập. tập I. sđd. Tr 22 – 23.
6
của tư tưởng Hồ Chí Minh và cũng là một trong những bài học kinh nghiệm
quan trọng nhất, mang tính thời sự sâu sắc nhất của cách mạng Việt Nam.
Sức mạnh của dân tộc Việt Nam là sự tổng hợp của các yếu tố vật chất
và tinh thần, song trước hết là sức mạnh của chủ nghĩa yêu nước và ý thức tự
lực, tự cường dân tộc; sức mạnh của tinh thần đoàn kết; của ý chí đấu tranh
anh dũng, bất khuất cho độc lập, tự do… Sức mạnh đó đã giúp cho dân tộc ta
vượt qua mọi thử thách, khó khăn trong dựng nước và giữ nước.
Là một nhà yêu nước chân chính, Hồ Chí Minh luôn có niềm tin bất
diệt vào sức mạnh dân tộc. Ngay trong những năm tháng đen tối của cách
mạng, Người vẫn bộc lộ một niềm lạc quan tin tưởng rất mạnh mẽ và sâu sắc
vào sức mạnh của dân tộc.
Trong quá trình hoạt động cách mạng, nhờ chú ý tổng kết thực tiễn
dưới ánh sáng chủ nghĩa Mác – Lênin, Hồ Chí Minh đã từng bước phát hiện
ra sức mạnh vĩ đại tiềm ẩn trong các trào lưu cách mạng thế giới mà Việt Nam
cần tranh thủ. Các trào lưu đó nếu được liên kết, tập hợp trong khối đoàn kết
quốc tế sẽ tạo nên sức mạnh to lớn. Sức mạnh đó luôn được bổ sung những
nhân tố mới, phản ánh sự vận động, phát triển không ngừng của lịch sử toàn
thế giới và tiến trình chính trị quốc tế sau thắng lợi của cách mạng XHCN
Tháng Mười Nga 1917.
Khi tìm thấy con đường cứu nước, Hồ Chí Minh đã sớm xác định
cách mạng Việt Nam là một bộ phận của cách mạng thế giới, cách mạng Việt
Nam chỉ có thể thành công và thành công đến nơi khi thực hiện doàn kết chặt

chẽ với phong trào cách mạng thế giới. Cùng với sự phát triển thắng lợi của
cách mạng Việt Nam trong quan hệ với tình hình quốc tế, tư tưởng đoàn kết
với phong trào cách mạng thế giới đã được Hồ Chí Minh phát triển ngày càng
đầy đủ, rõ ràng và cụ thể hơn.
Đối tượng đoàn kết quốc tế trong tư tưởng Hồ Chí Minh rất rộng lớn.
Đó là đoàn kết với phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc, phong trào cách
mạng của giai cấp công nhân và nhân dân lao động ở chính quốc và các nước
7
tư bản chủ nghĩa nói chung; đoàn kết với nước Nga Xô Viết, với Liên Xô và
sau này mở rộng ra tất cả các nước xã hội chủ nghĩa; đoàn kết với phong trào
đấu tranh vì hoà bình, độc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội của nhân dân
thế giới; đặc biệt là đoàn kết với nhân dân Lào và nhân dân Campuchia, hai
nước cùng cảnh ngộ với Việt Nam trên bán đảo Đông Dương, thực hiện khối
đoàn kết Việt – Miên – Lào trong cuộc đấu tranh cống chủ nghĩa đế quốc thực
dân giành độc lập tự do cho mỗi dân tộc và hạnh phúc cho nhân dân mỗi
nước.
Đánh giá vai trò của đoàn kết quốc tế với cách mạng Việt Nam, trong
buổi nói chuyện với Đại sứ nước ta tại Liên Xô năm 1961, Hồ Chí Minh nói:
“Có sức mạnh cả nước một lòng… lại có sự ủng hộ của nhân dân thế giới,
chúng ta sẽ có một sức mạnh tổng hợp cộng với phương pháp cách mạng
thích hợp, nhất định cách mạng nước ta sẽ đi đến đích cuối cùng”
5
.
Như vậy, theo Hồ Chí Minh, thực hiện đại đoàn kết dân tộc phải gắn
liền với đoàn kết quốc tế; đại đoàn kết dân tộc phải là cơ sở cho việc thực hiện
đoàn kết quốc tế. Đoàn kết dân tộc gắn liền với đoàn kết quốc tế là để kết hợp
sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại, tạo sức mạnh tổng hợp cho cách
mạng chiến thắng kẻ thù. Nếu đại đoàn kết dân tộc là một trong những nhân
tố quyết định thắng lợi của cách mạng Việt Nam, thì đoàn kết quốc tế cũng là
một nhân tố thường xuyên và hết sức quan trọng giúp cho cách mạng Việt

Nam đi đến thắng lợi hoàn toàn trong sự nghiệp giải phóng dân tộc, thống
nhất đất nước và quá độ lên chủ nghĩa xã hội.
- Thực hiện đoàn kết quốc tế, nhằm góp phần cùng nhân dân thế
giới thực hiện các mục tiêu cách mạng
Hồ Chí Minh chỉ ra rằng, chủ nghĩa yêu nước chân chính phải được
gắn liền với chủ nghĩa quốc tế vô sản, đại đoàn kết dân tộc phải gắn liền với
đoàn kết quốc tế; thực hiện đoàn kết quốc tế không phải chỉ vì thắng lợi của
cách mạng mỗi nước mà còn vì sự nghiệp chung của nhân loại tiến bộ trong
5
Dẫn theo Hà Bình Nhưỡng; “Trái tim nhân ái”, tạp chí Nhà văn của Hội Nhà văn Việt Nam, số 3 – 2000, tr 20
8
cuộc đấu tranh chống chủ nghĩa đế quốc và các thế lực phản động quốc tế vì
các mục tiêu cách mạng của thời đại.
Thời đại mà Hồ Chí Minh sống và hoạt động chính trị là thời đại đã
chấm dứt thời kỳ tồn tại biệt lập giữa các quốc gia, mở ra các quan hệ quốc tế
ngày càng sâu rộng cho các dân tộc, làm cho vận mệnh của mỗi dân tộc không
thể tách rời vận mệnh chung của cả loài người.
Ngay sau khi nắm được đặc điểm của thời đại mới, Hồ Chí Minh đã
hoạt động không mệt mỏi để phá thế đơn độc của cách mạng Việt Nam, gắn
cách mạng Việt Nam với cách mạng thế giới. Trong suốt quá trình đó, Người
không chỉ phát huy triệt để sức mạnh của chủ nghĩa yêu nước và tinh thần dân
tộc trong đấu tranh giành độc lập, tự do cho dân tộc mình mà còn kiên trì đấu
tranh không mệt mỏi để củng cố và tăng cường đoàn kết giữa các lực lượng
cách mạng thế giới đấu tranh cho mục tiêu chung: hoà bình, độc lập dân tộc,
dân chủ và chủ nghĩa xã hôi.
Người cho rằng, Đảng phải lấy toàn bộ thực tiễn của mình để chứng
minh: Chủ nghĩa yêu nước triệt để không thể nào tách rời với chủ nghĩa quốc
tế vô sản trong sáng. Trong báo cáo chính trị tại Đại hội II (2 – 1951), Người
chỉ rõ: “ tinh thần yêu nước chân chính khác hẳn với tinh thần “ vị quốc” của
bọn đế quốc phản động. Nó là một bộ phận của tinh thần quốc tế”.

Theo Hồ Chí Minh, muốn tăng cường đoàn kết quốc tế trong cuộc đấu
tranh vì mục tiêu chung, các Đảng Cộng sản phải kiên trì chống lại mọi
khuynh hướng sai lầm của chủ nghĩa cơ hội, chủ nghĩa vị kỷ dân tộc, chủ
nghĩa Sôvanh… những khuynh hướng làm suy yếu sức mạnh đoàn kết, thống
nhất của các lực lượng cách mạng thế giới. Nói cách khác, các ĐCS phải tiến
hành có hiệu quả việc giáo dục chủ nghĩa yêu nước chân chính kết hợp với
chủ nghĩa quốc tế vô sản cho giai cấp công nhân và nhân dân lao động.
Thắng lợi của cách mạng Việt Nam trong mấy thập kỷ qua là thắng lợi
của tư tưởng Hồ Chí Minh: độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội. Nhờ
kết hợp giải phóng dân tộc với giải phóng giai cấp, chủ nghĩa yêu nước truyền
9
thống Việt Nam đã được bổ sung thêm nguồn lực mới, trở thành chủ nghĩa
anh hùng cách mạng. Nhờ dương cao ngọn cờ chủ nghĩa xã hội, Việt Nam đã
tranh thủ được sự đồng tình, ủng hộ quốc tế, huy động được sức mạnh của các
trào lưu cách mạng thời đại, làm cho sức mạnh dân tộc được nhân lên gấp bội,
chiến thắng được những kẻ thù có sức mạnh to lớn hơn mình về nhiều mặt.
Như vậy, trong tư tưởng Hồ Chí Minh, thực hiện đoàn kết quốc tế, kết
hợp chặt chẽ yêu nước với chủ nghĩa quốc tế vô sản là nhằm góp phần cùng
nhân dân thế giới thực hiện thắng lợi các mục tiêu cách mạng của dân tộc và
thời đại. Bởi lẽ, chúng ta không chỉ chiến đấu vì độc lập, tự do của đất nước
mình mà còn vì độc lập, tự do của các nước khác, không chỉ bảo vệ những lợi
ích sống còn của dân tộc mình mà còn vì những mục tiêu cao cả của thời đại
là hoà bình, độc lập dân tộc, dân chủ và chủ nghĩa xã hội. Để làm được như
vậy, phải kiên quyết đấu tranh mọi biểu hiện của chủ nghĩa dân tộc vị kỷ,
chống lại chủ nghĩa Sôvanh và mọi thứ chủ nghĩa cơ hội khác.
10
II.2. Nội dung và hình thức đoàn kết quốc tế
Các lực lượng cần đoàn kết:
Nội hàm khái niệm đoàn kết quốc tế trong tư tưởng Hồ Chí Minh rất
phong phú, song tập trung chủ yếu vào ba lực lượng: phong trào Cộng sản và

công nhân quốc tế, phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc và phong trào hoà
bình, dân chủ thế giới, trước hết là phong trào chống chiến tranh của nhân dân
các nước đang xâm lược Việt Nam.
Đối với phong trào Cộng sản và công nhân thế giới - lực lượng nòng
cốt của đoàn kết quốc tế, Hồ Chí Minh cho rằng, sự đoàn kết giữa giai cấp vô
sản quốc tế là một bảo đảm vững chắc cho thắng lợi của chủ nghĩa Cộng sản.
Do đánh giá rất cao vai trò của khối đoàn kết của giai cấp vô sản thế giới,
tháng 12 năm 1920, tại Đại hội Tua của ĐXH Pháp, Hồ Chí Minh đã lên
tiếng: “Nhân danh toàn thể loài người, nhân danh tất cả các đảng viên xã hội,
cả phái hữu lẫn phái tả, chúng tôi kêu gọi: Các đồng chí, hãy cứu chúng tôi”
6
.
Tiếp nhận học thuyết Lênin, Hồ Chí Minh đã tìm thấy phương hướng cho
cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc, tìm thấy “cái cẩm nang thần kỳ” cho sự
nghiệp cứu nước của các dân tộc bị nô dịch. Đồng thời, Người cũng tìm thấy
một lực lượng ủng hộ mạnh mẽ công cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc ở các
nước thuộc địa. Đó là phong trào Cộng sản và công nhân thế giới, là Liên Xô
và sau này là các nước XHCN; là Quốc tế thứ III và sau này là Cục thông tin
quốc tế. Từ đó, Người đã dành nhiều thời gian và tâm lực, phấn đấu không
mệt mỏi cho việc xây dựng và củng cố khối đoàn kết, thống nhất trong phong
trào Cộng sản và công nhân quốc tế.
Chủ trương đoàn kết giai cấp vô sản các nước, đoàn kết giữa các Đảng
Cộng sản trong tư tưởng Hồ Chí Minh xuất phát từ tính tất yếu về vai trò của
giai cấp vô sản trong thời đại ngày nay, thời đại quá độ từ chủ nghĩa tư bản
lên chủ nghĩa xã hội trên phạm vi toàn thế giới.
6
Hồ Chí Minh. Toàn tập. tập I. tr 23 – 24.
11
Hồ Chí Minh cho rằng, chủ nghĩa tư bản là một lực lượng phản động
quốc tế, là kẻ thù chung của nhân dân lao động toàn thế giới. Trong hoàn cảnh

đó, chỉ có sức mạnh của đoàn kết, nhất trí, sự đồng tình và ủng hộ lẫn nhau
của lao động toàn thế giới theo tinh thần “bốn phương vô sản đều là anh em”
mới có thể chống lại được những âm mưu thâm độc của chủ nghĩa đế quốc
thực dân. Thắng lợi của hai cuộc kháng chiến trường kỳ của nhân dân Việt
Nam không thể tách rời sự đồng tình, ủng hộ, sự chi viện lớn lao của Liên Xô
và các nước XHCN khác, của các ĐCS và công nhân thế giới. Nó khẳng định
trên thực tế những giá trị nhân văn cao cả của chủ nghĩa quốc tế vô sản mà
sinh thời Hồ Chí Minh đã kiên trì thực hiện và bảo vệ. Cho dù lịch sử có đổi
thay, song sự đồng tình, ủng hộ, sự chi viện về vật chất của các nước XHCN,
của các lực lượng Cộng sản và công nhân cho Việt Nam theo tinh thần Quốc
tế vô sản là không thể phủ nhận.
Đối với phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc, từ rất sớm, Hồ Chí
Minh đã phát hiện ra âm mưu chia rẽ dân tộc của các nước đế quốc, tạo sự
biệt lập, đối kháng và thù ghét dân tộc, chủng tộc… nhằm làm suy yếu phong
trào đấu tranh giải phóng dân tộc ở các nước thuộc địa. Chính vì vậy, Người
đã kiến nghị Ban Phương đông Quốc tế Cộng sản về những biện pháp nhằm
“làm cho các dân tộc thuộc địa, từ trước đến nay vẫn cách biệt nhau, hiểu
biết nhau hơn và đoàn kết lại để đặt cơ sở cho một liên minh phương đông
tương lai, khối liên minh này sẽ là một trong những cái cánh của cách mạng
vô sản”
7
. Thêm vào đó, để tăng cường đoàn kết giữa cách mạng thuộc địa và
cách mạng vô sản chính quốc như hai cái cánh của cách mạng thời đại, Hồ
Chí Minh còn đề nghị Quốc tế Cộng sản, bằng mọi cách phải “làm cho đội
tiên phong của lao động thuộc địa tiếp xúc mật thiết với giai cấp vô sản
phương Tây để dọn đường cho một sự hợp tác thật sự sau này; chỉ có sự hợp
tác này mới bảo đảm cho giai cấp công nhân quốc tế giành thắng lợi cuối
7
Hồ Chí Minh. Toàn tập. Tập II. Sđd.tr 124
12

cùng”. Người nói, đứng trước CNĐQ, quyền lợi của giai cấp vô sản chính
quốc và của nhân dân các nước thuộc địa là thống nhất.
Đối với các lực lượng tiến bộ, những người yêu chuộng hoà bình, dân
chủ, tự do và công lý, Hồ Chí Minh cũng tìm mọi cách để thực hiện đoàn kết.
Trong xu thế mới của thời đại, sự thức tỉnh của dân tộc gắn liền với thức tỉnh
giai cấp, Hồ Chí Minh đã gắn cuộc đấu tranh vì độc lập ở Việt Nam với mục
tiêu bảo vệ hoà bình, tự do, công lý và bình đẳng để tập hợp và tranh thủ sự
ủng hộ của các lực lượng tiến bộ trên thế giới.
Sau khi Việt Nam giành được độc lập, thay mặt Chính phủ, Hồ Chí
Minh đã nhiều lần tuyên bố: “Chính sách ngoại giao của Chính phủ thì chỉ có
một điều tức là thân thiện với tất cả các nước dân chủ trên thế giới để gìn giữ
hoà bình”
8
. Bên cạnh ngoại giao nhà nước, Hồ Chí Minh đẩy mạnh ngoại giao
nhân dân, cho đại diện các tổ chức của nhân dân Việt Nam tiếp xúc, hợp tác
với các tổ chức chính trị, xã hội, văn hoá của nhân dân thế giới, của nhân dân
Á – Phi…, xây dựng các quan hệ hữu nghị, đoàn kết với các lực lượng tiến bộ
thế giới.
Gắn cuộc đấu tranh vì độc lập của dân tộc với mục tiêu hoà bình, tự
do, và công lý, Hồ Chí Minh đã khơi gợi lương tri của loài người tiến bộ, tạo
nên những tiếng nói ủng hộ mạnh mẽ từ các tổ chức quần chúng, các nhân sĩ
trí thức và từng con người trên hành tinh. Thật hiếm có những cuộc đấu tranh
giành được sự đồng tình, ủng hộ rộng rãi và lớn lao như vậy. Đã nhiều lần Hồ
Chí Minh khẳng định: Chính vì đã biết kết hợp phong trào cách mạng nước ta
với phong trào cách mạng của giai cấp công nhân và của các dân tộc bị áp
bức, mà Đảng ta đã vượt qua được mọi khó khăn, đưa giai cấp công nhân và
nhân dân ta đến những thắng lợi vẻ vang như ngày nay.
Hình thức đoàn kết:
Đoàn kết quốc tế trong tư tưởng Hồ Chí Minh không phải là vấn đề
sách lược, một thủ đoạn chính trị nhất thời mà là vấn đề có tính nguyên tắc,

8
Hồ Chí Minh. Toàn tập. tập II. Sđd. Tr 124.
13
một đòi hỏi khách quan của cách mạng Việt Nam trong thời đại mới. Ngay từ
năm 1924, Hồ Chí Minh đã dưa ra quan điểm về thành lập “ Mặt trận thống
nhất của nhân dân chính quốc và thuộc địa” chống chủ nghĩa đế quốc, đồng
thời kiến nghị Quốc tế Cộng sản cần có giải pháp cụ thể để đến Đại hội VI
( 1928) quan điểm này trở thành sự thật.
Dựa trên cơ sở các quan hệ về địa lý – chính trị và tính chất chính trị -
xã hội trong khu vực và trên thế giới, cũng như tình hình và nhiệm vụ cách
mạng trong mỗi thời kỳ, Hồ Chí Minh đã từng bước xây dựng và củng cố
khối đoàn kết quốc tế , tranh thủ sự đồng tình, ủng hộ của các trào lưu cách
mạng thời đại, góp phần thực hiện thắng lợi các nhiệm vụ của cách mạng Việt
Nam.
Đối với các dân tộc trên bán đảo Đông Dương, Hồ CHí Minh dành sự
quan tâm đặc biệt. Cả ba dân tộc đều là láng giềng gần gũi của nhau, có nhiều
điểm tương đồng về lịch sử, văn hoá, và cùng chung một kẻ thù là thực dân
Pháp. Năm 1941, để khơi dậy sức mạnh và quyền tự quyết của mỗi dân tộc,
Người quyết định thành lập riêng biệt Mặt Trận Độc Lập Đồng Minh cho
từng nước Việt Nam, Lào, Cao Miên tiến tới thành lập Đông Dương độc lập
đồng minh. Trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, Hồ Chí
Minh đã chỉ đạo việc hình thành Mặt Trận Đoàn Kết Việt– Miên – Lào phối
hợp và giúp đỡ lẫn nhau cùng chiến đấu, cùng thắng lợi.
Mở rộng ra các nước khác, Người chăm lo củng cố mối quan hệ đoàn
kết hữu nghị, họp tác nhiều mặt theo tinh thần “ vừa là đồng chí, vừa là anh
em” với Trung Quốc, nước láng giềng có quan hệ lịch sử - văn hoá lâu đời với
Việt Nam; thực hiện đoàn kết với các dân tộc châu Á và châu Phi đang đấu
tranh giành độc lập. Với các dân tộc châu Á, Người chỉ rõ, các dân tộc châu Á
có độc lập thì nền hoà bình thế giới mới thực hiện. Vận mệnh dân tộc châu Á
quan hệ mật thiết với vận mệnh dân tộc Việt Nam. Do vậy, từ những năm 20

của thế kỷ XX, cùng với việc sáng lập Hội liên hiệp thuộc địa tại Pháp, Hồ
Chí Minh đã tham gia sáng lập Hội liên hiệp các dân tộc bị áp bức tại Trung
14
Quốc. Đây là hình thức sơ khai của mặt trận thống nhất các dân tộc bị áp bức
theo xu hướng vô sản, lần đầu tiên xuất hiện trong lịch sử phong trào đấu
tranh giải phóng dân tộc. Với việc tham gia sáng lập các tổ chức này, Hồ Chí
Minh đã góp phần dặt cơ sở cho sự ra đời của Mặt trận nhân dân Á – Phi đoàn
kết với Việt Nam.
Những năm đấu tranh giành độc lập, Hồ Chí Minh tìm mọi cách xây
dựng các quan hệ với mặt trận dân chủ và lực lượng Đồng minh chống phát
xít, nhằm tạo thế dựa cho cách mạng Việt Nam. Trong kháng chiến chống
Pháp và chống Mỹ, bằng hoạt động ngoại giao không mệt mỏi, Hồ Chí Minh
đã nâng cao vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế, tranh thủ được sự đồng
tình, ủng hộ của các nước XHCN anh em, của bạn bè quốc tế và nhân loại tiến
bộ, trong đó có cả nhân dân Pháp trong kháng chiến chống Pháp và cả nhân
dân Mỹ trong kháng chiến chống Mỹ, hình thành Mặt trận nhân dân thế giới
đoàn kết với Việt Nam chống đế quốc xâm lược.
Như vậy, tư tưởng đại đoàn kết vì thắng lợi cách mạng của Hồ Chí
Minh đã định hướng cho việc hình thành bốn tầng mặt trận: Mặt trận đại
đoàn kết dân tộc; Mặt trận đoàn kết Việt – Miên – Lào; mặt trận nhân dân Á–
Phi đoàn kết với Việt Nam; Mặt trận nhân dân thế giới đoàn kết với Việt Nam
chống đế quốc xâm lược. Đây thực sự là sự phát triển rực rỡ nhất và thắng lợi
to lớn nhất của tư tưởng đại đoàn kết của Hồ Chí Minh.
II.3. Nguyên tắc đoàn kết quốc tế
Đoàn kết trên cơ sở thống nhất mục tiêu và lợi ích có lý, có tình:
Cũng như xây dựng khối đại đoàn kết dân tộc, muốn thực hiện được
đoàn kết quốc tế trong cuộc đấu tranh chống Chủ nghĩa Đế quốc và các lực
lượng phản động quốc tế, phải tìm ra được những điểm tương đồng về mục
tiêu và lợi ích giữa các dân tộc, các lực lượng tiến bộ vào phong trào cách
mạng thế giới. Đây là vấn đề cốt tử, có tính nguyên tắc trong công tác tập hợp

lực lượng. Từ rất sớm, Hồ Chí Minh đã phát hiện ra sự tương đồng này nhờ
đặt cách mạng Việt Nam trong bối cảnh chung của thời đại, kết hợp lợi ích
15
của cách mạng Việt Nam với trào lưu cách mạng thế giới và nhận thức về
nghĩa vụ của Việt Nam, đối với sự nghiệp chung của loài người tiến bộ.
Đối với phong trào Cộng sản và công nhân quốc tế, Hồ Chí Minh
dương cao ngọn cờ độc lập dân tộc gắn liền với CNXH, thực hiện đoàn kết
thống nhất trên nền tảng của Chủ nghĩa Mác-Lênin và Chủ nghĩa quốc tế vô
sản, có lý, có tình.
Là một chiến sỹ cách mạng quốc tế kiên định, Hồ Chí Minh đã suốt
đời đấu tranh cho sự nghiệp củng cố khối đoàn kết thống nhất giữa các lực
lượng cách mạng thế giới, trước hết là trong phong trào Cộng sản và công
nhân quốc tế, lực lượng tiên phong của cách mạng thế giới trong cuộc đấu
tranh chống CNĐQ vì hoà bình, độc lập dân tộc, dân chủ và CNXH.
Hồ Chí Minh đã chỉ ra rằng, để thực hiện đoàn kết thống nhất trong
phong trào Cộng sản và công nhân quốc tế thì đoàn kết giữa các Đảng “là
điều kiện quan trọng nhất để bảo đảm cho phong trào Cộng sản và công nhân
toàn thắng trong cuộc đấu tranh vĩ đại cho tương lai tươi sáng của toàn thể
loài người”. Người cho rằng, thực hiện sự đoàn kết đó, phải đứng vững trên
lập trường giai cấp công nhân, quán triệt sâu sắc những nguyên tắc của Chủ
nghĩa quốc tế vô sản.
“Có lý” trước hết là phải tuân thủ những nguyên tắc cơ bản của Chủ
nghĩa Mác – Lênin, phải xuất phát từ lợi ích chung của cách mạng thế giới.
Tuy nhiên, việc trung thành với Chủ nghĩa Mác- lênin đòi hỏi phải vận dụng
sáng tạo, có hiệu quả vào hoạt động thực tế của mỗi nước, mỗi Đảng, tránh
giáo điều. “Có tình” là sự thông cảm, tôn trọng lẫn nhau trên tinh thần, tình
cảm của những người cùng chung lý tưởng, cùng chung mục tiêu đấu tranh;
phải khắc phục tư tưởng sôvanh, “nước lớn”, “đảng lớn”; không “áp đặt”,
“ức chế”, nói xấu, công khai công kích nhau hoặc dùng các giải pháp về chính
trị, kinh tế…gây sức ép với nhau. “Có tình” đòi hỏi trong mọi vấn đề phải chờ

đợi nhau cùng nhận thức, cùng hành động vì lợi ích chung. Lợi ích của mỗi
16
quốc gia, dân tộc, mỗi Đảng phải được tôn trọng, song lợi ích đó không được
phương hại đến lợi ích chung, lợi ích của Đảng khác, của dân tộc khác.
“Có lý”, “có tình” vừa thể hiện tính nguyên tắc vừa là một nội dung
của chủ nghĩa nhân văn Hồ Chí Minh – chủ nghĩa nhân văn Cộng sản. Nó có
tác dụng rất lớn không chỉ trong việc củng cố khối đoàn kết quốc tế của giai
cấp công nhân mà còn củng cố tình đoàn kết trong nhân dân lao động.
Đối với các dân tộc trên thế giới, Hồ Chí Minh dương cao ngọn cờ
độc lập, tự do và quyền bình đẳng giữa các dân tộc.
Độc lập, tự do cho mỗi dân tộc là tư tưởng nhất quán, được Hồ Chí
Minh coi là chân lý, là “lẽ phải không ai chốí cãi được”. Hồ Chí Minh không
chỉ suốt đời phấn đấu cho độc lập, tự do của dân tộc mình mà còn đấu tranh
cho độc lập tự do của các dân tộc khác. Trong quan hệ giữa Việt Nam với các
nước láng giềng Lào, Campuchia, Trung Quốc, cũng như với các quốc gia,
dân tộc trên thế giới, Hồ Chí Minh thực hiện nhất quán quan điểm có tính
nguyên tắc: Dân tộc Việt Nam tôn trọng độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ
và quyền tự quyết của tất cả các quốc gia, dân tộc trên thế giới, đồng thời
mong muốn các quốc gia, dân tộc trên thế giới quan hệ hợp tác, hữu nghị với
Việt Nam trên cơ sở những nguyên tắc đó.
Những quan điểm trên được Người thể chế hoá sau khi Việt Nam
giành được độc lập. Tháng 9 năm 1947, trả lời nhà báo Mỹ S. Êli Mâysi, Hồ
Chí Minh tuyên bố: Chính sách đối ngoại của nước Việt Nam là “làm bạn với
tất cả mọi nước dân chủ và không gây thù oán với một ai”.
Thời đại Hồ Chí Minh sống là thời đại bão táp của phong trào đấu
tranh giải phóng dân tộc trên hầu hết các châu lục của thế giới. Trong tiến
trình đó, Người không chỉ là nhà tổ chức, người cổ vũ mà còn là ngươì ủng hộ
nhiệt thành cuộc đấu tranh của các dân tộc vì các quyền dân tộc cơ bản của
họ. Nêu cao tư tưởng độc lập tự do và quyền bình đẳng giữa các dân tộc, Hồ
Chí Minh trở thành người khởi xướng, người cầm cờ và là hiện thân của

những khát vọng của các dân tộc trong việc khẳng định bản sắc dân tộc của
17
mình, đồng thời thúc đẩy sự hiểu biết lẫn nhau, thực hiện đoàn kết, hữu nghị
giữa các dân tộc trên thế giới với Việt Nam vì thắng lợi của cách mạng mỗi
nước.
Đối với các lực lượng tiến bộ trên thế giới, Hồ Chí Minh giương cao
ngọn cờ hoà bình trong công lý.
Giương cao ngọn cờ hoà bình , chống chiến tranh xâm lược là một
trong những nội dung quan trọng trong tư tưởng Hồ Chí Minh. Tư tưởng đó
bắt nguốn từ truyền thống hoà hiếu của dân tộc Việt Nam kết hợp với Chủ
nghĩa nhân đạo Cộng sản và những giá trị nhân văn nhân loại. Trong suốt
cuộc đời mình, Hồ Chí Minh luôn giương cao ngọn cờ hoà bình, đấu tranh
cho hoà bình, một nền hoà bình thực sự cho tất cả các dân tộc – “hoà bình
trong độc lập tự do”.
Giương cao ngọn cờ hoà bình và đấu tranh bảo vệ hoà bình là tư
tưởng bất di bất dịch của Hồ Chí Minh. Nhưng đó không phải là một nền hoà
bình trừu tượng, mà là “một nền hoà bình chân chính xây trên công bình và lý
tưởng dân chủ”, chống chiến tranh xâm lược vì các quyền dân tộc cơ bản của
mỗi quốc gia. Trong suốt hai cuộc kháng chiến, quan điểm hoà bình trong
công lý, lòng thiết tha hoà bình trong sự tôn trọng, độc lập và thống nhất đất
nước của Hồ Chí Minh và nhân dân Việt Nam đã làm rung động trái tim nhân
loại. Nó có tác dụng cảm hoá, lôi kéo các lực lượng tiến bộ thế giới đứng về
phía nhân dân Việt Nam đòi chấm dứt chiến tranh, vãn hồi hoà bình. Trên
thực tế, đã hình thành một mặt trận nhân dân thế giới, có cả nhân dân Pháp và
nhân dân Mỹ đoàn kết với Việt Nam chống đế quốc xâm lược, góp phần kết
thúc thắng lợi hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ.
Đánh giá vai trò và những cống hiến của Hồ Chí Minh trong công tác
tập hợp lực lượng cách mạng xây dựng khối đoàn kết, Rômét Chanđra,
Nguyên Chủ tịch Hội đồng hoà bình thế giới cho rằng: “Bất cứ nơi nào chiến
đấu cho độc lập, tự do, ở đó có Hồ Chí Minh và ngọn cờ Hồ Chí Minh bay

18
cao. Bất cứ ở đâu, nhân dân chiến đấu cho một thế giới mới, chống lại đói
nghèo, ở đó có ngọn cờ Hồ Chí Minh bay cao”
9
.
Đoàn kết trên cơ sở độc lập, tự chủ, tự lực, từ cường:
Đoàn kết quốc tế là để tranh thủ sự đồng tình, ủng hộ, giúp đỡ của các
lực lượng quốc tế, nhằm tăng thêm nội lực, tạo sức mạnh thực hiện thắng lợi
các nhiệm vụ cách mạng đặt ra. Để đoàn kết tốt phải có nội lực tốt. Nội lực là
nhân tố quyết định, còn nguồn lực ngoại sinh chỉ có thể phát huy tác dụng
thông qua nguồn lực nội sinh. Chính vì vậy, trong đấu tranh cách mạng, Hồ
Chí Minh luôn nêu cao khẩu hiệu: “ tự lực cánh sinh, dựa vào sức mình là
chính”, “ muốn người ta giúp cho, thì trước mình phải giúp lấy mình đã”.
Trong đấu tranh giành chính quyền, Người chủ trương “đem sức ta mà giải
phóng cho ta”. Trong kháng chiến chống thực dân Pháp, Người chỉ rõ: “một
dân tộc không tự lực cánh sinh mà cứ ngồi chờ dân tộc khác giúp đỡ thì
không xứng đáng được độc lập”. Trong quan hệ quốc tế, Người nhấn mạnh:
phải có thực lực, thực lực là cái chiêng, ngoại giao là cái tiến, chiêng có to
tiếng mới lớn
Hồ Chí Minh chỉ rõ muốn tranh thủ được sự ủng hộ quốc tế, Đảng
phải có đường lối độc lập, tự chủ và đúng đắn. Trả lời một phóng viên nước
ngoài, Người nói: “độc lập nghĩa là chúng tôi điều khiển lấy mọi công việc
của chúng tôi, không có sự can thiệp ở ngoài vào”. Trong quan hệ giữa các
Đảng thuộc phong trào cộng sản, công nhân quốc tế, Người xác định: “ các
Đảng dù lớn dù nhỏ đều độc lập và bình đẳng, đồng thời đoàn kết nhất trí giúp
đỡ lẫn nhau”. Thắng lợi của Cách mạng Tháng 8 năm 1945 và kháng chiến
chống thực dân pháp của Việt Nam là thắng lợi của đường lối đúng đắn và
sáng tạo của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh. Trong kháng chiến chống Mỹ,
với đường lối độc lập, tự chủ giương cao hai ngọn cờ độc lập dân tộc kết hợp
hài hoà lợi ích dân tộc và lợi ích quốc tế, Đảng ta đã tranh thủ được phong

trào nhân dân thế giới đoàn kết với Việt Nam, tạo ra được tiếng nói chung và
9
Rômét Chanđra: Hồ Chí Minh trong trái tim nhân loại. Báo Nhân dân, ngày 21/5/1980.
19
sự ủng hộ có hiệu quả của các nước Xã hội chủ nghĩa, đặc biệt là của Liên
Xô, Trung Quốc, giữa lúc hai nước này đang có những bất đồng sâu sắc cả về
đường lối quốc tế lẫn đường lối chống Mỹ của Việt Nam. Sự đoàn kết của
Việt Nam với Liên Xô và Trung Quốc trong kháng chiến chống Mỹ đã góp
phần quan trọng vào việc củng cố đoàn kết của các nước xã hội chủ nghĩa,
của phong trào cách mạng thế giới, tạo chỗ dựa cho nhân dân thế giới ủng hộ
Việt Nam đánh thắng cuộc chiến tranh xâm lược của Mỹ.
III. Giá trị của chiến lược đoàn kết quốc tế trong tư tưởng Hồ
Chí Minh
III.1. Hiện thực hoá khẩu hiệu chiến lược đoàn kết của chủ
nghĩa Mác – Lênin
Hồ Chí Minh - Vị lãnh tụ của dân tộc Việt Nam, Người không chỉ có
công lao đối với cách mạng Việt Nam, mà công lao của Người còn được cả
thế giới công nhận. Có thể nói, công lao và đóng góp của Người đối với Việt
Nam và thế giới là vận dụng sáng tạo và phát triển những nguyên lý cơ bản
của chủ nghĩa Mác – Lênin về cách mạng dân tộc trong thời đại mới, đã hiện
thực hoá khẩu hiệu chiến lược của chủ nghĩa Mác – Lênin “Vô sản tất cả các
nước và các dân tộc bị áp bức, đoàn kết lại”
Như vậy, lý luận Mác – Lênin đề cập đến cách mạng vô sản, coi đoàn
kết quốc tế là vấn đề chiến lược cách mạng. “ Nhận thức lý luận về vấn đề
này là nhân tố quyết định con đường cách mạng và chiến lược cách mạng của
cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc thuộc địa trong thời đại mới”
10
.
Từ thực tiễn cuộc sống, và nghiên cứu lý luận của chủ nghĩa Mác –
Lênin, Hồ Chí Minh liên hệ, phân tích, so sánh một cách toàn diện các con

đường cứu nước, giải phóng dân tộc. Người cho rằng, muốn cứu nước và giải
phóng dân tộc, không còn con đường nào khác là con đườn cách mạng vô sản.
Trong chỉ đạo mục tiêu, Người không bao giờ rời xa mục tiêu của cách mạng
thế giới, mà kết hợp hài hoà với mục tiêu của các mạng giải phóng dân tộc
10
Lê Văn Yên. Hồ Chí Minh với chiến lược đoàn kết quốc tế trong cách mạng giải phóng dân tộc. Nxb.
Chính trị quốc gia. Hà Nội. 2008. Tr 218
20
theo yêu cầu, nhiệm vụ của từng giai đoạn cách mạng. Đây là công lao to lớn
của Hồ Chí Minh với cách mạng Việt Nam và cách mạng thế giới trong việc
khắc phục khủng hoảng về con đường cứu nước đúng đắn cho các dân tộc.
Thực tiễn tiến trình cách mạng Việt Nam và cách mạng thế giới trong thế kỷ
XX đã chứng minh cho công lao trên của Người và thừa nhận Hồ Chí Minh,
người chỉ đường thắng lợi cho phong trào giải phóng dân tộc thế giới.
Từ việc xác định hướng đi đúng đắn và biến nó thành hiện thực giải
phóng dân tộc thế giới. Hồ Chí Minh dần dần hình thành chiến lược về đoàn
kết quốc tế. Từ đó, Người đã hình thành nên những tư tưởng lớn về quốc tế;
về chủ nghĩa quốc tế, thực dân; về dân tộc và cách mạng giải phóng dân tộc;
về đoàn kết giữa các dân tộc thuộc địa với nhau và với cách mạng ở chính
quốc. Theo Người, “Dân tộc cách mệnh” và “thế giới cách mệnh” do “vô sản
giai cấp lãnh đạo” có quan hệ chặt chẽ với nhau, nếu biết khơi dạy lòng căm
thù của dân tộc, của giai cấp ở hàng trăm triệu con người bị áp bức thì đây là
sức mạnh cách mạng vô cùng to lớn của thời đại. Chính vì thế, Hồ Chí Minh
đem hết sức lực vào việc giáo dục, tổ chức và đoàn kết các dân tộc thuộc địa
thành một lực lượng khổng lồ để đoàn kết với giai cấp vô sản ở chính quốc
hình thành hai mũi tiến công trong cuộc đấu tranh nhằm chiến thắng chủ
nghĩa đế quốc thực dân.
Thực tiễn, Người hoạt động không biết mệt mỏi cho sự liên hiệp, đoàn
kết giữa hai lực lượng như; Người đã tham gia vào Công đoàn lao động hải
ngoại ở Anh, vào Đảng Cộng sản Pháp, tham gia sáng lập Hội liên hiệp thuộc

địa, rồi Hội liên hiệp các dân tộc bị áp bức…Đó là những việc làm thiết thực
để biến khẩu hiệu chiến lược của Lênin thành thực tế sinh động, chống đế
quốc, thực dân, giành độc lập tự do và tiến bộ xã hội cho mỗi dân tộc. Quán
triệt khẩu hiệu chiến lược của Lênin, trong Tuyên ngôn của Hội Liên hiệp các
dân tộc bị áp bức, Người cũng kêu gọi lại “Hỡi các bạn thân yêu, chúng ta
21
nên sớm đoàn kết lại! Hãy hợp lực để đòi quyền lợi và tự do của chúng ta!
Hãy hợp lực để cứu lấy giống nòi”
11
.
Đoàn kết các dân tộc thuộc địa, mở rộng thành đoàn kết với giai cấp
vô sản ở các chính quốc và toàn thế giới là chiến lược cách mạng của Hồ Chí
Minh. Hồ Chí Minh là người đầu tiên đưa khẩu hiểu chiến lược của Lênin vào
cuộc sống, biến nó thành hiện thực sinh động. Đây là đóng góp to lớn của
Người đối với cách mạng thế giới đã làm giàu chủ nghĩa Mác – Lênin trên
con đường khai phá con đường cách mạng giải phóng dân tộc thuộc địa, đó là
con đường các dân tộc thuộc địa đi vào quỹ đạo của cách mạng thế giới, phấn
đấu vì mục tiêu hoà bình, độc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội.
Thực tiễn lịch sử thắng lợi của cuộc Cách mạng Tháng Tám năm 1945
và cuộc kháng chiến chống Pháp 1946 – 1954 ở Việt Nam do Hồ Chí Minh
cùng Đảng ta lãnh đạo và một loạt các nước Á, Phi, Mỹ La tinh đánh đuổi chủ
nghĩa thực dân giành độc lập dân tộc trong thế kỷ XX chứng minh giá trị thực
tiễn của chiến lược đoàn kết quốc tế của Hồ Chí Minh, chứng minh không chỉ
sự vận dụng mà còn có đóng góp lớn lao của Người vào kho tàng lý luận của
chủ nghĩa Mác – Lênin.
III.2. Bắc nhịp cầu đoàn kết, hữu nghị giữa các dân tộc
Đối với nhân dân thế giới: Hồ Chí Minh có nhiều đóng góp quan
trọng. Những năm 20 của thế kỷ XX, nhiều đảng cộng sản còn bàng quan với
cách mạng thuộc địa, chủ nghĩa cơ hội, cải lương còn ảnh hưởng xấu trong
giai cấp vô sản ở các nước chính quốc. Sự thực lịch sử là quá trình áp bức,

bóc lột, khai thác, xâm chiếm thuộc địa của chủ nghĩa thực dân, các dân tộc
thuộc địa đang chờ người gieo hạt giống giải phóng. Trở thành người chiến sĩ
quốc tế, Hồ Chí Minh đảm nhiệm sứ mệnh này. Hoạt động của Người trong
thời gian này, chủ yếu là tuyên truyền, tổ chức các dân tộc thuộc địa nhận
thức về vận mệnh của mình, thức tỉnh giai cấp vô sản ở các chính quốc về tình
hình thuộc địa, ủng hộ đoàn kết với các dân tộc thuộc địam lên án chủ nghĩa
11
Hồ Chí Minh. Toàn tập. tập 2, Sđd. Tr 438.
22
thực dân. Đồng thời, còn đấu tranh kiên quyết chông chủ nghĩa cơ hội, sô
vanh, cải lương, chống tư tưởng hữu khuynh…bảo vệ những nguyên tắc của
chủ nghĩa quốc tế chân chính với tinh thần trách nhiệm cao. Đây là cống hiến
to lớn của Hồ Chí Minh trong việc xây dựng truyền thống đoàn kết giữa nhiều
dana tộc trên thế giới, giữa nhiều đảng cộng sản. Các dân tộc ở châu Á, châu
Âu, châu Phi và Mỹ Latinh ngày nay không quên công lao đóng góp của Hồ
Chí Minh.
Trong cuộc cách mạng Tháng Tám năm 1945, hoạt động quốc tế của
Hồ Chí Minh trong việc tranh thủ lực lượng đồng minh, nhất là giao thiệp với
Quốc dân Đảng Trung Hoa và Mỹ nhằm thêm bạn cho cách mạng Việt Nam,
dù nhỏ bé, tạm thời, bấp bênh để thực hiện cho được mục tiêu đặt ra. Đó là
quan điểm đoàn kết mọi lực lượng có thể đoàn kết, tranh thủ mọi lực lượng có
thể tranh thủ nhằm thực hiện cho được độc lập, tự do cho dân tộc. Ngay sau
Cách mạng Tháng Tám, Hồ Chí Minh nêu rõ; Việt Nam muốn “làm bạn với
mọi nước dân chủ và không gây thù oán với môt ai”. Trong cuộc kháng chiến
chống Pháp, Người có nhiều hoạt động quốc tế làm cho nhân dân thế giới
hiểu rõ cuộc kháng chiến chính nghĩa của nhân dân ta và tranh thủ sự đồng
tình ủng hộ của họ.
Hoạt động quốc tế của Hồ Chí Minh trong thời kỳ này là thiết lập
được mối quan hệ đoàn kết với nhiều đảng cộng sản, nhiều nước, nhiều tổ
chức thế giới, mà hiệu quả cách mạng Việt Nam đã nhân được sự ủng hộ,

giúp đõ to lớn của nhân dân thế giới trong sự nghiệp đấu tranh vì độc lập, tự
do và xây dựng đất nước.
Đối với nhân dân Châu Á: Vào nửa sau những năm 20 của thế kỷ XX,
Người hoạt động ở khu vực châu Á đã có nhiều đóng góp cho phong trào cách
mạng, trên dải đất đông dân cư này. Người liên hiệp các dân tộc như Trung
Quốc, Ấn Độ, Mianma, Malaixia trong Hội Liên hiệp các dân tộc bị áp bức,
đều nhằm đoàn kết, thống nhất hành động chống chủ nghĩa thực dân, đế quốc.
Người có nhiều đóng góp trong việc tổ chức, đào tạo cán bộ xây dựng phong
23
trào cách mạng cho các nước khu vực Đông Nam Á. Nhân dân Đông Nam Á,
sẽ không quên công lao to lớn của Hồ Chí Minh trong việc truyền bá chủ
nghĩa Mác – Lênin và góp phần xây dựng chính đảng cách mạng của giai cấp
công nhân. Hồ Chí Minh trở nên gần gũi, thân thiết với biết bao dân tộc châu
Á và họ đã dành cho Người những lời lẽ hết sức đẹp đẽ mà không sao kể hết
được tình đoàn kết hữu nghị và tôn vinh Người là “Lãnh tụ vĩ đại”.
Đối với nhân dân Đông Dương: Hồ Chí Minh dành sự quan tâm đặc
biệt, bởi vì, ba dân tộc cùng sống trên dải đất núi sông liền một dải, có sự
đoàn kết gắn bó lâu đời về lịch sử, văn hoá, đã từng có cùng các kẻ thủ, đã
từng giúp nhau trong đấu tranh kẻ thù xâm lược. Thực hiện chiến lược đoàn
kết quốc tế, Hồ Chí Minh ưu tiên cho mối quan hệ đoàn kết đặc biệt giữa ba
nước Đông Dương. Người nhiều lần nhấn mạnh đến đoàn kết ba dân tộc Đông
Dương là yêu cầu khách quan, và cách mạng của một nước có ảnh hưởng trực
tiếp, to lớn đến cách mạng của ba nước. Đến năm 1930, Người chủ trương
xây dựng Đảng Cộng sản và giải quyết vấn đề dân tộc ở Đông Dương trong
khuôn khổ mỗi nước, nhằm thúc đẩy ý thức dân tộc, khơi dậy sức mạnh ở mỗi
nước, tạo sự tin cậy về chính trị, đoàn kết quốc tế một cách tự nguyên, bình
đẳng và có hiệu quả. Đến năm 1941, Người quyết định thành lập Mặt trận
Việt Minh, vận động Ai Lao độc lập đồng minh, Cao Miên độc lập đồng
minh, tiến tới Đông Dương độc lập đồng minh, nhằm động viên mạnh mẽ lực
lượng ba dân tộc Đông Duơng để đánh Pháp, đuổi Nhật, thực hiện độc lập tự

do cho mỗi nước.
Thực tiễn lịch sử đoàn kết và chiến thắng của ba dân tộc Đông dương
chứng minh việc giải quyết mối quan hệ đoàn kết giữa ba dân tộc trên tinh
thần kết hợp hài hoà giữa đoàn kết quốc tế với việc tôn trọng quyền tự quyết
của mỗi dân tộc, mỗi quốc gia có truyền thống văn hoá lịch sử riêng của Hồ
Chí Minh là đúng đắn. Nhân dân Lào, Campuchi khắc sâu thêm hình ảnh Hồ
Chí Minh, Người đặt nền tảng và xây đắp tình đoàn kết, hữu nghị của ba dân
tộc Đông Dương và góp phần vào sự nghiệp giải phóng dân tộc của mỗi nước.
24
III.3. Giá trị thực tiễn của chiến lược đoàn kết quốc tế của Hồ
Chí Minh trong giai đoạn hiện nay
Chiến lược đoàn kết quốc tế là một tư tưởng lớn trong hệ thống tư
tưởng Hồ Chí Minh. Thực tiễn cách mạng nước ta dưới sự lãnh đạo của Đảng
đã chứng minh chiến lược đoàn kết quốc tế của Người là đúng đắn và đã trở
thành tài sản tinh thần quý báu của Đảng và dân tộc Việt Nam cũng như với
nhân dân thế giới.
Công cuộc đổi mới của nước ta hiện nay, đang diễn ra trong tình hình
thế giới có nhiều biến động sâu sắc. Sự phát triển của cách mạng khoa học kỹ
thuật, kéo theo đó là xu thế hội nhập và toàn cầu hóa, hợp tác và đấu tranh
kinh tế giữa các nước trong quan hệ đa phương, đa cực vừa tạo ra những
thuận lợi, nhưng cũng làm nảy sinh những khó khăn, thách thức gay gắt. Tình
hình trên đặt ra cho Đảng và dân tộc ta những vấn đề lớn trong việc phát triển
đất nước trước xu thế chung của thế giới. Một trong những nội dung quan
trọng trong giai đoạn hiện nay là vận dụng chiến lược đoàn kết quốc tế của Hồ
Chí Minh một cách sáng tạo và phù hợp.
Trước hết phải xác định rõ mục tiêu của cách mạng nước ta trong
giai đoạn hiện nay. Trước lúc đi xa, Người đã căn dặn lại: Toàn Đảng, toàn
dân ta đoàn kết phấn đấu xây dựng một nước Việt Nam hoà bình, thống nhất,
độc lập, dân chủ và giàu mạnh, góp phần xứng đáng vào sự nghiệp cách mạng
thế giới.

Hiện nay, đất nước ta chuyển sang giai đoạn mới - đẩy mạnh công
nghiệp, hiện đại hoá đất nước. Xây dựng đất nước giàu mạnh, xã hội công
bằng, dân chủ, văn minh phải được coi là mục tiêu hàng đầu. Do vậy, cần khai
thác mọi khả năng có thể có trên phạm vi quốc gia và quốc tế, kết hợp sức
mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại, với những quan hệ đa chiều nhằm xây
dựng nước Việt Nam giàu mạnh, góp phần vào sự nghiệp cách mạng thế giới.
Nắm vững được các mục tiêu đó, cần triển khai đồng bộ các chính sách, các
giải pháp trên cả bình diện quốc gia và quốc tế về đoàn kết dân tộc và đoàn
25